Quản lý cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ phân phối hàng hóa ở việt nam

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG HÀ NỘI
KHOA KINH TẾ VÀ KINH DOANH QUỐC TẾ
CHUYÊN NGÀNH KINH TẾ ĐỐI NGOẠI
*********** O0O **********

KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
Đề tài:

QUẢN LÝ CẠNH TRANH TRONG LĨNH VỰC DỊCH VỤ
PHÂN PHỐI HÀNG HÓA Ở VIỆT NAM

SINH VIÊN THỰC HIỆN
LỚP

: HỒ THỊ THANH NGA
: ANH 9

KHOÁ
: K42C - KHOA KT&KDQT
GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN : TS. TĂNG VĂN NGHĨA

HÀ NỘI, THÁNG 11/2007


Khúa lun tt nghip
dch v phõn phi

Qun lý cnh tranh trong lnh vc

MC LC
Lời nói đầu ........................................................................................................ 6

Ch-ơng I. Tổng quan về DịCH Vụ PHÂN PHốI Và quản lý
cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ phân phối .........................10
I. Một số vấn đề cơ bản về dịch vụ phân phối .............................. 10
1. Khái niệm ................................................................................................... 10
1.1. Phân phối là gì? .............................................................................. 10
1.2. Hệ thống phân phối ......................................................................... 12
1.2.1. Khái niệm .................................................................................... 12
1.2.2. Cấu trúc hệ thống phân phối ........................................................ 13
2. Vai trò của hệ thống phân phối trong nền kinh tế hiện đại........................... 17
2.1. Đối với doanh nghiệp ...................................................................... 17
2.2. Đối với ng-ời tiêu dùng................................................................... 18
II. Quản lý cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ phân
phối ............................................................................................................. 20
1. Vai trò của quản lý cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ phân phối ................. 20
1.1. Khái quát về cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ phân phối ............... 20
1.1.1. Khái niệm .................................................................................... 20
1.1.2. Đặc điểm...................................................................................... 21
1.1.3. ý nghĩa của cạnh tranh trong lĩnh vực phân phối ......................... 22
1.2. Tổng quan về quản lý cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ phân
phối ............................................................................................... 23
1.2.1. Khái niệm .................................................................................... 23
1.2.2. Sự cần thiết của quản lý cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ
phân phối ...................................................................................... 24
H Th Thanh Nga

1
KT&KDQT

Lp A9-K42C-

Khúa lun tt nghip
Qun lý cnh tranh trong lnh vc
dch v phõn phi
1.2.3. Nội dung của quản lý cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ
phân phối ...................................................................................... 26
2. Cơ sở pháp lý của quản lý cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ phân
phối ................................................................................................................ 27
2.1. Luật Cạnh tranh .............................................................................. 27
2.1.1. Tổng quan về Luật Cạnh tranh ..................................................... 27
2.1.2. Một số điều khoản của Luật Cạnh tranh điều chỉnh lĩnh
vực dịch vụ phân phối ................................................................... 29
2.2. Một số cơ sở pháp lý khác điều chỉnh lĩnh vực dịch vụ phân
phối ............................................................................................... 32
2.2.1. Luật Th-ơng mại .......................................................................... 32
2.2.2. Pháp lệnh Bảo vệ quyền lợi ng-ời tiêu dùng ................................ 35
2.2.3. Một số quy định khác có liên quan ............................................... 36
Ch-ơng II. Thực trạng QUảN Lý cạnh tranh trong
lĩnh vực dịch vụ phân phối ở Việt Nam và kinh
nghiệm của một số n-ớc TRÊN thế giới..........................................39
I. Thực trạng cạnh tranh và quản lý cạnh tranh
trong lĩnh vực dịch vụ phân phối ở Việt Nam........................ 39
1. Thực trạng cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ phân phối .............................. 39
1.1. Tổng quan về thị tr-ờng phân phối ở Việt Nam ............................... 39
1.2. Cuộc cạnh tranh gay gắt giữa nhà phân phối trong n-ớc và
n-ớc ngoài..................................................................................... 46
1.3. Nhận xét về tính cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ phân phối
ở Việt Nam.................................................................................... 50
2. Thực trạng quản lý cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ phân phối.................. 53
2.1. Triển khai thực thi pháp luật cạnh tranh trong lĩnh vực dịch

vụ phân phối .................................................................................. 53
2.2. Xây dựng đề án nhằm tạo lập môi tr-ờng phân phối cạnh
tranh lành mạnh ............................................................................ 56
H Th Thanh Nga

2
KT&KDQT

Lp A9-K42C-


Khúa lun tt nghip
Qun lý cnh tranh trong lnh vc
dch v phõn phi
II. Kinh nghiệm quản lý cạnh tranh trong lĩnh vực
dịch vụ phân phối của một số n-ớc ............................................ 59
1.Nhật Bản ..................................................................................................... 59
1.1. Thực trạng hoạt động phân phối ở Nhật Bản .................................... 59
1.2. Điều chỉnh pháp luật về cạnh tranh trong lĩnh vực phân phối
của Nhật Bản ................................................................................. 61
2. Thái Lan ..................................................................................................... 64
2.1.Thực trạng hoạt động phân phối ở Thái Lan ..................................... 64
2.2. Điều chỉnh pháp luật về cạnh tranh trong lĩnh vực phân phối của
Thái Lan ........................................................................................ 64
2.2.1. Quy định B.E.2549 (2006) h-ớng dẫn hoạt động kinh
doanh bán buôn, bán lẻ ................................................................. 64
2.2.2. Luật Đầu t- n-ớc ngoài - hạn chế các bên n-ớc ngoài tham
gia hoạt động kinh doanh bán buôn/bán lẻ ở Thái Lan .................. 65
2.2.3. Nỗ lực ban hành Luật Kinh doanh bán lẻ ..................................... 65
2.2.4. Những quy định hạn chế kinh doanh bán lẻ .................................. 66

3. Đài Loan .................................................................................................... 67
3.1. Thực trạng hoạt động phân phối ở Đài Loan .................................... 67
3.2. Điều chỉnh pháp luật về cạnh tranh trong lĩnh vực phân phối
của Đài Loan ................................................................................. 68
3.2.1. Ch-ơng trình khắc phục đối với các nhà bán lẻ theo chuỗi
cửa hàng trong lĩnh vực phân phối ................................................ 68
3.2.2. Ghi chú giải thích về các doanh nghiệp phân phối theo quy
định của Luật Th-ơng mại lành mạnh ........................................... 69
4. Hàn Quốc ................................................................................................... 71
4.1. Thực trạng hoạt động phân phối ở Hàn Quốc .................................. 71
4.2. Điều chỉnh pháp luật về cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ
phân phối của Hàn Quốc ............................................................... 72

H Th Thanh Nga

3
KT&KDQT

Lp A9-K42C-


Khúa lun tt nghip
Qun lý cnh tranh trong lnh vc
dch v phõn phi
4.2.1. Luật Th-ơng mại công bằng và điều chỉnh độc quyền
(MRFTA) ....................................................................................... 72
4.2.2. Thông báo về các hình thức và tiêu chuẩn đối với các hành
vi kinh doanh không lành mạnh liên quan đến việc kinh
doanh cửa hàng bán lẻ lớn ............................................................ 75
III. Bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam ..................................... 76

Ch-ơng III. Một số giải pháp về tăng c-ờng quản lý
cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ phân phối ở Việt
Nam ......................................................................................................................80
I. Xu h-ớng cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ phân
phối ở Việt Nam ..................................................................................... 80
II. MộT Số KIếN NGHị Về Giải pháp tăng c-ờng quản lý
cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ phân phối ở
Việt Nam ................................................................................................... 84
1. Đối với Nhà n-ớc........................................................................................ 84
1.1. Ban hành các quy định pháp lý cụ thể hơn về cạnh tranh
trong lĩnh vực dịch vụ phân phối.................................................... 84
1.2. Tăng c-ờng tuyên truyền, phổ biến pháp luật cạnh tranh cho
cộng đồng kinh doanh nói chung và các doanh nghiệp phân
phối nói riêng ................................................................................ 85
1.3. Tạo môi tr-ờng pháp lý kinh doanh thông thoáng cho các
doanh nghiệp phân phối................................................................. 86
1.4. Tăng c-ờng năng lực thể chế và chuyên môn của các cơ quan
giám sát cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ phân phối .................... 87
1.5. Xây dựng hệ thống thông tin, định h-ớng xu h-ớng phát triển
của lĩnh vực phân phối................................................................... 89
1.6. Xây dựng các biện pháp phòng chống các chiến l-ợc về giá ............ 90
1.7. Khuyến khích phát triển hệ thống phân phối hiện đại ...................... 90
2. Đối với doanh nghiệp.................................................................................. 91
H Th Thanh Nga

4
KT&KDQT

Lp A9-K42C-

Khúa lun tt nghip
Qun lý cnh tranh trong lnh vc
dch v phõn phi
2.1. Nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp phân phối
trong n-ớc ...................................................................................... 91
2.1.1. Tiến hành liên minh, liên kết tạo ra lực l-ợng đối trọng đủ
sức cạnh tranh với các nhà phân phối n-ớc ngoài ......................... 92
2.1.2. Cần thay đổi nhận thức, t- duy và xây dựng phong cách
chuyên nghiệp hóa trong mọi khâu sản xuất, kinh doanh ............... 93
2.1.3. Thực hiện đa dạng hóa thị tr-ờng, đa dạng hóa sản phẩm
và đa dạng hóa trong phân bố dân c-............................................ 94
2.1.4. Xây dựng hệ thống phân phối chuyên nghiệp ................................ 95
2.2. Tăng cờng tìm hiểu về pháp luật cạnh tranh cho các doanh
nghiệp trong n-ớc.......................................................................... 96
Kết luận ...........................................................................................................98
Danh mục tài liệu tham khảo .............................................................99
Danh mục từ viết tắt ..............................................................................104
Danh mục SƠ Đồ, Bảng biểu ...................................................................105

H Th Thanh Nga

5
KT&KDQT

Lp A9-K42C-


Khóa luận tốt nghiệp
dịch vụ phân phối

Quản lý cạnh tranh trong lĩnh vực

LỜI NÓI ĐẦU
1. Sự cần thiết của đề tài
Với tư cách là một hiện tượng xã hội riêng có của nền kinh tế thị trường, cạnh
tranh xuất hiện ở mọi lĩnh vực, công đoạn của quá trình kinh doanh. Người ta đã
từng ví nếu như cung cầu là cốt vật chất, giá cả là diện mạo thì cạnh tranh là linh
hồn của thị trường. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, cạnh tranh cũng có
những tác động tiêu cực khi cạnh tranh không lành mạnh xảy ra, các doanh nghiệp
dùng các thủ đoạn vi phạm pháp luật hay bất chấp pháp luật để nhằm đạt được lợi
ích. Những hành vi cạnh tranh không lành mạnh hay hạn chế cạnh tranh sẽ có tác
động đi ngược lại lợi ích của toàn xã hội, làm suy giảm tốc độ phát triển kinh tế vì
không khuyến khích được các loại hình doanh nghiệp tham gia vào sản xuất, kinh
doanh.
Đặc biệt, trong tiến trình hội nhập kinh tế thế giới ngày càng sâu rộng, việc
cạnh tranh với các công ty, tập đoàn đa quốc gia ngày càng trở nên gay gắt và khốc
liệt. Theo các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực kinh tế, dịch vụ phân phối hàng
hóa là một trong những ngành kinh tế chịu sức ép trực tiếp và đầu tiên khi thị
trường được mở bởi những cam kết, định chế quốc tế mà Việt Nam đang và sẽ tham
gia. Hiện nay các nhà đầu tư nước ngoài đang gia tăng tốc độ và quy mô đầu tư vào
lĩnh vực dịch vụ phân phối Việt Nam một cách mạnh mẽ. Hiện tượng này cho thấy
lĩnh vực dịch vụ phân phối không còn là mảnh đất độc quyền của các doanh nghiệp
Việt Nam mà đã buộc các doanh nghiệp trong nước phải đối mặt với một cuộc cạnh
tranh khốc liệt. Bên cạnh sức ép cạnh tranh của nền kinh tế thị trường, họ còn đứng
trước nguy cơ ngày càng xuất hiện nhiều hành vi phản cạnh tranh, dẫn đến mối lo
ngại sẽ dần bị loại bỏ ngay trên chính sân nhà. Vậy làm thế nào để các doanh nghiệp
phân phối trong nước và nước ngoài được tự do cạnh tranh trong một môi trường
lành mạnh, công bằng? Đặc biệt là trong bối cảnh Việt Nam gia nhập Tổ chức
Thương mại Thế giới (WTO) và hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới, ngày

càng có nhiều công ty nước ngoài, nhất là các công ty đa quốc gia với tiềm lực tài
chính lớn có thể dễ dàng thâu tóm thị trường nội địa trong khi các chính sách quản
Hồ Thị Thanh Nga

6
KT&KDQT

Lớp A9-K42C-


Khóa luận tốt nghiệp
Quản lý cạnh tranh trong lĩnh vực
dịch vụ phân phối
lý trong lĩnh vực phân phối của chúng ta còn chưa hoàn thiện. Đây chính là mối
quan tâm và lo ngại của các nhà lập chính sách Việt Nam để không ngừng nghiên
cứu và đưa ra những giải pháp phù hợp.
Chính vì vậy, quản lý cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ phân phối ở nước ta có
ý nghĩa đặc biệt quan trọng và là một đòi hỏi của thực tế khách quan. Nhận thức
được tầm quan trọng và vai trò của vấn đề này, em chọn đề tài: “Quản lý cạnh
tranh trong lĩnh vực dịch vụ phân phối hàng hóa ở Việt Nam” làm đề tài Khóa
luận của mình.
2. Mục đích nghiên cứu
- Làm rõ những vấn đề lý luận về dịch vụ phân phối và quản lý cạnh tranh
trong lĩnh vực dịch vụ phân phối.
- Phân tích và đánh giá thực trạng cạnh tranh và quản lý cạnh tranh trong lĩnh
vực dịch vụ phân phối ở Việt Nam.
- Đề xuất những giải pháp thiết thực, khả thi để nâng cao hiệu quả quản lý
cạnh tranh trong lĩnh vực phân phối hàng hóa ở Việt Nam.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu

- Quản lý cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ phân phối ở Việt Nam.
- Nội dung quy định trong các văn bản pháp luật điều chỉnh cạnh tranh trong
lĩnh vực phân phối ở nước ta.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Nghiên cứu nội dung hoạt động quản lý cạnh tranh trong lĩnh
vực dịch vụ phân phối ở Việt Nam và một số nước.
- Về không gian: Việt Nam và một số nước trên thế giới như Nhật Bản, Thái
lan, Đài Loan và Hàn Quốc.
- Về thời gian: Từ năm 2004 - 2020.

Hồ Thị Thanh Nga

7
KT&KDQT

Lớp A9-K42C-


Khóa luận tốt nghiệp
dịch vụ phân phối

Quản lý cạnh tranh trong lĩnh vực

4. Phƣơng pháp nghiên cứu:
- Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu truyền thống như phân tích,
thống kê, luận giải. Đặc biệt phương pháp so sánh luật học được sử dụng để nêu bật
những nét đặc trưng riêng biệt trong hệ thống pháp luật của từng nước.
- Phương pháp so sánh - đối chiếu được dùng để đánh giá kinh nghiệm của
nước ngoài, từ đó rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam.
5. Nội dung bố cục của Khóa luận

Ngoài phần Lời mở đầu và Kết luận, Khóa luận kết cấu bao gồm 03 chương
như sau:
Chƣơng I: Tổng quan về dịch vụ phân phối và quản lý cạnh tranh trong
lĩnh vực dịch vụ phân phối.
Chƣơng II: Thực trạng quản lý cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ phân
phối ở Việt Nam và kinh nghiệm của một số nƣớc trên thế giới.
Chƣơng III: Một số giải pháp về tăng cƣờng quản lý cạnh tranh trong
lĩnh vực dịch vụ phân phối ở Việt Nam.
Do kiến thức tích lũy chưa đầy đủ, kinh nghiệm thực tiễn chưa nhiều, Khóa
luận tốt nghiệp của em không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Vì vậy em rất
mong nhận được sự nhận xét, đóng góp ý kiến của các thầy cô và các bạn để Khóa
luận tốt nghiệp có ý nghĩa thực tiễn hơn.
Em xin trân trọng cảm ơn Thầy giáo, TS. Tăng Văn Nghĩa và Tập thể Cán bộ
Cục Quản lý cạnh tranh, Bộ Công Thương đã tận tình giúp đỡ em hoàn thành Khóa
luận tốt nghiệp này.
Hà Nội, ngày 06 tháng 11 năm 2007
Sinh viên thực hiện

Hồ Thị Thanh Nga

8
KT&KDQT

Lớp A9-K42C-


Khóa luận tốt nghiệp
Quản lý cạnh tranh trong lĩnh vực
dịch vụ phân phối
CHƢƠNG I. TỔNG QUAN VỀ DỊCH VỤ PHÂN PHỐI VÀ QUẢN LÝ CẠNH

TRANH TRONG LĨNH VỰC DỊCH VỤ PHÂN PHỐI
I. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ DỊCH VỤ PHÂN PHỐI
1. Khái niệm
1.1. Phân phối là gì?
Trong hoạt động kinh doanh, để tiêu thụ được sản phẩm, ngoài việc tạo ra
được những sản phẩm có chất lượng cao, phù hợp với thị hiếu và đặc điểm tiêu
dùng ở từng thị trường nhất định, các doanh nghiệp cần chú ý đến chính sách phân
phối và vận động hàng hóa của mình. Đó là một chính sách bộ phận không thể thiếu
trong chiến lược Marketing, nó đảm bảo mối quan hệ mật thiết giữa sản xuất với
tiêu dùng, giữa cung và cầu trên thị trường.
Trong kinh tế học hiện nay chưa có một định nghĩa và nghiên cứu chính thức
về lĩnh vực phân phối. Theo Từ điển Encyclopedia [62], phân phối là việc một nhà
bán buôn mua hàng hoá với số lượng lớn từ nhà sản xuất với giá sát với chi phí và
bán lại chúng với giá cao hơn cho những người mua khác, có thể là nhà phân phối
cấp dưới hoặc người bán lẻ, nhưng không phải cho người tiêu dùng cuối cùng.
Phân phối là quá trình tiếp thị và cung cấp hàng hoá, đặc biệt là cho những
người bán lẻ.
Trong Marketing phân phối đuợc hiểu là các quá trình kinh tế, tổ chức, kỹ
thuật nhằm điều hành và vận chuyển hàng hóa từ nơi sản xuất đến người tiêu
dùng đạt hiệu quả kinh tế cao [15]. Với giác độ này, phân phối bao gồm các hoạt
động diễn ra trong khâu lưu thông, là cầu nối giữa sản xuất với tiêu dùng. Nội dung
của phân phối là thực hiện hàng loạt các dịch vụ sau quá trình sản xuất và trước quá
trình tiêu dùng.
Đứng trên quan điểm của nhà kinh tế thì hoạt động phân phối sản phẩm là tổng
hợp các hoạt động chuẩn bị, tổ chức tiêu thụ và các hoạt động sau tiêu thụ. Cũng có
khái niệm cho rằng: hoạt động phân phối sản phẩm là hoạt động bán hàng của

Hồ Thị Thanh Nga

10

KT&KDQT

Lớp A9-K42C-