Một số biện pháp quản lý nâng cao năng lực chuyên môn giáo viên tiểu học quận ngô quyền hải phòng nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu học

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA SƢ PHẠM

VŨ NGUYÊN NHUNG

MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ NÂNG CAO NĂNG LỰC
CHUYÊN MÔN GIÁO VIÊN TIỂU HỌC QUẬN NGÔ
QUYỀN

-

HẢI

PHÒNG

NHẰM

ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC TIỂU HỌC

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Hà Nội - 2005


LỜI CẢM ƠN
Luận văn khoa học này được hoàn thành trong sự cố gắng học hỏi, tìm
tòi nghiên cứu của bản thân với sự tận tình giảng dạy của các thầy cô giáo tại
khoa Sư phạm - Đại học Quốc gia Hà Nội và các nhà nghiên cứu khoa học,
các nhà quản lý trong ngành Giáo dục.
Tôi xin trân trọng cám ơn tiến sỹ Nguyễn Quốc Chí đã tận tâm hướng
dẫn khoa học, giúp đỡ hoàn thành luận văn này.

Tôi xin chân thành cám ơn lãnh đạo, chuyên viên phòng Giáo dục Đào tạo quận Ngô Quyền - Hải Phòng đã động viên tạo điều kiện giúp đỡ tôi
trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Mặc dù tác giả đã hết sức cố gắng nhưng luận văn chắc chắn không thể
tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự góp ý chỉ dẫn của các
thầy giáo, cô giáo, các bạn đồng nghiệp và những người quan tâm đến luận
văn này.

TÁC GIẢ

Vũ Nguyên Nhung


MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU

1

1. Lý do chọn đề tài

1

2. Mục đích nghiên cứu

3

3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu

3

3.1. Khách thể nghiên cứu

3

3.2. Đối tượng nghiên cứu

4

4. Nhiệm vụ nghiên cứu

4

4.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận

4

4.2. Đánh giá thực trạng

4

4.3. Đề xuất một số biện pháp

4

5. Phạm vi nghiên cứu

4

6. Giả thuyết khoa học

4

7. Phƣơng pháp nghiên cứu

4

7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết

4

7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

5

7.3. Nhóm phương pháp bổ trợ

5

8. Các luận điểm chính của đoạn văn

5

9. Cấu trúc luận văn

5

Chƣơng 1 : CƠ SỞ LÝ LUẬN

7

1.1. Một số khái niệm cơ bản về quản lý và quản lý giáo dục

7

1.1.1. Quản lý

7

1.1.2. Quản lý giáo dục

12

1.1.3. Nội dung quản lý giáo dục

14

1.1.4. Quản lý giáo dục là khoa học và nghệ thuật

15

1.1.5. Chất lượng và quản lý chất lượng

15


1.2. Những vấn đề đổi mơí giáo dục phổ thông
trong giai đoạn hiện nay

19

1.2.1. Văn kiện Đại hội đại biểu lần thứ VIII của Đảng

19

1.2.2. Trong luật giáo dục được Quốc hội thông qua

19

1.2.3. Chiến lược phát triển kinh tế xã hội 2001 - 2010

20

1.3. Một số vấn đề lý luận về giáo dục Tiểu học

22

1.3.1. Trường Tiểu học trong hệ thống giáo dục Quốc dân

22

1.3.2. Bản chất của quá trình dạy học Tiểu học

24

1.3.3. Hoạt động dạy - học ở trường Tiểu học

26

1.3.4. Vai trò của đội ngũ giáo viên Tiểu học
trong nền giáo dục

30

Chƣơng 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NÂNG CAO NĂNG
LỰC CHUYÊN MÔN GIÁO VIÊN TIỂU HỌC QUẬN
NGÔ QUYỀN - THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG

42

2.1. Tổng quan về tình hình phát triển kinh tế xã hội
Thành phố Hải Phòng

42

2.1.1. Những khái quát về địa lý dân số

42

2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội

44

2.2. Phát triển giáo dục Tiểu học Hải Phòng về đội ngũ giáo viên
Tiểu học từ khi thực hiện nghị quyết TW 2 khoá VIII đến nay

45

2.2.1. Sự phát triển của giáo dục Hải Phòng
từ khi thực hiện Nghị quyết TW 2 khoá VIII

45

2.2.2. Đội ngũ giáo viên Tiểu học Hải Phòng

50

2.2.3. Đánh giá chung kết quả giáo dục Hải Phòng

52

2.2.4. Kết quả đánh giá chuẩn giáo viên Tiểu học ở một số
quận, huyện thành phố Hải Phòng (Thực hiện theo dự án
phát triển giáo viên tiểu học)

53

2.3. Vài nét thực trạng giáo dục nói chung và
giáo dục tiểu học Quận Ngô Quyền

61


2.3.1. Đặc điểm kinh tế xã hội, dân cư quận Ngô Quyền

61

2.3.2. Đặc điểm, tình hình học sinh và đội ngũ giáo viên
và cơ sở vật chất các trường tiểu học quận Ngô Quyền
2.3.3. Kết quả đánh giá thí điểm giáo viên tiểu học theo chuẩn

65
69

2.3.4. Đánh giá chung điểm mạnh, điểm yếu của đội ngũ
giáo viên tiểu học quận Ngô Quyền

77

Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ NÂNG CAO NĂNG LỰC CHUYÊN MÔN
GIÁO VIÊN TIỂU HỌC QUẬN NGÔ QUYỀN - THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG
NHẰM ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC TIỂU HỌC.

82

3.1. Nhóm các biện pháp sƣ phạm

82

3.1.1. Củng cố tăng cường nề nếp, kỷ cương, chuyên môn

82

3.1.2. Bồi dưỡng đội ngũ giáo viên tại chỗ và nâng cao năng lực
tự học, bồi dưỡng của giáo viên

86

3.1.3. Hoàn thiện, cải tiến phương pháp, cách thức tổ chức
công tác bồi dưỡng giáo viên

93

3.1.4. Bồi dưỡng và nâng cao năng lực sử dụng máy vi tính
cho giáo viên tiểu học

95

3.2. Các biện pháp bổ trợ

96

3.2.1. Thực hiện giáo dục tư tưởng, nâng cao nhận cho giáo viên

96

3.2.2. Thực hiện công tác dân chủ hoá, xã hội hoá

97

3.2.3. Thực hiện luân chuyển cán bộ quản lý và giáo viên

98

3.2.4. Đổi mới tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra

100

3.2.5. Tuyển mộ giáo viên trẻ thay thế đội ngũ giáo viên
Tiểu học cao tuổi năng lực yếu

101

Kết luận và khuyến nghị

104

Phụ lục

108

Tài liệu tham khảo


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

THCS

Trung học cơ sở

SGK

Sách giáo khoa

GVTH

Giáo viên Tiểu học

GD

Giáo dục

CNXH

Chủ nghĩa xã hội

HĐND

Hội đồng nhân dân

PTTH

Phổ thông trung học

UBND

Ủy ban nhân dân

DA PTGVTH

Dự án phát triển giáo viên tiểu học.


TÀI LIỆU THAM KHẢO
* Các văn kiện và sách báo .
1. Dự án Việt - Bỉ : "Hỗ trợ từ xa" Giải thích thuật ngữ tâm lý - Giáo dục học
, Hà Nội tháng 6 - 2000.
2. UNESCO , Hướng dẫn lập kế hoạch - 2001.
3. Kỷ yếu hội thảo Quốc gia tập 2 - Hà Nội - 2002.
4. Đảng cộng sản Việt Nam , Văn kiện đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII NXB chính trị Quốc gia - Hà Nội - 1996
5. Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam. Luật giáo dục , NXB chính trị Quốc

gia - Hà Nội - 1998
6. Chiến lược phát triển giáo dục 2001 - 2010. NXB giáo dục , Hà Nội 2002.
7. Đảng cộng sản Việt Nam , Văn kiện hội nghị lần thứ 2 BCH TW khoá
VIII. NXB chính trị Quốc gia 1997.
8. Bộ Giáo dục và Đào tạo , Điều lệ trường Tiểu học , NXB giáo dục Hà Nội 2000.
9. Tập thể tác giả: Từ điển Tiếng Việt , Trung tâm ngôn ngữ và văn hoá Việt
Nam. NXB Văn hoá thông tin - Hà Nội 1999.
10. Chuẩn giáo viên Tiểu học , Dự thảo lần thứ 4 .
11. Chiến lược phát triển giáo dục năm 2001 - 2010 , NXB GD Hà Nội 2002.
12. Làm thế nào để nâng cao chất lượng dạy học (2004), hội thảo Giáo dục ,
Hà Nội


* Các tác giả
13. Đặng Quốc Bảo , Khái niệm về quản lý giáo dục - Tạp chí giáo dục số 11997.
14. Nguyễn Quốc Chí , Nguyễn Thị Mỹ Lộc (2003) , Lý luận về quản lý và
quản lý nhà trường - Đại học quốc gia Hà Nội.
15. Nguyễn Quốc Chí (2003) , Những quan điểm về giáo dục hiện đại.
16. Nguyễn Quốc Chí , Nguyễn Thị Mỹ Lộc , Đại cương về quản lý - 1998
17. Nguyễn Đức Chính (2003) , Chất lượng và quản lý chất lượng (Bài giảng
lớp Cao học quản lý giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội)
18. Vũ Văn Tảo , Một số khuynh hướng mới trong phát triển giáo dục thế
giới, góp phần xây dựng, phát triển đội ngũ giáo viên ở nước ta - Hà Nội
1997.
19. Đặng Xuân Hải (2003) , Huy động cộng đồng xây dựng và phát triển giáo
dục - Hà Nội.
20. Phạm Minh Hạc , Phát triển giáo dục, phát triển con người phục vụ kinh
tế - xã hội - NXB khoa học - kỹ thuật, Hà Nội - 1994.
21. Đỗ Hoàng Toàn , Lý thuyết quản lý - Hà Nội - 1998
22. Nguyễn Trí (2004) , Xây dựng đội ngũ giáo viên đáp ứng chiến lược phát

triển giáo dục - Hà Nội
23. Vũ Văn Tảo ( 2002 ) , Chính sách về chiến lược phát triển giáo dục , Hà
Nội .
24. Phạm Thành Nghị , Quản lý chất lượng giáo dục đại học - NXB Đại học
Quốc gia Hà Nội - 2000.
25. Nguyễn Trọng Hậu , Hà Thế Truyền ( 2000 ) Kiểm tra nội bộ và thanh tra
giáo dục ở trường tiểu học , NXB Giáo dục , Hà Nội .
26. Nguyễn Ngọc Quang , Những khái niệm cơ bản về lý luận quản lý giáo
dục - Trường Cán bộ quản lý Giáo dục - Đào tạo TW 1 - Hà Nội - 1989.


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nghị quyết hội nghị lần thứ II ban chấp hành Trung ương Đảng khoá
VIII đã nêu “Thực sự coi Giáo dục - Đào tạo cùng khoa học công nghệ là
nhân tố quyết định tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội, đầu tư cho Giáo
dục - Đào tạo là đầu tư phát triển".
Đồng thời nghị quyết cũng chỉ rõ “Giáo dục - Đào tạo hiện nay phải có
một bước chuyển nhanh chóng về chất lượng và hiệu quả đào tạo đáp ứng yêu
cầu của đất nước thực hiện nâng cao dân trí, đào tạo nhận lực, bồi dưỡng nhân
tài phục vụ cho sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước phải nâng cao chất
lượng và bảo đảm số lượng giáo viên cho hệ thống giáo dục, tiêu chuẩn hoá
và hiện đại hoá các điều kiện dạy và học".
Trong tài liệu “Việt Nam con người phát triển đến năm 2020” của Bộ
Khoa học - Công nghệ và môi trường : “Bất kể quốc gia nào nếu tiếp thu
được những bài học của thị trường, tạo lập được những phẩm chất cho phép
cạnh tranh trong một thế giới kinh tế không biên giới thì mới có cơ hội thành
công. Những phẩm chất đó bao gồm : Một dân cư được giáo dục tốt; một
nguồn nhân lực dựa trên trí tuệ và một quỹ tri thức dồi dào; một hệ thống
thông tin hiệu quả; một cơ cấu tài chính linh hoạt; một đội ngũ các nhà doanh

nghiệp có năng lực … vào cuộc với thế giới. Như vậy đòi hỏi một nguồn nhân
lực có trình độ cao, để thích ứng, khi đó yếu tố giáo dục - đào tạo sẽ là một
nguồn lực chủ yếu tạo thế cạnh tranh của các nước khi bước vào thế kỷ 21".
Hội nghị quốc tế tại Bắc Kinh (Trung Quốc) tháng 11 năm 1990 đã kết
luận : Sự giàu có và thịnh vượng ngày càng phụ thuộc vào tri thức và kỹ năng.
Các nước phát triển chưa bao giờ đổi mới và sáng tạo như bây giờ. Những
nước này đang làm cho thế giới tràn ngập những sản phẩm và dịch vụ mới
dựa trên sức mạnh của chất xám và sự sáng tạo của họ, sự thịnh vượng về mặt
kinh tế của họ dựa trên sử dụng tài sản trí tuệ và các nguồn lực về các ngành
nghệ thuật, các ngành khoa học và công nghệ đồng thời dựa vào sự phát triển
của lực lượng lao động rất lành nghề và thường xuyên học hỏi. “Cơ sở hoạt
động trí tuệ và tổ hợp giáo dục (gồm các trường Đại học, Cao đẳng, cơ sở


nghiên cứu …) ngày càng có vai trò quyết định trong sự phát triển xã hội đã
đóng vai trò thực hiện sứ mệnh trên".
Như vậy chúng ta thấy rõ vị trí, vai trò của Giáo dục - Đào tạo rất to lớn,
là yếu tố có tính chất quyết định chiến lược đến sự phát triển kinh tế xã hội.
Trong sự nghiệp phát triển Giáo dục - Đào tạo yếu tố quyết định đến chất
lượng giáo dục - đào tạo là chất lượng đội ngũ giáo viên trong các trường học.
Liên hệ với thực tế Giáo dục - Đào tạo Hải Phòng trong những năm qua
thực hiện nghị quyết 4 Thành Uỷ Hải Phòng khoá XI (Triển khai thực hiện
nghị quyết TW 2 khoá VIII) Giáo dục - Đào tạo Hải Phòng có những chuyển
biến tích cực cả về quy mô, cơ cấu và chất lượng giáo dục đào tạo. Đội ngũ
giáo viên, cán bộ quản lý đã được chỉ đạo bồi dưỡng, nâng cao trình độ theo
hướng chuẩn hoá, trên chuẩn và bồi dưỡng thường xuyên theo chu kỳ, bồi
dưỡng chương trình dạy SGK mới, nâng cao năng lực chuyên môn cho giáo
viên …
Tuy nhiên, đội ngũ giáo viên về chất lượng còn nhiều hạn chế và bất cập.
Trình độ, năng lực chuyên môn không đồng đều, còn nhiều yếu kém, chưa

đồng bộ về cơ cấu, chậm đổi mới về phương pháp, tinh thần thái độ, trách
nhiệm, tính gương mẫu của một bộ phận giáo viên còn hạn chế ở mặt này,
mặt khác. Trong đó đội ngũ giáo viên tiểu học không nằm ngoài những nhược
điểm trên. Trong điều lệ trường tiểu học có ghi rõ “Trường tiểu học là cơ sở
giáo dục của bậc tiểu học, bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc
dân...”
Để hiểu rõ về người giáo viên tiểu học, chúng ta cần xác định rõ, đúng vị
trí, vai trò, nhiệm vụ của họ trong nền giáo dục quốc dân.
Trước hết người giáo viên tiểu học là nhân tố quan trọng trong việc xây
dựng bậc tiểu học thành bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân, tạo
điều kiện nâng cao dân trí và trang bị những cơ sở ban đầu hết sức trọng yếu
để phát triển toàn diện nhân cách con người Việt Nam trong tương lai.
Giáo viên tiểu học là người giữ vai trò chủ yếu trong việc thực hiện và
duy trì kết quả phổ cập giáo dục tiểu học. Do đó giáo viên tiểu học trở thành


người sâu sát gần gũi nhất với mọi người và là những người thầy đầu tiên đối
với mỗi công dân trong tương lai.
Học sinh tiểu học tiềm ẩn nhiều khả năng phát triển sáng tạo song do
chưa có kinh nghiệm về cuộc sống nên các em tiếp thu không những điều tốt
mà cả điều xấu. Giáo viên tiểu học là người có uy tín “Thần tượng" đối với
tuổi nhỏ. Lời thầy cô là sự thuyết phục, cử chỉ của thầy cô là mẫu mực, cuộc
sống và lao động của thầy cô là tấm gương đối với các em. Giáo viên tiểu học
giữ vai trò quyết định sự phát triển đúng hướng của các em. Ấn tượng về các
thầy cô giáo tiểu học giữ mãi trong ký ức của người.
Phù hợp với đặc điểm tâm lý, sinh lý mỗi lớp tiểu học chủ yếu có một
giáo viên làm chức năng “tổng thể" tương ứng với cả một “ê kíp” giáo viên ở
bậc học khác.
Vì vậy, điều 15 của Luật Phổ cập giáo dục tiểu học đã quy định “Giáo
viên tiểu học là phải được tuyển chọn, đào tạo theo tiêu chuẩn đạo đức tác

phong chuyên môn nghiệp vụ do Nhà nước quy định".
Xuất phát từ yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông và từ vai trò nhiệm vụ
của nhà trường tiểu học cũng như yêu cầu đối với đội ngũ giáo viên tiểu học;
xuất phát từ năng lực chuyên môn của đội ngũ giáo viên tiểu học của thành
phố Hải Phòng nói chung và của quận Ngô Quyền nói riêng. Là người làm
công tác quản lý bậc học phổ thông, đứng trước thực trạng và yêu cầu đối với
đội ngũ giáo viên tiểu học tôi mạnh dạn nghiên cứu vấn đề : “Một số biện
pháp quản lý nhằm nâng cao năng lực chuyên môn giáo viên tiểu học quận
Ngô Quyền – Thành phố Hải Phòng đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu
học"
2. Mục đích nghiên cứu.
Đề xuất một số biện pháp chủ yếu nhằm quản lý bồi dưỡng, nâng cao
năng lực chuyên môn cho giáo viên tiểu học quận Ngô Quyền – Thành phố
Hải Phòng đáp ứng việc đổi mới chương trình giáo dục Tiểu học.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu.
3.1. Khách thể nghiên cứu.


Quá trình bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn cho giáo viên tiểu
học
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Một số biện pháp quản lý nâng cao năng lực chuyên môn cho giáo viên
Tiểu học Quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng
4. Nhiệm vụ nghiên cứu.
4.1 Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý và việc quản lý nâng cao năng lực
chuyên môn cho đội ngũ giáo viên tiểu học
4.2. Đánh giá thực trạng đội ngũ giáo viên tiểu học quận Ngô Quyền, thành
phố Hải Phòng
4.3. Đề xuất một số biện pháp chủ yếu quản lý nâng cao năng lực chuyên môn
giáo viên tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục Tiểu học quận Ngô

Quyền, thành phố Hải Phòng
5. Phạm vi nghiên cứu.
Do điều kiện có hạn nên đề tài chỉ tập trung nghiên cứu một số biện pháp
quản lý nâng cao năng lực chuyên môn của giáo viên tiểu học quận Ngô
Quyền, thành phố Hải Phòng.
6. Giả thuyết khoa học.
Nếu vận dụng hợp lý, sáng tạo những biện pháp nâng cao năng lực
chuyên môn cho giáo viên tiểu học thì sẽ góp phần quan trọng trong việc đổi
mới phương pháp dạy học và giáo dục toàn diện học sinh, đáp ứng yêu cầu
đổi mới giáo dục tiểu học quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu.
Đề giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài, tác giả sử dụng và kết
hợp các phương pháp nghiên cứu sau :
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết


Nghiên cứu các nghị quyết, văn bản, tài liệu và các công trình nghiên
cứu về quản lý giáo dục, quản lý đội ngũ, quản lý dạy học, các vấn đề liên
quan đến đề tài của các tác giả.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Quan sát hoạt động dạy và học của giáo viên và học sinh, công tác quản
lý dạy học của hiệu trưởng các trường tiểu học trong quận Ngô Quyền.
- Điều tra : Thông qua hồ sơ, sổ sách, trao đổi, trò chuyện với các nhà
quản lý, giáo viên, học sinh, điều tra bằng phiếu tra và phỏng vấn …
7.3. Nhóm phương pháp bổ trợ
- Phương pháp thống kê. (Căn cứ số liệu các trường và toàn quận Ngô
Quyền).
- Phương pháp so sánh xử lý số liệu, tư liệu thu thập được.
- Phương pháp đàm thoại phỏng vấn (lấy ý kiến của giáo viên, học sinh
và các nhà quản lý giáo dục).

- Xin ý kiến chuyên gia.
8. Các luận điểm chính của luận văn
- Chất lượng đội ngũ giáo viên là khâu then chốt, quyết định việc thành
công của đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.
- Cấp tiểu học là cấp học đầu tiên của bậc học phổ thông và do đặc thù
của cấp học nên đòi hỏi cao về năng lực chuyên môn một cách toàn diện của
người giáo viên nhằm hoàn thành và củng cố nhân cách cho học sinh tiếp thu
từ các trường mầm non.
9. Cấu trúc của luận văn
Luận văn gồm 3 phần : Mở đầu; Nội dung; Kết luận.
- Phần mở đầu : Một số vấn đề chung của luận văn.
- Phần nội dung : Gồm 3 chương :
 Chương 1 : Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu


 Chương 2 : Thực trạng về chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học quận
Ngô Quyền
 Chương 3 : Một số biện pháp quản lý nâng cao năng lực chuyên môn
giáo viên tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu học (quận
Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng).
Cuối luận văn là danh mục các tài liệu tham khảo và phụ lục.