Phương pháp dạy bài thực hành hóa học ở trường THCS

Một số phơng pháp dạy bài thực hành thí nghiệm hóa học ở trờng trung học cơ sở hiện nay

A. T VN ấ
I. Lí DO CHN TI.
Hoa hoc trng trung hoc c s co vai tro quan trong viờc thc hiờn muc tiờu
ao tao cua bõc hoc, cung cõp cho hoc sinh nhng kiờn thc phụ thụng c ban va thiờt
thc, qua bụ mụn hinh thanh cho hoc sinh nhng kiờn thc ky nng lam viờc khoa hoc,
chuõn bi kiờn thc cho cac em hoc lờn va i vao cuục sụng. Vi c thu bụ mụn la ly
thuyờt gn liờn vi thc hanh, thi nghiờm, vi võy thc hanh ong vai tro rõt quan trong
trong hoc tõp va nghiờn cu bụ mụn hoa hoc. Hoc sinh phai co c mụt sụ ky nng c
ban, phụ thụng va thoi quen hoc tõp, lam viờc khoa hoc, o la ky nng c ban tụi thiờu
lam viờc vi cac chõt hoa hoc nh quan sat, thc nghiờm, phõn loai, thu thõp, tra cu va
s dung thụng tin t liờu, ky nng phõn tich tụng hp, phan oan, võn dung kiờn thc ờ
giai thich mụt sụ võn ờ n gian cua cuục sụng thc tiờn. Vic khỏm phỏ v tip thu
kin thc ph thuc rt nhiu vo cỏc thớ nghim bi c im ca khoa hc Hoa hoc
vn l khoa hc thc nghim v nguyờn tc dy hc l nguyờn tc trc quan hc i ụi
vi hnh. Lm cỏc thớ nghim Hoa hoc cú tỏc dng to ln trong vic phỏt trin nhn
thc ca hc sinh, phự hp vi nguyờn lý giỏo dc, giỳp cỏc em quen dn vi phng
phỏp nghiờn cu khoa hc, vỡ qua ú cỏc em c tp quan sỏt, t duy biờn chng, rốn
luyn tớnh cn thn, kiờn trỡ, gúp phn giỏo dc k nng sng, chun b cho hc sinh
tham gia hot ng thc t. Do c t mỡnh tin hnh cỏc thao tỏc thớ nghim cỏc
em cú th nhanh chúng lm quen vi nhng dng c v thit b dựng trong i sng v
sn xut sau ny.
Trong chng trỡnh Hoa hoc 8, hc sinh ó lm quen vi cỏc thao tỏc thớ nghim
n gin, tp a ra cỏc d oỏn v c giỏo viờn hng dn lm thớ nghim kim
tra tớnh ỳng n ca d oỏn. Lờn lp 9 phng phỏp ny c phỏt trin v c nõng
cao hn, hc sinh thng xuyờn a ra nhiu d oỏn khỏc nhau v cựng mt hin
tng, t lc xut cỏc phng ỏn thớ nghim, v thc hnh thớ nghim di s hng
dn ca giỏo viờn. Nh vy, bờn cnh nhim v trang b kin thc v nhng hiu bit
cn thit, trong mi bi hc Hoa hoc cn nõng cao kh nng t tin hnh thớ nghim
thc hnh ca hc sinh, rốn luyn v phỏt trin cỏc em nhng k nng, nng lc nhn

Hóa học

1

Năm học: 2015 - 2016


Một số phơng pháp dạy bài thực hành thí nghiệm hóa học ở trờng trung học cơ sở hiện nay

thc v gúp phn hỡnh thnh nhng phm cht, nhõn cỏch phự hp vi yờu cu ca xó
hi hin nay.
Vi nhiu nm ging dy Hoa hoc THCS, qua vic thc hin cỏc thớ nghim Hoa
hoc tụi ó tng kt, ỳc rỳt c mt s phng phỏp hng dn hc sinh thc hnh thớ
nghim mụn Hoa hoc THCS. Tụi trỡnh by trong bn sỏng kin kinh nghim ny mong
cỏc ng chớ, ng nghip cựng tham kho v úng gúp ý kin cho tụi tụi hon thin
ti ny, giỳp cho vic thc hnh, thớ nghim mụn Hoa hoc c thnh cụng v lm
cho hc sinh tin tng vo chõn lớ khoa hc, t ú cỏc em hng thỳ hc tp mụn Húa
hc.
II. MC CH NGHIấN CU
ti nghiờn cu cỏc phng phỏp dy thc hnh Hoa hoc nhm mc ớch c
bn l: Lm th no hc sinh cú th lm thớ nghim thc hnh ỳng thao tỏc di s
hng dn ca giỏo viờn nhm giỳp hc sinh hỡnh thnh v cng c vng kin thc, hc
sinh yờu thớch hc mụn Hoa hoc t ú nõng cao c cht lng dy v hc. Thit lp
h thng thớ nghim, qua ú lm ni bt mi liờn h gia cỏc kin thc vi nhau, giỳp
hc sinh vn dng kin thc nhiu ln cỏc em nh k v hiu kin thc vng chc,
sõu sc hn. Hỡnh thnh v cng c t duy húa hc nhm nõng cao cht lng hc tp
mụn húa hc cho hc sinh.
III. PHNG PHP NGHIấN CU
Vn dng cỏc phng phỏp nghiờn cu khoa hc nh: Phõn tớch lý thuyt, iu
tra c bn, tng kt kinh nghim s phm v s dng mt s phng phỏp thng kờ toỏn

hc trong vic phõn tớch kt qu thc nghim s phm v.v.. .
Thu thp cỏc t liu cú liờn quan n ti: Sỏch giỏo khoa Hoa hoc, cỏc bi hc
cú lm thớ nghim, cỏc sỏch tham kho v phng phỏp dy Hoa hoc. Tham kho cỏc ti
liu ó c biờn son v phõn tớch h thng cỏc dng bi toỏn hoỏ hc theo ni dung ó
ra.
Tham kho ý kin cng nh phng phỏp ging dy Hoa hoc ca ng nghip
thụng qua cỏc bui hp chuyờn , d gi thm lp.
Ly thc nghim vic ging dy Hoa hoc trờn lp c bit l nhng bi hc.
Hoa hoc cú thớ nghim tỡm ra hng rốn k nng lm thớ nghim cho cỏc em hc sinh.
Trờn c s ú tụi ó trỡnh by cỏc dng bi thc hnh hoỏ hc ó su tm v
nghiờn cu nõng cao kh nng, trớ tu, k nng ca hc sinh.
Hóa học

2

Năm học: 2015 - 2016


Một số phơng pháp dạy bài thực hành thí nghiệm hóa học ở trờng trung học cơ sở hiện nay

B. NễI DUNG VN ấ

I. THC TRANG CUA VN ấ CN NGHIấN CU.
1. C S Lí LUN:
Viờc day bai thc hanh thi nghờm hoa hoc trng trung hoc c s phai tiờn
hanh nh thờ nao ờ gi hoc at kờt qua tụt, hoc sinh linh hụi c kiờn thc c ban?
- Thớ nghim húa hc l ngun gc, xut x ca kin thc, qua quan sỏt thớ nghim, hc
sinh thy c hin tng, t ú cú nhn xột v rỳt ra kt lun v vn ang nghiờn
cu, tc l t thc tin i n t duy lụgic cú c s khoa hc.
- Qua thớ nghim to cho hc sinh hng thỳ hc tp, nõng cao lũng yờu khoa hc , phỏt

huy c kh nng sỏng to, tớnh tũ mũ ham hc hi .
- Thớ nghim húa hc giỳp hc sinh lm sỏng t mi liờn h gia cỏc s vt, gii thớch
c bn cht ca cỏc quỏ trỡnh xy ra trong t nhiờn, trong sn xut v i sng ca
con ngi.
- Thớ nghim húa hc cũn giỳp hc sinh cú kh nng vn dng nhng kin thc ó hc
c trong nh trng, trong phũng thớ nghim vo cỏc lnh vc hot ng ca con
ngi.
- Thớ nghim húa hc cú tỏc dng phỏt trin t duy, giỏo dc th gii quan duy vt bin
chng, cng c nim tin vo khoa hc ca hc sinh, giỳp hc sinh hỡnh thnh nhng c
tớnh tt ca con ngi mi: lm vic khoa hc, thn trng, ngn np, gn gng. Vỡ vy
vic hng dn hc sinh k nng thc hnh trong mụn húa hc trng THCS, khi cỏc
em mi bc u lm quen vi mụn húa hc l nhim v ht sc quan trng ca ngi
thy.
2. C S THC TIN:
Chng trỡnh húa hc bc trung hc c s a s cỏc thớ nghim u d thc hin,
nhng qua thi gian di mt s húa cht cht lng s gim i nờn khi tin hnh thớ
nghim s khú thnh cụng. c bit cng khú khn khi giỏo viờn cho hc sinh t lm thớ
nghim phn vỡ s ht thi gian, phn vỡ s hc sinh khú tin hnh khụng an ton.
2.1- V giỏo viờn:
ờ at c muc ich cua hoc mụn hoa hoc trong trng trung hoc c s thi
ngi giao viờn day hoa hoc la nhõn tụ tham gia quyờt inh chõt lng. Do võy ngoai
Hóa học

3

Năm học: 2015 - 2016


Một số phơng pháp dạy bài thực hành thí nghiệm hóa học ở trờng trung học cơ sở hiện nay

nhng hiờu biờt vờ hoa hoc, ngi giao viờn day hoa hoc cõn phai co phng phap
truyờn at thu hut, gõy hng thu hoc tõp cho hoc sinh khi hoc sinh linh hụi kiờn thc.
Trong thc t tõm lý a s giỏo viờn khụng mun lm thớ nghim, thm chớ s lm thớ
nghim. iu ny li trỏi ngc hon ton vi tõm lý ca hc sinh, vỡ th nh hng rt
ln n cht lng dy v hc mụn húa hc. Qua thc t bn than v trao i vi ng
nghip cỏc trng lõn cn thy rng, lý do c s vt cht thiu thn, thit b thớ
nghim c k, cht lng húa cht cha thc s m bo, mt s thớ nghim khú tin
hnh c bit l cho hc sinh tin hnh thớ nghim li cng khú khn v mt thi gian
hn. ú l mt trong nhng nguyờn nhõn dn n thc trng nờu trờn. t thy giỏo viờn
my mũ ci tin dng c, thay th húa cht nhm to tớnh a dng trong cỏc tit thc
hnh cho nờn cha to c tớnh tũ mũ, say mờ tỡm tũi v cha gõy c hng thỳ cho
hc sinh.
2.2- V hc sinh:
Hc sinh cũn rt lỳng tỳng khi tin hnh thớ nghim. Cỏc em lm thớ nghim rt
chm ụi khi cũn khụng theo ỳng trỡnh t thớ nghim dn n kt qu thớ nghim cha
c chớnh xỏc, lm mt nhiu thi gian, nh hng rt nhiu n cht lng ca tit
hc. Vỡ húa hc l mụn hc khỏ mi v l mt mụn hc khú, tru tng, nhiu hin
tng phc tp nờn phn ln cỏc em cú tõm lớ s hc b mụn. Bờn cnh ú theo chng
trỡnh i mi sỏch giỏo khoa Hoa hoc nh hin nay phn ln cỏc tit dy Hoa hoc u
cú thớ nghim hc sinh rt thớch lm thớ nghim nhng k nng thc hnh v x lớ kt
qu thớ nghim ca cỏc cũn rt lỳng tỳng, thm chớ cú th b nguyhim do húa cht v
dng c b v. T lớ thuyt ỏp dng vo thc t cũn cha t tin, cha thnh tho.
2.3- V c s vt cht:
Mt s thit b v húa cht thớ nghim qua mt thi gian s dng ó b hng
khụng cũn ỏp ng c yờu cu ca b mụn nờn cú mt s thớ nghim giỏo viờn ch
thụng bỏo kt qu, hc sinh khụng c trc tip lm thớ nghim. Nh trng ó cú
phũng hc b mụn rt thun li cho vic t chc cỏc tit hc cú thc hnh, thớ nghim
Trc nhng tỡnh hỡnh ú, tụi c gng phỏt huy nhng thun li ca nh trng,
ng thi khc phc khú khn, tỡm mi bin phỏp cỏc thớ nghim Hoa hoc c
thnh cụng

Hóa học

4

Năm học: 2015 - 2016


Một số phơng pháp dạy bài thực hành thí nghiệm hóa học ở trờng trung học cơ sở hiện nay

II- NHNG VN CN GII QUYT:
Trong chng trỡnh húa hc Trung hc s s, hc sinh lnh hi tt kin thc
qua cỏc bi thc hnh thớ nghim thỡ iu u tiờn ngi giỏo viờn cn phi cho hc sinh
phõn loi cỏc hỡnh thc t chc thớ nghim v la chn hỡnh thc phự hp i vi tng
bi, tng tit thc hnh cho phự hp. Trong quỏ tỡnh dy hc cỏc thớ nghim Hoa hoc
lp 8, 9 tụi ó phõn chia cỏc thớ nghim thnh cỏc loi thớ nghim, vi mi bi li tỡm ra
cỏc hỡnh thc t chc khỏc nhau i vi mi thớ nghim:
1- Phõn loi thớ nghim phõn theo mc hot ng tớch cc ca hc sinh
- Thớ nghim biu din: Giỏo viờn hoc 1 hc sinh thc hin thớ nghim biu din Hc
sinh quan sỏt hin tng nhng ch chng minh cú phn ng xy ra hoc mt tớnh
cht, mt quy lut m giỏo viờn ó nờu ra. Loi thớ nghim ny ớt tớch c vỡ hc sinh ch
l ngi quan sỏt ch khụng trc tip lm thớ nghim.
- Thớ nghim thc hnh: Nhúm hc sinh trc tip thc hin, nghiờn cu thớ nghim. Hc
sinh ch ng tin hnh thớ nghim v quan sỏt hin tng, lnh hi kin thc hn na
hc sinh cú hng thỳ hn khi t mỡnh tin hnh cỏc thớ nghim.
2- Cỏc hỡnh thc t chc thớ nghim thc hnh:
- Thớ nghim thc hnh ng lot;
- Thớ nghim thc hnh phi hp;
- Thớ nghim thc hnh cỏ th;
- Thớ nghim thc hnh ngoi lp.

Lm th no hc sinh hng say, hng thỳ hc tp v lnh hi c kin thc
qua cỏc hỡnh thc t chc thớ nghim trờn thỡ qua ti ny tụi s trỡnh by cỏc im cn
lu ý v nhng vớ d minh ho i vi mi loi thớ nghim, vi mi hỡnh thc t chc
thớ nghim.
III- PHNG PHP TIN HNH:
1- CC BIN PHP THC HIN TH NGHIM HểA HC
1.1. Thớ nghim biu din
1.1.1. Nguyờn tc thc hin:
Thớ nghim biu din l thớ nghim do giỏo viờn hoc mt (mt vi) hc sinh
trỡnh by trờn lp. nõng cao cht lng v hiu qu ca cỏc thớ nghim biu din,
cn thc hin tt cỏc ni dung sau:
Hóa học

5

Năm học: 2015 - 2016


Một số phơng pháp dạy bài thực hành thí nghiệm hóa học ở trờng trung học cơ sở hiện nay

- Thớ nghim phi m bo thnh cụng : Nu thớ nghim tht bi hc sinh s mt tin
tng vo bi hc v nh hng xu n uy tớn ca giỏo viờn. Mun lm tt c iu
ny, giỏo viờn phi:
+ Hiu bn cht ca cỏc hin tng Hoa hoc xy ra trong thớ nghim.
+ Nm vng cu to, tớnh nng, c im ca tng dng c thớ nghim cựng vi nhng
trc trc cú th xy ra bit cỏch kp thi khi phi sa cha. Munvy, giỏo viờn phi
lm trc nhiu ln trong khi chun b bi.
+ Giao viờn phai lam trc thi nghiờm ờ am bao thanh cụng, tranh trng hp thi
nghiờm thõt bai do chõt lng hoa chõt, dung cu
- Thớ nghim phi ngn gn mt cỏch hp lớ : Nu thớ nghim kộo di s khú tp trung

s chỳ ý ca hc sinh v d chỏy giỏo ỏn. Mun vy giỏo viờn phi hn ch ti a thi
gian lp rỏp thớ nghim. Thớ nghim m bo thnh cụng ngay khụng phi lm li. Nu
thớ nghim kộo di cú th chia ra nhiu bc, mi bc coi nh mt thớ nghim nh.
- Thớ nghim phi m bo cho c lp quan sỏt: lm tt iu ny, giỏo viờn cn phi:
+ Chun b dng c thớch hp, cú kớch thc ln, cú cu to n gin th hin rừ
c bn cht ca hin tng cn nghiờn cu. Sp xp dng c mt cỏch hp lớ. Ch by
nhng dng c cn thit cho thớ nghim, khụng by la lit nhng dng c cha dựng n
hoc cha dựng xong.
+ B trớ sao cho c lp ờu nhỡn rừ. Mun nh vy nờn sp xp dng c trờn mt phng
cao so vi mt t, tt nht dựng mt bn giỏo viờn. Nu khụng c phi em n tn
bn cho hc sinh xem. Giỏo viờn cng cn chỳ ý khụng che lp thớ nghim khi thao tỏc.
- S dng thi nghiờm ụi chng: Nhm giỳp hc sinh rỳt ra kt lun mt cỏch chớnh xỏc
v ton din nht v hin tng hoc tớnh cht ca cht th hin trong thớ nhgim.
- Thớ nghim phi m bo an ton cho ngi v dng c thớ nghim: i vi cỏc cht
d chỏy, n phi xa ngn la v nu nú bc chỏy thỡ phi dựng cỏt hoc bao ti t
ph lờn. Vi nhng cht c hi nh Cl 2, khi SO2 thỡ phi ht sc thn trng phai bụ tri
thi nghiờm ni thoang gio nh canh ca theo hng hut gio ra ngoai.
- phỏt huy c tỏc dng ca thớ nghim biu din: Thớ nghim phi c tin hnh
hu c vi bi hc, tu vo mc ớch ca bi hc m a thớ nghim ỳng lỳc. Thớ
nghim phi tin hnh kt hp vi phng phỏp ging dy khỏc nht l phng phỏp
m thoi v v hỡnh. Thớ nghim ch cú hiu qu tt khi cú s tham gia tớch cc, cú ý
thc ca hc sinh. Vỡ vy giỏo viờn phi lm cho hc sinh hiu rừ mc ớch ca thớ
Hóa học

6

Năm học: 2015 - 2016


Một số phơng pháp dạy bài thực hành thí nghiệm hóa học ở trờng trung học cơ sở hiện nay

nghim, cỏch b trớ thớ nghim v cỏc dng c ca thớ nghim. Hc sinh trc tip quan
sỏt v rỳt ra kt lun cn thit.
1.1.2. Vớ d minh ho:
Cn c vo mc ớch, cú th chia thớ nghim biu din thnh 3 loi:
a. Thớ nghim nờu vn
Thớ nghim ny nhm nờu lờn vn cn nghiờn cu to ra tỡnh hung cú vn lm
tng hiu qu ca dy hc.
Vớ d :
BI 19: ST .
Khi tỡm hiu tớnh cht húa hc ca st giỏo viờn cú th lm thớ nghim Fe tỏc
dng vi H2SO4 c, ngui
Chun b:
- Dng c: 2 ng nghim, giỏ, kp
- Húa cht: Fe dng phoi bo, dd H2SO4 c, HNO3 c
Thớ nghim: Thớ nghim st tỏc dng vi HNO3 c, ngui v H2SO4 c, ngui.
GV nờu vn : St tỏc dng vi HCl, H2SO4 loóng nhng liu st cú (tỏc dng) phn
ng vi HNO3 c ngui v H2SO4 c, ngui khụng?
Cỏch tin hnh thớ nghim: GV tin hnh thớ nghim: cho mnh st vo axit H 2SO4c
ngui ri yờu cu hc sinh quan sỏt v nờu hin tng
Hc sinh: Khụng cú hin tng xy ra. Vy khụng cú phn ng húa hc.
Giỏo viờn: Vy vn c gii quyt. St khụng phn ng vi H 2SO4 c, ngui v
tng t nhu vy Fe khụng phn ng vi HNO3 c, ngui (vỡ cú tớnh th ng)
b. Thớ nghim gii quyt vn :
* Thớ nghim chng minh
L thớ nghim dựng chng minh nhng gi thuyt c t ra.
Vớ d:
Bi 26:
Clo
Thớ nghim chng minh clo cú tớnh cht húa hc ca phi kim.

Chun b:
Dng c v húa cht: ốn cn, 2 bỡnh clo, dõy ng, dõy st xon hỡnh lũ xo, kp st.
Giỏo viờn t vn : chng minh clo cú tớnh cht húa hc ca mt phi kim chỳng ta
cn tin hnh mt s thớ nghim.
Cỏch tin hnh thớ nghim: Giỏo viờn phỏt phiu hc tp cho hc sinh ni dung: Nờu
hin tng v vit phng trỡnh húa hc xy ra trong cỏc thớ nghim sau:
Hóa học

7

Năm học: 2015 - 2016


Một số phơng pháp dạy bài thực hành thí nghiệm hóa học ở trờng trung học cơ sở hiện nay

Thớ nghim 1: ng tỏc dng vi clo.
Giỏo viờn dựng kp st kp dõy ng ri t núng trờn ngn la ốn cn ri a nhanh
vo l ng clo.
Thớ nghim 2: St tỏc dng vi clo.
Giỏo viờn thao tỏc tng t nh trờn.
Hc sinh nờu hin tng:
Thớ nghim 1: Dõy ng chỏy sỏng sinh ra khúi trng
Phng trỡnh phn ng: Cu +
Cl2
-> CuCl2
Thớ nghim 2: Dõy st chỏy sỏng v sinh ra khúi mu nõu.
Phng trỡnh phn ng: 2Fe + 3Cl2 -> 2FeCl3
Giỏo viờn: Tng t nh vy clo tỏc dng vi hu ht cỏc kim loi sinh ra mui clorua.
Vy chng t clo cú tớnh cht no ca phi kim?
Kt lun: Clo tỏc dng vi kim loi to thnh mui.

* Thớ nghim nghiờn cu cú so sỏnh i chiu (Thớ nghim i chng) rỳt ra
tớnh cht húa hc ca cht.
L thớ nghim nghiờn cu vn t ra thụng qua ú giỏo viờn hng dn hc sinh i
n khỏi nim cn thit.
Vớ d:
Bi 19: ST
Nghiờn cu tớnh cht húa hc ca st tỏc dng vi dung dch mui
Giỏo viờn: St tỏc dng c vi dung dch mui no sau õy: CuSO4; MgSO4
Hc sinh d oỏn v sau ú kim tra bng thc nghim thớ nghim theo nhúm.
Thớ nghim nghiờn cu: St tỏc dng vi CuSO4
Chun b: inh st, dõy ng, dung dch CuSO4, FeSO4, ng nghim, giỏ,
Tin hnh:
Cho inh st vo ng nghim 1 ng dung dch CuSO4
Cho dõy ng vo ng nghim 2 ng dung dch FeSO4
Hc sinh quan sỏt, nhn xột hin tng:
ng 1: Cú cht rn mu bỏm quanh inh st.
Dung dch mu xanh nht dn v xut hin mu lc nht
Phng trỡnh phn ng: Fe + CuSO4 -> Cu + FeSO4
xanh lam



lc nht

ng 2: Khụng cú hin tng gỡ xy ra
Hóa học

8

Năm học: 2015 - 2016

Một số phơng pháp dạy bài thực hành thí nghiệm hóa học ở trờng trung học cơ sở hiện nay

Giỏo viờn cho cỏc nhúm trỡnh by kt qu, vit phng trỡnh phn ng.
Giỏo viờn nờu cõu hi: Vy cú phi kim loi st u tỏc dng vi tt c cỏc mui khụng?
Vy iu kin st phn ng c vi dung dch mui l gỡ? Rỳt ra kt lun.
Kt lun: Nhng kim loi mnh cú th y c kim loi yu hn ra khi dung dch
mui.
* Thớ nghim cng c.
Thớ nghim dựng cng c li cỏc kin thc ó hc trc ú.
1.2. Thớ nghim thc hnh húa hc.
1.2.1. Nguyờn tc thc hin.
- Thớ nghim do t tay hc sinh tin hnh di s hng dn ca giỏo viờn.
- Thớ nghim n gianr, d lm, ớt thao tỏc v nhanh cho hin tng rừ rng.
- Thớ nghim khụng c hi hoc d chỏy n.
- T chc hng dn thao tỏc thc hnh c th, chi tit. i vi hc sinh khi 8 cn lm
mu cho cỏc em.
- Nờu cao tinh thn k lut trong phũng thc hnh.
1.2.2. Mt s k nng cn rốn luyn cho hc sinh trung hc c s:
- S dng chai l, cc v cỏc dng c thy tinh: Bt k mt loi dng c no khi c
s dng cn phi c ra sch, ra xong ỳp ming xung di cho rỏo, vi ng
nghim phi ra bng chi lụng.
- ụ khi lng cỏc vt bng cõn k thut.
- Tin hnh mt s ng tỏc c banrcuar thớ nghim thc hnh húa hc:
+ Ly cht lng t l ra ng nghim hay dng c no khỏc, nu ly lng nh ta dựng
ng hỳt, nu ly lng trờn 1ml thỡ rút nhng khụng húa cht chy ra ngoi. Nỳt l
khi ly t nga, ly xong cn y nỳt li trỏnh ly nhm húa cht; ng hỳt khi ly húa
cht xong phi ra sch khi ly húa cht khỏc khụng b ln.
+ Ly húa cht rn phi dựng thỡa khụ, sch, khi ly xong phi ra sch thỡa v vo

giỏ cho rỏo nc.
+ Hũa tan cht rn vo cht lng: Cho cht rn vo cht lng tng lng nh mt, trỏnh
cho nhiu quỏ cht rn s khụng tan ht.
+ Hũa tan cht lng vo cht lng: Cho lng nchaats lng ny co cht lng kia tng
lng nh mt.

Hóa học

9

Năm học: 2015 - 2016


Một số phơng pháp dạy bài thực hành thí nghiệm hóa học ở trờng trung học cơ sở hiện nay

+ un núng cht lng trong ng nghim hay bỡnh cu: Dựng ốn cn h núng u ng
nghim hay bỡnh cu ri mi t ốn cn un núng tp trung. Cỏc dng c mi un
núng khụng c vo nc hay gch men trỏnh v dng c..
1.2.3. Chun b dng c thớ nghim thc hnh m bo v s lng v cht
lng.
Giỏo viờn cn tỡm hiu k chng trỡnh t u nm, xỏc nh cn dng c gỡ, s lng
bao nhiờu, cũn thiu nhng gỡ, cú k hoch gii quyt bng cỏch mua thờm, t lm
hoc hng dn hc sinh lm.
* Chun b ca giỏo viờn:
- Giỏo viờn cn t chc cho hc sinh hot ng theo nhúm tựy theo tng lp c th.
- Giỏo viờn cn xỏc nh ni dung v phng phỏp tin hnh cỏc thớ nghim sao cho phự
hp vi c im, ni dung, thi gian cho phộp, c s vt cht, thit b dy hc cú liờn
quan trng.
- Cn c vo ni dung ca thớ nghim giỏo viờn cn lm trc thớ nghim vit bn
hng dn c th v chớnh xỏc, c gng chun b tt cỏc dng c, húa cht, phng tin

chun b tt cho bi thc hnh.
- Tt c cỏc dng c thớ nghim phi trờn bn, tuyt i khụng cỏc em i li nhiu.
Giỏo viờn cn quỏn trit cho hc sinh cỏc quy tc an ton trong phong thớ nghim v yờu
cu hc sinh phi tuyt i tuõn theo.
- Giỏo viờn cn chỳ ý cỏc thớ nghim cn n gin, rừ rng, m bo tớnh chớnh xỏc cao,
chỳ ý dng lng húa cht theo ỳng hng dn sỏch giỏo khoa.
- Trong quỏ trỡnh hc sinh thc hnh giỏo viờn phi thng xuyờn giỏm sỏt cụng vic
ca cỏc nhúm, gi trt t chung, giỳp khi cỏc nhúm cn nhng khụng c lm thay
cho hc sinh.
* Chun b ca hc sinh
- Hc sinh phi nghiờn cu trc cỏc thớ nghim nh m cỏc em phi thc hin trờn
lp, nh xem trc cỏch tin hnh, d oỏn kt qu v gii thớch hin tng.
- Thc hin nghiờm tỳc ni quy trong phũng thớ nghim cng nh cỏc quy tc khi lm
thc hnh thớ nghim húa hc.
1.2.4. Trỡnh t t chc mt thớ nghim thc hnh.
Bc 1: Kim tra cụng tỏc chun b:
- Cụng tỏc chun b ca hc sinh:
Hóa học

10

Năm học: 2015 - 2016


Một số phơng pháp dạy bài thực hành thí nghiệm hóa học ở trờng trung học cơ sở hiện nay

Sau khi giỏo viờn nờu mc tiờu ca bi thc hnh thỡ yờu cu hc sinh cho bit cụng tỏc
chun b trc ca mỡnh v kin thc, cỏch tin hnh ,d oỏn, Sau ú giỏo viờn cho
hc sinh kim tra cỏc dng c v húa cht trờn bn thc hnh.
- Kim tra dng c, húa cht thớ nghim:

Hc sinh kim tra dng c v húa cht trờn bn thc hnh, bỏo cỏo vi giỏo viờn kp
thi nhng dng c cũn thiu v húa cht cũn thiu hoc b h hng khkoong s dng
c.
Bc 2: Giỏo viờn hng dn chung:
Giỏo viờn nhc li ton b ni dung cụng vic, hng dn k thut lp rỏp thớ nghim,
cỏch tin hnh thớ nghim. Giỏo viờn khụng ch hng dn hkocj sinh lm vic gỡ? Lm
nh th no? M cũn gii thớch cho hc sinh vỡ sao phi lm nh vy?
Giỏo viờn cn thụng bỏo trc cho hc sinh mt s sai lm thng mc phi trong khi
lm thớ nghim dn ti kt qu sai hoc gõy nguy him cho hc sinh c bit l vi
nhng cht c hi hoc phn ng d gõy n, .
Khi giỏo viờn hng dn cn cú mt s thao tỏc thớ nghim minh ha nhng khụng
c tn nhiu thi gian.
Bc 3: Hc sinh tin hnh thớ nghim:
Trong quỏ trỡnh lm thớ nghim cỏc thnh viờn phi lm ỳng phõn cụng ca nhúm
trng, tp trung quan sỏt hin tng thớ nghim, tho lun i n thng nht cỏc
hin tng xy ra, ng thi bn bc a ra nhn xột ỳng vi hin tng xy ra v
rỳt kt lun chung hp lý.
Bc 4: Vit tng trỡnh thớ nghim:
Sau khi hon thnh cỏc thớ nghim, giỏo viờn yờu cu cỏc nhúm lm v sinh, ra dng
c, thu dn húa cht, dng c, húa cht cũn li ỳng nh khi ban u. Sau khi v sinh
xong giỏo viờn yờu cu hc sinh cỏc nhúm vit bn tng trỡnh thớ nghim theo mu bỏo
cỏo tng trỡnh giỏo viờn ó chun b trc ú:
Mu bỏo cỏo thc hnh
TT
1
2
3
4

Tờn thớ nghim

Hóa học

Cỏch tin hnh

Hin tng

11

Gii thớch v vit PTHH

Năm học: 2015 - 2016


Một số phơng pháp dạy bài thực hành thí nghiệm hóa học ở trờng trung học cơ sở hiện nay

Trong mu bỏo cỏo trờn, cỏc mc tờn thớ nghim v cỏch tin hnh cng nh d
oỏn hin tng hc sinh ó cú s chun b trc nh, cũn phn gii thớch v vit
phng trỡnh phn ng thỡ sau khi tin hnh thớ nghim cỏc nhúm hc sinh tho lun
i n thng nht v hon thnh bng.
1.2.5. Vớ d minh ha.
Vớ d 1: Thớ nghim mui tỏc dng vi kim loi trong bi 9: Tớnh cht húa hc ca
mui húa hc 9
Dng c: ng nghim, kp g, ng hỳt, giỏ ng ng nghim, thỡa ly húa cht.
Húa cht: Cu, AgNO3, ZnCl2
Hng dn hc sinh: Cho dõy Cu vo ng nghim 1 ng AgNO 3, cho dõy Ag vo ng
nghim 2 ng Cu(NO3)2 trart li cõu hi:
1. Hin tng 2 ng nh th no?
2. Gii thớch v vit phng trỡnh
3. Cú phi bt k dung dch mui no cng tỏc dng vi kim loi khụng?

Hc sinh tin hnh theo nhúm ri tr li:
Hc sinh nờu hin tng:
+ ng nghim 1: Xut hin Ag mu xỏm bỏm vo dõy Cu v dung dch cú mu xanh
lam.
Gii thớch: Do Cu ó y Ag ra khi dung dch mui AgNO 3 v mt phn Cu b hũa tan
to thanh dung dch Cu(NO3)2 cú mu xanh lam.
PTHH: Cu(r) + AgNO3(dd) -> Ag(r) +
Cu(NO3)2(dd)
+ ng nghim 2: Khụng cú hin tng gỡ.
T ú hc sinh thy rng khụng phi tt c cỏc kim loi u tỏc dng vi dung dch
mui.
Giỏo viờn: Vy qua 2 thớ nghim trờn em rỳt ra iu gỡ?
Kt lun: Dung dch mui cú th tỏc dng vi mt s kim loi to thnh mui mi v
kim loi mi.
Vớ d 2:
Bi 17: Dóy hot ng húa hc ca kim loi
Dng c: ng nghim, kp g, ng hỳt, giỏ ng ng nghim, thỡa ly húa cht.
Húa cht: FeSO4; CuSO4; AgNO3; Cu(NO3)2; HCl, Na, Fe, Cu, Ag, Pheenolphtalein.
- Thớ nghim 1: Cho inh st vo ng nghim 1 ng dung dch ng sunfat; cho dõy
ng vo ng nghim 2 ng dung dch st (II) sunfat. Tr li cõu hi?
Hóa học

12

Năm học: 2015 - 2016


Một số phơng pháp dạy bài thực hành thí nghiệm hóa học ở trờng trung học cơ sở hiện nay

1. hin tng 2 ng nghim nh th no?

2. Gii thớch v lp phng trỡnh húa hc ca phn ng.
3. Fe v Cu, kim loi no hot ng húa hc mnh hn kim loi no? Vỡ sao?
Hc sinh tin hnh theo hng dn ri tr li:
+ ng nghim 1: Xut hin cht rn mu bỏm vo inh st.
Phng trỡnh húa hc: Fe + CuSO4 -> Cu + FeSO4
Mu xanh

Mu

+ ng nghim 2: Khụng cú hin tng gỡ.
- Hc sinh kt lun: Fe hot ng húa hc mnh hn Cu vỡ Fe y c Cu ra khi dung
dch mui to thnh kim loi Cu mu , cũn Cu khụng y c Fe.
=> Fe hot ng mnh hn Cu -> Fe xp trc Cu.
2 CC HèNH THC T CHC TH NGHIM THC HNH.
2.1. Thớ nghim thc hnh ng lot.
Loi thớ nghim ny tt c cỏc nhúm hc sinh cựng lm mt thớ nghim, cựng thi
gian v cựng kt qu. õy l thớ nghim c s dng nhiu nht hin nay vỡ cú nhiu
u im, ú l:
- Trong khi lm thớ nghim cỏc nhúm trao i giỳp nhau v kt qu trung bỡnh ỏng
tin cy hn.
- Vic ch o ca giỏo viờn tng i n gin vỡ mi vic un nn hng dn, sai sút,
tng kt thớ nghim u c hng dn n tt c hc sinh.
Bờn cnh nhng u im, cũn mt s hn ch:
- Do trỡnh cỏc nhúm khụng u nờn cú nhúm vi vng trong khi thao tỏc dn n hn
ch kt qu.
- ũi hi nhiu b thớ nghim ging nhau gõy khú khn v thit b.
2.2. Thớ nghim thc hnh phi hp.
Trong hỡnh thc t chc ny hc sinh c chia thnh nhiu nhúm khỏc nhau,
mi nhúm lm mt thớ nghim khỏc nhau trong mt thi gian nh nhau, sau ú phi hp
kt qu cỏc nhúm s c ni dung ca bi hc.

Vớ d: Trong bi: Dóy hot ng húa hc ca kim loi, bi ny cú 4 thớ nghim
giỏo viờn cú th phõn cụng mi nhúm lm 1 thớ nghim; sau ú khỏi quỏt kt qu ca 4
nhúm thnh dóy hot ng húa hc ca kim loi.
- u im ca hỡnh thc t chc thớ nghim thc hnh phi hp:
Hóa học

13

Năm học: 2015 - 2016


Một số phơng pháp dạy bài thực hành thí nghiệm hóa học ở trờng trung học cơ sở hiện nay

+ Tit kim thi gain cho tit hc.
+ Rốn luyn cho hc sinh ý thc lao ng tp th.
+ Kớch thớch tinh thn thi ua lm vic gia cỏc nhúm.
- Mt s hn ch:
+ Mi nhúm khụng c rốn luyn k nng lm ton din cỏc thớ nghim, vỡ vy nu cú
thi gian cn t chc cho cỏc nhúm lm li luõn phiờn cỏc thớ nghim.
2.3. Thớ nghim thc hnh ngoi lp hc.
Giỏo viờn hng dn hc sinh lm thớ nghim nh chun b bi sau hoc
cng c bi ó hc. Nhng thớ nghim ny giỳp hc sinh hiu sau hn cỏc kin thc ó
hc trờn lp, gúp phn phỏt trin kh nng t duy cỳng nh nhng k nng ca hc sinh.
ũng thi qua thớ nghim húa hc giỳp hc sinh khỏm phỏ, gii thớch c nhiu hn
cỏc kin thc húa hc cú liờn quan n i sng v sn xut, t ú tng hng thỳ hc
tp cho hc sinh.
thớ nghim cú th thc hin c nh thỡ cn m bo cỏc yờu cu sau:
- Thớ nghim phi m bo d lm, Lm c trong thi gian ngn, dng c thớ nghim
v húa cht oen gin d kim. Mt khỏc thớ nghim phi an ton v khụng gõy ra bt
k s nguy him no.

- Giỏo viờn phi hiu rừ bn cht ca thớ nghim, Phi chc chn thớ nghim s thnh
cụng v thớ nghim phi liờn quan n kin thc bi hc.
- Hc sinh ý thc ỳng n vai trũ ca thớ nghim, tớch cc hp tỏc vi bn bố v giỏo
viờn ging dy.
IV. KT QU T C.
Sau khớ s dng cỏc phng phỏp ny trong dy hc húa hc trng trung hc
s s, c bit l cỏc tit thc hnh hoc cỏc tit hc cú s dng thớ nghim. Qua theo
dừi kt qu hc tp ca hc sinh qua cỏc bi kim tra, thi kho sỏt v qua thỏi hc tp
ca hc sinh tụi thy kt qu hc tp ca hc sinh cú nhiu chuyn bin rừ rt so vi
trc. Hc sinh nm kin thc sõu v bn vng hn, cỏc em cú thao tỏc thớ nghim
ỳng quy trỡnh v khoa hc hn. Quan trong l cỏc em yờu thớch hc mụn húa hn, say
mờ nghiờn cu hn, mt s hc sinh cũn t ch to ra mt s dng c, chi,... cỏc em
khụng cũn thy hc mụn húa hc l gỏnh nng, l mụn hc khú na.

Hóa học

14

Năm học: 2015 - 2016


Một số phơng pháp dạy bài thực hành thí nghiệm hóa học ở trờng trung học cơ sở hiện nay

V. MT S HN CH V HNG KHC PHC.
1. Mt s hn ch.
Trong quỏ trỡnh vn dng cỏc phng phỏp trờn vo dy hc vn gp mt s khú
khn nht nh, nh: Kin thc v k nng lm thớ nghim ca nhiu hc sinh cũn yu;
hc sinh cú hc lc khụng u, vn sng cũn nhiu hn ch; nhiu húa cht v dng c
thớ nghim cũn thiu thn nờn mt s thớ nghim khụng tin hnh c hoc chớnh
xỏc cha cao.

2. Mt s phng hng khc phc nhng hn ch.
thc hin thnh cụng cỏc thớ nghim trong chng trỡnh húa hc trung hc c s, tụi
xin nờu ra mt s bin phỏp khc phc:
- Phõn tớch i vi mi loi thớ nghim tỡm ra hỡnh thc t chc thớ nghim phự hp.
- Khc phc cỏc li thng xy ra khi tin hnh cỏc thớ nghim hin cú.
- Cú th t lm cỏc dng c thớ nghim cũn thiu trong nh trng.
- T chc hng dn hc sinh c th trong quỏ trỡnh hc sinh thc hin cỏc thớ nghim.
- Thng xuyờn kim tra dng c v húa cht trong phong thớ nghim, bỏo cỏo nh
trng mua sm kp thi, hn ch tỡnh trng thiu dng c v húa cht thớ nghim.

Hóa học

15

Năm học: 2015 - 2016


Một số phơng pháp dạy bài thực hành thí nghiệm hóa học ở trờng trung học cơ sở hiện nay

C. KấT LUN V KIN NGH
I. KT LUN
Trai qua qua trinh nghiờn cu tai liờu, tim hiờu ly luõn chung va ky nng day hoc
bai thc hanh hoa hoc trng trung hoc c s, nghiờn cu va la chon nhm tim ra
cac giai phap trong viờc giup hoc sinh linh hụi kiờn thc hoa hoc mụt cach co hiờu qua
thụng qua bai thc hanh hoa hoc, ụng thi nghiờn cu thc trang cua viờc day bai thc
hanh cac trng trung hoc c s hiờn nay.
Vi thc trang cua võn ờ nờu trờn, tụi cho rng ờ nõng cao chõt lng bai thc
hanh hoa hoc trng trung hoc c s la mụt võn ờ con gp nhiờu kho khn. Vi muụn
co c kờt qua tụt oi hoi cõn co s ong gop cua nhiờu yờu tụ nh xõy dng thờm cac
phong chc nng, mua sm dung cu va hoa chõt thi nghiờm, c biờt cõn co s õu t rõt

cõn thõn cua ngi giao viờn trong tng tiờt hoc kờt hp vi tinh thõn hoc tõp cua hoc
sinh. Nhng vi s quan tõm cua ban giam hiờu nha trng va s õu t chi ao cua
nganh giao duc hiờn nay thi chõt lng day hoc ngay cang c nõng lờn.
Tụi ó c gng i mi v phi hp nhiu phng phỏp trong dy hc, song do
kinh nghim bn thõn cũn nhiu hn ch nờn khụng trỏnh phi nhng tn ti cn khc
phc. Tụi rt mong c s gúp ý ca ng nghip sỏng kin ca tụi c hon thin
hn.
II. KIN NGH
vic ging dy b mụn húa hc c tt hn trong thi gian ti, ngh B
Giỏo Dc v cỏc ban nghnh liờn quan cn m thờm mt s ca hng bỏn l húa cht
cỏc tnh thnh giỳp cho cỏn b ph trỏch thit b, giỏo viờn thun li trong vic mua húa
cht, dng c thớ nghim phc v cụng tỏc dy hc b mụn.
Cung cp b sung dng c v cỏc húa cht hng nm y v kp thi phc v
cho cụng tỏc dy hc húa hc c m bo.
Cung cp thờm cho cỏc trng ti liu hng dn thớ nghim thc hnh cho tng
khi lp, tng bi cú th c giỏo viờn lm t liu trong vic son, ging.
Cung cp bng hỡnh mt s thớ nghim khú, thi gian lm thớ nghim di, giỏo
viờn s dung trong quỏ trỡnh ging dy.

Hóa học

16

Năm học: 2015 - 2016


Một số phơng pháp dạy bài thực hành thí nghiệm hóa học ở trờng trung học cơ sở hiện nay

PH LC
Phn A: T VN

I. Lý do chn ti
II. Mc ớch nghiờn cu
III. Phng phỏp nghiờn cu

trang 1
2
3

Phn B: NI DUNG NGHIấN CU
I. Thc trng vn cn nghiờn cu
1. C s lý lun
2. C s thc tin
a. V giỏo viờn
b. V hc sinh
c. V c s vt cht
II. Nhng vn cn gii quyt
III. Phng phỏp tin hnh
1. Cỏc bin phỏp thc hin thớ nghim húa hc
2. Cỏc hỡnh thc t chc thớ nghim thc hnh
IV. Kt qu t c
V. Mt s hn ch v hng khc phc
1. Mt s hn ch
2. Mt s hng khc phc hn ch

3
3
3
3
4
4

5
5
5
13
14
15

Phn C: KT LUN V KIN NGH
I. Kt lun
II. Kin ngh

Hóa học

16
16

17

Năm học: 2015 - 2016