Suy thùy trước tuyến yên GS trần hữu dàng

SUY THÙY TRƯỚC
TUYẾN YÊN
PGS.TS.TRẦN HỮU DÀNG


I. ÂẢI CỈÅNG







Suy thy trỉåïc tuún n (STTTY) l biãøu hiãûn
bãûn h l do suy hon ton hồûc khäng hon ton ca
mäüt hồûc nhiãưu hormone ca thy trỉåïc tuún n.
Gáưn âáy våïi cạc tiãún bäü, cạc hiãøu biãút måïi vn g
dỉåïi âäưi vn g tuún n giụp hiãøu r hån vãư bãûn h.
Bãûn h cn cọ tãn gi l bãûn h Simmonds
Bãûn h tr ội åí nỉỵ, ngun nhán näøi báût l u dỉåïi âäưi
tuún n.
STTTY l bãûn h nàûn g thỉåìn g diãùn tiãún âãún tai biãún
hả âỉåìn g mạu , trủy mảc h, chãút trong bãûn h cn h
hän mã STTTY nãúu khäng âỉåüc âiãưu trë.


II.GII PHÁØU, SINH L




TY: tuún nh, nàûn g 0,5g åí häú n,í âạy no , häú
di 8-10mm, nàòm trãn xỉång bỉåïm , trãn l chẹo
thë giạc . Gäưm 2 thy : thy trỉåïc 3 loải TB: TB
khäng bàõt mu :52%, TB ỉa acid : 37%, TB ỉa
bazå chiãúm 11%. Thy sau cáúu trục giäún g täø
chỉïc TK vn g dỉåïi âäưi .
TY l "nhảc trỉåín g" tiãút ra nhiãưu hormone t/d lãn
nhiãưu tuún näüi tiãút khạc , tuún hoảt âäün g dỉåïi t/d
ca cạc hormone tháưn kinh (neurohormone) tỉì
vn g dỉåïi âäưi . Cạc hormone TK cọ thãø KT (CRF,
TRH...) hồûc ỉïc chãú (PIF, SRIF...). Bãûn h l vãư
horrmone tháưn kinh (trỉì ADH) chỉa hiãøu nhiãưu ,



II.GIAI PHỉU, SINH LYẽ(tióỳp)





Cuợn g nhổ bóỷn h lyù caùc tuyóỳn nọỹi tióỳt khaùc ,
coù thóứ tng hoỷc giaớm hoaỷt .
Suy TTTY laỡm giaớm tióỳt GH, TSH,
ACTH, LH, Prolactine, toaỡn phỏửn hoỷc
tổỡn g phỏửn , tọứn thổồng tổỡn g phỏửn rỏỳt hióỳm .
Tng hoaỷt TY thổồỡn g chố aớn h hổồớn g rióng
GH hoỷc prolactine. Tng hoaỷt rióng phỏửn
TSH, LH-FSH rỏỳt hióỳm . ọỳi vồùi ACTH
tng hoaỷt seợ gỏy nón bóỷn h Cushing.

Hormone TTTY Thuỷ thóứ ngoaỷi
bión, hormone

Truỷc

Hormone TK

Giaùp

TRH (thyrotropin TSH (thyroid
releasing
stimulating
hormone)
hormone)

Voớ
thổồỹng
thỏỷn

CRH
(corticotropin
releasing
hormone)

Sinh duỷc LH-RH (GnRH)
Luteinizing hor.
Releasing

hormone

Giaùp T3, T4

ACTH
Voớ th. thỏỷn
(adrenocorticotr Cortisol,
opin hormone) Aldosterone
Caùc Androgen
FSH
(Follicle
stimulating hor.)
LH
(Luteotrophin
stimulating hor.)

Sinh duỷc:
Nổợ: nang trổùng
Nam: Taỷo tinh
truỡng
Testosterone


Truỷc

Hormone TK

Tng GRF(GHReleasing factor)
trổồớng SRIF (Somatotropin
release inhibiting f.)

(Somatostatine)
Tióỳt
sổợa

Hormone
TTTY

STH(GH)
Gan:
(Somatotropin Somatome
Hormone=gro dine
wth hormone.)

PRF(Prolactine releasing Prolactine
factor)
PIF (Prolactine inhibiting
factor)

Sừc tọỳ MIF (Melanocyte
Stimulating hormone
inhibiting factor). MRF

Thuỷ thóứ
ngoaỷi
bión, hor.

LPH(
Lipotropin
hormone)

Tuyóỳn vuù,
taỷo sổợa

Sừc tọỳ



III. BÃÛNH SINH CẠC TR. CHỈÏNG

3.1. Dáúu trỉûc tiãúp ca suy hor: Räúi loản chuøn họa hồûc ln
(nanisme) åí tr em so duy STH.
3.2. Dáúu giạn tiãúp ca suy hormone: S uy 3 tuún :
 - Suy giạp do thiãúu TSH
 - Suy v thỉåün g tháûn do thiãúu ACTH.
 - Suy s/dủc do thiãúu hor hỉåïn g s/d tỉì tuún n.
3.3. Cạc räúi loản häùn håüp :
 - Hả glucose do thiãúu GH, ACTH. RL ch.họa nỉåïc â/gii do
thiãúu cortisone, corticoide khoạn g, RL ny thỉåìn g bë che
láúp do suy ADH km .
 - RL do giạn âoản dỉåïi âäưi tuún n (máút kinh do ỉïc chãú
úu täú hoảt họa tãú bo thục sinh dủc ), tiãút quạ mỉïc (chy
sỉỵa do thiãúu PIF ).


IV. TRIU CHặẽNG LM SAèNG

4.1.Lỏm saỡng

4.1.1. Trióỷu chổùn g chổùc nng:
+Suy nhổồỹc . Choùn g móỷt khi gừn g sổùc (nhióửu vóử

chióửu ) keỡm vọ caớm : suy nghộ chỏỷm . - Móỷt thốu
(lipothymie), coù thóứ mỏỳt yù thổùc xaớy ra khi gừn g
sổùc , do haỷ huyóỳt aùp , haỷ õổồỡn g maùu .
+Rọỳi loaỷn sinh duỷc
4.1.2. Trióỷu chổùn g toaỡn thỏn:
+Gỏửy 16% trổồỡn g hồỹp , gỏửy ờt, õọi khi laỷi tng
cỏn, nóỳu gỏửy nhióửu thổồỡn g do chaùn n coù
nguyón nhỏn tỏm thỏửn .
+Thỏn nhióỷt haỷ khaùỷ thổồỡn g gỷp .


4.1.3. Khạm lám sn g:
 - Da xanh do thiãúu mạu , mátú sàïc täú (r åí nụm vụ) .
 - Teo da v cå quan phủ thüc : Da mn h, bọn g, gáúp nãúp , vãút nỉït
mn h nhỉ men rản , da khä, khäng xảm sau khi phåi nàõn g. Tọc
mn h, mën.
 - Gim dủc tênh:
* Nỉỵ: rủn g läng, teo ám häü, tỉí cung, tuún vụ.
* Nam: rủn g läng, ráu, tinh hon ,TLT teo nh.
 - Sủt HA do suy th.tháûn .
 - Dáúu hiãûu ca u tuún n: Âau âáưu , bạn manh thại dỉång, cọ
khi âi km âại thạo nhảt .
 - Nãúu bãûn h xy ra åí tr em : (H/C Lorain-Lẹv i, bãûn h ln do STY):
Gáy ln cán âäúi . Dáúu hiãûu suy s.dủc r hån suy giạp , th.tháûn . Cọ
thãø km âại thạo nhảt (u s háưu thỉåìn g lan âãún vn g dỉåïi âäưi ).


L.saỡng STTTY phỏn theo hổồùng ngoaỷi bión
Hổ Giaùp1
ồùng

Sinh duỷc

Tng Thổồỹng
trổớg thỏỷn

LS Suy nhổồc
Sồỹ laỷnh
Taùo boùn
Timchỏỷm, õióỷn
thóỳ thỏỳp
Suy nghộ chỏỷm
chaỷp
Vỏỷn õọỹng chỏỷm
chaỷp
Ruỷng toùc, lọng

Suy nhổồc
Chỏỷm
phaùt
Ruỷng lọng
Mỏỳt
kinh trióứn
(khọng bọỳc
hoớa)2
Vọ sinh
Laợnh caớm
Bỏỳt lổỷc
Dổồng vỏỷt,
dởch toaỡn teo

Sổợa

Suy nhổồỹc RLử
tióỳt
Gỏửy
sổợa
Haỷ HA
Mỏỳt sừc tọỳ3:
-Mỷt
-Quỏửng vuù
- Nuùm vuù
- Bỗu


L.saỡng STTTY phỏn theo hổồùng ngoaỷi bión
Hổồù Giaùp1
ng

Sinh duỷc

CLS Thióỳ4u
maùu .
Tng
lipide
maùu
Hor fT4
mon
fT3
e

TSH

Testostero
ne
Estradiol

FSH-LH

Tng
trổớg

Thổồỹng thỏỷn

Haỷ
õổồỡng
huyóỳt5

Haỷ natri maùu6
Haỷ õổồỡng huyóỳt5

GH Cortisol maùu
Somato Cortisol nióỷu
medine
Aldosterone thổồỡng7
-C
ACTH ,LPH

Sổợa

Pro

lact
ine
8


4.2. Dỏỳu chổùng sinh hoỹc
4.2.1. XN thọng thổồỡng giuùp hổồùng chỏứn õoaùn







- CTM: thióỳu maùu , Hb:8-10g/dl, HC:2-3
trióỷu /mm 3 , thióỳu maùu õún g sừt , õọi khi nhổồỹc
sừt .
- Glucose maùu 0,7g/l (3,85 mmol/l). Thổồỡn g
coù haỷ õổồỡn g maùu khi õoùi . Coù khi haỷ glucose
maùu nỷn g õóỳn họn mó,
- ióỷn giaới õọử coù thóứ coù giaớm Natri maùu , giaớm
protide maùu vaỡ Hct giaớm , do loaợn g maùu .
- Cholesterol khi tng khi giaớm .


4.2.2. Xẹt nghiãûm hormone









- Suy thỉåün g tháûn : cortisol mạu lục 8 giåì sạn g gim ,
cortisol niãûu /24 giåì, ACTH, 17 cẹt o-170H niãûu
gim .Aldosterone êt thay âäøi vç êt lãû thüc tuún n.
- Suy giạp : T3, T4 gim . TSH ráút tháúp .
- Suy sinh dủc : Våïi nỉỵ giåïi , dáúu máút kinh ráút cọ
nghéa, khäng cáưn phi âo estradiol v progesterone. ÅÍ
nam mỉïc testosterone gim .
3 biãøu hiãûn suy trãn âáy l do STTTY, cạc tuún
ngoải biãn ny s âạp ỉïn g khi cho cạc hor n
(Synacthn e, Thyrẹo stimuline, Gonadotrophine). Cạc
test ny chè cho kãút qu giạn tiãúp , mún cháøn âoạn
chàõc chàõn phi lm cạc test trỉûc tiãúp .


4.2.3. Caùc test trổỷc tióỳp õọỳi vồùi STTTY




- Test TRH : ởnh lổồỹn g TSH sau õoù chờch TM
200àg TRH, õởnh lổồỹn g TSH sau 20, 30 ,45, 60
phuùt . Bỗnh thổồỡn g TSH tổỡ 0 - 3 àU/ml seợ tng dỏửn
sau nghióỷm phaùp õóỳn 8 - 20 àU/ml vaỡo phuùt thổù
30, vóử bỗnh thổồỡn g ồớ 120 phuùt . Nóỳu coù STTTY,
TSH seợ khọng tng, ngổồỹc laỷi nóỳu chố do suy
vuỡn g dổồùi õọửi TSH seợ tng sau khi chờch TRH.

Vồùi prolactine, lỏỳy maùu ồớ 0, 30, 60, 180 phuùt sau
chờch TRH (test hổợu ờch trong chỏứn õoaùn u tióỳt
prolactine, bỗnh thổồỡn g sau chờch TRH prolactine
tng maỷn h)
- Test LH-RH cho thỏỳy suy toaỡn bọỹ FSH vaỡ LH.


-

Test Mẹtopirone ám tênh, cáøn tháûn vç cọ thãø gáy cån suy
thỉåüng tháûn, phi thỉûc hiãûn åí BV. Mẹtopirone cọ kh nàng ỉïc
chãú 11-β hydroxylase lm gim cortisol mạu tỉì âọ lm tàng
ACTH v desoxycortisol (cháút ngay trỉåïc âiãøm ỉïc chãú). Ngy
âáưu láúy 10ml mạu lục âọi lục 8hì âënh lỉåüng desoxycortisol,
cortisol, ACTH sau âọ cho 3g mẹtoperone (12 viãn loải 0,25g
- 2viãn mäùi 4giåì). Ngy häm sau lục âọi lục 8hì làûp lải xẹt
nghiãûm nhỉ häm qua. Bçnh thỉåìng cortisol mạu gim ráút tháúp,
trong lục desoxycortisol cọ thãø tàng gáúp 10 láưn, ACTH tàng.
Trỉåìng håüp STTTY desoxycortisol v ACTH khäng tàng.
Test

n.
-

CRF giụp phán biãût täøn thỉång tỉì dỉåïi âäưi hồûc tuún

Test kêch thêch tiãút Somathormone (STH hồûc GH). Test hả
âỉåìng mạu:håi nguy hiãøm. Sỉû kêch thêch båíi cạc acide amine
kiãưm (arginine, ornithine) âỉåüc ỉa chüng hån, cho tháúy máút
âạp ỉïng tiãút GH.

4.2.4. Phán biãt ngưn gäúc dỉåïi âäưi hồûc tuún n:
 - Test TRH + khi tuún n khäng täøn thỉång.
 - Test LH-RH lm tàng FSH v LH trỉåìn g håüp täøn
thỉång ngoi tuún n.
 - Test Lysine-vasopressine(LVP) lm tàng ACTH v
cortisol
mạu
khi
tuún
n
ngun
vẻn .
(LVP:vasopressine ca låün , trãn ngỉåìi khäng nhỉỵn g lm
gim tiãøu m cn lm tàng tiãút ACTH)
 Tuy nhiãn cạc test ny khäng phi bao giåì cn g âån
gin v cọ thãø khọ khàn trong gii thêch. Tọm lải cạc xẹt
nghiãûm v test sinh hc khạ nhiãưu , täún kẹm , nhiãưu cå såí
y tãú chỉa lm âỉåüc . Cáưn chn lỉûa ty bãûn h cn h lám
sn g v hon cn h trang bë.


4.3.Caùc thóứ lỏm saỡn g õỷc bióỷt :


Ngoaỡi thóứ suy toaỡn bọỹ thuỡy trổồùc tuyóỳn
yón, coỡn coù caùc thóứ khọng õióứn hỗnh, vồùi
suy 1 hoc 2 hormone hoỷc thóứ phọỳi hồỹp
vồùi caùc bióứu hióỷn lỏm saỡn g khaùc .







4.3.1. Thãø 1 hormone bë suy hồûc ngho triãûu
chỉïn g:
- Suy chè mäüt horrmone: thỉåìn g hiãúm v thỉåìn g
cọ km räúi loản nhẻ cạc hormone khạc .
- ÅÍ ngỉåìi gi: hả âỉåìn g mạu , thiãúu mạu , cháûm
chảp vãư tám tháưn váûn âäün g cọ thãø chè l dáúu
hiãûu duy nháút kẹo di khạ láu åí mäüt suy mäüt
pháưn hay ton bäü TTTY, nguy cå bäüt phạt hän
mã.
- ÅÍ phủ nỉỵ mn kinh, FSH gim l dáúu duy nháút
gåüi cháøn âoạn .










4.3.2. Thãø phäúi håüp våïi cạc räúi loản khạc :

Km suy thy sau TY: STTTY gim cortisol gáy lon g mạu :
gim Hct, protide,Na, nhỉng thi Na nỉåïc tiãøu v aldosterone
mạu váùn thỉåìn g (gii thêch Na khäng máút nhiãưu ). Nãúu km suy
thy sau TY, cạc RL nỉåïc âiãûn gii åí trãn che dáúu HC
ún g,tiãøu nhiãưu , HC s r khi dn g hydrocortisone.
Nãúu STTTY hon ton v träüi , cọ thãø gáy ngäü âäüc nỉåïc .Nãúu
âại thạo nhảt träüi v STTTY khäng nàûn g thçHC ún g nhiãưu ,
tiãøu nhiãưu s r hån.
STTTY våïi gáưy nhiãưu âỉåüc mä t båíi Simmond l tçnh trản g
chạn àn do tinh tháưn .
4.3.3. Cạc thãø phán ly:
Cạc XN sinh hc giụp xạc âënh cháøn âoạn (vdû thãø näøi báût suy
giạp , sinh dủc hồûc thỉåün g tháûn ).


V. TIN TRIỉN




Tuyỡ thuọỹc vaỡo nguyón nhỏn gỏy suy yón, trong
Họỹi chổùn g Sheehan coù thóứ laỡn h bóỷn h tổỷ nhión,
nhổng vỏựn coù 1/3 caùc trổồỡn g hồỹp tióỳn trióựn nỷn g.
Duỡ suy thuỡy trổồùc tuyóỳn yón õaợ xaùc õởnh, thổồỡn g
chố gỏy nón mọỹt nhởp sọỳn g chỏỷm chaỷp do õoù õọi
khi bóỷn h bở boớ soùt . Tuy nhión tai bióỳn coù thóứ xaớy
ra khi bở stress: nhióựm truỡn g, chỏỳn thổồng hoỷc
caùc loaỷi sang chỏỳn khaùc . Thổồỡn g gỷp laỡ haỷ õổồỡn g
maùu , haỷ natri maùu nỷn g, suy thổồỹn g thỏỷn cỏỳp .
Nỷn g nhỏỳt laỡ họn mó suy tuyóỳn yón.

Sheehan vaỡ Simmond mọ taớ 4 loai họn mó.
ã Họn mó thỏn nhióỷt haỷ, yón
lỷn g, giọỳn g vồùi họn mó do suy giaùp keỡm truỷy
maỷc h roợ.
ã
Họn mó vồùi co cổùn g,
Babinski +.
ã Họn mó haỷ õổồỡn g maùu .
ãHọn mó vồùi rọỳi loaỷn nổồùc õióỷn giaợi
(Na , Cl , K , ổù nổồùc nọỹi baỡo ).
Caùc loaỷi trón thổồỡn g phọỳi hồỹp .


VI. CHÁØN ÂOẠN PHÁN BIÃÛT
Cáưn phán biãût suy TW våïi suy ngoải biãn, suy sinh
dủc , suy thỉåün g tháûn , nháút l suy giạp .
6.1. Chạn àn do tám tháưn hồûc tháưn kinh:
 Gáưy nhiãưu , BN cọ tiãưn sỉí bãûn h tám tháưn , chạn àn
cọ trỉåïc máút kinh. Cạc trỉåìn g håüp thiãøu dỉåỵn g cọ
thãø gáy suy nhiãưu tuún : Chạn àn do úu täú tinh
tháưn åí mäüt ngỉåìi nỉỵ tr cọ thãø dáùn âãún STTTY cå
nàng, TC cọ thãø gim sau âiãưu trë chạn àn, âiãưu trë
bãûn h tám tháưn . XN nãúu STH tàng gåüi chạn àn do
tám tháưn .
 Thiãøu dỉåỵn g thỉï phạt do suy mn åí cạc bãûn h ạc
tênh cọ thãø âỉa âãún STTTY tháût sỉû.