Đặc điểm của uyển ngữ trong tiếng Hán (có liên hệ với tiếng Việt)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

HÀ HỘI TIÊN (HE HUIXIAN)

ĐẶC ĐIỂM CỦA UYỂN NGỮ TRONG TIẾNG HÁN
(CÓ LIÊN HỆ VỚI TIẾNG VIỆT)

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÔN NGỮ HỌC

Hà Nội – 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

HÀ HỘI TIÊN (HE HUIXIAN)

ĐẶC ĐIỂM CỦA UYỂN NGỮ TRONG TIẾNG HÁN
(CÓ LIÊN HỆ VỚI TIẾNG VIỆT)
Chuyên ngành: Ngôn ngữ học so sánh - đối chiếu
Mã số: 62 22 01 10

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÔN NGỮ HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
GS.TS NGUYỄN VĂN KHANG

Hà Nội - 2015

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan những kết quả trình bày trong luận án là kết quả nghiên cứu
của bản thân tôi, dưới sự hướng dẫn của GS.TS Nguyễn Văn Khang, các nội dung
nghiên cứu và kết quả trong Luận án này là trung thực và chưa từng được ai công
bố trong bất cứ công trình nghiên cứu nào trước đây. Những quan điểm trích dẫn
đều chú dẫn rõ ràng.
Hà Nội, ngày tháng năm
Tác giả luận án
Hà Hội Tiên (He Huixian)


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành Luận án này, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến GS.TS.
Nguyễn Văn Khang đã trực tiếp hướng dẫn, định hướng chuyên môn, quan tâm giúp
đỡ tận tình và tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong quá trình thực hiện
Luận án.
Tôi xin chân thành bày tỏ lòng cảm ơn đến quý thầy cô trong trường Đại học
Khoa học Xã hội và Nhân văn cùng khoa Ngôn ngữ đã tạo mọi điều kiện để tôi
hoàn thành luận án này. Đặc biệt là những ý kiến đóng góp và nhận xét quý báu để
hoàn thiện Luận án.
Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn cha mẹ, chồng con, các bạn đồng nghiệp
đã nhiệt tình ủng hộ, giúp đỡ tôi hoàn thành chương trình học tập và luận án.
Hà Nội, ngày tháng năm
Tác giả luận án
Hà Hội Tiên (He Huixian)


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN

MỤC LỤC ............................................................... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC CÁC BẢNG...................................................................................... 10
MỞ ĐẦU .................................................................. Error! Bookmark not defined.
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN .................................. Error! Bookmark not defined.
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu uyển ngữ..... Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Tình hình nghiên cứu uyển ngữ ở Trung QuốcError!

Bookmark

not

Bookmark

not

defined.
1.1.2. Tình hình nghiên cứu uyển ngữ ở phương TâyError!
defined.
1.1.3. Tình hình nghiên cứu uyển ngữ ở Việt NamError! Bookmark not defined.
1.1.4. Nhận xét chung về tình hình nghiên cứu uyển ngữError! Bookmark not
defined.
1.2. Cơ sở lí luận của luận án ................................ Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Khái niệm về uyển ngữ ..................... Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Uyển ngữ từ góc nhìn của phương ngữ xã hộiError!

Bookmark

not

defined.

1.2.3. Quan niệm của luận án về uyển ngữ .. Error! Bookmark not defined.
1.2.4. Phân biệt uyển ngữ với các khái niệm liên quanError!

Bookmark

not

defined.
1.2.4.1. Uyển ngữ và kiêng kị ......................... Error! Bookmark not defined.
1.2.4.2. Uyển ngữ và tiếng lóng ..................... Error! Bookmark not defined.
1.2.4.3. Uyển ngữ và lời nói khiêm tốn .......... Error! Bookmark not defined.
1.2.4.4. Uyển ngữ và nhã ngữ ........................ Error! Bookmark not defined.
1.2.4.5. Uyển ngữ và ngôn từ cát tường (lời chúc tốt lành)Error! Bookmark not
defined.
1.2.5. Đặc điểm ngôn ngữ học xã hội của uyển ngữError!

Bookmark

defined.
1.2.5.1. Tính dễ chấp nhận ............................. Error! Bookmark not defined.

not


1.2.5.2. Tính gián tiếp..................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.5.3. Tính thời đại ...................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.5.4. Tính dân tộc ....................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.5.5. Tính khu vực ...................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.6. Chức năng của uyển ngữ ................... Error! Bookmark not defined.
1.2.6.1. Chức năng kiêng kị ............................ Error! Bookmark not defined.

1.2.6.2. Chức năng lịch sự.............................. Error! Bookmark not defined.
1.2.6.3. Chức năng che giấu ........................... Error! Bookmark not defined.
1.2.6.4. Chức năng hài hước .......................... Error! Bookmark not defined.
1.3. Tiểu kết ........................................................... Error! Bookmark not defined.
CHƯƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO CỦA UYỂN NGỮ TIẾNG HÁN (CÓ LIÊN
HỆ VỚI TIẾNG VIỆT) .......................................... Error! Bookmark not defined.
2.1. Nguyên tắc cấu tạo uyển ngữ ......................... Error! Bookmark not defined.
2.1.1. Nguyên tắc khoảng cách ................... Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Nguyên tắc liên quan ........................ Error! Bookmark not defined.
2.1.3. Nguyên tắc mơ hồ ............................. Error! Bookmark not defined.
2.1.4. Nguyên tắc hài lòng .......................... Error! Bookmark not defined.
2.2. Các mô hình cấu tạo uyển ngữ tiếng Hán (có liên hệ với tiếng Việt) ..... Error!
Bookmark not defined.
2.2.1. Đặc điểm thành tố cấu tạo uyển ngữ tiếng HánError!

Bookmark

not

defined.
2.2.1.1. Thống kê tư liệu ................................. Error! Bookmark not defined.
2.2.1.2. Liên hệ với tiếng Việt......................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Các mô hình cấu trúc uyển ngữ tiếng HánError! Bookmark not defined.
2.2.3. Các mô hình cấu trúc uyển ngữ tiếng ViệtError! Bookmark not defined.
2.3. Các phương thức cấu tạo của uyển ngữ tiếng Hán (có liện hệ với tiếng Việt)Error!
Bookmark not defined.
2.3.1. Phương thức ngữ âm ......................... Error! Bookmark not defined.
2.3.1.1. Hài âm ............................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.1.2. Tránh âm ........................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.2. Phương thức từ vựng ......................... Error! Bookmark not defined.

2.3.2.1. Sử dụng từ vay mượn ......................... Error! Bookmark not defined.
2.3.2.2. Sử dụng từ đồng nghĩa, gần nghĩa .... Error! Bookmark not defined.
2.3.2.3. Sử dụng từ trái nghĩa......................... Error! Bookmark not defined.
2.3.2.4. Sử dụng một số nghĩa chuyển của từ đa nghĩa Error! Bookmark not
defined.
2.3.3. Phương thức ngữ pháp ...................... Error! Bookmark not defined.
2.3.3.1. Sử dụng trợ động từ ........................... Error! Bookmark not defined.
2.3.3.2. Sử dụng phó từ và ngữ khí từ ............ Error! Bookmark not defined.
2.3.3.3. Sử dụng từ rất+ danh từ/tính từ ........ Error! Bookmark not defined.
2.3.3.4. Sử dụng phương thức phủ định ......... Error! Bookmark not defined.
2.3.3.5. Sử dụng tỉnh lược .............................. Error! Bookmark not defined.
2.3.3.6. Sử dụng câu phức giả thiết ................ Error! Bookmark not defined.
2.3.3.7. Sử dụng câu phản vấn ....................... Error! Bookmark not defined.
2.3.4. Phương thức tu từ ............................. Error! Bookmark not defined.
2.3.4.1. Tách từ ............................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.4.2. Mượn sự vật hiện tượng .................... Error! Bookmark not defined.
2.3.4.3. Sử dụng ngạn ngữ.............................. Error! Bookmark not defined.
2.3.4.4. Sử dụng yết hậu ngữ .......................... Error! Bookmark not defined.
2.3.5. Phương thức ngữ nghĩa ..................... Error! Bookmark not defined.
2.3.5.1. Sử dụng cách trần thuật nâng cao .... Error! Bookmark not defined.
2.3.5.2. Sử dụng cách trần thuật hạ thấp ....... Error! Bookmark not defined.
2.3.5.3. Sử dụng cách trần thuật mơ hồ ......... Error! Bookmark not defined.
2.3.5.4. Sử dụng cách trần thuật nói vòng ..... Error! Bookmark not defined.
2.3.5.5. Sử dụng cách trần thuật đảo ngược .. Error! Bookmark not defined.
2.4. Tiểu kết ........................................................... Error! Bookmark not defined.
CHƯƠNG 3. ĐẶC ĐIỂM NGỮ NGHĨA CỦA UYỂN NGỮ TIẾNG HÁN (CÓ LIÊN
HỆ VỚI TIẾNG VIỆT) .......................................... Error! Bookmark not defined.
3.1. Đặc điểm về nghĩa của uyển ngữ ................... Error! Bookmark not defined.

3.1.1. Cơ chế tạo nghĩa của uyển ngữ .......... Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Nghĩa đánh dấu và nghĩa không đánh dấu của uyển ngữError! Bookmark
not defined.


3.1.3. Sắc thái ngữ nghĩa của uyển ngữ ....... Error! Bookmark not defined.
3.1.4. Sắc thái phong cách .......................... Error! Bookmark not defined.
3.2. Khảo sát một số nhóm uyển ngữ điển hình ........ Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Uyển ngữ liên quan đến sự sống của con ngườiError!

Bookmark

not

defined.
3.2.1.1. Uyển ngữ về cái chết của con người . Error! Bookmark not defined.
3.2.1.2. Uyển ngữ về bệnh tật và tàn tật của con người Error! Bookmark not
defined.
3.2.1.3. Uyển ngữ liên quan đến bài tiết ........ Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Uyển ngữ liên quan đến đời sống tình dục của con ngườiError! Bookmark
not defined.
3.2.2.1. Uyển ngữ liên quan đến quan hệ tình dục và cơ quan sinh dục Error!
Bookmark not defined.
3.2.2.2. Uyển ngữ liên quan đến thai nghén và kinh nguyệt của phụ nữ Error!
Bookmark not defined.
3.2.3. Uyển ngữ liên quan đến nghề nghiệp của con ngườiError! Bookmark not
defined.
3.2.4. Uyển ngữ liên quan đến hoạt động kinh tế xã hộiError!

Bookmark

not

defined.
3.2.5. Uyển ngữ liên quan đến chiến tranh và quan hệ quốc tếError! Bookmark
not defined.
3.3. Hàm ý văn hóa thể hiện qua ý nghĩa của uyển ngữ tiếng Hán (có liện ... Error!
Bookmark not defined.
hệ với tiếng Việt) ................................................... Error! Bookmark not defined.
3.3.1. Những đặc trưng văn hóa Trung Hoa được bộc lộ qua uyển ngữ tiếng Hán
........................................................................ Error! Bookmark not defined.
3.3.1.1. Đặc trưng văn hóa tôn ti, thứ bậc được bộc lộ qua uyển ngữ tiếng HánError!
Bookmark not defined.
3.3.1.2. Quan niệm trung dung hài hòa được bộc lộ qua uyển ngữ tiếng HánError!
Bookmark not defined.


3.3.1.3. Tư tưởng tôn giáo được bộc lộ qua uyển ngữ tiếng HánError! Bookmark
not defined.
3.3.2. Quan niệm giống nhau về văn hóa của uyển ngữ tiếng Hán và tiếng Việt Error!
Bookmark not defined.
3.3.2.1. Quan niệm về cái chết ....................... Error! Bookmark not defined.
3.3.2.2. Quan niệm về bệnh tật ....................... Error! Bookmark not defined.
3.3.2.3. Quan niệm về bài tiết......................... Error! Bookmark not defined.
3.3.2.4. Quan niệm về đời sống tình dục ........ Error! Bookmark not defined.
3.3.2.5. Quan niệm về nghề nghiệp ................ Error! Bookmark not defined.
3.3.3. Quan niệm khác nhau về văn hóa của uyển ngữ tiếng Hán và tiếng Việt Error!
Bookmark not defined.
3.3.3.1. Khác biệt về nhận thức ...................... Error! Bookmark not defined.
3.3.3.2. Khác biệt về bối cảnh văn hóa .......... Error! Bookmark not defined.

3.3.3.3. Khác biệt về tập tục xã hội ................ Error! Bookmark not defined.
3.4. Tiểu kết ........................................................... Error! Bookmark not defined.
CHƯƠNG 4. ĐẶC ĐIỂM SỬ DỤNG CỦA UYỂN NGỮ TIẾNG HÁN VÀ VẤN ĐỀ
DỊCH UYỂN NGỮ TỪ HÁN SANG VIỆT .......... Error! Bookmark not defined.
4.1. Nguyên tắc sử dụng uyển ngữ ........................ Error! Bookmark not defined.
4.1.1. Nguyên tắc cộng tác hội thoại ........... Error! Bookmark not defined.
4.1.2. Nguyên tắc lịch sự ............................ Error! Bookmark not defined.
4.1.3. Nguyên tắc tự bảo vệ mình ................ Error! Bookmark not defined.
4.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến sử dụng uyển ngữError! Bookmark not defined.
4.2.1. Ngữ cảnh .......................................... Error! Bookmark not defined.
4.2.2. Giới tính ........................................... Error! Bookmark not defined.
4.2.3. Tuổi tác ............................................ Error! Bookmark not defined.
4.2.4. Địa vị xã hội ..................................... Error! Bookmark not defined.
4.2.5. Hoàn cảnh xã hội .............................. Error! Bookmark not defined.
4.3. Các trường hợp sử dụng uyển ngữ ................. Error! Bookmark not defined.
4.3.1. Giảm thiểu sự sợ hãi ......................... Error! Bookmark not defined.
4.3.2. Che giấu chân tướng sự thật hoặc mâu thuẫn xã hộiError! Bookmark not
defined.


4.3.3. Không muốn đưa ra lời hứa nhưng không để mất lòngError!

Bookmark

not defined.
4.3.4. Tránh làm tổn thương đến người khác Error! Bookmark not defined.
4.4. Mức độ sử dụng uyển ngữ .............................. Error! Bookmark not defined.
4.4.1. Uyển ngữ được sử dụng nhiều trong giao tiếp khác giớiError! Bookmark
not defined.
4.4.2. Uyển ngữ được dùng nhiều trong giới trí thứcError!

Bookmark

not

defined.
4.4.3. Uyển ngữ thường được dùng trong lĩnh vực chính trị và khoa học xã hội.
........................................................................ Error! Bookmark not defined.
4.5. Cách dịch uyển ngữ tiếng Hán sang tiếng Việt: khảo sát tác phẩm ― Hồng Lậu
Mộng‖ .................................................................... Error! Bookmark not defined.
4.5.1. Cách dịch uyển ngữ tiếng Hán sang tiếng ViệtError!

Bookmark

not

defined.
4.5.1.1. Dịch thẳng ......................................... Error! Bookmark not defined.
4.5.1.2. Dịch nghĩa ......................................... Error! Bookmark not defined.
4.5.1.3. Dịch tăng/bổ sung giải thích ............. Error! Bookmark not defined.
4.5.2. Những điểm chú ý khi dịch ............... Error! Bookmark not defined.
4.5.2.1. Chú ý giữ nguyên sắc thái uyển chuyểnError! Bookmark not defined.
4.5.2.2. Chú ý giữ được giá trị tương ứng của sắc thái tình cảmError! Bookmark
not defined.
4.5.2.3. Chú ý lưu ý đến giá trị tương đương của phương thức cấu tạo uyển ngữError!
Bookmark not defined.
4.5.2.4. Chú ý phân biệt rõ các cách biểu đạt khác nhau của cùng một loại uyển
ngữ .................................................................. Error! Bookmark not defined.
4.6. Tiểu kết ........................................................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN.............................................................. Error! Bookmark not defined.

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN
LUẬN ÁN ................................................................ Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 11
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1

Số lượng thành tố cấu tạo trong cuốn Từ điển uyển ngữ tiếng Hán

51

Bảng 2.2

Số lượng thành tố cấu tạo trong cuốn Từ điển uyển ngữ tiếng Hán
thực dụng
Thống kê số lượng thành tố cấu tạo uyển ngữ tiếng Hán

53

Bảng 2.3
Bảng 2.4
Bảng 2.5
Bảng 3.1
Bảng 3.2
Bảng 4.1

Thống kê phương thức cấu tạo uyển ngữ trong cuốn Từ điển uyển
ngữ tiếng Hán

Thống kê phương thức cấu tạo uyển ngữ tiếng Hán trong cuốn Từ
điển uyển ngữ thực dụng
Thống kê phân loại uyển ngữ tiếng Hán trong cuốn Từ điển uyển ngữ
tiếng Hán
Thống kê phân loại uyển ngữ tiếng Hán trong cuốn Từ điển uyển ngữ
tiếng Hán thực dụng
Phạm vị sử dụng uyển ngữ trong cuốn Từ điển uyển ngữ tiếng Hán

54
71
72
90
91
125
126

Bảng 4.3

Phạm vi sử dụng uyển ngữ trong cuốn Từ điển uyển ngữ tiếng Hán
thực dụng
Thống kê dịch thẳng trong tác phẩm Hồng Lâu Mộng

Bảng 4.4

Thống kê dịch nghĩa trong tác phẩm Hồng Lâu Mộng

135

Bảng 4.5

Thống kê dịch tăng/bổ sung giải thích trong tác phẩm Hồng Lâu Mộng 137

Bảng 4.6

Thống kê các từ uyển ngữ biểu thị cái chết trong tác phẩm Hồng
Lâu Mộng

Bảng 4.2

TÀI LIỆU THAM KHẢO

132

143


TIẾNG VIỆT
1. Bùi Hạnh Cẩn, Ngọc Anh, Kiều Liên dịch (2011), Hồng Lâu Mộng, NXB Văn học, Hà
Nội.
2. Nguyễn Hữu Cầu (2007), Ngôn ngữ và văn hóa Trung Quốc, NXB Đại học Quốc gia
Hà Nội, Hà Nội.
3. Đỗ Hữu Châu (1998), Cơ sở ngữ nghĩa học từ vựng, NXB Giáo dục, Hà Nội.
4. Nguyễn Chiến (1996), ―Uyễn ngữ xét từ góc độ lịch sử và cấu tạo‖, Ngữ học trẻ,
tr.170-173.
5. Mai Ngọc Chừ, Vũ Đức Nghiệu, Hoàng Trọng Phiến (1997), Cơ sở ngôn ngữ học và
tiếng Việt, NXB Giáo dục, Hà Nội.
6. Trần Trí Dõi (2001), Giáo trình lịch sử tiếng Việt, NXB Giáo dục Việt Nam, Hà Nội.
7. Trần Trí Dõi (2011), Một vài vấn đề nghiên cứu so sánh lịch sử nhóm ngôn ngữ Việt –
Mường, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
8. Nguyễn Đăng Duy (1998), Các hình thái tín ngưỡng tôn giáo ở Việt Nam , NXB Văn

hóa Dân tộc, Hà Nội.
9. Hữu Đạt (2000), Phong cách học và các chức năng tiếng Việt, NXB Văn hóa thông tin,
Hà Nội.
10. Hữu Đạt (2000), Ngôn ngữ và văn hóa giao tiếp của người Việt, NXB Văn hóa thông
tin, Hà Nội.
11. Đinh văn Đức (2001), Ngữ pháp tiếng Việt- từ loại, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội,
Hà Nội.
12. Bằng Giang (1997), Tiếng Việt phong phú, NXB Văn hóa, Hà Nội.
13. Nguyễn Thiện Giáp (2010), 777 khái niệm ngôn ngữ học, NXB Đại học Quốc gia Hà
Nội, Hà Nội.
14. Nguyễn Thiện Giáp (2003), Từ vựng học tiếng Việt, NXB Giáo dục Việt Nam, Hà
Nội.
15. Nguyễn Thu Hà (2007), Uyển ngữ về cái chết trong tiếng Hán hiện đại (đối chiếu với
từ ngữ tương đương trong tiếng Việt), Luận văn Thạc sĩ khoa học ngữ văn, Đại học
Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.


16. Nguyễn Văn Hiệp (2008), Cơ sở ngữ nghĩa phân tích cú pháp, NXB Giáo dục Việt
Nam, Hà Nội.
17. Nguyễn Thị Lan Hinh (2004), Khảo sát đặc điểm của uyển ngữ tiếng Hán đối với tiếng
Việt tương đương(trên cứ liệu của hai nhóm uyển ngữ chỉ cái chết và giới tính), Luận văn
Thạc sĩ khoa học ngữ văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
18. Nguyễn Quang Khải (2001), Tập tục và kiêng kỵ, NXB Văn hóa Dân tộc, Hà Nội.
19. Nguyễn Văn Khang (2012), Ngôn ngữ học xã hội, NXB Giáo dục Việt Nam,
Hà Nội.
20. Nguyễn Văn Khang (2001), Tiếng lóng Việt Nam, NXB Khoa Học - Xã Hội, Hà Nội.
21. Nguyễn Văn Khang (2012), Từ ngoại lai trong tiếng Việt, NXB Tổng hợp thành
phố Hồ Chí Minh, Hồ Chí Minh.
22. Đinh Trọng Lạc (1998), 99 Phương tiện và biện pháp Tu tù tiếng Việt, NXB Giáo dục
Việt Nam, Hà Nội.

23. Đinh Trọng Lạc (1999), Phong cách học tiếng Việt, NXB Giáo dục Việt Nam, Hà Nội.
24. Đoàn Tiến Lực (2013), ―Về phương thức cấu tạo uyển ngữ‖, Ngôn ngữ (2), tr. 20-24.
25. Vũ Đức Nghiệu (chủ biên) (2009), Dẫn luận Ngôn ngữ học, NXB Đại học Quốc gia
Hà Nội, Hà Nội.
26. Phan Ngọc – Phạm Đức Dương (2011), Tiếp xúc ngôn ngữ ở Đông Nam Á, NXB Từ
điển bách khoa, Hà Nội.
27. Phan Ngọc (1998), Bản sắc văn hóa Việt Nam, NXB Văn hóa thông tin, Hà Nội.
28. Hoàng Phê (2010), Từ điển tiếng Việt, NXB Từ điển Bách khoa, Hà Nội.
29. Triều Sơn (2010), Phong tục dân gian kiêng kỵ trong văn hóa cổ Phương Đông ,
NXB Trung tâm văn hóa, Hà Nội.
30. Nguyễn Sơn (2010), Từ điển tiếng Việt, NXB Thanh Niên, Hà Nội.
31. Nguyễn Đăng Sửu (2002), ―Vòng vo tam quốc hay uyển ngữ trong tiếng Anh‖, Ngữ
học trẻ, tr.382-385.
32. Lê Quang Thiêm (1989), Nghiên cứu đối chiếu các ngôn ngữ, NXB Giáo dục chuyên
nghiệp, Hà Nội.
33. Lê Quang Thiêm (2006), Ngữ nghĩa học, NXB Giáo dục Việt Nam, Hà Nội.


34. Nguyễn Viết Toàn (2007), ―Uyển ngữ trong cụm từ diễn đạt cái chết trong tiếng Anh‖,
Ngôn ngữ và đời sống (11), tr.20-24.
35. Vương Toàn (2006), Nghiên cứu đối chiếu các ngôn ngữ ở Việt Nam, NXB khoa học
xã hội, Hà Nội.
36. Nguyễn Đức Tồn (2011), ―Về các phương thức cấu tạo từ trong tiếng Việt từ góc độ
nhận thức và bản thể (Phần I)‖, Ngôn ngữ (8), tr.1-10.
37. Nguyễn Đức Tồn (2011), ―Về các phương thức cấu tạo từ trong tiếng Việt từ góc độ
nhận thức và bản thể (Phần II)‖, Ngôn ngữ (9), tr.1-5.
38. Cù Đình Tú (1982), Phong cách học tiếng Việt, NXB Giáo dục, Hà Nội.
39. Mai Uyên (2011), Những điều kiêng kỵ theo phong tục dân gian, NXB Văn hóa thông
tin, Hà Nội.
40. Hoàng Văn Vân (dịch) (2002), Ngôn ngữ học qua các nền văn hóa, NXB Đại học

Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
41. Trương Viên (2000), ―Hoàn cảnh kinh tế xã hội và việc sử dụng uyển ngữ trong tiếng
Anh-Mĩ và tiếng Việt‖, Ngữ học trẻ, tr.236-239.
42. Trương Viên (2002), ―Uyển ngữ trong lĩnh vực chiến tranh và quan hệ quốc tế‖, Ngữ
học trẻ, tr.444-448.
43. Trương Viên (2003), Nghiên cứu uyển ngữ trong tiếng Anh và việc chuyển dịch sang
tiếng Việt, Luận án Tiến sĩ ngữ văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
44. Trương Viên (2002), Uyển ngữ và những vấn đề kiêng kị, Ngôn ngữ và văn hóa,
tr.667-672.
TIẾNG ANH
45. Asher, R.E.and J.M.Y.Simpson (1994), The Encyclopedia of Language and
Linguistics, Oxford:Pergamon Press.
46. Ayto, John (1993), Euphemisms, London: Bloomsbury Publishing Ltd
47. Enright, D.J (1985), Fair of Speech, the Uses of Euphemism, New York:Oxford
University Press.
48. Hartwell, P.and Robert, H.Bentley (1982), Open to Langrage, Oxford:Oxford
University Press.


49. Holmes, Janet (1992), An Introduction to Sociolinguistics, London:Longman.
50. Hudson, R.A (1980), Sociolinguistics, Cambridge:CambridgeUniversityPress.
51. HughRawson (1981), A Dictionary of Euphemisms and anh Other Doubletalk.
52. Hymes, D (1972), On Communicative Competence, Sociolinguistics: Selected
53. Kramsch, C (1998), Language and Culture, London:Oxford University Press.
54. Leech, G (1985), Semantics. Haedmondsworth, Penguin Books, Ltd.
55. Leech,G.H (1981), Semantics.SecondEdition, Harmandsworth: Penguin Books.
56. Leech, G.H (1983), Principles of Pragmatics, London:Longman.
57.Neaman.J.S and Silver (1983), Kind Words:A Thesaurus of Euphemism, New York:
Facts on File Publications.
58. Nida, E.A (1964), Towards a Science of Translating, Leiden:E.J. Brill.

59. Palmer, F.R. (1982), Semantics.London, Cambridge University Press.
60. Rawson, H (1981), A Dictionary of Euphemisms and Other Douletalk, New
York:Crown Publishers.
61. Rawson, Hugh (1981), A Dictionary of Euphemisms and Other Doubletalk, New
York: Crown Publishers.
62. Saville-Troike,M (1989), The Ethnography of Communication:An Introduction,
Oxford:Basil Blackwell.
63. Shipley, J.T (1977), In Praise of English, New York:New York Times Book.
64. Stern, H.H (1992), Issues and Options in Language Teaching, Oxford:Oxford
University Press.
65. Waldron, R.A (1979), Sense and Sence Development, London:André Deutsch Ltd.
66.Wardhaugh,R.(1986), An Introduction to Sociolinguistics, Oxford: Basil Blackwell
Inc.

TIẾNG HÁN
67. 蔡青 (2007)，委婉语的主要表现手段[J]，漫谈英语 (216)，6-7页.


68. 蔡晓燕 (2014)，委婉语及其分类研究回顾与前瞻[J]，长江大学学报(社科版) (1)， 8183页.
69. 曹雪芹 (2011)，红楼梦[M]，湖南教育出版社，湖南.
70. 常敬宇 (2000)，委婉表达法的语用功能与对外汉语教学[J]，语言教学与研究 (3)， 3236页.
71．陈传礼 (2003)，英汉委婉语探析[J]，曲靖师院学报 (5)，79-83页.
72．陈凤兰 (2000)，英语委婉语交际功能的实现手段[J], 北京印刷学院学报 (4)，41-44页.
73．陈科芳 (2003)，委婉语翻译中的文化传递[J]，浙江师大学报社科 (2), 108-111页.
74．陈黎红 (2004)，英汉委婉语比较[J]，哈尔滨学院学报 (10)，108-111页.
75．陈莲洁 (2003)，委婉语及政治委婉语[J]，湘潭工业学院学报社科 (4)，90-94页.
76．陈氏碧香 (2011)，汉越委婉语对比研究[D], 华东师范大学, 硕士论文
77．陈天/孙桂平 (2005)，《红楼梦》汉/英版本中―死亡‖的委婉语透视[J]，徐州师大学报
(4)，69-72页.
78．陈望道 (2008)，修辞学发凡[M]，复旦大学出版社，上海.

79．陈小凤 (2002)，英语委婉语与跨文化交际[J]，福州师专学报 (3), 79-81页.
80．陈玉玲 (2003)，英汉委婉语的语用心理[J]，武警工程学院学报 (4), 74-76页.
81．陈原 (2004)，社会语言学[M]，商务印书馆有限公司，上海.
82．程 力/廖正刚 (2004)，隐喻与委婉语[J]，长春工程学院学报 (2)，54-56页.
83．戴 云 (2004)，禁忌语及其文化根源[J]，吕梁高专学报 (3)，42-44页.
84．戴聪腾 (2003)，汉英委婉语的跨文化研究[J]，福建师大学报 (1)，93-96页.


85．冯国超 (2007) ，中华大词典[Z]，高等教育出版社，北京.
86．辜同清 (1999)，委婉语的符号学分析[J]，外语教学 (1)，66-69页.
87．辜同清 (2000)，委婉语与语言变迁——
论委婉语使用对语言系统的影响[J]，四川外语学院学报 (3)，62-65页.
88．辜同清
(2001)，英语委婉语语义分析[J]，四川师范学院学报（哲学社会科学版）(5)，5356页.
89．辜同清
(2006)，委婉语社会语言学分析[J]，西华师范大学学报（哲学社会科学版）(1)，4750页.
90. 郭长清 (2012)，委婉语使用情景的分析与研究[J]，北方文学 (5), 130页.
91．郭锡良 (1999)，古代汉语[M]，商务印书馆，上海.
92．胡春梅 (2005)，论委婉语的构成及功能[J]，浙江教育学院学报 (1)，29-34页.
93．黄映秋 (2003)，委婉语的特性及社会功能[J]，广西教育学院学报 (1)，56-59页.
94．季绍德 (1986)，古汉语修辞[M]，吉林文史出版社，吉林.
95．贾玉娟 (2005)，委婉语的模糊途径[J]，池州师专学报 (1)，71-72页.
96. 江 玲 (2002)，政治委婉语的交际功能探[J]析，晋东南师专学报 (1)，57-58页.
97. 蒋冰清 (2003)，英语委婉语的社会心理学研究[J]， 哈尔滨学院学报(教育) (4)， 1921页.


98. 李蓓/农氏芳草 (2012)，汉越死亡委婉语对比研究[J]，
重庆文理学院学报（社会科学版）(6)，112-115页.
99．李芳元 (1999)，古汉语委婉语的多种表达方式[J]，枣庄师专学报 (2)，76-77页.
100. 李国南 (1989)，英语中的委婉语[J]，外国语（上海外国语学院学报）(3)，23-27页.

101. 李国南 (2000)，委婉语与宗教[J]，福建外语 (3)，1-6；19页.
102. 李军华 (2004)，关于委婉语的定义[J]，湘潭大学学报 (4)，162-165页.
103. 李军华 (2004)，规范委婉语的特征与构成方式——
委婉语构成系统研究之一[J]，湖北师范学院学报 (2)，95-98页.
104．李军华 (2010)，汉语委婉语研究[M]，中国社会科学出版社，北京.
105．李卫航 (2002)，英汉委婉语的社会文化透视[J]，福州大学学报哲社 (1)，57-60页.
106．李晓燕 (2003)，对委婉语现象的文化透视[J]，重庆工学院学报 (3)，95-97页.
107．梁红梅 (2005)，从语用的角度看英语―禁忌话题‖ [J] ，邵阳学院学报 (5)，129-132页.
108. 林伦伦
(1999)，汉语委婉语词语的语义类别和语用特点[J]，深圳教育学院学报(2)，81-91页.
109．刘 萍 (2000)，论汉语委婉语的特征[J]，雁北师院学报 (4)，12-13页.
110．刘 萍 (2001)，汉语委婉语的语义探析[J]，江西社会科学 (3)，83-85页.
111．刘 璇 (2004)，英汉委婉语对比与翻译[J]，太原教育学院学报 (22)，99-101页.
112．刘纯豹主编 (2001)，英语委婉语词典[M], 商务印书馆出版，上海.
113．刘金玲 (2008), 跨文化语用失误探究[J]，当代教育论坛(学科教育研究) (2)，83-85页.


114. 刘丽智 (2006), 委婉语的语用特征与影响因素[J]，湖北成人教育学院学报 (1)， 6667页.
115. 刘瑞琴、韩淑芹、张红 (2010)，汉英委婉语对比与翻译[M]，宁夏人民出版社，宁夏.
116．倪建乐 (2003)，略论委婉语的构成原则[J]，南通工学院学报 (3), 100-102页.
117. 朴金凤 (2007)，试析委婉语的语用动机[J]，安徽工业大学学报 (3)，90-95页.
118．钱春梅/傅友相 (2005)，委婉语与合作原则[J]，广西梧州师专学报 (1)，75-77页.
119．阮玉水 (2012)，汉越死亡委婉语比较研究[D]，硕士学位论文
120．邵军航 (2002)，也谈委婉语的构造原则[J]，山东师大外国语学院学报 (2)，32-33;13页.
121．邵军航 (2006)，对委婉语―语用原则‖的批判分析[J]，孝感学院学报 (2)，39-43页.
122．邵军航 (2008)，委婉语的定义[J]，黄石理工学院学报（人文社会科学学报) (3)，1419页.
123．邵军航 (2008)，委婉语的构成手段[J]，周口师范学院学报 (4)，62-66页.
124．邵军航 (2009)，论委婉语的分类标准及类型[J]，上海金融学院学报 (4)，68-72页.
125．邵军航
(2009)，指示语类委婉语及其距离机制[J]，信阳师范学院学报（哲学社会科学版)

(2)，101-105页.
126．邵军航 (2012)，委婉语使用的动因和目的[J]，名作欣赏 (23), 46-48页.
127．师 炜 (2002)，委婉语及其语境解读[J]，陕西教育学院学报 (4)，75-76页.
128. 束定芳 (1989)，委婉语新探[J]，外国语（上海外国语学院学报 (3)，28-34页


129. 束定芳 (2005)，从语用角度解读跨文化交际中的委婉语[J]，安徽工业大学学 (1)， 7274页.
130．束定芳/徐金元
(1995)，委婉语研究：回顾与前瞻[J]，外国语（上海外国语学院学报) (5)，17-22页.
131．孙向华 (2005)，汉语死亡委婉语的文化解读[J]，焦作师专学报 (1)，14-16页.
132．覃 宏 (2002)，英汉委婉语比较与民族文化[J]，广西社会科学 (5)，180-181页.
133．王力 (1999)，古代汉语[M]，中华书局出版社，成都.
134．王立廷主编 (1996)，委婉语[M]，现代汉语文化语汇丛书，新华出版社，北京.
135．王同亿 (1999), 语言大典[Z]，商务印书馆 ，上海.
136．王雅军主编 (2005)，实用委婉语词典[Z]，上海辞书出版社，上海.
137．王永忠 (2001)，从语言模糊性看委婉语的交际功能[J]，福建外语 (4)，27-30页.
138．王永忠 (2003)，范畴理论和委婉语的认知理据[J]，外国语言文学 (2)，3-5页.
139. 吴礼权
(1997)，论委婉修辞的表现形态与表达效应[J]，河北大学学报（哲学社会科学版）(3)
，94-97页.
140．吴礼权
(1997)，论委婉修辞生成与发展的历史文化缘由[J]，河北大学学报（哲学社会科学版
）(1)，55-60页.
141. 伍铁平
(1989)，从委婉语的机制看模糊理论的解释能力[J]，外国语（上海外国语学院学报）
(3)，16-22页.


142．邢 欣 (1999)，试说委婉语的表达形式[J]，修辞学习 (2)，25-26页.
143．徐海铭 (1996)，委婉语的语用学研究[J]，外语研究 (3)，21-24页.

144．阳雨君/粱雪清
(2006)，委婉语的语用分析[J]，桂林师范高等专科学校学报（综合版）(1)，88-91页.
145．姚剑鹏 (2003)，委婉语的文化探源[J]，山东外语教学 (4)，45-46；50页.
146．尹 群 (2003)，论汉语委婉语的时代变异[J]，修辞学习 (4)，5-8页.
147．于 华 (2003)，委婉语在中美文化中的差异[J]，丹东师专学报 (4)，93-94页.
148．于 辉 (2002)，英汉委婉语差异的文化意蕴对比[J]，东疆学刊 (4)，76-79页.
149．余烈全 (2003)，浅论委婉语的语义取向[J]，重庆石油高专学报 (2)，55-56页.
150．张 慧 (2004)，浅谈汉语委婉语[J]，和田师专学报(1)，91页.
151．中国社会科学院语言研究所词典编辑室 (2012)，现代汉语词典[Z], 商务印书馆, 上海.
152．张拱贵主编 (1996)，汉语委婉语词典[Z]，北京语言文化大学出版社，北京.
153．张竞碧 (2003)，政治活动中的英语委婉语[J]，湖北工学院学报 (5)，77-80页.
154. 张斯韵 (2009)，从语用角度看女性语言中的委婉语[J]，绵阳师范学院学报 (9)， 106108页.
155．张秀琴 (2005)，文化、语境和委婉语[J]，燕山大学学报 (3)，55-58页.
156．张宇平 (2000)，现代委婉语特点探析[J]，山东电大学报 (2)，46-47页.
157．郑晓晖 (2004)，从―委婉语‖的构造看其语义特征[J]，荆门职业技术学院学报 (5)，
50-53页.