Các khái niệm cơ bản trong Logic học

CHƯƠNG I : KHÁI NIỆM


Khái niệm



là hình thức cơ bản của tư duy phản ánh các dấu hiệu bản chất khác biệt các sự vật, hiện tượng trong thế giới
khách quan.


So sánh



là phương pháp logic dùng để tách đối tượng nghiên cứu ra khỏi các đối tượng khác


Phân tích



là phương pháp logic phân chia ĐTNC thành những bộ phận, yếu tố cấu thành nhằm phát hiện những dấu
hiệu của nó


Tổng hợp



là phương pháp logic liên kết các bộ phận, các đặc tính, các quan hệ đã được phát hiện nhờ phân tích về

thành một chỉnh thể và sắp xếp chúng theo một trật tự nhất định


Trừu tượng hóa



là phương pháp logic dùng để tách những dấu hiệu bản chất khác biệt của ĐTNC ra khỏi những dấu hiệu
khác


Khái quát hóa



là phương pháp logic đưa các SV,HT có chung những dấu hiệu bản chất vừa tách ra đó về 1 nhóm rồi đặt
tên cho chúng


Nội hàm



là dấu hiệu hay tập hợp những dấu hiệu bản chất của đối tượng hay lớp đối tượng cùng loại được phản ánh
trong khái niệm



‘Đối tượng mà khái niệm phản ánh là gì ?’

Ngoại diên



là đối tượng hay tập hợp đối tượng được khái quát trong khái niệm



‘Lớp đối tượng mà khái niệm đó phản ánh có bao nhiêu đối tượng ?’


Phân loại (nội hàm)

KN cụ thể

KN trừu tượng



Phản ánh những đối tượng xác định trong hiện thực


VD: ngọn núi, cái bàn, cánh đồng

Phản ánh các thuộc tính, quan hệ của đối tượng

VD: Dũng cảm, can đảm, yêu

Phân loại (nội hàm)

KN khẳng định

KN phủ định



Phản ánh sự tồn tại của ĐT, các thuộc tính hay quan hệ của ĐT


VD: có văn hóa, có tinh thần kỉ luật

Phản ánh sự không tồn tại của ĐT, các thuộc tính hay các quan hệ của ĐT

VD: vô văn hóa, vô gia cư


Phân loại (nội hàm)

KN tương quan

KN không tương quan



Quy định sự tồn tại của nhau


VD: cha-con ; thầy-trò

Tồn tại độc lập

VD: trái đất, tình bạn


Phân loại (ngoại diên)

KN tập hợp

KN không tập hợp



Các ĐT thuộc ngoại diên của nó dc xem như một thể thống nhất


VD: Sinh viên là tầng lớp tri thức

Mỗi ĐT được xem xét một cách độc lập

VD: Tôi là sinh viên


Phân loại (ngoại diên)

KN đơn nhất

KN chung



Ngoại diên của nó chỉ chứa một đối tượng duy nhất


VD: Sông Sài gòn

Ngoại diên của nó chứa từ hai ĐT trở lên

VD: sông


Phân loại (ngoại diên)

KN loại (giống)

KN chủng (loài)



Ngoại diên rộng hơn


VD: động vật

Ngoại diên hẹp hơn

VD: động vật có vú

QH đồng nhất



Hai KN có cùng ngoại diên



VD: Paris (A) – thủ đô nước Pháp (B)
A=B


QH bao hàm



Ngoại diên của KN này chứa trong nó ngoại diên của KN khác



VD: Học sinh (A) – học sinh TH (B)

A

B


QH giao nhau



Ngoại diên của chúng có phần trùng nhau



VD: Sinh viên (A) – Vận động viên (B)
A

B


QH tách rời



Ngoại diên vùa không có phần nào trùng nhau, vừa không cùng phụ thuộc vào
khái niệm loại chung



VD: Học giỏi (A) – sao Hỏa (B)
A

B


QH đối lập



Nội hàm của chúng có những thuộc tính trái ngược nhau, còn tổng ngoại diên
của chúng < ngoại diên của khái niệm loại chung gần nhất



VD: học giỏi (A) – học kém (B) –
A
học lực (C)

C

B


QH mâu thuẫn



Nội hàm phủ định nhau, tổng ngoại diên = ngoại diên của khái niệm loại chung
gần nhất
C



VD: Màu trắng (A) – không phải màu trắng (B) – màu sắc (C)
A

B

QH đồng thuộc



QH giữa các chủng trong cùng 1 loại



VD: Hà Nội (A1) – TP HCM (A2) – thành phố (A)

A
A2
A1


Mở rộng KN

Mở rộng KN


Thu hẹp KN

Là thao tác logic nhờ đó chuyển KN có ngoại diên hẹp sang KN có ngoại diên rộng hơn bằng cách bớt đi 1 vài dấu hiệu ở nội hàm của KN ban
đầu



VD: GV THPT (1)
GV phổ thông (2)
1

GV (3)
2

3

Là thao tác logic nhờ đó chuyển KN có ngoại diên rộng sang KN có ngoại diên
hẹp hơn bằng cách thêm vào nội hàm của KN ban đầu 1 vài dấu hiệu mới


Định nghĩa KN



Là thao tác logic vạch rõ nội hàm của khái niệm hoặc xác lập ý nghĩa của thuật
ngữ



VD: Ghế là vật được làm ra để ngồi
Dfd

Dfn


HẾT CHƯƠNG I