Bảo vệ quyền và lợi ích của nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán tập trung theo quy định của pháp luật chứng khoán ở việt nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

TRẦN THỊ HÀ TRANG

BẢO VỆ QUYỀN VÀ LỢI ÍCH CỦA NHÀ ĐẦU TƯ
TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN TẬP TRUNG THEO
QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT CHỨNG KHOÁN Ở VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2009


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

TRẦN THỊ HÀ TRANG

BẢO VỆ QUYỀN VÀ LỢI ÍCH CỦA NHÀ ĐẦU TƯ
TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN TẬP TRUNG THEO
QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT CHỨNG KHOÁN Ở VIỆT NAM

Chuyên ngành : Luật kinh tế
Mã số

: 60 38 50

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Lê Thị Thu Thủy

HÀ NỘI - 2009


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên
cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu, ví dụ và
trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy,
chính xác và trung thực. Những kết luận khoa
học của luận văn chưa từng được ai công bố
trong bất kỳ công trình nào khác.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Trần Thị Hà Trang


MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
MỞ ĐẦU

1

Chương 1:

KHÁI QUÁT CHUNG VỀ THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN

6

TẬP TRUNG Ở VIỆT NAM VÀ BẢO VỆ QUYỀN, LỢI
ÍCH CỦA NHÀ ĐẦU TƯ TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG
KHOÁN TẬP TRUNG

1.1.

Các đặc điểm của thị trường chứng khoán tập trung ở Việt Nam

6

1.2.

Nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán tập trung

12

1.3.

Các quyền của nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán tập trung

14

1.3.1. Quyền tham gia thị trường và thực hiện các giao dịch chứng khoán

15

1.3.2. Quyền được cung cấp thông tin

22

1.3.3. Quyền được bảo vệ tài sản đầu tư

30

1.4.

Bảo vệ nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán tập trung

33

Chương 2:

38

CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT CHỨNG KHOÁN
VIỆT NAM VỀ BẢO VỆ QUYỀN VÀ LỢI ÍCH CỦA NHÀ
ĐẦU TƯ TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN TẬP
TRUNG VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG

Bảo vệ quyền tham gia thị trường và thực hiện các giao dịch
chứng khoán trên thị trường chứng khoán tập trung

38

2.1.1. Các quy định của pháp luật chứng khoán về bảo vệ quyền
tham gia thị trường và thực hiện các giao dịch chứng khoán

của nhà đầu tư

38

2.1.


2.1.2. Thực trạng bảo vệ quyền tham gia thị trường và thực hiện các
giao dịch chứng khoán của nhà đầu tư
2.2.

Bảo vệ quyền được cung cấp thông tin

43
54

2.2.1. Quy định của pháp luật chứng khoán về bảo vệ quyền được
cung cấp thông tin của nhà đầu tư

54

2.2.2. Thực trạng bảo vệ quyền được cung cấp thông tin của nhà
đầu tư

58

2.3.

Bảo vệ quyền sở hữu tài sản đầu tư

65

2.3.1. Quy định của pháp luật chứng khoán về bảo vệ quyền sở hữu
tài sản đầu tư

65

2.3.2. Thực trạng bảo vệ quyền sở hữu tài sản đầu tư của nhà đầu tư

73

Nguyên nhân của các hạn chế trong thực tiễn bảo vệ quyền
của nhà đầu tư

78

2.4.

2.4.1. Chế tài chưa đủ mạnh

78

2.4.2. Cơ chế giám sát của cơ quan quản lý nhà nước còn yếu

80

2.4.3. Hệ thống công nghệ thông tin yếu kém

81

2.4.4. Trình độ nghiệp vụ của nhân viên hành nghề chứng khoán thấp

81

Chương 3: CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN VIỆC BẢO VỆ QUYỀN
VÀ LỢI ÍCH CỦA NHÀ ĐẦU TƯ TRÊN THỊ
TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN TẬP TRUNG

83

Hoàn thiện pháp luật về bảo vệ nhà đầu tư trên thị trường
chứng khoán tập trung

83

3.1.1. Luật Chứng khoán cần có quy định chi tiết, cụ thể về quyền
và nghĩa vụ của nhà đầu tư

83

3.1.2. Hoàn thiện các chế tài xử lý vi phạm trong lĩnh vực chứng
khoán và thị trường chứng khoán

84

3.1.3. Bổ sung các quy định về giải quyết tranh chấp trong lĩnh vực
chứng khoán

85

3.1.


3.1.4. Bổ sung các chế tài hình sự đối với các hành vi vi phạm pháp
luật về chứng khoán và thị trường chứng khoán
3.2.

Các giải pháp khác

86

87

3.2.1. Các giải pháp kỹ thuật

87

3.2.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác giám sát và quản lý
thị trường

90

3.2.3. Nâng cao chất lượng tin tức báo chí

91

3.2.4. Nâng cao trình độ nhà đầu tư

92

KẾT LUẬN

93

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

94


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

HASTC

: Trung tâm Giao dịch Chứng khoán Hà Nội

HOSE

: Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh

SGDCK

: Sở Giao dịch chứng khoán

Thị trường OTC

: Giao dịch chứng khoán phi tập trung

TTCK

: Thị trường chứng khoán

TTCKTT

: Thị trường chứng khoán tập trung

TTGDCK

: Trung tâm Giao dịch chứng khoán

UBCKNN

: Ủy ban Chứng khoán Nhà nước


MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Thị trường chứng khoán (TTCK) là một kênh rất quan trọng để huy động
vốn cho nền kinh tế. Trong những nền kinh tế thị trường phát triển hay đang phát
triển, TTCK luôn được coi là "hàn thử biểu" để đánh giá thể trạng của nền kinh tế
mỗi quốc gia. Mọi biến động chính trị - xã hội - kinh tế luôn được phản ánh vào sự
tăng giảm của các chỉ số chứng khoán. Và sự dao động của TTCK, hay sự sụp đổ
vào một "ngày đen tối" định mệnh nào đó của một TTCK chuyên nghiệp có thể
dẫn đến sự sụp đổ cả một nền kinh tế theo tính chất dây chuyền. Xây dựng và phát
triển TTCK là yêu cầu bắt buộc đối với mọi nền kinh tế thị trường, đặc biệt trong
môi trường hội nhập kinh tế quốc tế như hiện nay. Việt Nam cũng không nằm
ngoài quy luật đó.
Trong năm 2006 và đầu năm 2007, cơn sốt chứng khoán đã ghi một dấu ấn
đặc biệt trong nền kinh tế Việt Nam với tốc độ tăng trưởng cao, chỉ số VnIndex đạt
mức cao nhất 1.170,67 điểm vào ngày 12/3/2007, mức độ vốn hóa đạt 278.523 tỷ

đồng, chiếm 65,47% so với GDP của năm 2006. Năm 2008 là một năm thực sự
khó khăn đối với TTCK Việt Nam. Vào ngày 20/6/2008, chỉ số VNIndex giảm
thấp nhất với 366,02 điểm. Vào thời điểm này, giá trị vốn hóa của toàn thị trường
vẫn đạt 168.747 tỷ đồng, chiếm 36,57% so với GDP năm 2007. Với sự tăng trưởng
ấn tượng cũng như các giai đoạn thăng trầm, thử thách nhà đầu tư như vậy, chứng
khoán đã và vẫn đang là một đề tài hấp dấn đối với những người nghiên cứu về nó,
đồng thời với cả những người không am hiểu về nó.
Thị trường chứng khoán chính thức của Việt Nam còn rất non trẻ với 8 năm
kể từ khi thành lập và đi vào hoạt động. Tuy vậy, mức độ quan trọng của TTCK trong
bức tranh toàn cảnh của nền kinh tế Việt Nam đang dần dần được xác lập, thu hút
được sự tham gia của nhiều nhà đầu tư trong nước và nước ngoài. Cho đến tháng


8/2008, đã có khoảng 400.000 tài khoản giao dịch chứng khoán được mở, trong đó
có hơn 11.000 tài khoản của nhà đầu tư cá nhân nước ngoài, hơn 770 tài khoản của
nhà đầu tư tổ chức nước ngoài [16]. Tuy số lượng tương đối đông đảo như vậy,
nhưng có một thực tế là các nhà đầu tư khi tham gia vào TTCK đôi khi không nắm
bắt được hoặc không sử dụng có hiệu quả cơ chế pháp lý bảo vệ quyền lợi cho
mình khi tham gia vào một sân chơi tài chính bậc cao. Đồng thời, các quy định
pháp luật chứng khoán của Việt Nam ban đầu cũng còn nhiều lỗ hổng trong việc
định ra các cơ chế bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư cá
nhân. Hai nguyên nhân này tạo ra những vụ việc xâm phạm lợi ích của nhà đầu tư
và một sự chênh lệch tương đối lớn giữa các tầng lớp nhà đầu tư khác nhau trong
nhiều vấn đề: quyền tiếp cận thông tin, quyền tham gia thị trường, thực hiện việc
mua bán chứng khoán, quyền tham gia vào hoạt động quản trị - điều hành công ty,
quyền quyết định các vấn đề quan trọng của công ty... Hệ thống pháp luật về chứng
khoán và TTCK đứng trước yêu cầu ngày càng phải được hoàn thiện hơn trong
việc bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư - đối tượng quan trọng nhất góp phần làm nên
TTCK. Bởi vậy, đề tài "Bảo vệ quyền và lợi ích của nhà đầu tư trên thị trường
chứng khoán tập trung theo quy định của pháp luật chứng khoán ở Việt Nam"

được tác giả chọn để nghiên cứu là một vấn đề mang tính thời sự và cấp thiết trong
bối cảnh hiện nay, được bàn thảo và tranh cãi nhiều trên các diễn đàn khoa học,
cũng như trên các phương tiện thông tin đại chúng nhằm đạt được các luồng ý kiến
đa chiều từ các học giả, các nhà làm luật, cũng như từ các nhà đầu tư - những
người trực tiếp tham gia vào thị trường.
2. Tình hình nghiên cứu vấn đề này ở Việt Nam, ý nghĩa lý luận và
thực tiễn của đề tài
Hiện nay đã có nhiều bài nghiên cứu đăng trên các tạp chí khoa học về vấn
đề bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư. Phần lớn trong số đó liên quan đến việc bảo vệ
nhà đầu tư trên thị trường phi tập trung. Một số bài viết liên quan đến nhà đầu tư
trên thị trường tập trung nhưng các bài nghiên cứu nói trên mới dừng ở mức độ nêu


ra tình huống nhà đầu tư bị thiệt hại và dẫn chiếu lại các quy định của pháp luật
Việt Nam để xác định trong những tình huống đó thì nhà đầu tư nên làm gì để bảo
vệ quyền lợi cho mình và trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước cần làm đến
đâu để bảo vệ quyền lợi cho nhà đầu tư. Có một số bài nghiên cứu dẫn chiếu đến
các quy định của pháp luật nước ngoài, nhưng chưa phân tích được sự tương thích
giữa trình độ phát triển của TTCK Việt Nam với các quy định pháp lý đó. Ngoài
ra, hàng năm, Ngân hàng Thế giới đã đưa ra một báo cáo về giá tình hình quản trị
doanh nghiệp, trong đó có đánh giá về thực trạng bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư ở
Việt Nam nhưng chỉ ở mức độ đánh giá thực tiễn mà chưa đi sâu phân tích các quy
phạm pháp luật liên quan đến vấn đề này.
Hiện đã có một số công trình nghiên cứu về bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư trên
TTCK như luận văn thạc sĩ luật học của Phạm Thanh Tú về "Bảo đảm quyền và lợi
ích hợp pháp của nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán tập trung theo pháp luật
Việt Nam" (Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, 2006); hoặc bài nghiên cứu của
tác giả Hoàng Thị Quỳnh Chi về "Hoàn thiện các biện pháp bảo vệ nhà đầu tư
chứng khoán", đăng trên Tạp chí Kiểm sát, số 19 năm 2006. Cách tiếp cận của các
công trình nghiên cứu trước đây chủ yếu tập trung vào các quyền của nhà đầu tư

với tư cách là cổ đông của tổ chức phát hành, tổ chức niêm yết theo hệ thống pháp
luật về chứng khoán trước khi Luật Chứng khoán 2006 được ban hành. Luận văn
này tiếp cận theo một hướng khác, đó là nghiên cứu về việc bảo vệ quyền và lợi
ích của nhà đầu tư theo các quy định của Luật Chứng khoán 2006 và các văn bản
hướng dẫn thi hành xuất phát từ mối quan hệ giữa nhà đầu tư với tất cả các định
chế của thị trường, đặt nhà đầu tư vào vị trí là một mắt xích quan trọng của toàn bộ
hệ thống thị trường chứng khoán tập trung (TTCKTT) với sự tham gia của các công
ty niêm yết, các công ty chứng khoán, sở giao dịch chứng khoán, trung tâm lưu ký...
Đồng thời, những kiến nghị mà tác giả có thể rút ra từ việc nghiên


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

CÁC VĂN BẢN PHÁP LUẬT CỦA NHÀ NƯỚC

1. Bộ Tài chính (2007), Thông tư số 38/2007/TT-BTC ngày 18/4 hướng dẫn về
việc công bố thông tin trên thị trường chứng khoán, Hà Nội.
2. Bộ Tài chính (2007), Quyết định số 27/2007/QĐ-BTC ngày 24/4 của Bộ trưởng
Bộ Tài chính về việc ban hành Quy chế tổ chức và hoạt động công ty
chứng khoán, Hà Nội.
3. Bộ Tài chính (2007), Thông tư số 97/2007/TT-BTC ngày 8/8 về việc hướng dẫn
thi hành một số điều của Nghị định số 36/2007/NĐ-CP của Chính phủ
ban hành ngày 08/3/2007 về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực
chứng khoán và thị trường chứng khoán, Hà Nội.
4. Chính phủ (1998), Nghị định số 48/1998/NĐ-CP ngày 11/7 quy định về chứng
khoán và thị trường chứng khoán, Hà Nội.
5. Chính phủ (2003), Nghị định số 144/2003/NĐ-CP ngày 28/11 về chứng khoán
và thị trường chứng khoán, Hà Nội.
6. Chính phủ (2007), Nghị định số 14/2007/NĐ-CP ngày 19/1 quy định chi tiết thi
hành một số điều của Luật Chứng khoán, Hà Nội.

7. Chính phủ (2007), Nghị định số 36/2007/NĐ-CP ngày 08/3 về xử phạt vi phạm
hành chính trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán, Hà
Nội.
8. Quốc hội (2006), Luật Chứng khoán, Hà Nội.
CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO KHÁC


9. Hoàng Thị Quỳnh Chi (2006), "Hoàn thiện các biện pháp bảo vệ nhà đầu tư
chứng khoán", Kiểm sát, (19).
10. Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (2007), Quyết định số
124/QĐ-SGDHCM ngày 9/10 của Tổng Giám đốc Sở Giao dịch Chứng
khoán Thành phố Hồ Chí Minh ban hành Quy chế giao dịch chứng khoán
tại Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí
Minh.
11. Trung tâm Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (2007), Quyết định số 353/QĐTTGDHN ngày 26/11 của Giám đốc Trung tâm Giao dịch Chứng khoán
Hà Nội ban hành Quy chế giao dịch chứng khoán tại Trung tâm Giao dịch
Chứng khoán Hà Nội, Hà Nội.
12. Phạm Thanh Tú (2006), Bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư
trên thị trường chứng khoán tập trung theo pháp luật Việt Nam, Luận văn
thạc sĩ Luật học, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội.
13. Nguyễn Thị Tuyết (2007), Bảo vệ quyền sở hữu thông qua phương thức kiện
dân sự - những ưu điểm và hạn chế so với các phương thức khác, Hội thảo
khoa học tổ chức năm 2007 của Khoa Luật Dân sự, Trường Đại học Luật
Hà Nội.
14. Vũ Hải Yến (2007), Biện pháp tự bảo vệ - những ưu điểm và hạn chế so với
các biện pháp khác, Hội thảo khoa học tổ chức năm 2007 của Khoa Luật
Dân sự, Trường Đại học Luật Hà Nội.
TIẾNG ANH

15. Monetary and Financial Code of France.

16. Securities Investor Protection Act, 1970, the United Sates.
17. Jesse M. Fried, Reducing the Profitability of Corporate Insider Trading
Through PreTrading Disclosure, 1996, Southern California Law Review,
University of Southern California.


TRANG WEB

18. .
19. .
20. (Website của Trung tâm Giao dịch Chứng khoán Hà Nội).
21. www.hsx.vn (Website của Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh).
22. (Website của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước).
23. .
24. .
25. .
26. (Website của Trung tâm Lưu ký Chứng khoán).
27. .
28. www.saigontimes.com.vn.
29. www.wikipedia.org.