Sàn giao dịch điện tử trên thế giới và việt nam thực trạng và triển vọng

T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C NGOẠI T H Ư Ơ N G
KHOA KINH TẾ NGOẠI THƯƠNG
£o°§°ea

HÓA LUÂN TỐT NGHIÊP
Đề tài:

S À N GIAO DỊCH ĐIỆN TỬ TRÊN THÊ GIỚI
V À VIỆT NAM: THỰC TRẠNG V À TRIỀN V Ọ N G

Sinh viên thực hiện ĩ H O À N G THỊ NGỌC MAI
Lớp

: A10-K40C-KTNT H À NỘI

Giáo viên hướng dẫn : ThS. vũ CHÍ THANH

H à Nội, 2005


T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C NGOẠI T H Ư Ơ N G
K H O A KINH T Ế NGOẠI T H Ư Ơ N G

ca

KHOA LUẬN TỐT NGHIỆP
Đe tài

SÀN GIAO DỊCH ĐIỆN TỬ TRÊN THẾ GIỚI
VÀ VIỆT NAM: THỰC TRẠNG V À TRIỀN VỌNG

Sinh viên:

Hoàng Thị Ngọc Mai

Lớp

A10-K40C- K T N T H à Nội

Giáo viên hướng dẫn: ThS. vũ C H Í T H A N H

' - tw >••• - Ị
;

ỉ í
H à Nội 2005


LỜJCẢmơfỉ

Trước hết con xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến ba mẹ, những người
đã có công nuôi dưỡng và dạy do để con nên người và có được ngày hôm
nay.
Em xin chân thành cảm ơn trường Đại Học Ngoại Thương, khoa Kinh
Tế Đối Ngoại, các thầy cô giáo đã tận tình dạy do em trong suốt thời gian
em học tập tại trường.
Đặc biẫt, em xin chân thành cảm ơn thấy Vũ Chí Thanh - trực tiêp
hướng dẫn em- Đã tạo điều kiẫn cho em ve kiên thức đê em hoàn thành khoa
luận tốt nghiẫp này.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn anh chị tôi, tất cả bạn bè và toàn thê
anh chị trong công ty cổ phần phẩn mềm phát triên doanh nghiẫp

ENTERSOFT

đã nhiẫt tình giúp đỡ tôi trong suốt thời gian tôi làm luận văn.

Sình Viên
Hoàng Thị Ngọc Mai


Khóa luận lốt nghiệp

Hoàng

Thị Ngọc Mai

A10-K40-KTNT

MỤC LỤC
LÒI NÓI ĐẦU 3
CHƯƠNG Ì GIỚI THIỆU VÈ SÀN GIAO DỊCH ĐIỆN TỬ 5
ì TỐNG QUAN VÈ SÀN GIAO DỊCH ĐIỆN TỬ 5
1.1

T h ư ơ n g m ạ i điện t ử

5

1.2

Sàn giao dịch điện t ử

7

1.3

C á c đặc t r u n g c ủ a m ộ t sàn giao dịch điện t ử

1.3.1

11

Các bên tiến hành giao dịch trong thương m ạ i điện t ử không tiếp xúc trực tiêp
v ớ i nhau và không dôi h o i phái biêt nhau t ừ trước

11

1.3.2

Không còn khái n i ệ m biên giới quốc gia, S G D cho phép doanh nghiệp tham

1.3.3

S G D điện t ử có sự t h a m gia của ít nhất 3 chu thê (người mua. người bán, bên

vào thị trường cạnh tranh toàn cểu

12

t h ử ba), bên t h ứ ba không thể t h i ế u đó là nhà c u n g cấp dịch v ụ (dịch v ụ mạng,
các cơ quan chứng thực)
1.3.4

12

Đ ố i v ớ i thương m ạ i truyền thống t h i mạng lưới thông t i n là cơ sờ trao đ ổ i d ữ
liệu, còn d ố i v ớ i S G D điện t ử thì mạng lưới thông t i n chính là thị trường... 13

1.4

C á c y ế u t ố c ầ n t h i ế t cho m ộ t sàn giao dịch

14

1.5

Q u y trình h o ạ t đ ộ n g c ủ a m ộ t sàn giao dịch thông t h ư ờ n g

16

1.5.1

Các loại hình sàn giao dịch điện t ử

16

1.5.2

Q u y trình hoạt động

18

l i L Ợ I Í C H C Ủ A SGD T M Đ T

26

li.Ì L ọ i ích cho các bên t h a m g i a

26

1.2 L ọ i ích cho xã h ộ i

30

CHƯƠNG 2

SÀN GIAO DỊCH ĐIỆN TỦ TẠI VIỆT NAM V À TRÊN

THÊ GIỚI 32

Nghiên cứu về sàn giao dịch điện tư

Trang - Ì -


Khỏa luận tốt nghiệp

Hoảng

Thị Ngọc Mai

A10-K40ì

T Ì N H H Ì N H SGD ĐIỆN T Ử T R Ê N T H Ế GIỚI

KTNT
32

LI Khái quát SGD điện tử thế giói trong những năm qua 32
[.1.1 Lịch sử hình thành SGD điện tử 32
1.1.2

T i n h hình S G D hiện nay trên thế g i ớ i

35

1.1.3

X u huống S G D ì M i n hiện nay

42

1.2 Một số mô hình SGD thành công 46
1.2.1 Mó hình B2B www.alibaba.com 46

li

1.2.2

M ô hình B 2 C wvvvv.ebay.com

51

1.2.3

Đ á n h giá các nhân tố tạo nên sự phát triển

55

T H Ự C T R Ạ N G V À T R I Ẽ N V Ọ N G SGD ĐIỆN T Ử T Ạ I V I Ệ T N A M

58

II.l Thực trạng chung 58
II.2 Một sá mô hình sàn giao dịch điện tử tại Việt Nam 65
IU Triển vọng SGD TMĐT ở Việt Nam 70

CHƯƠNG 3 GIỊI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUỊ HOẠT ĐỘNG CỦA
SÀN GIAO DỊCH ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM 76
ì ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIÉN SÀN GIAO DỊCH ĐIỆN TỬ 76
l i C Á C GIỊI P H Á P

78

li.Ì Hoàn thiện khung pháp lý 78
li.2 Phát triển co sở hạ tầng 85
II.3 Các biện pháp khuyến khích của Nhà nước và doanh nghiệp 91

KÉT LUẬN 100
TÀI LIỆU THAM KHỊO 103

Nghiên cứu về sàn giao dịch điện lư

Trang - 2 -


Khóa luận tốt nghiệp

Hoàng

Thị Ngọc

Mai

A10-K40-KTNT

LÒI NÓI Đ Á U
Nhắc đến thương mại điện tử (TMĐT) hẳn ai cũng biết đó là việc kinh doanh qua
mạng. T u y nhiên rất ít người người biết được m ộ t cách chính xác thực chất T M Đ T là
gì. Trong thời gian qua các phương tiện thông tin đại chúng đà đưa t i n rất nhiều về
hoạt động này, tuy nhiên nhiều người mới chi biết đến T M Đ T một cách m ơ hồ m à vẫn
chưa có một cái nhìn thấu đáo vê bản chất của việc kinh doanh qua mạng này và
những nhân tô nào chi phôi hoạt động đó.
Sàn giao dứch điện t ử (SDG) là một phần rất quan trọng và được xem là một
trong những hoạt động chu yếu cua T M Đ T nói chung. Chúng ta m ớ i chi biết việc k i n h
doanh buôn bán qua mạng là việc giới thiệu hàng hoa đến người tiêu dùng trên
vvebsite của minh, tuy nhiên SGD còn đảm nhiệm nhiều chức năng khác hỗ trợ cho
hoạt động của các doanh nghiệp. Hầu hết chúng ta nghĩ T M Đ T được xem như một
chợ ào có người mua và người bán, tuy nhiên thực tế lại đa dạng hơn nhiều bởi có the
nói T M Đ T là một thứ trường ảo trên mạng có người mua, người bán, người môi giói
và các cơ quan nhà nước. Chính vì vậy chúng ta cần phái nghiên cứu m ộ t cách cụ thể
về các hoạt động đó.

SGD điện t ứ được hình thành và phát triển rất mạnh mẽ trên thế giới, đặc biệt là ớ
các quôc gia phát niên. X u hướng T M Đ T hiện nay đang xuât hiện mạnh mẽ ờ các
quốc gia Châu Á trong đó có Việt Nam. Việc nghiên cứu về S G D điện t ử và các yêu
cầu cần thiết đê tham gia SGD điện tư đó sẽ là nên tang cơ sơ đê các nước cũng như
các doanh nghiệp có một đứnh hướng chiến lược rõ ràng.
T r o n g luận văn này sẽ tập t r u n g tìm h i ể u 3 v ấ n đề chính đó là:
- Tông quan vê S G D điện t ử
- Sàn giao dứch điện t ứ hiện nay trên thế g i ớ i và V i ệ t N a m
- G i ả i pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của S G D

điện t ử t ạ i V i ệ t

Nam
Nghiền cứu về sàn giao dịch điện lư

Trang - 3 -


Khóa luận tối nghiệp

Hoàng Thị Ngọc Mai
A10-K40-KTNT

B a n ộ i d u n g trên sẽ nằm t r o n g ba chương chính và tập t r u n g h ư ớ n g giai
pháp cho S G D điện tứ của V i ệ t N a m thông qua việc phàn tích các m ô hình

SGD

điện t ứ thành công trên thế g i ớ i .
Các doanh nghiệp V i ệ t N a m h i ệ n nay đã và đang chuân bị hành trang cho

m ộ t cuộc chinh phục mới. Thành công hay thất bại p h ụ thuộc vào bước đi cua
t ừ n g doanh nghiệp. Bài luận văn này sẽ góp phẩn m a n g l ạ i m ộ t cái nhìn khái
quát về những việc m à các doanh nghiệp V i ệ t N a m cần phải làm t r o n g thửi gian
tới đê có thê h ộ i nhập được v ớ i nên k i n h tê thê g i ớ i , n ă m bát được m ọ i cơ h ộ i
m à S G D điện t ử mang l ạ i .

J%ìúên cứu về sàn giao dịch điện tư

Trang - 4 -


Khóa luận tốt nghiệp

Hoàng Thị Ngọc Mai
A10-K40- KTNT

C H Ư Ơ N G Ì GIỚI THIỆU VÈ SÀN GIAO
DỊCH ĐIỆN TỬ
Ì TỒNG QUAN VÈ SÀN GIAO DỊCH ĐIỆN TỦ
LI Thương mại điện tử
V ớ i sự phát triển mạnh mẽ của n ề n k i n h tế cộng v ớ i sự tiên bộ cùa khoa
học kỹ thuật đặc biệt là ngành công nghệ thông t i n t r o n g t h ờ i gian gần đây
chúng ta đã nghe nhắc nhiều đến khái n i ệ m Thương M ạ i Điện T ứ ( T M Đ T ) . Đ â y
là một khái n i ệ m vẫn còn tương đ ỏ i m ớ i m é đặc biệt là đ ỏ i v ớ i các nước đang
phát triển. T r ả i qua hơn 10 n ă m tồn tại và phát triển, T M Đ T đã đóng góp không
nhỏ vào sự l ớ n mạnh của nền k i n h tế m ỗ i quỏc g i a cũng như thương m ạ i toàn
cầu. Chính vì n h ữ n g ưu điếm đó, T M Đ T ngày nay đang dần được hoàn thiện và
trớ nên thực sự h ữ u ích hơn đặc biệt trong buôn bán quỏc tế. Sự phát t r i ể n của
T M Đ T cũng phù hợp v ớ i x u hướng hợp tác của các k h ỏ i liên m i n h k i n h tế trong
khu vực cũng như trên toàn thế g i ớ i . M ặ c dù còn là m ộ t lĩnh v ự c tương đỏi m ớ i

tuy nhiên T M Đ T chác chăn sẽ là sự l ự a c h ọ n của tương l a i và việc nghiên c ứ u
vấn đề này sẽ mang lại m ộ t l ợ i thế l ớ n m ộ t giá trị m ớ i cho thương m ạ i cũng như
sự phát ừ i ể n của toàn xã h ộ i . T M Đ T sẽ là công cụ để x o a nhòa biên g i ớ i các
quỏc gia và là nhân tỏ chính quyết định sự thành công hay thất bại của m ỗ i hãng
k i n h doanh.
H i ệ n nay trên thế g i ớ i có nhiều quan điểm khác nhau về thương m ạ i điện
tử, trong đó sàn giao dịch điện t ử là m ộ t t r o n g n h ữ n g hình thức hoạt động c h ủ
yếu cứa thương m ạ i điện tử.
Uy ban Liên Hợp Quỏc về Luật Thương M ạ i Quỏc Te ( U N C I T R A L ) đã đưa ra
định nghĩa cua mình về thương mại điện tư như sau :"Thuật n g ữ Thương mại cần
đươc diễn giải theo nghĩa rông đe bao quát các vấn đề phát sinh t ừ m ọ i quan hê mane
Nghiên cứu về sàn giao dịch điện lư

Trang - 5 -


Khóa luận tốt nghiệp

Hoàng Thị Ngọc Mai
A10-K40-KTNT

tính chất thương m ạ i dù có hay không có họp đồng. Các quan hệ mang tính thương
mại bao gồm các giao dịch sau đây: bất cứ giao dịch nào về thương mại nào vê cung
cấp hoặc trao đối hàng hóa hoặc dịch vụ; thỏa thuận phân phối; đại diện hoặc đại lý
thương mại, ủy thác hoa hồng; cho thuê đài hạn; xây dụng các công trinh; tư vân; kỹ
thuật công trình; đầu tư; cấp vốn; ngân hàng; bảo hiờm; thỏa thuận khai thác hoặc
chuyờn nhượng; liên doanh các hình thức khác về họp tác công nghiệp hoặc kinh
doanh; chuyên chơ hàng hóa hay hành khách bằng đường biên, đường không, đường
sắt hoặc đường bộ".
Trao đôi buôn bán hàng hoa dịch v ụ chì là m ộ t phân t r o n g các hoạt động

thương mại m à U N C I T R A L đưa ra. T u y nhiên định nghĩa này chưa nói lên được
n h ữ n g đặc trưng cơ bản của T M Đ T m à m ớ i chi nêu lên được p h ạ m v i hoạt động
của T M Đ T . Chính vì v ậ y U y ban Châu  u đưa r a định nghĩa về T h ư ơ n g m ạ i
điện t ử như sau:
"Thương m ạ i điện t ử được h i ờ u là việc thực h i ệ n hoạt động k i n h d o a n h q u a
các phương tiện điện tử. N ó dựa trên việc x ử lý và t r u y ề n d ữ l i ệ u điện t ử dưới
dạng text, â m thanh và hình ánh. Thương m ạ i điện t ử g ồ m n h i ề u hành v i t r o n g
đó hoạt động mua bán hàng hóa và dịch vụ qua phương tiện điện tử, giao nhận
các n ộ i d u n g kỹ thuật số trên mạng, chuyến tiền điện tử, m u a bán cố p h i ế u điện
tứ, vận đơn điện tử, đấu giá thương mại, hợp tác thiết kế, tài nguyên mạng, m u a
sắm công cộng, tiếp thị trực tiếp t ớ i người tiêu dùng và các dịch v ụ sau bán
hàng. Thương m ạ i điện t ử được thực h i ệ n đ ố i v ớ i cả thương m ạ i hàng hóa, các
hoạt động t r u y ề n thống, và các hoạt động m ớ i (như siêu thị ảo)".
N h ư vậy T M Đ T là hình thức mua bán hàng hoa và dịch v ụ thông qua hệ thống
máy tính nối mạng toàn cầu. Định nghĩa về T M Đ T cứa ú y B a n Châu  u đã nói lên
được nhũng nét đặc trưng của T M Đ T so v ớ i thương mại truyền thống, đồng thòi định
nghĩa cũng đã nêu đầy đủ phạm v i hoạt động của T M Đ T .

J^hiên cứu về sàn giao dịch điện tư

Trang - 6 -


Hoàng Thị Ngọc Mai

Khóa luận tốt nghiệp

A10-K40-KTNT
Sàn giao dịch điện t ử

1.2

Sàn giao dịch điện t ứ là m ộ t t r o n g n h ữ n g hoạt động c h ủ y ế u và m ạ n h m ẽ
của T M Đ T nói chung. Chính vì v ậ y S G D

có đầy đủ n h ữ n g đặc trưng và tính

chất của hoạt động T M Đ T . T u y nhiên S G D c h ủ y ế u là nơi thực h i ệ n các hành v i
thương mại g i ữ a các công ty v ớ i nhau, như vậy S G D

có thê hiêu "Là nơi thực

hiện các giao dịch giữa các doanh nghiệp v ớ i nhau trên mạng, ta thường g ọ i là
giao dịch B2B. Các bên giao dịch t r o n g B 2 B bao gỗm: n g ư ờ i t r u n g gian trực
tuyên, người mua, và người bán. Các loại giao dịch theo B 2 B gỗm: mua ngay
theo yêu cầu k h i giá thích hợp, và mua theo h ợ p đỗng dài hạn, dựa trên đ à m
phán cá nhân giữa người mua và người bán"
N h ư vậy SGD

điện t ử là nơi trao đ ố i thông t i n và tiến hành giao dịch g i ữ a

các doanh nghiệp. T r o n g m ỗ i giao dịch đó có sự t h a m g i a cùa ít nhất ba bên đó
là: người mua, n g ư ờ i bán và bên t h ứ ba. Ba đối tượng tham g i a đều h ư ớ n g đến
m ộ t mục tiêu chung đó là việc thực hiện mua bán trên mạng. N g ư ờ i mua và n g ư ờ i
bán chủ y ế u cung cấp thông t i n cần mua và cần bán, t ừ đó l ự a c h ọ n đ ố i tác phù
hợp để thực hiện giao dịch. Bên t h ứ ba thông thường có n h i ệ m v ụ c u n g cáp các
công cụ để tiến hành các giao dịch đó, đỗng t h ờ i h ỗ t r ợ các doanh nghiệp c h ứ n g
thực độ chính xác t r o n g các đơn hàng, để t ừ đó k ế t h ọ p n g ư ờ i m u a và n g ư ờ i bán
thực hiện đơn hàng. C ó thể thấy rằng vài trò của ba c h ủ t h ể này đều có t ầ m quan
trọng ngang nhau nếu thiếu m ộ t t r o n g ba chủ t h ế này thỉ giao dịch trên m ạ n g

không thể thực hiện được.
SGD

điện t ử có chức năng xúc tác hoạt động m u a bán và liên k ế t n g ư ờ i

mua ( B u y e r ) và n g ư ờ i bán (Seller). Đ â y là môi trường để các hoạt động m u a và
bán diễn ra. N h u cầu trao đ ổ i của các đ ố i tượng chính được thoa m ã n . S G D c h ủ
yếu thực h i ệ n hai chức năng sau
- C h ứ c năng liên k ế t n g ư ờ i m u a và n g ư ờ i bán


Trang - 7 -