Bài giảng rắn độc cắn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG NGHỆ VÀ THƯƠNG MẠI HÀ NỘI

XỬ TRÍ VÀ CHĂM SÓC
NGƯỜI BỆNH BỊ RẮN CẮN

Trình bày
Giảng viên Trần Quang Đức


MỤC TIÊU
1.

Nêu được một số loại rắn độc có ở Việt Nam

2.

Mô tả được triệu chứng và cách xử trí người bệnh bị rắn độc cắn

3.

Lập được kế hoạch chăm sóc và theo dõi người bệnh bị rắn độc cắn


Giới thiệu

•

Rắn độc cắn là một loại nhiễm độc do động vật thường gặp nhất.

•

Việt Nam có 135 loài rắn trong đó có 31 loài rắn độc chia thành hai nhóm chính: rắn độc sống trên cạn
(18 loài) và rắn độc sống ở biển (13 loài)

•

Sử dụng huyết thanh kháng nọc rắn là thuốc giải độc đặc hiệu hiệu quả nhất trong điều trị rắn độc
cắn


Nhóm rắn độc sống trên cạn

•

Họ rắn hổ gồm: cạp nong (Bungarus fasciatus), cạp nia (Bungarus candidus), hổ mang miền Bắc (Naja atra), hổ mang
miền Nam (Naja kaouthia), hổ mang chúa (Ophiophagus hannah),...

•

Họ rắn lục gồm: rắn lục xanh (Viridovipera stejnegeri), rắn lục xanh miền Nam (Cryptelytrops popeorum), rắn lục tre
(rắn lục môi trắng - Cryptelytrops albolabris), lục hoa cải (Protobothrops jerdonii), rắn khô mộc (Protobothrops
mucrosquamatus), lục Mã Lai (Chàm quạp - Colloselasma rhodostoma ), lục mũi hếch (Deinagkistrodon acutus),...


Hổ mang bành


Hổ mang chúa

Cạp nia

Cạp nong


Lục tre


RẮN HỔ HÀNH


Nhóm rắn độc sống ở biển
•

Đẻn đuôi gai (Aipysurus eydouxi)

•

Đẻn khoang (Hydrophis cyanoccinctus)

•

Đẻn bụng vàng (Hydrophis coerulescens)

•

Đẻn vết (Hydrophis ornatus)

•

Đẻn cạp nong kim (Hydrophis fasciatus)

•

Đẻn sọc dưa (Pelamis platurus)

•

Đẻn đầu nhỏ (Microcephalophis gracilis)...


Đẻn đuôi gai


Rắn biển Belcher


NGUYÊN NHÂN
•

Do tai nạn: thường bị cắn khi làm ruộng, đi đường hoặc đi vào rừng. Nạn nhân có thể bị cắn vào tay khi đánh bắt
cá, thò tay vào hang để bắt cua, ếch, dỡ đống gạch, đống củi, kiểm tra chuồng gà ban đêm, ngủ trên nền đất vào
ban đêm (kể cả ở trong nhà),...

•

Do nuôi, bắt: nhiều khâu trong công việc nuôi bắt rắn, đặc biệt khi gặp rắn, người dân thường không xua đuổi rắn
mà chủ động bắt rắn để bán hoặc thịt rắn dẫn tới bị cắn.

•

Nguyên nhân khác: trêu, chọc rắn đang nuôi trong chuồng bị rắn phun nọc vào mắt. Trẻ em thấy rắn độc nhỏ do
không biết đã vồ bắt nghịch chơi,...


CÁC CHẤT ĐỘC TRONG NỌC RẮN ĐỘC

• Thành phần của nọc rắn rất phức tạp gồm các enzym, một số protein, muối vô cơ và một số chất hữu cơ. Độc tố
protein:



Neurotoxin (độc tố thần kinh) tác dụng lên synap thần kinh cơ và các dây thần kinh. Độc tố này có rất nhiều ở loại
rắn hổ.



Cardiotoxin (độc tố độc với tim)



Hemolysin (gây tan huyết)



Hemorragin (gây chảy máu)



Coagulin (gây đông máu) Các độc tố gây rối loạn đông máu có nhiều ở rắn lục.


Phân biệt


CHẨN ĐOÁN
Rắn hổ cắn:

1.

2.

Tại chỗ:

•

Phù nề thường do hổ mang bành, hổ chúa.

•

Hoại tử thường do hổ mang bành cắn.

•

Không có dấu hiệu gì : cạp nong,cạp nia.

Toàn thân:

•

Sụp mi, dãn đồng tử, liệt nhãn cầu, khó thở, liệt hô hấp, liệt tứ chi: rắn cạp nia, cạp nong cắn.

•

Tiêu cơ, đái ít, suy thận: rắn hổ mang bành, hổ chúa cắn.


Chẩn đoán
Rắn lục cắn:

Tại chỗ:

•

Vài phút sau khi bị cắn sưng tấy nhanh kèm theo hoại tử lan tỏa

•

Sau 6 giờ toàn chi sưng to, tím.

•

Sau 12 giờ hoại tử, phỏng rộp.



Rắn lục cắn
Toàn thân:

•

Chóng mặt, lo lắng, tình trạng sốc.

•

Chảy máu khắp nơi: tại vết cắn, nơi tiêm truyền. Nặng có thể xuất huyết não.

•

Nôn, ỉa máu, đái máu.

•

Suy thận cấp do tiêu cơ


Cấp cứu ban đầu
•

Trấn an nạn nhân giữ bình tĩnh. Cởi bỏ các đồ trang sức (nhẫn, vòng)

•

Không để nạn nhân tự đi, chạy. Không uống rượu hoặc chất kích thích. Không chích rạch, không ga rô, không chườm
đá lên vết cắn. Không uống hoặc đắp bất kỳ thuốc lá gì lên vết cắn.

•

Ngay lập tức băng ép bằng băng bản rộng bắt đầu xung quanh vết cắn cho tới tận đầu chi và hết toàn bộ chi, nẹp bất

động rồi chuyển ngay đến bệnh viện. Chú ý khi bị rắn lục cắn không băng ép vì có thể làm nặng thêm tổn thương tại chỗ.


BĂNG NẸP VÀ BẤT ĐỘNG


Vận chuyển
•

Phải bất động, vận chuyển nhanh bằng xe cơ giới hoặc xe ôtô cấp cứu. Không chở bằng xe đạp, xe máy nếu nạn
nhân có sốc, trụy mạch hoặc nạn nhân có liệt chi. Trong khi vận chuyển nên để thõng tay hoặc chân bị cắn.

•

Trong khi vận chuyển nên để vùng bị cắn thấp hơn vị trí của tim, nếu ở chân, tay thì có thể để thõng tay hoặc chân.
Lưu ý bạn không nên tự đi thẳng lên các bệnh viện tuyến trên vì đường xa và có thể bị nguy hiểm trên đường đi mà
không được hỗ trợ.


Tại Bệnh viện
•

Sát trùng, chống uốn ván, KS dự phòng.

•

Thông khí nhân tạo điều khiển (Rắn cạp nong, cạp nia, hổ chúa cắn).

•

Truyền dịch nhiều đề phòng suy thận cấp (Rắn hổ mang bành, hổ chúa cắn ).

•

Chống phù nề (corticoid), chống đau

•

Dùng huyết thanh kháng nọc rắn là PP điều trị đặc hiệu cho từng loại rắn hổ cắn.

•

Chống viêm loét giác mạc.

•

Vá da nếu hoại tử lớn do vết cắn.


Huyết thanh kháng độc rắn lục tre


PHÒNG TRÁNH
•

Bạn nên biết nhận dạng các loài rắn độc, biết được môi trường sống, thức ăn, đặc tính hoạt động của một số loài rắn

•

Khi gặp rắn nên chủ động tránh, nếu không tránh được thì không nên làm những cử động đe doạ rắn. Cần cảnh giác

đặc biệt rắn sau mưa, trong mùa lũ lụt, mùa gặt hái và ban đêm.

•

Đề phòng rắn biển cắn, ngư dân tránh động vào rắn biển, tránh bắt rắn trong lưới và trên đường đi. Đầu và đuôi rắn
không dễ gì phân biệt. Có nguy cơ rắn biển cắn khi bơi lội, giặt quần áo nơi nước đầm thuỷ triều, cửa sông, bãi biển.