MÔ PHÔI thị giác quan

CƠ QUAN THỊ GIÁC

TS. NguyÔn Khang S¬n
Tr­êng ®¹i häc Y Hµ Néi


Mục tiêu học tập:

1. Mô tả c cấu tạo đại cng của nhãn cầu.
2. Mô tả c cấu tạo vi thể và các đặc điểm của giác mạc, củng mạc.
3. Mô tả c cấu tạo vi thể của màng mạch, thể mi và mống mắt.
4. Mô tả c cấu tạo vi thể và siêu vi của võng mạc thị giác.
5. Mô tả c cấu tạo và chức năng những môi trường chiết quang của mắt
6. Nêu c đặc điểm cấu tạo của các bộ phận phụ thuộc nhãn cầu.


1. đại CNG
Nhãn cầu:
- Các màng của nhãn cầu:
Màng xơ (áo xơ): giác mạc, củng mạc và vùng rìa.
Màng mạch (áo mạch): hắc mạc, thể mi và mống mắt.
Màng thần kinh (áo thần kinh): võng mạc thị giác, võng mạc thể mi và
võng mạc mống mắt.
- Các môi trường chiết quang:
Thuỷ dịch;
Nhân mắt (thể thuỷ tinh);
Dịch kính
Các bộ phận phụ thuộc: mi mắt, kết mạc, tuyến lệ và ng dẫn lệ.


Các cơ vận nhãn

Các cơ nâng mi

Kết mạc nhãn cầu
Kết mạc mi
Vùng rìa
Lỗ đồng tử
Nhân mắt
Mống mắt

Giác mạc

Kết mạc cùng đồ

[Nguồn Wiley & Sons, Inc., 2002]


Nhãn cầu

1
4
5

2

3

6
1. Giác mạc; 2. Mống mắt;

7

3. Vùng rìa củng giác mạc;
4. Tiền phòng và hậu phòng;
5. Nhân mắt; 6. Thể mi;

8

7. Dịch kính;
8. Các màng của nhãn cầu;
9. Điểm mù và dây TK thị giác.

9
[Nguồn PR. Wheater, HG. Burkitt, VG. Daniel & PJ. Daekin]


2. các màng của nhãn cầu
Tiền phòng
ống Schlemn
Hậu phòng

Giác mạc
Lỗ đồng tử
Mống mắt
Nhân mắt
D/c zinn

Da mi

Cơ mi
Tua mi

Màng thần kinh (áo TK)
Màng mạch (áo mạch)
Màng xơ (áo xơ)
Cơ vận nhãn
Dịch kính

[Nguồn Wiley & Sons, Inc., 2002]


2.1. Màng xơ
Là một màng liên kết xơ khá dày và dai.

2.1.1. Củng mạc
Dày 0,6mm - 1mm.
Những bó sợi collagen nhiều lớp, theo
các hướng và song song.
Những TB sợi, TB sắc tố và lưới sợi chun.

Củng mạc

Có mạch bạch huyết; rất hiếm mạch máu.
Mặt ngoài có gân của các cơ vận nhãn.

[Nguồn PR. Wheater, HG. Burkitt, VG. Daniel & PJ. Daekin]


2.1.2. Gi¸c m¹c
Trong suèt; chØ sè chiÕt quang 1,376.
Trung t©m dµy 0,8-0,9mm; ngo¹i vi dµy 1,1mm (trªn tiªu b¶n nhuém); 5 líp:

1. BiÓu m« trước gi¸c m¹c

1
2

2. Mµng Bowman
3. Ch©n b× gi¸c m¹c (m« nÒn)
4. Mµng Descemet

3

5. BiÓu m« sau gi¸c m¹c
(néi m« GM)
4
5


Giác mạc
1. Biểu mô tr c giác mạc:
Biểu mô lát tầng không sừng hoá dày 50àm, gồm 5-6 lớp TB.
Bề mặt biểu mô luôn có 1 lớp nước mắt mỏng (7àm).
Các TB liên kết với nhau bởi nhiều mộng liên kết nhỏ và các thể liên kết.
Các bào quan: ti thể nhỏ, lưới nội bào.
Rất nhiều xơ mảnh (keratin) xếp đa hướng.
Có khả năng tái tạo cao, tự đổi mới hoàn toàn trong 6-10 ngày.
Nhiều tận cùng thần kinh trần.

2. Màng Bowman
Màng dày 6-9 àm; là lớp bảo vệ quan trọng.
Màng đáy mỏng + Màng Bowman chính thức.

Xơ collagen mảnh (18nm), xếp đa hướng.


BiÓu m« trướ c gi¸c m¹c (1)
vµ mµng Bowman (2)

1

2
1
2

[Nguån LC. Junqueira, J. Carneiro, RO. Kelley, 1992]

10


3. Chân bì giác mạc (mô nền giác mạc)
Chiếm 90% chiều dày giác mạc.
Lớp mô liên kết xơ trong suốt, nhẵn đều, không mạch máu.
200-250 lá xơ collagen mỏng, xếp thành nhiều lớp.
Các xơ collagen rất đều về kích thước (ng kính 21nm) và khoảng
cách.
Chất căn bản: glycosaminoglycan (chondroitin sulphate và keratan
sulphate).
Tế bào: giác mạc bào (keratocyt) và ít lympho bào.

4. Màng Descemet
Dày 5-10àm, rất dai và đàn hồi.
Các xơ collagen mảnh mạng không gian vùi trong chất nền vô định

hình.

5. Biểu mô sau giác mạc (nội mô GM)
Biểu mô đơn: một hàng TB hình đa diện hơi dẹt, loại trung biểu mô.


Mô sinh lý học giác mạc:

Dinh dưỡng cho giác mạc:
Từ mạch máu vùng rìa, thuỷ dịch và nước mắt;
Oxy ngấm trực tiếp từ không khí qua màng nước mắt.
Biểu mô sau trao đổi chất cho mô nền.

Khả năng cấy ghép: có hiệu quả do không có mạch máu.
Sự trong suốt:
Không có mạch máu.
Xơ collagen hiện tượng giao thoa triệt tiêu.
Đặc tính của chất căn bản.


2.1.3. Vïng r×a cñng - gi¸c m¹c
• Vïng hÑp gi÷a gi¸c m¹c vµ cñng m¹c.
• BiÓu m« tÇng cã tÕ bµo s¾c tè vµ tÕ bµo gèc cña BM gi¸c m¹c.
• M« ®Öm giÇu m¹ch m¸u.
• Trong m« nÒn cã èng b¹ch huyÕt Schlemn.
èng Schlemn

Vïng r×a

Vïng r×a

Ora-serrata

Mèng m¾t
Tua mi

[Nguån LC. Junqueira, J. Carneiro, RO. Kelley, 1992]


Vïng r×a cñng - gi¸c m¹c

4
6

5
[Nguån PR. Wheater, HG. Burkitt, VG. Daniel & PJ. Daekin]

1. TÕ bµo nhÇy ë biÓu m« kÕt m¹c; 2. BiÓu m« vïng r×a; 3. Mµng Descemet ;
4. Gãc tiÒn phßng; 5. Mèng m¾t; 6. ThÓ mi, tua mi.


2.2. Màng mạch
2.2.1. Màng mạch chính thức (hắc mạc)
Màng mỏng, mềm, màu nâu đen; gồm 3 lớp:
- Lớp mạch máu lớn:
MLK thưa có nhiều động mạch, tĩnh mạch cỡ lỡn và trung bình; hắc tố bào.
- Lớp mao mạch:
MLK thưa có lưới mao mạch máu không đều; TB nội mô có lỗ thủng.
- Màng Bruch (màng kính): màng trong suốt, dày 1-4àm.
Gồm lá đáy của nội mô mao mạch, các sợi chun và sợi collagen, lá đáy của
biểu mô sắc tố võng mạc.

CÊu tróc siªu vi cña mµng m¹ch

BM s¾c tè VM
•X¬ collagen
•L­íi sîi chun

Mµng Bruch

M¹ch m¸u

[Nguån LC. Junqueira, J. Carneiro, RO. Kelley, 1992]


2.2.2. Thể mi
Nền: MLK giàu sợi chun, TB sắc tố, mạch máu và các bó cơ mi.
Biểu mô: là võng mạc thể mi (biểu mô vuông tầng):
- Lớp nông: một hàng TB khối vuông hay trụ (ở tua mi) chứa ít
hoặc không chứa sắc tố, giàu bào quan.
- Lớp sâu: một hàng TB hình khối vuông chứa nhiều sắc tố đen.
Thể mi sản xuất thuỷ dịch, chế tiết glycosaminoglycan cho dịch
kính.
Hàng rào máu-mắt (máu-thuỷ dịch): Lưới mao mạch có cửa sổ, tính
thấm mạnh + biểu mô thể mi với những dải bịt rất phát triển.


Giác mạc
Hậu phòng
Tiền phòng

ống Schlemn
Hệ TM vùng rìa

Mống mắt

Kết mạc nhãn cầu

Nhân mắt

Củng mạc

Cơ mi

Tua mi

D/c Zinn
Dịch kính
[Nguồn Wiley & Sons, Inc., 2002]


CÊu tróc vi thÓ cña thÓ mi, tua mi

[Nguån PR. Wheater, HG. Burkitt, VG. Daniel & PJ. Daekin]
[Nguån LC. Junqueira, J. Carneiro, RO. Kelley, 1992]


2.2.3. Mống mắt

Nền mống mắt: MLK thưa nhiều TB sắc tố, mạch máu và các sợi cơ trơn.

- Cơ thắt đồng tử: theo hướng đồng tâm ở bờ đồng tử
- Cơ giãn đồng tử: hướng nan hoa, liên kết chặt chẽ với biểu mô sau của
mống mắt.
Biểu mô phủ mặt trc: biểu mô lát đơn; bên dưới có 1 lớp TB sợi và hắc tố
bào không liên tục.
Biểu mô phủ mặt sau (võng mạc mống mắt) là biểu mô kép: lớp nông có
nhiều hạt sắc tố; lớp sâu có ít sắc tố hơn, thuộc loại hợp bào cơ-biểu mô.


Click to edit Master text styles
Second level
Third level
Fourth level
Fifth level

HÖ thèng c¬ co vµ gi·n ®ång tö
[Nguån Wiley & Sons, Inc., 2002]

21


TiÒn phßng

C¬ co
®ång tö

HËu phßng
[Nguån PR. Wheater, HG. Burkitt, VG. Daniel & PJ. Daekin]

C¬ gi·n

®ång tö

CÊu t¹o vi thÓ cña mèng m¾t

C¬ co
®ång tö


Mèng m¾t

1
2

1. BiÓu m« trước gi¸c m¹c; 2.
Ch©n b× gi¸c m¹c; 3. Mµng
Descemet vµ biÓu m« sau; 4. TiÒn
phßng; 5. M« nÒn cña mèng m¾t;

3 4

6. BiÓu m« sau cña mèng m¾t; 7.
HËu phßng.

5
6

7


2.3. Màng thần kinh

2.3.1. Võng mạc thị giác
Khoảng 3/4 sau của áo thần kinh; đảm nhiệm chức năng thị giác.

Võng mạc thị giác
Màng mạch
Củng mạc

[Nguồn PR. Wheater, HG. Burkitt, VG. Daniel & PJ. Daekin]


1. CÊu t¹o chung: Lµ m« thÇn kinh gåm 10 líp:
§­êng ranh giíi trong.
Líp sîi thÇn kinh thÞ gi¸c.
Líp TB ®a cùc (TB h¹ch).
Líp rèi trong.
Líp h¹t trong.
Líp rèi ngoµi.
Líp h¹t ngoµi.
§­êng ranh giíi ngoµi.
Líp nãn vµ que.
Líp biÓu m« s¾c tè.
[Nguån PR. Wheater, HG. Burkitt, VG. Daniel & PJ. Daekin]