Thông điệp về trẻ em trên báo điện tử dưới góc nhìn văn hóa

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-------------------------------

TRƢƠNG THỊ HỢP

THÔNG ĐIỆP VỀ TRẺ EM TRÊN BÁO ĐIỆN TỬ
DƢỚI GÓC NHÌN VĂN HÓA

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Báo chí học

HÀ NỘI – 2016


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-------------------------------

TRƢƠNG THỊ HỢP

THÔNG ĐIỆP VỀ TRẺ EM TRÊN BÁO ĐIỆN TỬ DƢỚI
GÓC NHÌN VĂN HÓA

LUẬN VĂN THẠC SỸ

Chuyên ngành: Báo chí học
Mã số: 60 32 01 01

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS: Phạm Duy Đức

HÀ NỘI – 2016


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luâ ̣n văn th ạc sĩ này là kết quả nghiên cứu của riêng tôi
dưới sự hướng dẫn của người hướng dẫn khoa học và chưa từng được công bố trong
các công trình nghiên cứu của ai khác.

Tác giả luận văn

Trƣơng Thị Hợp


LỜI CẢM ƠN

Trước tiên tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo hướng dẫn
PGS.TS Phạm Duy Đức - người đã chỉ bảo, hướng dẫn tận tình về mặt khoa học
trong quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn sự ủng hộ và giúp đỡ về mọi mặt của các thầy cô
giáo tại Khoa Báo chí, Trường ĐHKHXH&NV.
Cuối cùng tôi xin được cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè đã chia sẻ mọi
khó khăn và tao mọi điều kiện cho tôi hoàn thành bản luận văn này.
Hà Nội, tháng 4 năm 2016
Tác giả luận văn

Trƣơng Thị Hợp


MỤC LỤC

MỤC LỤC ..................................................................................................................1
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.......................................................................4
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU .............................................................................5
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................6
1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................6
2. Tình hình nghiên cứu ............................................ Error! Bookmark not defined.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ........................ Error! Bookmark not defined.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................... Error! Bookmark not defined.
5. Cơ sở lý luận và Phương pháp nghiên cứu ........... Error! Bookmark not defined.
6. Ý nghĩa của đề tài .................................................. Error! Bookmark not defined.
7. Kết cấu luận văn: ................................................... Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN NGHIÊN CỨU THÔNG ĐIỆP VỀ TRẺ EM
TRÊN BÁO ĐIỆN TỬ DƢỚI GÓC NHÌN VĂN HÓA ......... Error! Bookmark not
defined.
1.1. Các khái niệm cơ bản ......................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Truyền thông và truyền thông đại chúng ........ Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Trẻ em và quyền thông tin về trẻ em .............. Error! Bookmark not defined.
1.1.3. Thông điệp và thông tin: ý nghĩa và tầm quan trọng của thông điệp...... Error!
Bookmark not defined.
1.2. Thông điệp về trẻ em trên báo điện tử ............... Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Khái niệm và quá trình phát triển của báo điện tử ........ Error! Bookmark not
defined.
1.2.2. Ưu và nhược điểm của báo điện tử trong việc truyền tải thông điệp ...... Error!
Bookmark not defined.
1.3. Góc nhìn văn hóa đối với thông điệp trẻ em trên báo điện tử . Error! Bookmark
not defined.
1.3.1. Góc nhìn văn hóa đối với thông điệp về trẻ em ............ Error! Bookmark not
defined.
1.3.2. Đặc điểm của thông điệp về trẻ em dưới góc nhìn văn hóa trên báo điện tử

................................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.4 Tiểu kết............................................................... Error! Bookmark not defined.

1


Chƣơng 2: KHẢO SÁT THỰC TRẠNG VÀ ĐÁNH GIÁ THÔNG ĐIỆP VỀ
TRẺ EM TRÊN BÁO ĐIỆN TỬ DƢỚI GÓC NHÌN VĂN HÓA ................ Error!
Bookmark not defined.
2.1. Thực trạng thông điệp về trẻ em trên báo điện tử ............ Error! Bookmark not
defined.
1.1.1. Vài nét về các tờ báo lựa chọn khảo sát .......... Error! Bookmark not defined.
2.1.1.1. Báo điện tử Dân trí ( . Error! Bookmark not defined.
2.1.1.2. Báo điện tử Vietnamnet ( ....... Error! Bookmark not
defined.
2.1.1.3. Báo điện tử Tuổi trẻ ( ...... Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Về số lượng và nội dung thông điệp ............... Error! Bookmark not defined.
2.1.1.1. Trẻ có hoàn cảnh khó khăn ......................... Error! Bookmark not defined.
2.1.1.2. Trẻ gặp tai nạn .............................................. Error! Bookmark not defined.
2.1.1.3. Nạn bạo hành............................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.1.4. Bạo lực học đường ...................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.1.5. Trẻ bị xâm hại .............................................. Error! Bookmark not defined.
2.1.1.6. Vấn đề Giáo dục ........................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.1.7. Vấn đề sức khỏe ........................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.1.8. Trẻ vi phạm pháp luật .................................. Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Về hình thức thể hiện thông điệp .................... Error! Bookmark not defined.
2.2. Đánh giá thực trạng thông điệp về trẻ em trên báo điện tử dưới góc nhìn văn
hóa ............................................................................. Error! Bookmark not defined.
2.2.1. Giá trị khách quan, trung thực của thông điệp Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Giá trị đạo đức của thông điệp ........................ Error! Bookmark not defined.

2.2.3. Giá trị thẩm mỹ của thông điệp ....................... Error! Bookmark not defined.
2.3 Những vấn đề đặt ra đối với thông điệp về trẻ em trên báo điện tử............ Error!
Bookmark not defined.
2.4 Tiểu kết ................................................................ Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 3: MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ ĐỐI VỚI THÔNG ĐIỆP VỀ TRẺ EM
TRÊN BÁO ĐIỆN TỬ ................................................ Error! Bookmark not defined.
3.1. Dự báo về xu hướng phát triển của báo điện tử và mối quan tâm của xã hội
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Dự báo về xu hướng phát triển của báo điện tử ............ Error! Bookmark not
defined.

2


3.1.1.1 Xu hướng đa phương tiện và kết hợp nhiều loại hình. Error! Bookmark not
defined.
3.1.1.2 Xu hướng tương tác giữa tòa soạn và công chúng ...... Error! Bookmark not
defined.
3.1.1.3 Xu hướng truyền tải thông tin thông qua điện thoại di động ................ Error!
Bookmark not defined.
3.1.1.4 Xu hướng kết nối với mạng xã hội ............... Error! Bookmark not defined.
3.1.2 Dự báo về sự quan tâm của xã hội đối với thông tin về trẻ em ............... Error!
Bookmark not defined.
3.1.2.1 Trẻ em là nạn nhân ........................................ Error! Bookmark not defined.
3.1.2.2 Hình ảnh trẻ em vui vẻ, hạnh phúc ............... Error! Bookmark not defined.
3.2 Giải pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả của thông điệp về trẻ em trên báo
điện tử ........................................................................ Error! Bookmark not defined.
3.2.1 Giải pháp từ chính sách của Đảng, Nhà nước .. Error! Bookmark not defined.
3.2.2 Giải pháp từ phía các cơ quan báo chí ............. Error! Bookmark not defined.
3.2.2.1 Về đội ngũ phóng viên, biên tập viên ........... Error! Bookmark not defined.

3.2.2.3 Về số lượng, nội dung và hình thức đưa tin .. Error! Bookmark not defined.
3.3 Tiểu kết ................................................................ Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN .................................................................. Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................7
PHỤ LỤC 1 .................................................................. Error! Bookmark not defined.
PHỤ LỤC 2 .................................................................. Error! Bookmark not defined.
PHỤ LỤC 4 .................................................................. Error! Bookmark not defined.
PHỤ LỤC 5 .................................................................. Error! Bookmark not defined.
PHỤ LỤC 6 .................................................................. Error! Bookmark not defined.
PHỤ LỤC 7 .................................................................. Error! Bookmark not defined.

3


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CRC

The United Nations Convention on the Rights of the Child
Công ước quốc tế của Liên hợp quốc về quyền trẻ em

Học viện BC&TT

Học viện Báo chí và Tuyên truyền

Luật BVCS&GD TE

Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em

Nxb

Nhà xuất bản

ĐH KHXH&NV

Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn

Unicef

Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc

4


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1:

Tỷ lệ tin bài có liên quan đến trẻ em trên báo Dân trí năm 2014. . Error!
Bookmark not defined.

Bảng 2.2:

Tỷ lệ tin bài có liên quan đến trẻ em trên báo Vietnamnet năm 2014.
............................................................... Error! Bookmark not defined.

Bảng 2.3:

Tỷ lệ tin bài có liên quan đến trẻ em trên báo Tuổi trẻ năm 2014. ... Error!
Bookmark not defined.

Bảng 2.4:

Tỷ lệ các nội dung về trẻ em năm 2014. Error! Bookmark not defined.

5


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Chúng ta đang sống trong một thế giới mà thông tin được cập nhật liên tục hàng
ngày, hàng giờ trên các phương tiện thông tin đại chúng. Điều này thể hiện nhu cầu
to lớn của toàn xã hội trong việc tìm hiểu thông tin ở tất cả các lĩnh vực. Tuy nhiên
trong những năm gần đây, nhu cầu thông tin về trẻ em nổi lên như một mối quan
tâm đặc biệt và cần thiết cho sự phát triển xã hội. Điều này một phần xuất phát từ
những tin bài gây “sốc” như trẻ bị bạo hành tại trường mẫu giáo, việc mua bán trẻ
em, những cái chết bất thường hay số phận bi thảm của trẻ… Đây chính là “hồi
chuông” cảnh tỉnh cho toàn xã hội trong việc chăm sóc và nuôi dạy con trẻ. Điều
này đồng thời cũng đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với “người cầm bút”- về trách nhiệm
và đạo đức - trong việc truyền tải thông tin về trẻ em tới công chúng.
Điều 1 Công ước Quốc tế về quyền trẻ em nêu: “Trẻ em được xác định là người
dưới 18 tuổi, trừ khi pháp luật Quốc gia công nhận tuổi thành niên sớm”. Còn Luật
bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em của Việt Nam năm 1991 quy định: “Trẻ em là
công dân Việt Nam dưới 16 tuổi”.
Ở độ tuổi này trẻ em cần được chăm sóc và giáo dục đặc biệt tại gia đình, trong
nhà trường và ngoài xã hội. Bản thân trẻ em là những người dễ bị tổn thương và
khơi nguồn cho nhiều thứ tình cảm thiêng liêng của con người. Chính vì vậy mong
muốn của mỗi người cũng như toàn xã hội là nắm bắt được nhiều thông tin có liên
quan đến trẻ em để từ đó có những hướng điều chỉnh phù hợp trong cuộc sống. Báo
chí với chức năng thông tin đã làm rất tốt trong việc phản ảnh các tin tức liên quan

đến trẻ em. Mỗi tin bài về trẻ em có thể nói là một bức tranh hiện thực được tái hiện
với mục đích đảm bảo các lợi ích xã hội dành cho trẻ theo tinh thần CRC. Đặc biệt
những tin tức về trẻ em trên các phương tiện thông tin đại chúng phải luôn được
nhìn nhận dưới góc độ văn hóa để ngày càng nâng cao chất lượng và phát huy các
mặt tích cực.

6


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Vũ Ngọc Bình (1998), Giới thiệu Công ước của Liên Hợp Quốc về Quyền trẻ
em, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội
2. Bill Kovach & Tom Rosenstial (2013), Các yếu tố của báo chí, Nxb Thông
Tấn.
3. Hoàng Đình Cúc và Đức Dũng (2007), Những vấn đề của báo chí hiện đại,
Nxb Lý luận Chính trị.
4. Nguyễn Văn Dũng (2004), Báo chí với trẻ em, Nxb Lao động.
5. Nguyễn Văn Dững (2008), Nhà báo với trẻ em Việt Nam, Nxb Lao động.
6. Nguyễn Văn Dững (2001), Sổ tay phóng viên báo chí với trẻ em, Nxb Lao
động.
7. Hà Minh Đức (1994), Báo chí những vấn đề lý luận và thực tiễn, Tập 1, Nxb
Giáo dục.
8. Hà Minh Đức (1996), Báo chí những vấn đề lý luận và thực tiễn, Tập 2, Nxb
Giáo dục.
9. Hà Minh Đức (1997), Báo chí những vấn đề lý luận và thực tiễn, Tập 3, Nxb
Giáo dục.
10. TS Nguyễn Thị Trường Giang (2014), Báo mạng điện tử những vấn đề cơ
bản, Nxb Chính trị Quốc gia – Sự thật, Hà Nội.
11. Đỗ Xuân Hà (1997), Báo chí với thông tin quốc tế, Nxb Đại học Quốc gia Hà
Nội

12. Vũ Kim Hải (2006), Sổ tay phóng viên Các thủ thuật làm báo điện tử, Nxb
Thông tấn.
13. Helena Thorfinn (2003), Truyền thông đạo đức nghề nghiệp với trẻ em, Nxb
Chính trị Quốc gia
14. Vũ Quang Hào (2001), Ngôn ngữ báo chí, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội
15. Nguyễn Quang Hòa (2012), Nghề báo, những bài học nhớ đời, Nxb Thông tin và
truyền thông.
7


16. Trần Thị Thúy Hảo, (2005), Báo in với vấn đề quyền tham gia của trẻ em
hiện nay, Luận văn thạc sỹ, Báo chí học, ĐH KHXH&NV, Đại học Quốc gia
Hà Nội.
17. Hội nhà báo Việt Nam (1992), Nghề nghiệp và công việc của nhà báo, Nxb
Hội nhà báo.
18. Đinh Văn Hường (2006), Các thể loại báo chí thông tấn. Nxb Đại học Quốc
gia Hà Nội.
19. Khoa Báo chí - Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, (2001), Báo
chí - Những vấn đề lý luận và thực tiễn, tập 4.
20. Nguyễn Thế Kỷ (2013), Báo chí dưới góc nhìn thực tiễn, Nxb Thông tấn
21. Kỷ yếu hội thảo “Báo chí với quyền trẻ em – đạo đức và kỹ năng”, Hà Nội,
ngày 23/6/2014.
22. TS. Nguyễn Thành Lợi (2014), Tác nghiệp trong môi trường truyền thông
hiện đại, Nxb Thông tin và Truyền thông.
23. Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em (2004), Nxb Chính trị quốc gia,
Hà Nội.
24. Nguyễn Đình Lương (1993), Nghề báo nói, Nxb Văn hóa – Thông tin. Hà
Nội.
25. Mai Quỳnh Nam (2002), Thông điệp về trẻ em trên báo hình và báo in, tạp chí Xã
hội học, số 2, tr.39-52

26. Nhiều tác giả (2006), Pháp luật xử lý vi phạm hành chính và vấn đề bảo vệ
quyền của trẻ em, Nxb Tư pháp.
27. Nguyễn Thu Nguyệt (2007), Vấn đề Hôn nhân – gia đình và trẻ em qua góc
nhìn báo chí, Nxb Khoa học Xã hội.
28. Nguyễn Ngọc Oanh (2014), Nhà báo với trẻ em – Kiến thức và kĩ năng, Nxb
Thông Tấn.
29. Trần Hữu Quang (2006), Xã hội học báo chí, Nxb Trẻ.
30. Hoàng Phê (2014), Từ điển tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng, Hà Nội.

8


31. Dương Xuân Sơn (2011), Giáo trình báo chí truyền hình, Nxb Đại học quốc
gia Hà Nội.
32. Dương Xuân Sơn, Đinh Văn Hường, Trần Quang (2004), Cơ sở lý luận báo
chí truyền thông, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.
33. Đỗ Đình Tấn (2014), Một nền báo chí phẳng, Nxb Trẻ
34. Hữu Thọ (1998), Công việc của người viết báo, Nxb Giáo dục, Hà Nội
35. Nguyễn Thị Thoa – Nguyễn Thị Hằng Thu, Giáo trình tác phẩm báo chí đại
cương, Nxb Giáo dục Việt Nam
36. Tổ chức cứu trợ trẻ em Thụy Điển (2000), Quyền trẻ em và phương tiện
thông tin đại chúng, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
37. Unicef Việt Nam (2010), Báo cáo phân tích tình hình trẻ em tại Việt Nam.
38. Viện Khoa học – Chính trị - Ủy ban Bảo vệ và chăm sóc trẻ em Việt Nam
(1999). Trẻ em trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Đảng và Nhà
nước ta, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội
39. Phạm Thái Việt, Đào Ngọc Tuấn (2004), Đại cương về văn hóa Việt Nam,
Nxb Văn hóa Thông tin.
40. />41. />42. />43. />44. />
9