Giải pháp nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa vụ đông xuân của các nông hộ trên địa bàn xã vĩnh chấp, huyện vĩnh linh, tỉnh quảng trị

ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
KHOA KINH TẾ & PHÁT TRIỂN
---------

H

uế

CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP

Đ
ại

họ

cK

in

h

tế

Đề tài:
GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT
LÚA VỤ ĐÔNG XUÂN CỦA CÁC NÔNG HỘ TRÊN ĐỊA BÀN
XÃ VĨNH CHẤP – VĨNH LINH – QUẢNG TRỊ

TRẦN BÁ PHƯƠNG

Khóa học 2007 – 2011
1


ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
KHOA KINH TẾ & PHÁT TRIỂN
---------

uế

CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP

Đ
ại

họ

cK

in

h

tế

H

Đề tài:
GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT

LÚA VỤ ĐÔNG XUÂN CỦA CÁC NÔNG HỘ TRÊN ĐỊA BÀN
XÃ VĨNH CHẤP – VĨNH LINH – QUẢNG TRỊ

Giáo viên hướng dẫn:
TS Trần Văn Hòa

Sinh viên thực hiện:
Trần Bá Phương
Lớp: K41A-KTNN
Khóa học: 2007 – 2011

Huế, tháng 5 năm 2011
2


LỜI CẢM ƠN!

Đ
ại

họ

cK

in

h

tế

H

uế

Chuyên đề này được hoàn thành là kết quả của quá
trình học tập vừa qua và một thời gian điều tra nghiên cứu số
liệu ở xã Vónh Chấp – huyện Vónh Linh.
Trong quá trình nghiên cứu, học tập và viết đề tài, tôi
đã nhận được sự quan tâm giúp đỡ tận tình của các thầy cô
giáo trong khoa và ngoài khoa của trường Đại Học Kinh Tế.
Trước hết, chúng em xin trân trọng cảm ơn thầy giáo –
Tiến só Trần Văn Hòa đã tận tình trực tiếp truyền đạt kiến
thức, hướng dẫn giúp đỡ tôi hoàn thành đề tài nghiên cứu
khoa học này.
Xin bày tỏ lòng biết ơn đến các cán bộ, ban ngành
của Hội Nông Dân, Phòng Tài chính và một số phòng ban
khác của UBND xã Vónh Chấp và đặc biệt là các hộ được
điều tra ở trên đòa bàn xã đã trực tiếp cung cấp số liệu và
thông tin cần thiết phục vụ cho quá trình nghiên cứu và viết
đề tài.
Trân trọng cảm ơn bạn bè trong và ngoài lớp, các anh
chò của các khóa trước đã đóng góp ý kiến quý báu giúp
đỡ chúng tôi trong quá trình hoàn thành đề tài nghiên cứu
này.
Do thời gian có hạn nên đề tài không tránh được những
sai sót nhất đònh. Tôi mong được các quý thầy cô và các
bạn đọc, phê bình và đóng góp ý kiến để đề tài được hoàn
thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
năm 2011

Huế ngày 13 tháng 5
Sinh Viên
Trần Bá Phương

3


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Tên

Trang

Bảng 1: Diện tích, năng suất, sản lượng lúa của tỉnh Quảng Trị…………17
Bảng 2: Diện tích, năng suất, sản lượng lúa của huyện Vĩnh Linh ....

.18

uế

Bảng 3: Diện tích, năng suất, sản lượng lúa của xã Vĩnh Chấp Qua 3 năm 2008 –

H

201021

Bảng 4: Tình hình nhân khẩu và lao động của các hộ điều tra 22

tế

Bảng 5: Tình hình đất đai của bình quân của các nhóm nông hộ24
Bảng 6: Tình hình trang bị tư liệu sản xuất của các nông hộ

26

h

Bảng 7: Chi phí trung gian bình quân 1 sào vụ Đông Xuân của các nông hộ năm

in

2010 29

cK

Bảng 8: Tổng chi phí sản xuất30

Bảng 9: Diện tích, năng suất, sản lượng lúa các nhóm hộ năm 201031
Bảng 10: Kết quả và hiệu quả sản xuất lúa bình quân một sào của các nông hộ32

họ

Bảng 11: Ảnh hưởng của quy mô đất đai đến VA của các hộ sản xuất lúa34

Đ
ại

Bảng 12: Ảnh hưởng của quy mô IC đến VA của các hộ sản xuất lúa….35

4


DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT

European Union (Liên minh châu Âu)

FAO

Tổ chức nông – lương Liên Hợp Quốc

WTO

Tổ chức thương mại thế giới

ĐBSH

Đồng bằng sông Hồng

ĐBSCL

Đồng bằng sông Cửu Long

MNPB

Miền núi phía Bắc

BTB

Bắc Trung Bộ

MT

Miền Trung

h

tế

H

uế

EU

Bình quân

in

BQ

Bình quân chung

BVTV

họ

DT

cK

BQC

Bảo vệ thực vật
Diện tích
Diện tich gieo trồng

ĐVT

Đơn vị tính

Đ
ại

DTGT

GO

Giá trị sản xuất

IC

Chi phí trung gian

LĐ

Lao động

LĐNN

Lao động nông nghiệp

SX

Sản xuất

CNH – HĐH

Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa

BCH

Ban chấp hành

HĐND

Hội đồng nhân dân
5


Ủy ban nhân dân

KT – XH

Kinh tế - Xã hội

DTBQ

Diện tích bình quân

LN

Lợi nhuận

NGTK

Niên giám thống kê

NN

Nông nghiệp

NN & PTNT

Nông nghiệp và phát triển nông thôn

NS

Năng suất

NTTS

Nuôi trồng thủy sản

SL

Số lượng

STT

Số thứ tự

h

tế

H

uế

UBND

Giá trị gia tăng

Đ
ại

họ

cK

in

VA

6


PHẦN I:
ĐẶT VẤN ĐỀ

1.1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Trong tình hình hiện nay, Đảng và Nhà nước ta đang thực hiện quá trình CNHHĐH đất nước, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp- nông thôn theo hướng giảm dần
tỉ trọng nông nghiệp tăng dần tỉ trọng các ngành công nghiệp và dịch vụ. Tuy nhiên,

uế

chúng ta không thể phủ nhận vai trò của nền sản xuất nông nghiệp trong việc cung cấp
nguồn lương thực cần thiết đảm bảo cho sự sống còn của một nền kinh tế quốc gia.

H

Ở Việt Nam, nông nghiệp giữ vị trí đặc biệt quan trọng vì nhiều lẽ: 70% dân số
sống ở nông thôn, nguồn sống chính của họ dựa vào nông nghiệp. Trong cơ cấu kinh

tế

tế quốc dân, GDP do nông nghiệp tạo ra vẫn chiếm tỷ trọng khá lớn. Trên 50% về giá
trị xuất khẩu nông sản và thủy sản. Trong đó lúa là cây trồng có vị trí chiến lược quan

h

trọng trong sản xuất nông nghiệp nói chung cũng như trong cơ cấu sản xuất nông sản

in

hàng hóa nói riêng. Năm 2009 sản lượng lúa đạt 38,9 triệu tấn, tăng 116 nghìn tấn so

cK

với năm 2008. Từ việc phải nhập khẩu lương thực trung bình vào những năm 70-74

của thế kỉ XX là 1233,2 ngàn tấn gạo thì đến năm 1998 xuất khẩu 3,8 triệu tấn gạo,
Việt Nam đã trở thành một quốc gia xuất khẩu gạo lớn thứ hai trên thế giới. Hiện nay,

họ

bình quân Việt Nam xuất khẩu hơn 4 triệu tấn, riêng năm 2009 lượng gạo xuất khẩu đã
tăng lên 6,0 triệu tấn.

Đ
ại

Vĩnh Chấp là một trong những xã của huyện Vĩnh Linh, người dân ở đây đã có
truyền thống trồng lúa từ lâu đời. Hiện nay, diện tích đất tự nhiên của xã hầu như đã sử
dụng triệt để, đất chưa sử dụng của xã hầu như không còn. Do đó, việc tăng sản lượng
bằng cách tăng quy mô, mở rộng diện tích là điều không thể, thay vào đó là việc xem
xét đến các yếu tố đầu tư thâm canh cũng như các chính sách của nhà nước trong việc
hỗ trợ để thay đổi công nghệ sản xuất là rất quan trọng. Trong những năm gần đây,
năng suất lúa trên địa bàn có sự biến động do ảnh hưởng của điều kiện thời tiết, bên
cạnh chịu ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên thì còn chịu ảnh hưởng của các yếu tố đầu
vào như: giống, phân bón, thuốc BVTV…. Vì vậy việc đánh giá đúng thực trạng,
chính xác hiệu quả kinh tế sản xuất lúa có ý nghĩa rất quan trọng để từ đó đưa ra các
giải pháp hợp lí nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất lúa của xã Vĩnh Chấp nói riêng cũng
như tỉnh Quảng Trị nói chung. Xuất phát từ thực trạng đó, tôi đã chọn đề tài nghiên
7


cứu: “ Giải pháp nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa vụ Đông Xuân của các
nông hộ trên địa bàn xã Vĩnh Chấp, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị” cho chuyên
đề tốt nghiệp của mình.
2.1. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

2.1.1. Mục tiêu nghiên cứu đề tài
- Hệ thống hóa một số vấn đề về lý luận và thực tiễn để đánh giá hiệu quả kinh tế
và hiệu quả sản xuất lúa nói riêng.
- Đánh giá kết quả, hiệu quả kinh tế sản xuất lúa của các hộ trên địa bàn nghiên

uế

cứu vụ Đông Xuân năm 2010.
- Đề xuất một số định hướng và giải pháp nhằm nâng cao hiêu quả sản xuất lúa ở

H

các nông hộ trên địa bàn nghiên cứu.
2.1.2. Đối tượng nghiên cứu

tế

- Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng đầu tư và các nhân tố ảnh hưởng đến kết
quả, hiệu quả sản xuất lúa của các nông hộ trên địa bàn nghiên cứu. Trong đó tập trung

h

vào 60 hộ trong các nông hộ thuộc xã Vĩnh Chấp, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị.

in

- Thời gian nghiên cứu trong năm 2010

3.1. PHƯƠNG PHÁP VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU

cK

3.1.1. Phạm vi nghiên cứu

Do hạn chế về khả năng và thời hạn nghiên cứu nên đề tài chỉ tập trung nghiên
cứu một số hộ sản xuất lúa ở các thôn điển hình ở trong xã Vĩnh Chấp.

họ

3.1.2. Phương pháp nghiên cứu

Để thực hiện đề tài này tôi sử dụng các phương pháp sau:

Đ
ại

 Phương pháp điều tra, thu thập số liệu:
- Chọn mẫu điều tra:
Tổng số mẫu điều tra là 60 mẫu tương đương với 60 hộ thuộc các thôn trên địa bàn

xã, các mẫu này được điều tra theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên không lặp.
- Thu thập số liệu:
+ Số liệu sơ cấp: thông qua các phiếu điều tra phỏng vấn trực tiếp được thiết kế sẵn
phục vụ cho mục đích nghiên cứu.
+ Số liệu thứ cấp: Được thu thập thông qua các nguồn tài liệu như: báo cáo tình hình
kinh tế-xã hội của xã, niên giám thống kê của huyện Vĩnh Linh tỉnh Quảng Trị, báo cáo
tổng kết sản xuất kinh doanh của xã, thông tin từ các nguồn khác: sách báo, intermet…
- Phương pháp thu thập - thống kê - tổng hợp số liệu
PHẦN II
8

NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
CHƯƠNG I
TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1. CƠ SỞ LÍ LUẬN
1.1.1. Lí luận chung về hiệu quả kinh tế
1.1.1.1. Khái niệm và bản chất hiệu quả kinh tế
1.1.1.1.1. Khái niệm hiệu quả kinh tế
Bất kì một doanh nghiệp nào cũng đều hướng đến mục tiêu lợi nhuận. Và để

uế

làm được điều đó thì yêu cầu đặt ra cho các doanh nghiệp là phải hoạt động có hiệu
quả kinh tế. Hiệu quả kinh tế không chỉ là mối quan tâm hàng đầu của nhà sản xuất,

H

các doanh nghiệp mà còn là mối quan tâm hàng đầu của toàn xã hội.

tế

Hiệu quả kinh tế được xem như là tỉ lệ giữa kết quả thu được với chi phí bỏ ra
hay ngược lại là chi phí trên một đơn vị sản phẩm hay mức sinh lời của đồng vốn. Với

h

các yếu tố đầu vào hay lượng tài nguyên nhất định , để tạo ra một khối lượng sản phẩm

in

lớn nhất có thể có là mục tiêu chung của nhà sản xuất. Hay nói cách khác, ở mức sản
lượng nhất định làm thế nào để đạt được mức sản lượng ấy sao cho chi phí tài nguyên

cK

và lao động là thấp nhất. Điều này cho thấy quá trình sản xuất thể hiện mối quan hệ
mật thiết giữa yếu tố đầu vào và đầu ra, là biểu hiện tất cả các mối quan hệ cho thấy

họ

tính hiệu quả của sản xuất.

Trong nền kinh tế thị trường, hiệu quả sản xuất là điều kiện để tích lũy và tái
đầu tư mở rộng, là động lực thúc đẩy việc mở rộng sản xuất kinh doanh. Chính vì vậy

Đ
ại

đánh giá hiệu quả kinh tế là một phạm trù kinh tế phản ánh chất lượng hoạt động kinh tế,
là thước đo trình độ tổ chức, quản lí kinh doanh các doanh nghiệp. Nâng cao hiệu quả
kinh tế là nhiệm vụ cuối cùng của mọi nổ lực sản xuất kinh doanh. Đây là đòi hỏi khách
quan của nền sản xuất xã hội do nhu cầu vật chất của cuộc sống con người ngày một nâng
cao trong khi nguồn lực có hạn. Vì vậy, trong điều kiện hiện nay mỗi doanh nghiệp muốn
tồn tại và phát triển thì yêu cầu đặt ra là phải hoạt động có hiệu quả kinh tế.
Có nhiều quan điểm khác nhau về hiệu quả kinh tế. Vậy nên hiểu hiệu quả kinh
tế thế nào cho đúng. GS TS Ngô Đình Giao cho rằng: “hiệu quả kinh tế là tiêu chuẩn
cao nhất của mọi sự lựa chọn kinh tế của các doanh nghiệp trong nền kinh tế thị
trường có sự quản lí của Nhà nước”. Theo tác giả Hồ Vinh Đào thì: “hiệu quả kinh tế
còn gọi là : “ hiệu ích kinh tế” so sánh giữa chiếm dụng và tiêu hao trong hoạt động

9


kinh tế ( bao gồm lao động vật hóa và lao động sống) với thành quả có ích đạt được”.
Còn tiến sỹ Nguyễn Tiến Mạnh: “hiệu quả kinh tế là một phạm trù hiệu quả khách
quan phản ánh trình độ lợi dụng các nguồn lực để đạt được mục tiêu đã xác định”.
Về hiệu quả sản xuất trong nông nghiệp đã được nhiều tác giả bàn đến như
Farrell(1957), Schultz(1964), Rizzo(1979), và Ellis(1993). Các học giả trên đều đi đến
thống nhất là cần phân biệt rõ ba khái niệm cơ bản về hiệu quả: hiệu quả kỹ thuật
(technical efficency), hiệu quả phân bổ các nguồn lực (allocative efficency), và hiệu
quả kinh tế (economic efficiency).

uế

Hiệu quả kỹ thuật là số lượng sản phẩm có thể đạt được trên một đơn vị chi phí
đầu vào hay nguồn lực sử dụng vào sản xuất trong những điều kiện cụ thể về kỹ thuật

H

hay công nghệ áp dụng vào nông nghiệp. Hiệu quả này thường được phản ánh trong

tế

mối quan hệ về các hàm sản xuất. Hiệu quả kỹ thuật liên quan đến phương diện vật
chất của sản xuất. Nó chỉ ra rằng một đơn vị nguồn lực dùng vào sản xuất đem lại

h

thêm bao nhiêu đơn vị sản phẩm.

in

Hiệu quả phân bổ là chỉ tiêu hiệu quả trong các yếu tố giá sản phẩm và giá đầu
vào được tính để phản ánh giá trị sản phẩm thu thêm trên một đồng chi phí chi thêm về

cK

đầu vào hay nguồn lực. Thực chất của hiệu quả phân bổ là hiệu quả kỹ thuật có tính
đến các yếu tố về giá của đầu vào và giá của đầu ra. Vì thế nó còn được gọi là hiệu quả

họ

giá (price efficiency). Việc xác định hiệu quả này cũng giống như xác định các điều
kiện về lí thuyết biên để tối đa hóa lợi nhuận.
Hiệu quả kinh tế là phạm trù kinh tế mà trong đó sản xuất đạt cả hiệu quả kỹ

Đ
ại

thuật và hiệu quả phân bổ. Điều đó có nghĩa cả hai yếu tố hiện vật và giá trị đều tính
đến khi xem xét việc sử dụng các yếu tố nguồn lực trong nông nghiệp. Nếu đạt được
một trong yếu tố hiệu quả kỹ thuật hay hiệu quả phân bổ mới là điều kiện cần chứ
chưa phải là điều kiện đủ cho đạt hiệu quả kinh tế. Chỉ khi nào việc sử dụng nguồn lực
đạt cả chỉ tiêu hiệu quả kỹ thuật và hiệu quả phân bổ thì khi đó sản xuất mới đạt được
hiệu quả kinh tế.
Qua phân tích ở trên có thể khái quát lại: “ Hiệu quả kinh tế là một phạm trù
kinh tế biểu hiện tập trung của sự phát triển kinh tế theo chiều sâu phản ánh trình độ
khai thác các nguồn lực và trình độ chi phí các nguồn lực trong đó quá trình tái sản
xuất nhằm thực hiện mục tiêu đề ra”.
1.1.1.1.2. Bản chất của hiệu quả kinh tế

10


Trên bình diện xã hội, các chi phí bỏ ra để đạt một kết quả nào đó chính là hao
phí lao động xã hội. Cho nên thước đo của hiệu quả là mức độ tối đa hóa trên một đơn
vị hao phí lao động xã hội tối thiểu. Nói cách khác, hiệu quả chính là sự tiết kiệm tối
đa các nguồn lực cần có. Thực chất khái niệm hiệu quả kinh tế đã khẳng định bản chất
của hiệu quả kinh tế trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Đó là phản ánh mặt chất
lượng của các hoạt động kinh doanh, phản ánh trình độ sử dụng nguồn lực nhằm đạt
được mục tiêu mà doanh nghiệp đề ra.
Nghiên cứu về bản chất kinh tế, các nhà kinh tế học đã dưa ra những quan điểm

uế

khác nhau nhưng đều thống nhất về bản chất chung của nó. Nhà sản xuất muốn có lợi
nhuận thì phải bỏ ra những khoản chi phí nhất định như: vốn, lao động, vật lực…

H

Chúng ta tiến hành so sánh kết quả đạt được sau mỗi quá trình sản xuất kinh doanh với

tế

chi phí bỏ ra thì có được hiệu quả kinh tế. Sự chênh lệch này càng cao thì hiệu quả
kinh tế càng lớn và ngược lại.

h

Bản chất của hiệu quả kinh tế là nâng cao năng suất lao động xã hội và tiết kiệm

in

lao động xã hội. Đây là hai mặt của một vấn đề về hiệu quả kinh tế. Hai mặt này có
quan hệ mật thiết với nhau, gắn liền với quy luật tương ứng của nền sản xuất xã hội, là

cK

quy luật tăng năng suất và tiết kiệm thời gian. Yêu cầu của việc nâng cao hiệu quả
kinh tế là đạt kết quả tối đa về chi phí nhất định và ngược lại, đạt hiệu quả nhất định

họ

với chi phí tối thiểu. Chi phí ở đây được hiểu theo nghĩa rộng bao gồm cả chi phí để
tạo ra nguồn lực, đồng thời phải bao gồm cả chi phí cơ hội. Nói tóm lại, bản chất của
hiệu quả kinh tế xã hội là hiệu quả của lao động xã hội và được xác định bằng tương

Đ
ại

quan so sánh giữa lượng kết quả thu được với lượng hao phí lao động xã hội bỏ ra.
1.1.1.2. Phương pháp xác định hiệu quả kinh tế
Chỉ tiêu hiệu quả được tính toán trên cơ sở xác định được các yếu tố đầu vào và

các yếu tố đầu ra. Chẳng hạn, với mục tiêu sản xuất sản phẩm đáp ứng cho nhu cầu
của xã hội thì kết quả sử dụng nghiên cứu đánh giá là chỉ tiêu tổng giá trị sản xuất.
Nhưng đối với doanh nghiệp hay trang trại, trên cơ sở sản xuất có thuê mướn nhân
công thì để đánh giá hiệu quả sản xuất người ta dùng chỉ tiêu lợi nhuận. Còn đối với
nông hộ thì lại dùng chỉ tiêu giá trị gia tăng (VA) hay thu nhập hỗn hợp (MI).
Để xác định hiệu quả kinh tế thì vấn đề đặt ra là phải xác định được chi phí bỏ
ra và kết quả thu về. Chi phí bỏ ra trong quá trình sản xuất kinh doanh là những chi phí

cho các yếu tố đầu vào như đất đai, lao động, tư liệu sản xuất, nguyên vật liệu…
11


 Các phương pháp xác định hiệu quả kinh tế bao gồm:
Thứ nhất, Hiệu quả kinh tế được xác định bằng cách lấy kết quả thu được chia cho
chi phí bỏ ra (dạng thuận) hoặc lấy chi phí bỏ ra chia cho kết quả thu được (dạng nghịch).
Dạng thuận: H = Q/C
Công thức này nói lên một đơn vị chi phí sẽ tạo được bao nhiêu đơn vị kết quả.
Phản ánh trình độ sử dụng các yếu tố nguồn lực.
Dạng nghịch: H = C/Q
Công thức này nói lên để đạt được một đơn vị kết quả cần tiêu tốn bao nhiêu

uế

đơn vị chi phí.
Trong đó:

H

H : Hiệu quả kinh tế (lần)

tế

Q : Kết quả thu được ( nghìn đồng, triệu đồng…)
C : chi phí bỏ ra ( nghìn đồng, triệu đồng…)

h

Ưu điểm của phương pháp này phản ánh rõ nét trình độ sử dụng các nguồn lực,

in

xem xét được một đơn vị nguồn lực sử dụng đã mang lại bao nhiêu đơn vị kết quả,
hoặc một đơn vị kết quả thu được cần phải chi phí bao nhiêu đơn vị nguồn lực.

cK

Thứ hai, Hiệu quả kinh tế được xác định bằng phương pháp hiệu quả cận biên
bằng cách so sánh phần giá trị tăng thêm và chi phí tăng thêm.

họ

Dạng thuận: Hb = Q/C

Thể hiện cứ tăng thêm một đơn vị chi phí thì sẽ tăng thêm bao nhiêu đơn vị kết quả.
Dạng nghịch: Hb =C/Q

Đ
ại

Thể hiện để tăng thêm một đơn vị kết quả cần đầu tư thêm bao nhiêu đơn vị chi phí.
Trong đó:

Hb : hiệu quả cận biên ( lần)
Q : lượng tăng giảm của kết quả ( nghìn đồng, triệu đồng…)
C : lượng tăng giảm của chi phí (nghìn đồng, triệu đồng…)
Phương pháp này sử dụng nghiên cứu đầu tư theo chiều sâu, đầu tư cho tái sản

xuất mở rộng. Nó cho biết được một đơn vị đầu tư tăng thêm bao nhiêu đơn vị của kết

quả tăng thêm. Hay nói cách khác, để tăng thêm một đơn vị đầu ra cần bổ sung thêm
bao nhiêu đơn vị đầu vào.

12


Có nhiều phương pháp xác định Hiệu quả kinh tế, mỗi cách đều phản ánh một
khía cạnh nhất định về hiệu quả. Vì vậy, tùy vào mục đích nghiên cứu, phân tích và
thực tế mà lựa chọn phương pháp nào sao cho phù hợp.
1.1.2. Đặc điểm kinh tế, kỹ thuật của cây lúa
1.1.2.1. Nguồn gốc, xuất xứ
Cây lúa (tên khoa học là Oryza sativa) là một trong những loại ngủ cốc có lịch
sử trồng trọt có từ lâu đời và sản phẩm của cây lúa là hạt gạo đã trở thành loại thực
phẩm hết sức quan trọng cho con người. Theo thống kê của cơ quan thực phẩm Liên

uế

Hiệp Quốc trên thế giới thì có khoảng 147.5 triệu ha đất trồng lúa và 90% diện tích
này là thuộc các nước Châu Á, các nước Châu Á cũng sản xuất 92% tổng sản lượng

H

lúa gạo trên thế giới. Có thể nói rằng Châu Á là một trung tâm sản xuất gạo lớn nhất

tế

thế giới.

Căn cứ vào tài liệu khảo cổ của Trung Quốc, Ấn Độ và Việt Nam, cây lúa đã có

h

mặt hơn 3000 năm trước công nguyên. Ở Trung Quốc, cây lúa đã có mặt ở Triết Giang

in

khoảng 5000 năm, ở hạ lưu sông Dương Tử là 4000 năm. Theo kết quả khảo cổ học
trong vòng vài thập niên qua, quê hương đầu tiên của cây lúa là vùng Đông Nam Á và

cK

vùng Đông Dương. Từ Đông Nam Á cây lúa mới được du nhập vào Ấn Độ và Trung
Quốc phát triển cả hai hướng đông và tây. Cho đến thập kỉ thứ nhất cây lúa được đưa

họ

vào trồng ở vùng Địa Trung Hải như Ai Cập, Italia, Tây Ban Nha. Đầu thế kỉ XV, cây
lúa từ Bắc Italia nhập vào các nước Đông Nam Âu như Nam Tư củ, Bungari,
Rumani…sau đó lúa mới được trồng đáng kể ở Pháp và Hungary.

Đ
ại

Vào thế kỉ XVII cây lúa được nhập vào Mỹ và được trồng ở các bang Virginia,

Nam Carolina, hiện nay trồng phổ biến ở Califonia, Louisiana, Texa. Theo hướng
Đông từ đầu thế kỉ XI cây lúa từ Ấn Độ được nhập vào Indonexia đầu tiên ở đảo Java.
Đến giửa thế kỉ XVII cây lúa từ Iran vào trồng ở Kuban (Nga). Cho đến nay cây
lúa đã có mặt trên tất cả các châu lục, bao gồm các nước nhiệt đới, á nhiệt đới và một
số nước ôn đới.

1.1.2.2. Giá trị dinh dưỡng của cây lúa
Lúa gạo là sản phẩm cần thiết cho sự tồn tại và phát triển của con người. trong
lúa gạo có đầy đủ các chất dinh dưỡng cung cấp nguồn năng lượng. Thành phần chủ
yếu trong lúa là tinh bột và protein, bên cạnh đó còn có các loại vitamin, đặc biệt là
vitamin nhóm B và các loại khoáng chất khác.
13


- Tinh bột: Hàm lượng tinh bột 62.4%, là nguồn chủ yếu cung cấp calo. Giá trị
nhiệt lượng của lúa là 3594 calo, so với lúa mỳ là 3610 calo, độ đồng hóa đạt đến
95.9%. Tinh bột được cấu tạo bởi amylose và amylopectin. Amylose có cấu tạo mạch
thẳng và có nhiều ở gạo tẻ. Amylopectin có cấu tạo mạch ngang và có nhiều ở gạo
nếp. Các loại gạo ở việt nam có hàm lượng amylose từ 18-48%. Tỉ lệ thành phần
amylose và amylopectin cũng có liên quan đến độ dẻo của hạt, gạo nếp có nhiều
amylopectin nên thường dẻo hơn gạo tẻ.

Các giống lúa nếp có hàm lượng Protein nhiều hơn lúa tẻ.

uế

- Protein: Cây giống lúa việt Nam có hàm lượng Protein chủ yếu khoảng 7-8%.

- Lipit: Chủ yếu ở lớp vỏ gạo. Ở gạo xay là 2.02%, ở gạo đã xát chỉ còn 0.52%

tế

B6, PP….lượng vitamin B1 là 0.45mg/ 100 hạt.

H

- Vitamin: trong lúa còn có một số vitamin nhất là vitamin nhóm B như B1, B2,

1.1.2.3. Giá trị kinh tế của cây lúa

h

Theo thống kê của tổ chức Nông Lương Liên Hiệp Quốc (FAO), lúa là một

in

trong năm loại cây lương thực chính của thế giới, cùng với ngô (Zea Mays L.), lúa mỳ
(Triticum SP), sắn (Manihot esculenta Crantz) và khoai tây (Solanum tuberosum L).

cK

Trong số các loại kể trên, lúa gạo và lúa mỳ là hai loại lương thực cơ bản nhất dành
cho con người. Nếu như người phương Tây lương thực chính của họ là lúa mỳ thì đối

họ

với người phương Đông lúa gạo là thứ không thể thiếu.
Trên thế giới, cây lúa được 250 triệu nông dân trồng, là lương thực chính của
1.3 tỉ người nghèo nhất trên thế giới, là sinh kế chủ yếu của nông dân. Là nguồn cung

Đ
ại

cấp năng lượng chủ yếu cho con người, bình quân 180-200 kg/người/năm tại các nước
Châu Á, khoảng 10kg/người/năm tại các nước Châu Mỹ. Ở Việt Nam dân số trên 80
triệu người và 100% người Việt Nam sử dụng lúa gạo làm lương thực chính. Từ đó

cho thấy rằng vai trò của lúa gạo là hết sức quan trọng. Đặc biệt các nước Châu Á , tỉ
lệ calo cung cấp từ lúa gạo chiếm 50-60%, bên cạnh đó các sản phẩm phụ của cây lúa
cũng được sử dụng nhiều trong các lĩnh vực khác nhau:
- Tấm: sản xuất tinh bột, rượu cồn, axeton, phấn mịn và thuốc chữa bệnh
- Cám: dùng để sản xuất thức ăn tổng hợp, sản xuất vitamin B1 để chữa bệnh tê
phù, chế tạo sơn cao cấp hoặc làm nguyên liệu xà phòng.
- Trấu: sản xuất nấm men làm thức ăn gia súc, vật liệu đóng lót hàng, vật liệu
độn cho phân chuồng, hoặc làm chất đốt.
14


- Rơm rạ: được sử dụng cho công nghệ sản xuất giày, cáttông xây dựng, đồ gia
dụng ( thừng, chảo, mủ, giày dép), hoặc làm thức ăn cho gia súc, sản xuất nấm….
Như vậy, ngoài hạt lúa là bộ phận chính làm lương thực, tất cả các bộ phận
khác của cây lúa đều được sử dụng phục vụ cho nhu cầu cần thiết, thậm chí bộ rễ của
lúa còn nằm trong đất sau khi thu hoạch cũng được cày bừa vùi lấp làm cho đất tơi
xốp, được vi sinh vật phân giải thành nguồn sinh dưỡng bổ sung cho cây trồng vụ sau.
Ngoài ra, cây lúa còn đóng một vai trò quan trọng trong quá trình xuất khẩu.
Sản xuất và xuất khẩu lúa gạo đã và đang góp phần vào thắng lợi của quá trình công

uế

nghiệp hóa, hiện đại hóa ở các nước. Trong đó Việt Nam đã có những tiến bộ vượt
bậc, đưa đất nước từ chỗ thiếu ăn triền miên, không đảm bảo lương thực cho nhu cầu

H

trong nước trở thành một nước xuất khẩu gạo từ 3-4 tấn gạo/năm, đứng thứ hai trên thế

tế

giới về các nước xuất khẩu gạo.
1.1.2.4. Kỹ thuật thâm canh cây lúa

h

Lúa là cây lương thực được canh tác lâu đời ở nước ta. Tuy nhiên, trong những

in

năm gần đây do quá trình thâm canh tăng vụ, sự lạm dụng nhiều phân hóa học, thuốc
bảo vệ thực vật, thuốc kích thích sinh trưởng…. đã phát sinh nhiều đối tượng sâu bệnh

cK

gây hại, làm ảnh hưởng đến năng suất lúa. Vì vậy vấn đề đặt ra là cần nắm được kĩ
thuật thâm canh cây lúa để nâng cao hiệu quả sản xuất.

họ

Hiện nay ở nước ta cây lúa cây lúa đươc canh tác theo hai phương thức chủ yếu
là: lúa cấy và lúa gieo thẳng. Kĩ thuật thâm canh cây lúa được tiến hành theo những
bước sau:

Đ
ại

* Kỹ thuật chọn giống:
Giống tốt là tiền đề làm ổn định năng suất. Do đó chúng ta nên chọn giống thích

hợp cho từng mùa vụ và giống phải đạt ít nhất các tiêu chuẩn sau:
-

Giống có độ thuần cao, cở hạt thuần nhất.

-

Giống phải sạch bệnh.

* Kỹ thuật làm đất:
- Vệ sinh đồng ruộng dọn sạch cỏ dại và tàn dư sâu bệnh trên ruộng. Nhất là
trong vụ Hè Thu nên đốt đồng, cày bừa phơi đất cũng là biện ,pháp kĩ thuật giúp cho
lúa phát triển tốt và đồng thời tránh ngộ độc hữu cơ cho cây lúa ở giai đoạn sau, góp
phần làm ổn đinh năng suất.

15


- Đất chủ động được nước để tiện lợi cho việc đưa nước vào ruộng, bón phân
đúng giai đoạn cần thiết của cây lúa.
- Làm luống rộng 1.2-1.4 m, rãnh sâu 20cm, rộng 20-25cm, mặt lấp bằng
phẳng, không đọng nước.
* Kỹ thuật gieo trồng:
- Mật độ gieo: 50-60gam giống/m2 (25-30 kg/sào)
- Lượng hạt gieo cho một ha lúa cấy các giống lúa thuần:
+ Vụ Hè Thu: 80-100 kg

uế

+ Vụ Đông Xuân: 110-120kg.

- Lượng hạt gieo cho 1 ha lúa cấy các giống lúa lai:24-30kg( 1.2-1.5kg/sào)

H

- Kỹ thuật cấy: Lúa lai nói riêng, các giông lúa ngắn ngày nói chng không nên

tế

nhổ cấy. Biện pháp tốt nhất là xúc đặt, đảm bảo cây mạ không bị tổn thương. Nên cấy
thẳng hàng, cấy theo băng rộng 1.2-1.4m, hướng băng cấy vuông góc với phương mặt

h

trời mọc và lặn.

in

* Kỹ thuật chăm sóc và phân bón:

- Kỹ thuật chăm sóc, phân bón quyết định đến sự thành bại của đồng ruộng.

cK

Bón phân thế nào cho phù hợp cũng không phải là điều dễ dàng và chúng ta cần nắm
được tác dụng của từng loại phân trong khâu quản lí và chăm sóc.

họ

- Nếu phát hiện sớm sâu bệnh hại thì tiến hành phun thuốc ngay.

- Trong mỗi giai đoạn sinh trưởng và phát triển khác nhau cây trồng có nhu cầu
về điều kiện ngoại cảnh khác nhau. Do đó chúng ta cần nắm vững đặc điểm sinh vật

Đ
ại

học, sinh thái học trong từng giai đoạn sinh trưởng và phát triển của cây trồng để từ đó
đưa ra các biện pháp chăm sóc sao cho hợp lí nhất.

1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến năng suất lúa
Hoạt động sản xuất nông nghiệp nói chung cũng như quá trình sản xuất lúa nói
riêng có nhiều sự khá biệt so với các ngành sản xuất khác. Quá trình sản xuất lúa được
tiến hành trên một phạm vi không gian rộng lớn và trong một khoảng thời gian dài. Vì
vậy, nó chịu ảnh hưởng của rất nhiều yếu tố. Song những yếu tố này có thể tác động
đồng thời nhưng ở những mức độ khác nhau, có thể trực tiếp hoặc gián tiếp tác động
vào năng suất, chất lượng và sản lượng cây trồng. Có thể chia các yếu tố ảnh hưởng
đến năng suất, sản lượng ra thành các nhóm sau:
16


1.1.3.1. Nhóm nhân tố thuộc điều kiện tự nhiên
- Thời tiết khí hậu:
Khí hậu là yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến hệ thống canh tác và năng suất lúa.
Có thể nói đây là điều kiện có tính quy luật cho từng vùng rộng lớn, ảnh hưởng tới sự
sống và sự phân bố của cây lúa trên thế giới. Trong đó chế độ nhiệt , ánh sáng, nước có
ảnh hưởng trực tiếp tới sự sinh trưởng và phát triển của cây lúa.
+ Nhiệt độ: đây là nhân tố ảnh hưởng lớn tới sự nảy mầm của hạt, sự ngoi lên
khỏi mặt đất của cây non, nhiệt độ dưới 170C đã ảnh hưởng lớn tới sự sinh trưởng của

uế

cây lúa, nhiệt độ thấp dưới 130C cây lúa ngừng sinh trưởng và chết, nhiệt độ cao trên
400C kết hợp với gió nóng khô sẽ ảnh hưởng tới quá trình thụ phấn, dẫn đến tỷ lệ lép

H

cao. Tổng tích ôn của một vụ khi nảy mầm đến khi thu hoạch là 2500-30000C với

tế

giống ngắn ngày và 3000-40000C đối với giống dài ngày.

+ Ánh sáng: Ánh sáng ảnh hưởng đến cây lúa trên cả hai mặt cường độ chiếu

h

sáng và thời gian chiếu sáng. Thời gian chiếu sáng trong ngày ảnh hưởng đến quá trình

in

phát dục và ra hoa, dưới 13 giờ kích thích sự ra hoa của cây lúa. Cường độ chiếu sáng
tức là lượng bức xạ mặt trời có ảnh hưởng đến quang hợp. Lượng bức xạ mặt trời

cK

trung bình từ 2000-3000 calo/cm2 ngày trở lên.

+ Nước: Nước cũng là yếu tố quan trọng đối với động, thực vật cũng như đối

họ

với cây trồng mà đặc biệt là cây lúa. Khi có nước tế bào cây lúa mới trương lên lúc đó
lá lúa mới cứng cỏi được. Khi thiếu nước tế bào lúa bị xẹp lại. Đối với cây lúa ở giai
đoạn trổ bông thì nước có vai trò quyết định đến năng suất lúa sau này.

Đ
ại

Nước có tác dụng thau chua rửa mặn tốt, thiếu nước năng suất sẽ giảm. Vào

thời kì làm đòng thì rất cần nước, nếu thiếu nước năng suất sẽ giảm nghiêm trọng.
Thời kì trổ - chín sữa cần nhiều nước vì 75-85% trọng lượng khô của hạt gạo phụ
thuộc vào thời kì này. Thời kì lúa chắc xanh và chín hoàn toàn thì không cần nhiều
nước có thể tháo cạn để thu hoạch.
+ Đất đai: Đất đai là tư liêu sản xuất quan trọng và đặc biệt không thể thiếu
trong quá trình sản xuất lúa, nhờ có đất đai mà cây lúa có thể tồn tại và cũng chính nhờ
đất đai mà cây lúa được cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng phục vụ cho hoạt động trao
đổi chất, sinh lý, sinh hóa. Đất tốt hay xấu thể hiện qua độ phì tự nhiên, ở môi trường
khác nhau thì độ màu mỡ khác nhau… Vì vậy, để sản xuất lúa có hiệu quả cần chú ý
đến chế độ canh tác sao cho phù hợp với đặc điểm của đất nhằm cung cấp đầy đủ chất
17


dinh dưỡng cho cây trồng sinh trưởng và phát triển tốt đồng thời còn có ý nghĩa cải tạo
đất và bồi dưỡng đất đai.
1.1.3.2. Nhóm nhân tố kinh tế xã hội
-

Điều kiện thị trường và giá cả tiêu thụ sản phẩm:

Thị trường được xem như là cầu nối giữa người bán và người mua. Việc xác
định thị trường cho ngành sản xuất lúa có tác dụng quan trọng nhằm xác định đúng
phương hướng, mục tiêu của ngành, từ đó xây dựng các vùng sản xuất tập trung đáp
ứng nhu cầu của xã hội. Trong nền kinh tế thị trường, người nông dân không chỉ sản

uế

xuất nhằm phục vụ mục đích mà họ còn bán ra thị trường sản phẩm của mình. Bởi vậy
họ cũng mua các yếu tố đầu vào phục vụ cho sản xuất. Chính vì thế giá cả của các yếu

H

tố đầu vào cũng như sản phẩm đầu ra trên thị trường có quyết định rất lớn tới quyết

tế

định sản xuất của người nông dân. Trên cơ sở giá cả và nhiều yếu tố khác người nông
dân sẽ quyết định sản xuất loại cây gì , với quy mô và mức độ đầu tư cho sản xuất như

Tập quán canh tác:

in

-

h

thế nào nhằm đạt hiệu quả kinh tế cao nhất.

Tập quán canh tác yếu tố ảnh hưởng không nhỏ đến năng suất và sản lượng cây

cK

trồng. Nếu tập quán canh tác lạc hậu sẽ hạn chế việc tái sản xuất đầu tư mở rộng, hạn
chế mức đầu tư thâm canh cũng như việc áp dụng tiến bộ khoa học kĩ thuật vào trong

họ

sản xuất. Từ đó dẫn đến năng suất cây trồng thấp, quá trình sản xuất kém hiệu quả.
Ngược lại, tập quán canh tác tiến bộ thì trình độ thâm canh cao hơn, đây là cơ sở để
đưa khoa học kĩ thuật mới vào sản xuất. Vì vậy, đổi mới tập quán canh tác, tăng cường

Đ
ại

công tác khuyến nông, giúp người nông dân thấy rõ được tầm quan trọng của việc áp
dụng tiến bộ khoa học kĩ thuật vào trong sản xuất là điều rất cần thiết.
-

Cơ chế chính sách của nhà nước:

Các chính sách của nhà nước tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến năng suất
lúa. Từ những năm đầu thập niên 90 của thế kỉ XX, Đảng và Nhà Nước ta đã tập trung
chỉ đạo ban hành nhiều văn bản pháp lí nhằm hổ trợ, giúp đỡ nông dân trong sản xuất
nông nghiệp nói chung cũng như trong quá trình sản xuất lúa nói riêng. Những chính
sách này đã có tác dụng tích cực, kịp thời đối với việc sản xuất lúa như chính sách đất
đai, chính sách đổi mới hợp tác xã nông nghiệp, chính sách đầu tư tín dụng, chính sách
khuyến nông…
+ Chính sách đất đai:
18

Đảng và Nhà Nước ta đã thay thế chế độ bao cấp sang chế độ khoán sản phẩm
trong một số lĩnh vực nhất định. Ban bí thư trung ương Đảng đã ra chỉ thị 100-CT/TW
về công tác khoán sản phẩm đến người lao động. Nghị quyết 10 của bộ chính trị( Ban
hành ngày 5/4/1988) về đổi mới quản lí kinh tế nông nghiệp, luật đất đai sửa đổi năm
1993 và gần đây nhất là luật đất đai nam 2003 công nhận quyền sử dụng hợp pháp lâu
dài của người dân, có thể cầm cố, chuyển nhượng, thế chấp… Những nhân tố pháp lí
này đã ảnh hưởng rất lớn đến sản xuất nông nghiệp nói chung và sản xuất lúa nói
riêng, giúp người nông dân yên tâm đầu tư lâu dài để nâng cao năng suất cây trồng,

uế

tăng hiệu quả kinh tế, đảm bảo cho quá trình sản xuất nông nghiệp phát triển ổn định
và bền vững.

H

+ Chính sách khuyến nông:

tế

Khuyến nông là chính sách quan trọng của nhà nước nhằm thúc đẩy, hỗ trợ sản
xuất nông nghiệp phát triển. Thực tế cho thấy người nông dân thiếu vốn nên mức đầu

h

tư vẫn còn thấp, họ sản xuất với quy mô còn nhỏ lẻ. Đây là nguyên nhân dẫn đến năng

in

suất thấp và chất lượng sản phẩm kém. Trong những năm gần đây, Nhà nước ta đã
dành một khoản ngân sách thích đáng để hỗ trợ ngành sản xuất lúa nhằm cải thiện thu

cK

nhập cho một số bộ phận lớn cư dân nông thôn, các hoạt động khuyến nông cụ thể là:
 Nhập giống cây trồng mới.

họ

 Trợ giá lúa giống cho địa phương
 Tập huấn kĩ thuật cho bà con nông dân
 Hỗ trợ kinh phí cho cán bộ khuyến nông

Đ
ại

Thực hiện chương trình truyền thông đại chúng bằng các hình thức như: Báo, đài,

vô tuyến truyền hình, giới thiệu mô hình của các nông dân sản xuất giỏi, các chương trình
chuyển giao KHKT, thông tin về giá cả trên thị trường để người dân kịp thời nắm bắt.
Chính sách khuyến nông phát triển sẽ tạo điều kiện giúp người nông dân yên
tâm hơn trong sản xuất, để từ đó cũng cố và mở rộng diện tích canh tác, tạo ra nguồn
nông phẩm dồi dào, chất lượng tốt phục vụ cho tiêu dung nội địa cũng như xuất khẩu.
Và để làm được điều đó đặt ra yêu cầu cho các ban ngành liên quan từ trung ương đến
địa phương cần có sự chỉ đạo đúng đắn, kịp thời về các chính sách khuyến nông nhằm
hổ trợ cho nông dân trong hoạt động sản xuất.
1.1.3.3. Nhóm nhân tố kĩ thuật

19


Để nâng cao năng suất, sản lượng và chất lượng cây trồng thì cần thực hiện
đúng các quy trình kĩ thuật và áp dụng các tiến bộ khoa học kĩ thuật vào trong quá
trình sản xuất. Vì vậy các biện pháp kĩ thuật đóng vai trò hết sức quan trọng và cần
thiết góp phần nâng cao năng suất và chất lượng cây trồng. Tùy theo tính chất từng
loại đất, từng loại cây trồng mà thực hiện các biện pháp kĩ thuật sao cho phù hợp như:
kĩ thuật chăm sóc, gieo trồng, thu hoạch và sau thu hoạch…
1.1.4. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế của hoạt động sản xuất lúa
1.1.4.1. Chỉ tiêu đánh giá mức độ đầu tư các yếu tố sản xuất

uế

Các chỉ tiêu đánh giá mức độ đầu tư của các yếu tố nguồn lực trên một đơn vị
diện tích cho một hoạt động cụ thể, đối với hoạt động sản xuất lúa bao gồm:

H

- Chi phí đầu tư phân bón/ha (số lượng kg/ha; giá trị: 1000đ)

tế

- Chi phí giống/ha (số lượng: kg/ha; giá trị: 1000đ)

- Chi phí thuốc BVTV/ha (gồm thuốc trừ sâu, diệt cỏ… số lượng: chai/ha; giá

h

trị: 1000đ)

in

-Chi phí khác/ha(bao gồm chi phí lao động thuê ngoài/ha, chi phí thủy lợi, chi
phí làm đất, chi phí tuốt lúa… đơn vị tính: 1000đ)

cK

1.1.4.2. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá kết quả sản xuất
- Tổng giá trị sản xuất trên một đơn vị diện tích ( GO ): là toàn bộ của cải vật

họ

chất và dịch vụ hữu ích, trực tiếp do lao động sáng tạo ra trong thời kì nhất định
thường là một năm.

Đ
ại

GO = Q * P

Trong đó:
Q: Lượng sản phẩm được sản xuất ra.
P: Giá của sản phẩm .

- Chi phí trung gian trên một đơn vị diện tích ( IC): bao gồm những khoản chi phí
vật chất và dịch vụ được sử dụng trong quá trình sản xuất nông nghiệp.
- Giá trị gia tăng trên một đơn vị diện tích( VA): là kết quả cuối cùng thu được
sau khi trừ chi phí trung gian của một hoạt động SXKD nào đó.
VA = GO – IC

1.1.4.3. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sản xuất lúa

20


- Giá trị sản xuất trên chi phí trung gian( GO/IC): chỉ tiêu này cho biết việc bỏ
ra một đồng chi phí trung gian đầu tư thu được bao nhiêu đồng giá trị sản xuất.
- Hiệu suất chi phí trung gian tính theo giá trị gia tăng ( VA/IC): được tính bằng
phần giá trị gia tăng bình quân tên một đơn vị chi phí trung gian bỏ ra. Nó cho biết sẽ
có bao nhiêu thu nhập được đem lại từ một đơn vị chi phí trung gian bỏ ra. Đây là một
chỉ tiêu quan trọng để đánh giá hiệu quả kinh tế .
- Giá trị sản xuất trên lao động ( GO/lao động)
- Giá trị gia tăng trên lao động ( VA/lao động)

uế

1.2. CƠ SỞ THỰC TIỂN
1.2.1.Tình hình sản xuất lúa ở Quảng Trị

H

Để có thể thấy được tình hình sản xuất lúa của tỉnh Quảng Trị ta có thể

tế

quan ở bảng dưới đây:
ĐVT

2005

-

-

44,90

Lúa cả năm

2006

2007

2008

2009

-

-

-

-

45,90

46,30

47,10

48,10

in

Chỉ tiêu

h

Bảng 1: Diện tích, năng suất, sản lượng lúa của tỉnh Quảng Trị(ĐVT:BQ/sào)

Nghìn Ha

Năng suất

Tạ/ Ha

44,54

46,51

46,11

46,35

46,30

Sản lượng

Nghìn Tấn

200,00

213,50

213,50

218,30

222,70

cK

Diện tích

họ

( Nguồn: Cục thống kê tỉnh Quảng Trị)

Nhìn vào bảng trên ta thấy được rằng từ năm 2005 đến năm 2009 diên tích

Đ
ại

trồng lúa tăng từ 44,90 nghìn ha lên còn 48,10 nghìn ha. Điều này cho thấy rằng việc
chọn cây lúa làm cây kinh tế chủ đạo của vùng. Theo xu thế diện tích lúa tăng lên theo
từng năm thì năng suất và sản lượng theo đó cũng tăng lên đáng kể. Cụ thể năm 2005
sản lượng lúa là 200 nghìn tấn tăng lên 222,70 nghìn tấn vào năm 2009. Điều này cho
thấy tỉnh đã có sự quan tâm thích đáng đến bà con nông dân bằng những chính sách
nhằm hỗ trợ cho sản xuất nông nghiệp như khuyến nông, cung cấp vốn…để cho nông
dân có điều kiện để tăng cường thâm canh tăng năng suất. Nói tóm lại tình hình sản

xuất lúa ở tỉnh Quảng Trị trong những năm qua đã có sự tăng trưởng và tiến bộ trong
cách sản xuất của người dân.
1.2.2. Tình hình sản xuất lúa tại huyện Vĩnh Linh
Vĩnh Linh là một huyện có diện tích gieo trồng lúa lớn trong tỉnh, hiện đang là
một trong những huyện đi đầu của tỉnh về diện tích lúa lai, quy hoạch vùng lúa năng
21


suất, chất lượng, hiệu quả cao. Bảng dưới thể hiện tình hình sản xuất lúa của huyện
Vĩnh Linh qua 3 năm 2008 – 2010
Qua bảng số liệu ta thấy diện tích gieo trồng lúa của huyện tăng dần qua 3 năm
từ 2009 đến 2010. Cụ thể năm 2008 diện tích gieo trồng là 6555 ha đến năm 2009 tăng
147 ha (tương đương tăng 2.24%). Năm 2010, diện tích gieo trồng là 6794 ha tăng 92
ha (tương đương 0,72%) so với năm 2009.
Bảng 2: Diện tích, năng suất, sản lượng lúa của huyện Vĩnh Linh
(ĐVT:BQ/sào)

uế

So sánh

2009/2008
ĐVT

2008

2009

2010

Diện tích

Ha

6555,00

6702,00

6794,00

Năng suất

Tạ/Ha

48,37

48,41

45,64

Sản lượng

Tấn

%

+/-

%

147,00

2,24

92,00

1,37

0,04

0,08

-2,77

-5,71

738,00

2,33

-1434,00

-4,42

h

31706,00 32444,00 31010,00

2010/2009

+/-

tế

/ chỉ tiêu

H

Năm

cK

in

(Nguồn: số liệu thống kê của UBND huyện Vĩnh Linh)

Sản lượng có phần tăng ở năm 2009, tăng 738 tấn hay 2,33% so với năm 2008
nhưng lại sút giảm vào năm 2010. Cụ thể là năm 2010 sản lượng đạt 31010 tấn giảm

họ

4,42% so với năm ngoái. Kéo theo đó năng suất cũng giảm đi 2,77 tạ/ha so với năm 2009
là 48,41 tạ/ha. Tuy gặp không ít khó khăn về thời tiết nhưng với sự lãnh đạo của Đảng, kinh
nghiệm chỉ đạo, điều hành của UBND và chính quyền các cấp, có hướng sản xuất của

Đ
ại

UBND huyện, người dân có kinh nghiệm trong thâm canh chăm bón, phòng trừ sâu bệnh,
sử dụng các giống lúa mới vào sản xuất góp phần làm cho năng suất tăng dần qua các năm.

1.2 . ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU
1.2.1 Điều kiện tự nhiên
1.2.1.1. Vị trí địa lý
Xã Vĩnh Chấp nằm ở phía bắc huyện Vĩnh Linh, Phía Bắc giáp xã Sen Thủy,
huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình, phía Đông giáp xã Vĩnh Tú, phía Nam giáp xã Vĩnh
Long, phía Tây giáp xã Vĩnh Khê. Tổng diện tích tự nhiên 5.490,4 ha trong đó đất sản
xuất nông nghiệp 1030,7 ha, đất lâm nghiệp 3760,1 ha.
1.2.1.2. Đặc điểm thời tiết, khí hậu
Vĩnh Chấp là một xã nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa, có mùa đông lạnh
22


và mùa hè nóng. Điều kiện địa lý, khí hậu, đất đai ở đây thuận lợi cho việc phát triển
nông nghiệp chủ yếu là trồng cây lúa nước.
Tại địa phương, vào tháng 1, 2, 3 nhiệt độ thường xuống thấp, trời rét, nhiệt độ
có năm xuống tới 18,5 0C. Mưa ít diễn ra và lượng mưa thường thấp từ 19 – 28
mm/tháng. Vào khoảng tháng 5-9 lại là những tháng có nhiệt độ tương đối cao, có
tháng tới 35-400C; số giờ chiếu sáng trong ngày cũng dài hơn, cao nhất là 13 giờ/ngày,
điểm hình như tháng 7 bình quân 165 giờ/tháng. Lượng mưa phân bố không đều trong
các tháng. Tháng 8, tháng 9 có mưa nhiều và thường diễn ra lũ lụt, còn tháng 5, tháng

uế

6 lại có lượng mưa nhỏ nên gây ra thiếu nước. Đặc biệt mùa này có gió phơn Tây Nam
khô nóng nhưng làm cho nhiệt độ không khí thấp 65-70% do đó làm tăng khả năng

H

bốc hơi nước, cao nhất là 105,4 mm/tháng.

tế

Với kiểu khí hâu như thế này không thuận lợi cho cây trồng sinh trưởng, phát
triển, nhưng do vùng có hệ thống tưới tiêu cơ bản là chủ động nên hạn chế được tác

h

hại xấu của thời tiết đối với cây trồng. Hiểu rõ được thời tiết khí hậu của vùng để

tiêu cực đến cây trồng.

cK

1.2.1.3. Điều kiện thủy văn

in

người dân có thể nắm bắt được quy luật thời tiết khí hậu, để hạn chế những tác động

Nguồn nước có tác động rất lớn đến cây trồng, giữa nguồn nước và cây trồng có

họ

mối quan hệ chặt chẽ với nhau, nếu nguồn nước thuận lợi và thích hợp thì cây trồng sẽ
phát triển tốt hơn và ngược lại, bởi vì cây trồng là một thực thể sống có quy luật sinh
trưởng và phát triển của riêng nó, đặc biệt là cây lúa nước, nước là yếu tố không thể

Đ
ại

thiếu cho cây lúa sinh trưởng và phát triển.
Trong xã có 9 trạm bơm điện chủ động cung ứng nước tưới tiêu cho toàn bộ diện tích

gieo trồng lúa, hơn thế nữa hệ thống kênh mương phân bố đều trên đồng ruộng ở tất cả các
Thôn, phần lớn đã được bê tông hóa rất thuận tiện trong công tác tưới tiêu.
1.2.2. Điều kiện kinh tế xã hội
Vĩnh Chấp là một xã đông dân, theo số liệu thống kê năm 2010 xã có số dân là
4983 nhân khẩu trong 1252 hộ, trong đó số lao động chiếm 55,05% phân bố trên địa
bàn 11 Thôn và 02 cụm dân cư, 03 hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp. Tốc độ tăng
trưởng kinh tế bình quân hàng năm là 14,45%. GDP bình quân đầu người là
11.970.000 đồng/năm. Tổng sản lượng lương thực có hạt là 5.850 tấn/năm, bình quân
lương thực đầu người đạt 930 kg/người/năm.
1.2.2.1. Kinh tế
23


- Nông nghiệp: Trong nhữngnăm qua nông nghiệp của xã tăng khá toàn diện cả
về trồng trọt và về chăn nuôi, cơ cấu mùa vụ chuyển dịch theo hướng tích cực, cơ giới
hóa và hướng tiến bộ KHKT được ứng dụng vào sản xuất, đáng chú ý nhất là sản xuất
lương thực.
- Tài chính – ngân sách: Tổng thu ngân sách năm 2009 là 2.485tỷ đồng, tổng
chi ngân sách là 2.085 tỷ đồng.
1.2.2.2. Văn hóa – xã hội
- Văn hóa, thông tin, thể dục thể thao: trên địa bàn xã có 1242/1624 gia đình đạt

uế

gia đình văn hóa, có 11/11 thôn được công nhậ là thôn văn hóa. Trên địa bàn xã có sân
bóng chuyền, sân chơi bóng đá là nơi giao lưu thể dục thể thao giữa các Tổ trong dịp

H

trại hè và tế đến xuân về.

- Giáo dục – đào tạo: trên địa bàn xã có 2 trường mầm non, 2 trường tiểu học và

tế

1 trường trung học cơ sở.

- Y tế, chăm sóc sức khỏe: trên địa bàn xã có 1 trung tâm y tế dự phòng, 1 trạm y

h

tế. Nằm ở trung tâm xã được trang bị đầy đủ thiết bị đáp ứng nhu cầu khám bệnh cho

in

nhân dân trong xã.

- Chính sách xã hội: thực hiện tốt, đầy đủ các chính sách xã hội, chăm lo tới gia đình

Đ
ại

họ

cK

và các đối tượng chính sách xã hội như: gia đình thương binh liệt sĩ, hộ nghèo.

24


CHƯƠNG II
HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT LÚA CỦA CÁC NÔNG HỘ Ở VÃ VĨNH
CHẤP
2.1. TÌNH HÌNH SẢN SUẤT LÚA TRÊN ĐỊA BÀN XÃ VĨNH CHẤP
Dưới đây là diện tích, năng suất và sản lượng lúa của xã Vĩnh Chấp qua 3 năm
2008 – 2010, từ bảng dưới ta sẽ thấy rõ hơn tình hình biến động diện tích cũng như
năng suất của toàn xã. Năm 2008 Toàn xã có 14400 sào lúa được gieo trồng, tuy nhiên
2 năm sau thì diện tích có xu hướng giảm, cụ thể năm 2009 diện tích gieo trồng giảm

uế

20 sào tương ứng giảm 0.14% còn 14380 sào, và diện tích gieo trồng lúa tiếp tục giảm
vào năm 2010 với mức giảm 20 sào tương ứng giảm 0.14% so với năm 2009, chỉ còn

H

14360 sào vào năm 2010. Không những diện tích gieo trồng giảm mà năng suất cũng

tế

giảm theo từng năm với mức giảm đang lo ngại bởi sự khắc nghiệt của thời tiết. Cụ
thể, năm 2008 năng suất bình quân sào của xã là 3 tạ/ sào, nhưng đến năm 2009 thì

h

năng suất chỉ còn 2.6 tạ/ sào giảm 0.4tạ/sào tương ứng giảm 13.33%, năng suất tiếp tục

in

giảm vào năm 2010 đưa năng suất vào năm 2010 xuống chỉ còn 2.5 tạ/ sào, giảm 0.1
tạ/ sào tương ứng giảm 3.85% so với năm 2009.

cK

Bảng 3: Diện tích, năng suất, sản lượng lúa của xã Vĩnh Chấp Qua 3 năm 2008 2010

ĐVT

2008

So sánh
2009

2010

2009/2008

2010/2009

+/-

%

+/-

%

-20.00

-0.14

-20.00

-0.14

Đ
ại

Chỉ tiêu

họ

(Nguồn: Số liệu thống kê của UBND xã Vĩnh Chấp)

14400 14380
2.6

2.5

-0.40 -13.33

-0.10

-3.85

Sản lượng

43200 37388

35900

-5812.00 -13.45

-1488.00

-3.98

Diện tích

Sào

Năng suất

Tạ/sào
Tạ

3

14360

Do diện tích và năng suất đều giảm nên sản lượng cũng giảm đáng kể. Năm 2008
sản lượng lúa thu được vào khoảng 43200 tạ, nhưng đến năm 2009 thì sản lượng chỉ
còn 37388 tạ, giảm 5812 tạ tương ứng giảm 13.45% so với năm 2008, năm 2010 sản
lượng chỉ còn 35900 tạ, giảm 1488 tạ tương ứng giảm 3.98% so với năm 2009.
Ta có thể thấy quá trình công nghiệp hóa cũng đã ít nhiều làm giảm đi diện tích canh
tác của cây lúa, công theo đó là sự khắc nghiệt của khí hậu đã làm cho sản lượng lúa

25