Đảm bảo pháp lý về quyền con người ở việt nam hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
------    ------

TRẦN THỊ PHƢƠNG HẢO

ĐẢM BẢO PHÁP LÝ VỀ
QUYỀN CON NGƯỜI Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2008


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

TRẦN THỊ PHƢƠNG HẢO

ĐẢM BẢO PHÁP LÝ VỀ
QUYỀN CON NGƯỜI Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử nhà nƣớc và pháp luật
Mã số
: 60 38 01

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:
PHÓ GIÁO SƢ - TIẾN SỸ BÙI XUÂN ĐỨC

HÀ NỘI - 2008


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn này là công trình nghiên cứu của
riêng tôi với sự hướng dẫn khoa học của PGS. TS. Bùi Xuân Đức.
Mọi trích dẫn trong Luận văn này hoàn toàn trung thực và chính xác
theo những tài liệu tham khảo đã được đề cập tại danh mục ở phần
cuối Luận văn.
Hà nội, ngày ..... tháng 6 năm 2008
Tác giả Luận văn

Trần Thị Phƣơng Hảo


MỤC LỤC

Nội dung

Trang

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU

1-3

Chƣơng 1. KHÁI QUÁT VỀ ĐẢM BẢO PHÁP LÝ VỀ QUYỀN

4

CON NGƢỜI
1.1.

Quyền con ngƣời và đảm bảo pháp lý về quyền con ngƣời

4

1.1.1. Quyền con người

4

1.1.2. Khái niệm đảm bảo pháp lý về quyền con người

12

1.2.

Cơ cấu và nội dung của đảm bảo pháp lý về quyền con

14

ngƣời
1.2.1. Đảm bảo quyền con người bằng việc qui định thành pháp luật

15

1.2.2. Đảm bảo quyền con người bằng cơ chế hoạt động của bộ máy

22

nhà nước
1.2.3. Đảm bảo quyền con người bằng việc giải quyết các khiếu nại,

26

tố cáo
1.2.4. Đảm bảo quyền con người bằng hoạt động xét xử tư pháp
1.3.

Khái quát lịch sử phát triển các đảm bảo pháp lý về

28
30

quyền con ngƣời ở Việt Nam từ năm 1945 đến nay
1.3.1. Giai đoạn 1945-1954

30

1.3.2. Giai đoạn 1954-1980

32

Giai đoạn 1980-1992

34

1.3.3

1.3.4. Giai đoạn 1992 đến nay

36


Chƣơng 2. THỰC TRẠNG ĐẢM BẢO PHÁP LÝ VỀ QUYỀN

44

CON NGƢỜI Ở VIỆT NAM
2.1.

Thực trạng đảm bảo quyền con ngƣời thông qua các qui

44

định của pháp luật
2.2.

Thực trạng đảm bảo pháp lý về quyền con ngƣời qua hoạt

52

động của các cơ quan nhà nƣớc
2.3.

Thực trạng đảm bảo pháp lý về quyền con ngƣời qua hoạt

63

động giải quyết khiếu nại, tố cáo

2.4.

Thực trạng đảm bảo pháp lý về quyền con ngƣời qua hoạt

66

động của các cơ quan tƣ pháp
Chƣơng 3. PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN

70

ĐẢM BẢO PHÁP LÝ VỀ QUYỀN CON NGƢỜI Ở
VIỆT NAM HIỆN NAY
3.1.

Tính cấp thiết phải hoàn thiện đảm bảo pháp lý về quyền

70

con ngƣời ở nƣớc ta hiện nay
3.1.1. Do yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền

70

3.1.2. Do yêu cầu phải khắc phục những hạn chế của hệ thống pháp

71

luật hiện hành
3.1.3. Do yêu cầu dân chủ hoá đời sống xã hội ngày càng cao

71

3.1.4. Do yêu cầu hội nhập quốc tế

72

Phƣơng hƣớng hoàn thiện

72

3.2.

3.2.1. Nhận thức đúng đắn mối quan hệ giữa Nhà nước, pháp luật

73

và quyền con người
3.2.2

Thiết lập cơ chế công khai, minh bạch trong hoạt động của

75

các cơ quan nhà nước
3.3.

Một số giải pháp hoàn thiện

3.3.1. Hoàn thiện các qui định pháp luật

78
78


3.3.2. Nâng cao chất lượng hoạt động của cơ quan nhà nước

86

3.3.3. Hoàn thiện cơ chế giải quyết khiếu nại, tố cáo

89

3.3.4. Đẩy mạnh đổi mới, cải cách hệ thống cơ quan tư pháp

91

KẾT LUẬN

95

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

96-100


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của Đề tài:
Hiện nay quyền con người và đảm bảo thực hiện quyền con người đã
trở thành một vấn đề thu hút sự chú ý rộng rãi của dư luận quốc tế cũng như

tại Việt Nam bởi vì chiến tranh, xung đột, nạn khủng bố, đói nghèo, dịch
bệnh, thiên tai, ma túy, tội phạm xuyên quốc gia … đang tiếp tục đe dọa đến
quyền sống, quyền phát triển của hàng triệu người trên thế giới. Là một dân
tộc đã trải qua hàng thế kỷ đấu tranh giành độc lập và đang phấn đấu để phát
triển nhanh, mạnh mẽ và bền vững, Việt Nam cho rằng cần phải giải quyết
một cách toàn diện tất cả các quyền con người và hoàn thiện đảm bảo pháp lý
để thực hiện và bảo vệ tối đa các quyền con người vừa là mục tiêu, vừa là
động lực của sự nghiệp xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt
Nam.
Trong các đảm bảo pháp lý về quyền con người, các qui định của pháp
luật về quyền con người có vị trí vai trò hết sức quan trọng. Pháp luật đảm
bảo và tôn trọng tất cả các quyền con người phù hợp với nguyên tắc và chuẩn
mực quốc tế về quyền con người. Pháp luật cùng với các thiết chế tổ chức
hoạt động của bộ máy nhà nước và cơ chế đảm bảo thực hiện tạo thành một
tổng thể hệ thống đảm bảo pháp lý về quyền con người và được đảm bảo thực
hiện trên quy mô toàn xã hội bằng chính quyền lực và hoạt động của bộ máy
nhà nước.
Trong quá trình đổi mới và hội nhập thế giới, thực hiện từng bước có
hiệu quả việc mở rộng, phát huy dân chủ trong mọi lĩnh vực của đời sống
kinh tế, chính trị, văn hóa và xã hội, trong bối cảnh quốc tế còn tồn tại nhiều
chế độ chính trị - xã hội khác nhau và vấn đề quyền con người vẫn bị lợi dụng
để thực hiện “chính sách đối ngoại nhân quyền” áp đặt đối với các nước nhỏ
và còn nhiều khó khăn như Việt Nam thì càng cần thiết phải nhìn nhận đúng


đắn và có tinh thần xây dựng về vấn đề đảm bảo pháp lý thực hiện và bảo vệ
quyền con người. Việc nghiên cứu thực trạng đảm bảo pháp lý về quyền con
người, đánh giá đúng những thành tựu, ưu điểm; làm rõ những khuyết điểm,
tồn tại đồng thời xác định phương hướng, nội dung tiếp tục hoàn thiện cho
phù hợp với tình hình thực tiễn Việt Nam hiện nay là một yêu cầu khách quan

và cần thiết, có ý nghĩa cả về mặt lý luận và thực tiễn.
2. Mục đích và nhiệm vụ của Luận văn:
a. Mục đích
Mục đích của Luận văn là đánh giá quá trình hình thành, phát triển và
thực trạng đảm bảo pháp lý về quyền con người ở Việt Nam. Đồng thời, xác
định những phương hướng, nội dung giải pháp hoàn thiện đảm bảo pháp lý về
quyền con người trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa (XHCN).
b. Nhiệm vụ
Với mục đích trên, Luận văn có nhiệm vụ làm sáng tỏ một số vấn đề sau:
- Khái quát về lịch sử hình thành, nội dung cơ bản của quyền con người;
Làm rõ khái niệm và nội dung đảm bảo pháp lý về quyền con người;
Khái quát lịch sử phát triển các đảm bảo pháp lý về quyền con người ở
Việt Nam từ năm 1945 đến nay;
- Phân tích thực trạng đảm bảo pháp lý về quyền con người ở nước ta về
các mặt đã đạt được và một số vấn đề đang đặt ra;
- Nêu tính tất yếu phải hoàn thiện đảm bảo pháp lý về quyền con người;
đề xuất một số phương hướng và giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện
đảm bảo pháp lý về quyền con người ở nước ta hiện nay.

3. Phạm vi nghiên cứu của Luận văn:


Đảm bảo pháp lý về quyền con người là một lĩnh vực rất rộng, liên
quan đến nhiều lĩnh vực khoa học. Luận văn này không có tham vọng giải
quyết tất cả mọi vấn đề mà chỉ tập trung vào một số vấn đề pháp lý cơ bản
nhất là: nghiên cứu đảm bảo pháp lý về quyền con người thông qua các qui
định của pháp luật về quyền công dân và cơ chế tổ chức, hoạt động của các cơ
quan trong bộ máy nhà nước để đảm bảo các quyền đó được thực hiện trong
thực tế.

4. Phƣơng pháp nghiên cứu:
Để thực hiện Luận văn này, chúng tôi vận dụng những quan điểm duy
vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ
Chí Minh và những quan điểm của Đảng ta về nhà nước pháp quyền và về
quyền con người. Sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp; phương pháp hệ
thống; phương pháp tiếp cận lịch sử và phương pháp so sánh. Các số liệu
minh họa trong Luận văn được lấy từ nhiều nguồn khác nhau như: trong các
báo cáo tổng kết, các bài viết trên các trang thông tin điện tử, các ấn phẩm
chuyên ngành và công cộng...
5. Kết cấu của Luận văn:
Luận văn gồm: Mục lục; Mở đầu; Phần nội dung gồm 3 chương; Kết
luận; Danh mục tài liệu tham khảo. Cụ thể như sau:
Mục lục
Mở đầu
Chƣơng 1. Khái quát về đảm bảo pháp lý về quyền con ngƣời
Chƣơng 2. Thực trạng đảm bảo pháp lý về quyền con ngƣời ở Việt
Nam
Chƣơng 3. Phƣơng hƣớng và giải pháp hoàn thiện đảm bảo pháp
lý về quyền con ngƣời ở Việt Nam hiện nay
Kết luận
Danh mục tài liệu tham khảo


Tôi xin trân trọng cảm ơn Phó Giáo sư - Tiến sỹ Bùi Xuân Đức, các
thầy cô giáo trong Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội và các bạn, đồng
nghiệp, gia đình đã tận tình giúp đỡ tôi hoàn thành Luận văn này.


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Thị Báo (2005), “Các quyền kinh tế, xã hội và văn hóa của người

khuyết tật trong pháp luật Việt Nam”, Tạp chí Luật học (6), tr.3-8.
2. Nguyễn Thị Báo (2005), “Đảm bảo thực hiện quyền công dân thông qua
họat động của các cơ quan nhà nước”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp (7),
tr.9-14.
3. Bộ Chính trị (2005), “Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 của Bộ
Chính trị về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt
Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020”, Tạp chí Tòa án nhân dân
(7), tháng 4/2006, tr. 2-8.
4. Bộ Tư pháp (2003), Xây dựng cẩm nang về đấu tranh bảo vệ quyền con
người ở Việt Nam, Hà nội.
5. Lê Cảm (2006), “Những vấn đề lý luận về bảo vệ các quyền con người
bằng pháp luật trong lĩnh vực tư pháp hình sự (Phần II: Bảo vệ các quyền
con người bằng pháp luật hình sự)”, Tạp chí Tòa án nhân dân (13), tr. 17.
6. Bảo Chân (2006), “Cải cách tư pháp đặt ra những nhiệm vụ mới, đáp ứng
yêu cầu hội nhập”, Tạp chí Pháp lý (12), tr. 5-6.
7. Nguyễn Đăng Dung (2004), Sự hạn chế quyền lực nhà nước, Nxb Đại học
Quốc gia Hà nội, Hà nội.
8. Đảng Cộng sản Việt Nam (2007), Văn kiện Hội nghị lần thứ năm Ban
chấp hành Trung ương khoá X, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà nội.
9. Nguyễn Văn Động (2004), “Các quyền hiến định của công dân và bảo đảm
pháp lí ở nước ta”, Tạp chí Luật học (1), tr.23-26.
10.Nguyễn Văn Động (2005), Quyền con người, quyền công dân trong Hiến
pháp Việt Nam, Nxb Khoa học xã hội, Hà nội.
11.Bùi Xuân Đức (2004), Đổi mới, hoàn thiện bộ máy nhà nước trong giai
đoạn hiện nay, Nxb Tư pháp, Hà nội.


12.Trần Ngọc Đường (2004), Quyền con người, quyền công dân trong nhà
nước pháp quyền XHCN Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà nội.
13.Trần Ngọc Đường (2005), “Cải cách tư pháp và xây dựng Nhà nước pháp

quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam”, Tạp chí Cộng sản (5), tr. 30-34.
14.Hoàng Hùng Hải (2001), “Bộ luật Hình sự với quyền con người của bị
can, bị cáo”, Tạp chí nghiên cứu lập pháp (11).
15.Hiến pháp nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa năm 1946.
16.Hiến pháp nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa năm 1959.
17.Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1980.
18.Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992.
19.Hiến pháp nước Cộng hòa XHCN Việt Nam năm 1992 (sửa đổi) (2002),
Nxb Chính trị quốc gia, Hà nội.
20.Đinh Duy Hòa (2007), “Đẩy mạnh cải cách hành chính, nâng cao hiệu quả
quản lý của bộ máy nhà nước”, Tạp chí Cộng sản (774), tr. 62-65.
21.Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh - Trung tâm nghiên cứu quyền
con người (1997), Các văn kiện quốc tế về quyền con người, Nxb thành
phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh.
22.Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh - Trung tâm nghiên cứu quyền
con người (2002), Những nội dung cơ bản về quyền con người, Nxb thành
phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh.
23.Đỗ Quang Hưng (2005), “Vấn đề “Tự do tôn giáo - nhân quyền ở Việt
Nam”, Tạp chí Cộng sản (11), tr. 45-49.
24.Nguyễn Hải Hữu (2006), “Phát triển hệ thống an sinh xã hội phù hợp với
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta”, Tạp chí
Cộng sản (21), tr. 31-35.
25.Tường Duy Kiên (2003), “Nhà nước - Cơ chế bảo đảm quyền con người”,
Tạp chí nghiên cứu lập pháp (2), tr. 28-32.


26.Tường Duy Kiên (2004), Đảm bảo quyền con người trong họat động của
Quốc hội Việt Nam, Luận án Tiến sĩ Luật học, Học viên chính trị quốc gia
Hồ Chí Minh.
27.Tường Duy Kiên (2005), “Tăng cường họat động lập pháp bảo vệ quyền

con người đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam”,
Tạp chí Nhà nước và Pháp luật (5), tr.34-41.
28.Nguyễn Văn Mạnh (1995), Xây dựng và hoàn thiện đảm bảo pháp lý thực
hiện quyền con người trong điều kiện đổi mới ở nước ta hiện nay, Luận án
Tiến sĩ Luật học, Học viên chính trị quốc gia Hồ Chí Minh.
29.Đỗ Mười (1992), Sửa đổi Hiến pháp xây dựng nhà nước pháp quyền Việt
Nam đẩy mạnh sự nghiệp đổi mới, Nxb Sự thật, Hà nội.
30.Nguyễn Thị Kim Ngân (2007), “Giải quyết việc làm trong thời kỳ hội
nhập”, Tạp chí Cộng sản (782), tr.15-20.
31.Hoàng Văn Nghĩa (2002), “Thực hiện quyền có việc làm trong thời kỳ đổi
mới”, Tạp chí nghiên cứu lập pháp (5), tr.69-76.
32.Tạ Quang Ngọc (2005), “Bảo vệ quyền con người ở Việt Nam: chính sách
và pháp luật trong điều kiện đổi mới và hội nhập quốc tế hiện nay”, Tạp
chí Nhà nước và Pháp luật (8), tr. 50-54.
33. Nguyễn Thị Phượng (2006), “Vài nét về họat động bảo đảm quyền công
dân của chính quyền địa phương ở nước ta hiện nay”, Tạp chí Nhà nước và
Pháp luật (8), tr. 13-18.
34.Đỗ Quốc Sam (2007), “Chương trình cải cách hành chính: thực trạng và
vấn đề đặt ra”, Tạp chí Cộng sản (772), tr. 78-85.
35.Cao Đức Thái (2005), “Tư tưởng quyền con người trong Tuyên ngôn Độc
lập năm 1945 của Chủ tịch Hồ Chí Minh”, Tạp chí Cộng sản (17), tr. 2326.
36.Cao Đức Thái (2006), “Sự phát triển nhận thức của Đảng ta về quyền con
người”, Tạp chí Cộng sản (16), tr. 45-48.


37.Tìm hiểu về nhà nước pháp quyền (1992), Nxb Pháp lý, Hà nội.
38.Bùi Ngọc Toàn (2006), “Pháp luật Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh
tế quốc tế”, Tạp chí nghiên cứu lập pháp (2), tr. 3-10.
39.Trang tin điện tử Chính phủ nước CHXHCN Việt Nam, Báo cáo tình hình
thực hiện phát triển kinh tế - xã hội năm 2007.

40.Lại Văn Trình (2006), “Các biện pháp pháp lý bảo đảm quyền tự do dân
chủ của công dân trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam”,
Tạp chí Nhà nước và Pháp luật (5), tr. 28-31.
41.Lê Hoài Trung (2006), “Hoàn thiện pháp luật liên quan đến quyền con
người trong lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội ở nước ta hiện nay”, Tạp chí
Dân chủ và Pháp luật (6), tr. 10-12.
42.Trần Văn Truyền (2008), “Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác
giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân”, Tạp chí Cộng sản (785), tr. 4244.
43.Trường Đại học Tổng hợp Hà nội - Khoa Luật (1992), Việt Nam với công
ước quốc tế về quyền con người, Nxb Sự thật, Hà nội.