ĐIỀU CHÚNG TA THƯỜNG MONG ĐỢI TỪ CÁC MỐI QUAN HỆ NHƯNG HIẾM KHI NÀO CÓ ĐƯỢC

ĐIỀU CHÚNG TA THƯỜNG MONG ĐỢI
TỪ CÁC MỐI QUAN HỆ NHƯNG HIẾM
KHI NÀO CÓ ĐƯỢC
rubi | December 14, 2015 | Tình Cảm, Giới Tính, Tự Lực (Self-help) | No Comments

Và vì sao cách giúp đỡ một người hữu hiệu nhất lại chẳng đòi hỏi phải hành động quá nhiều.
Các cặp đôi tìm đến tôi với mục đích cải thiện khả năng tương tác của họ, hay ít ra đó là điều họ
tưởng ban đầu. Trở ngại thực chất họ gặp phải lại là kỹ năng lắng nghe đối phương.
Nếu nhìn nhận một cách khách quan, chúng ta phải thừa nhận rằng chẳng mấy ai trong chúng ta
thật sự biết lắng nghe. Chúng ta không biết (hay không được dạy) làm sao có thể lắng nghe người
khác, làm sao có thể lắng nghe họ như lắng nghe chính tâm khảm của mình để rồi cả hai bên đều
cảm thấy được thấu hiểu, được yêu thương. Chúng ta có lắng nghe nhưng từ lý trí chứ không phải
từ trái tim mình. Trong khi đó được lắng nghe thấu hiểu lại chính lại là thứ mỗi con người khát khao,
cần đến.
Nếu có một yếu tố có thể quyết định mức độ bền chặt, gắn kết ở một mối quan hệ thì đó chỉ có thể
là lắng nghe, yếu tố vốn dĩ khiến cho người trong cuộc cảm thấy mình được thấu hiểu, sẻ chia,
đồng cảm. Các cặp đôi có khả năng lắng nghe đối phương của mình thường đi đến sự đồng thuận,
ngược lại thường sẽ chỉ còn tan rã. Xét cho cùng, ở một mức độ nào đó, chúng ta chỉ có thể cảm
thấy được tình yêu khi chúng ta cảm thấy mình được dõi theo, thấu hiểu.
Gần đây nhất, tôi có một buổi gặp mặt với Jon và Joan (tên nhân vật đã được thay đổi). Joan bắt
đầu bằng cách nói về cảm giác rằng cô chưa bao giờ thực sự được Jon quan tâm đến, được lắng
nghe tiếp nhận mà không bị chen ngang, không kèm theo giải pháp, đánh giá, phản bác hay công
kích. Cô mô tả sự vắng mặt, miễn cưỡng đồng hành của Jon, hay thiếu mất đi sự cảm thông nơi
anh trước những gì cô phải trải qua để rồi không lúc nào anh không kèm theo những cách thức cô
cần làm gì, tác động sao đến chúng. Jon đáp trả rằng mong đợi từ anh lòng cảm thông, thương cảm


chỉ là hoài công vô ích. Rằng yêu cầu của cô trong mắt anh quá đỗi phi lý bởi lẽ người chồng không
có trách nhiệm phải ngồi lắng nghe trong im lặng về những gì vợ mình không có được trong quan
hệ lứa đôi trong khi đó anh ta lại chẳng thể biện hộ, trình bày quan điểm cá nhân, giãi bày những lời
giải thích. Sau đó Jon bảo với vợ mình những gì cô ta muốn (dù cô ta có nhận thức được điều đó

hay không) chẳng qua cũng chỉ là kiểm soát mối quan hệ, kiểm soát cách thức tương tác, và dĩ
nhiên, kiểm soát cả anh ta. Chẳng hề quan tâm, cân nhắc đến lời chồng mình vừa nãy, Joan tiếp tục
nói về nỗi niềm khao khát được lắng nghe một cách cởi mở, không bị chỉ trích. Để đáp lại, lần này
Jon chỉ ra cho vợ mình thấy rằng những gì cô ta trải qua, cảm thấy có chăng cũng chỉ là hiểu lầm,
sai sót, rằng thực tế anh đã lắng nghe cô dù rằng cô có thể không để ý đến, rằng có lẽ cô nên nhìn
nhận lại bản thân mình vì đâu đã không nhận ra lòng tốt, tình yêu mà anh dành cho cô. Một lần nữa,
Joan lặp lại ước muốn, khát vọng của cô tựa hồ như cô đã chuẩn bị và đọc trọn một bài thuyết diễn
từ trước vậy. Để rồi cuối cùng, sự phản đối của Jon lại hướng về nỗi cô đơn mà anh cảm thấy trong
mối quan hệ này cũng như Joan đã không thực sự nghe những gì quan trọng, ý nghĩa đối với bản
thân anh ra sao.
Chính từ đây, chúng ta bắt đầu công việc: cần lắng nghe như thế nào.
Vấn đề giữa Joan và Jon không thuộc về bất kì một giới tính riêng biệt hay đại diện cụ thể cho bất
cứ mối quan hệ tình cảm nào. Điều cặp đôi phải đối mặt là trở ngại của tất thảy mọi người, rằng
chúng ta liên tục chối từ những trải nghiệm xúc cảm, nghĩ suy của người khác. Đó lại là điều chúng
ta được dạy để làm. Dõi theo những gì Joan chia sẻ ngày đó, tôi như trông thấy một máy bay tuyệt
vọng tìm cách để hạ cánh. Bị chối từ bởi mọi đài kiểm soát không lưu, cô phải trải qua trong tình
trạng nổi trôi, không liên lạc được, không thể tiếp cận, không nơi để hạ cánh, không nhà để về,
chẳng nơi nào xác nhận sự tồn tại của cô.
Chúng ta cứ từng ngày trải qua như thế, bị bỏ mặc trong chính trải nghiệm cô độc riêng mình để rồi
tự tìm cách dựng lại bản thân, tự tìm lấy cho bản thân con đường giải thoát. Ngày hôm qua tôi vừa
kết thúc một buổi gặp mặt, điều trị đầy thử thách cũng như xót xa, đau lòng. Trở về nhà, mang theo
nơi mình bao nỗi tơ vò, những cảm xúc không lời chất ngất chưa kịp giải quyết, tôi lại đối diện với
những lời phàn nàn của người trông trẻ. Trước cả khi tôi kịp buông chìa khóa xuống, cô đã trút sự
bực bội lên tôi vì rằng con gái tôi không chịu ăn món pasta của cô ấy. Và cứ như thế, những gì tôi
trải qua ngay trước đó, thứ mà tôi cố gắng tự giải quyết gỡ rối một mình, phải bị đặt sang một bên
để thích ứng và giải quyết tình huống mới ở nhà ngay lập tức. Cuộc sống luôn làm thế với chúng ta,
đòi hỏi tâm trí ta cần liên tục chuyển hướng từ vấn đề này sang vấn đề khác mà chẳng cho lấy thời
gian để thông suốt, có lẽ vì vậy mà được dừng lại hay sự quan tâm, chú ý chính là thứ mà ta khao
khát, thứ ta cần.
Thông thường dưới tác động bên ngoài, chúng ta mặc định rằng nên bộc bạch vấn đề của mình với

người khác thông qua câu hỏi “Tôi nên làm gì với nó?” như một cách đặt họ vào vị thế của mình (và


vì thế hòng nhận được sự lắng nghe của họ). Thế nhưng trong đa số trường hợp, chúng ta chẳng
thật sự muốn biết họ nghĩ ta nên giải quyết vấn đề ấy ra sao, làm thế nào để sửa chữa nó, liệu rằng
có trở ngại gì bắt nguồn từ bản thân ta hay không, vì sao ta không nên nghĩ như thế này cảm thấy
như thế kia, hay rất nhiều điều khác. Dường như chúng ta đã suy ngẫm, cân nhắc quá đủ với hằng
hà sa các đề xuất mang tính xây dựng, thông tuệ từ người khác cũng như từ chính bản thân mình
về việc nên làm gì với khó khăn và vì sao nên làm thế. Vốn dĩ ngay trong thâm tâm chúng ta đã biết
rõ cả rồi. Thế nên vấn đề thật sự ở đây nằm ở chỗ: việc ta đang đòi hỏi đã không xuất phát từ điều
ta thật sự muốn mà là điều ta được dạy cần đòi hỏi thế nào cho phải lẽ, đúng chuẩn mực. Chúng ta
thường chẳng hi vọng mấy về một phương thức có thể giải quyết gọn gẽ vấn đề mình đang đối mặt.
Cái mà ta muốn chỉ đơn thuần là vấn đề ấy được chú ý, được lắng nghe, được thấu hiểu và chia sẻ.
Ta muốn một ai đó có thể biết được rằng vấn đề ấy đối với ta như thế nào trong khoảnh khắc đó,
trong cuộc sống này; một ai đó có thể đồng hành cùng ta trên chặng đường đối diện bản chất của
vấn đề mà không quá nhiều lời minh triết. Ta muốn chặng đường ấy phải như lẽ dĩ nhiên của chính
nó, chẳng bị biến hóa thành điều gì.
Điều khó khăn nhất ở đời (hay một trong rất nhiều điều khó khăn nhất) là lắng nghe người ta yêu
thương, quan tâm đến (thậm chí cũng có thể là người ta chẳng mảy may để ý), nói chuyện về vấn
đề khó khăn, đau lòng của họ mà không được động tay giúp đỡ, đề xuất giải pháp hay cố gắng sửa
chữa gì. Điều khó khăn thứ hai (thứ tự này chẳng hề bắt buộc, hay nhất thiết) là lắng nghe người
khác giãi bày vấn đề mà họ (hay chính chúng ta) tin là ta chịu trách nhiệm phần nào nhưng không
được bao biện, bào chữa cho bản thân ta. Cuối cùng là lắng nghe ai đó nói về vấn đề họ phải đối
mặt mà ở đó ta tin rằng họ là nguyên nhân song ta cần tránh không thuyết phục họ phải chịu trách
nhiệm về nó.
Trái ngược với những cảm thức thông thường, bằng việc trao cho người khác nỗ lực thấu hiểu
trước những gì họ đang trải cũng như sự ích kỉ vừa đủ để có thể nhường lại cho họ chiêm nghiệm
hãy còn dang dở, chúng ta đã tặng họ món quà quí giá nhất- trải nghiệm chín mùi- dẫu có vẻ giản
đơn nhưng lại chẳng hề dễ dàng để thực hiện. Chúng ta có thể nghĩ rằng điều ta mang lại chẳng
thấm tháp, nghĩa lý là bao nhưng thực chất, với họ, với người không thể nói ra điều mình muốn, đó

lại là hết thảy những gì quí giá nhất. Bằng cách chẳng làm gì (nhưng chủ động chú tâm vào lắng
nghe), chúng ta đã tạo cơ hội để người khác được đào sâu chính họ, giúp họ tạo ra và duy trì một
khoảng không vừa đủ cho cả đôi bên để họ giải quyết vấn đề riêng (những giải pháp mà thường
hiếm khi người ngoài hiểu hết được). Cuộc đời từng trải, muôn hình vạn trạng dạy người ta cần biết
tin vào sự biến đổi mạnh mẽ và khả năng hàn gắn của việc đồng hành qua chông gai. Với nỗ lực,
lòng can đảm để không làm gì tác động hay ảnh hưởng đến khó khăn, chông gai, trải nghiệm người
khác, chúng ta đang để lại ảnh hưởng lớn lao nhất so với hết thảy.
Bên cạnh đó, có thể rất khó khăn để đừng bao biện bản thân, phản bác người đối diện khi ta cảm
thấy mình đang bị đổ lỗi song chỉ cần đơn thuần đồng hành, tìm hiểu nguồn gốc không hài lòng nơi


họ, ta khiến mình như kẻ yêu thương vô điều kiện, kẻ sẵn sàng và đủ can đảm để thấu hiểu vấn đề
của người khác (ngay cả khi vấn đề đó liên quan đến ta). Làm như vậy, mặc dù quá trình ta tiếp cận
tìm hiểu, thấu suốt chỉ độc tổn thương, ta lại trở thành người không còn đáng để đổ tội, người yêu
kẻ khác đủ sâu đậm để đặt cái tôi sang một bên mà thay vào đó lắng nghe thấu hiểu được đặt lên
trước hết. Theo cách lý giải này, có thể sẽ rất khó khăn, đầy thử thách khi tập luyện nhưng thực chất
chúng ta đạt được nhiều hơn nhờ vào sự lắng nghe sâu sắc, cởi mở thay vì chỉ chăm chăm bảo vệ
cái tôi của mình. Lắng nghe chính là bào chữa, che chắn vì lẽ đó.
Cuối cùng, khi ta có thể lắng nghe vấn đề của người khác không phán xét kể cả ta tin rằng họ cần
chịu trách nhiệm cho vấn đề họ kể lể mô tả, họ sẽ khơi gợi nên trong ta lòng cảm thông, đồng cảmđiều này làm tăng khả năng rằng họ sẽ dần nhận thức được vai trò của chính mình trước khó khăn,
rắc rối. Chỉ ra trách nhiệm người khác hay buộc tội họ, ngược lại, chỉ khiến cho sự phản kháng bào
chữa bản thân nơi họ tăng theo đồng thời làm giảm đi khả năng họ nhận ra, chịu trách nhiệm trước
vấn đề. Nếu mục đích của ta là để giúp người khác nhận ra mình thì cởi mở lắng nghe không phán
xét chính là hình thức tốt nhất nhằm đạt được điều đó. Khiến người khác cảm thấy họ được yêu
thương thông qua sự chú tâm, hết lòng nghe những gì họ bộc bạch là cách duy nhất tạo ra được
một không gian mở, an toàn mà ở đó họ có thể dần nhận lấy trách nhiệm mà ta mong đợi nơi họ.
Tất cả chúng ta ai cũng khao khát muốn trải nghiệm, khó khăn của mình được sẻ chia, lắng nghe,
thấu hiểu, được quan tâm tới. Nhưng ta cũng bị buộc phải tin rằng lắng nghe là thụ động và để giúp
đỡ người khác thì hành động là điều hiển nhiên, hành động ấy bao gồm như đưa ra lời khuyên, đề
xuất, và làm cho vấn đề của người khác được trở nên tốt hơn. Điều ta không biết (bởi lẽ ta chẳng

hề được dạy) rằng lắng nghe chân thành, tự nguyện đồng hành lại là sự chủ động, hàn gắn đối với
người khác- một “hành động” cao hơn hết thảy kèm theo rất nhiều kết quả bất ngờ. Thú vị ở chỗ, sự
có mặt của ta vốn dĩ đã mạnh hơn, có ý nghĩa hơn bất kì điều gì ta có thể làm cho người khác.
Lần sau khi bạn lắng nghe người khác, hãy xem nó như thế nào khi bạn chỉ hiện diện ở đó, chỉ lắng
nghe đơn thuần, không đưa ra bất kì đề xuất nào về việc người khác sống ra sao hay cần thay đổi
sửa chữa điều gì. Xem xem liệu rằng bạn có thể đơn thuần đi cùng với những trải nghiệm, vấn đề
của người khác, cảm thấy ra sao khi đặt mình sống trong cùng hoàn cảnh với họ. Lần tới khi bạn sẻ
chia, nếu bạn thấy mình bị ngợp trong quá nhiều ý tưởng nên làm gì với vấn đề mình đang đối mặt,
tại sao mình lại phải đối mặt với nó, chỉ cần nhẹ nhàng lịch sự hỏi người đối diện liệu rằng họ có thể
lắng nghe mà không kèm những nhận định đề xuất hay chăng, rằng họ có thể chỉ đồng hành cùng
bạn trên trải nghiệm, khó khăn bạn đang mô tả.
Đó dẫu rằng có thể bị xem là một đề nghị dị thường, nhưng nếu một người thật sự trao cho bạn
được nó thì những bất tiện khi đòi hỏi cũng sẽ là đáng giá. Để ý đến cách bạn cảm nhận ra sao khi
được lắng nghe thấu hiểu theo cách thức như thế này. Chúng ta cần học lại từ đầu thế nào là giúp
đỡ, chúng ta thật sự cần gì muốn gì ở người khác cũng như đâu là điều ta khao khát, kiếm tìm.


Chúng ta cần nhận ra và sẻ chia khát khao thật sự nơi mình, để được hiểu thấu được lắng nghe mà
không bị sửa chữa.
Xét cho cùng, cốt lõi của mọi thứ lại chính là tình yêu thương.