Nghiên cứu mô hình thị trường điện giao ngay và cơ chế thanh toán cho thị trường điện bán buôn việt nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.39 MB, 125 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP.HCM
NGƠ XN ANH
NGHIÊN CỨU MƠ HÌNH THỊ TRƢỜNG ĐIỆN
GIAO NGAY VÀ CƠ CHẾ THANH TỐN CHO
THỊ TRƢỜNG ĐIỆN BÁN BN VIỆT NAM
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Kỹ thuật điện
Mã số ngành: 60520202
TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 01 năm 2016
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP.HCM
NGƠ XN ANH
NGHIÊN CỨU MƠ HÌNH THỊ TRƢỜNG ĐIỆN
GIAO NGAY VÀ CƠ CHẾ THANH TỐN CHO
THỊ TRƢỜNG ĐIỆN BÁN BN VIỆT NAM
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Kỹ thuật điện
Mã số ngành: 60520202
CÁN BỘ HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN HÙNG
TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 01 năm 2016
CƠNG TRÌNH ĐƢỢC HỒN THÀNH TẠI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CƠNG NGHỆ TP. HCM
Cán bộ hƣớng dẫn khoa học : Tiến sĩ Nguyễn Hùng
Luận văn Thạc sĩ đƣợc bảo vệ tại Trƣờng Đại học Công nghệ TP. HCM
ngày … tháng … năm 2016
Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm:
(Ghi rõ họ, tên, học hàm, học vị của Hội đồng chấm bảo vệ Luận văn Thạc sĩ)
TT
Họ và tên
Chức danh Hội đồng
1
Chủ tịch
2
Phản biện 1
3
Phản biện 2
4
Ủy viên
5
Ủy viên, Thƣ ký
Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận sau khi Luận văn đã đƣợc
sửa chữa (nếu có).
Chủ tịch Hội đồng đánh giá LV
TRƢỜNG ĐH CƠNG NGHỆ TP. HCM
CỘNG HỊA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
PHÒNG QLKH – ĐTSĐH
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
TP. HCM, ngày..… tháng….. năm 2016
NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ
Họ tên học viên:
NGƠ XN ANH
Giới tính: Nam
Ngày, tháng, năm sinh: 01/07/1977
Nơi sinh: Bình Thuận
Chuyên ngành: Kỹ thuật điện
MSHV: 1441830002
I- Tên đề tài:
Nghiên cứu mơ hình thị trƣờng điện giao ngay và cơ chế thanh toán cho thị trƣờng điện bán
buôn Việt Nam
II- Nhiệm vụ và nội dung:
+ Nghiên cứu mơ hình và vận hành thị trƣờng thị trƣờng một số nƣớc trên thế giới và rút ra bài học kinh
nghiệm.
+ Nghiên cứu mơ hình thị trƣờng điện Việt Nam: Mơ hình và cơ chế vận hành.
+ Nghiên cứu cơ chế thanh toán cho việc mua bán trong thị trƣờng.
+ Hệ thống công nghệ thông tin để cho hệ thống điện hoạt động hiệu quả.
III- Ngày giao nhiệm vụ: Ngày 20 tháng 8 năm 2015
IV- Ngày hoàn thành nhiệm vụ: Ngày 26 tháng 12 năm 2015
V- Cán bộ hƣớng dẫn: Tiến sĩ Nguyễn Hùng
CÁN BỘ HƢỚNG DẪN
KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH
i
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết
quả nêu trong Luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc ai cơng bố trong bất kỳ
cơng trình nào khác.
Tơi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này
đã đƣợc cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã đƣợc chỉ rõ nguồn
gốc.
Học viên thực hiện Luận văn
Ngô Xuân Anh
ii
LỜI CÁM ƠN
Sự thành công nào cũng gắn liền với ít nhiều sự hỗ trợ, giúp đỡ trực tiếp hay
gián tiếp của ngƣời khác. Trong thời gian học Cao học tại trƣờng Kỹ thuật Cơng
nghệ TP Hồ Chí Minh Tơi đã nhận đƣợc nhiều sự quan tâm, giúp đỡ của q Thầy
Cơ, gia đình và bạn bè.
Từ những tình cảm đó, với lịng biết ơn sâu sắc nhất, Tơi xin gửi đến quý Thầy
Cô đã tâm huyết truyền đạt những kiến thức quý báu trong suốt quá trình học và
nghiên cứu tại nhà trƣờng. Xin cám ơn chân thành đến gia đình và bạn bè ln đồng
hành cùng Tơi trong suốt 02 năm học.
Để hoàn thành Luận văn Thạc sĩ với đề tài Nghiên cứu mơ hình thị trƣờng
điện giao ngay và cơ chế thanh toán cho thị trƣờng điện bán buôn Việt Nam,
Tôi vô cùng biết ơn Tiến sĩ Nguyễn Hùng đã quan tâm hƣớng dẫn tận tình trong
suốt quá trình nghiên cứu thực hiện đề tài đến khi hồn tất.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng thực hiện đề tài của Luận văn một cách hoàn
chỉnh nhất. Tuy nhiên, với thời gian cũng nhƣ kiến thức còn hạn chế trong lĩnh vực
mới, mang tính thực tiễn cao tại Việt Nam. Do đó khi triển khai cần phải theo dõi
trong q trình vận hành để hồn chỉnh cho phù hợp thực tế nên chắc chắn sẽ cịn
thiếu xót. Tơi rất mong đƣơc sự thơng cảm, chỉ bảo của q Thầy Cơ và góp ý của
các bạn để Tơi có thể hồn thiện tốt hơn nữa.
Tơi xin trân trọng cám ơn!
Học viên thực hiện Luận văn
Ngô Xuân Anh
iii
TÓM TẮT
Để đảm bảo an ninh cung cấp điện, giá điện hợp lý, hạn chế xáo trộn đến
hoạt động sản xuất kinh doanh điện. Đảm bảo phát triển ngành điện bên vững, đảm
bảo tài chính lành mạnh cho tồn ngành và cho từng khâu (phát điện, truyền tải,
phân phối và kinh doanh bán lẻ điện). Thúc đẩy cạnh tranh công bằng, minh bạch,
đơn giản, phù hợp với ngành điện Việt Nam.
Từ những nhu cầu thực tiễn, tính chất quan trọng trong lĩnh vƣc nghiên cứu
đến thị trƣờng điện Việt Nam đã triển khai và đang áp dụng từ năm 2016. Một trong
những nội dung không thể thiếu đƣợc trong thị trƣờng bán bn điện Việt Nam là
nghiên cứu mơ hình thị trƣờng điện giao ngay và cơ chế thanh toán cho thị
trƣờng điện bán buôn là đề tài của Luận văn.
Luận văn đã đƣa ra tổng quan về thị trƣờng điện, rút ra từ những ƣu điểm, hạn
chế những mặt chƣa hồn chỉnh từ các mơ hình thị trƣờng điện của các nƣớc và vận
dụng phù hợp theo điều kiện phát triển ngành điện tại Việt Nam. Lựa chọn mô hình
thiết kế chi tiết thị trƣờng bán bn điện cạnh tranh, trong đó tập trung các vấn đề
chính:
- Thành viên tham gia thị trƣờng: đặc điểm, vai trò chức năng của bên mua
điện, bên bán điện và các đơn vị cung cấp dịch vụ nhằm tìm hiểu về bản chất và đặc
tính của các bên, phát huy lợi thế và phƣơng án lựa chọn phù hợp.
- Thị trƣờng điện giao ngay: bao gồm các quy trình lập kế hoạch vận hành,
chào giá, tính tốn giá trị nƣớc, lập lịch huy động và điều độ, tính tốn giá thị
trƣờng giao ngay. Kế thừa từ những ƣu điểm của giai đoạn phát điện cạnh tranh
2012 - 2015, xác định thời gian chào giá theo kế hoạch nhằm hạn chế lũng đoạn
trong quá trình giao dịch, tăng tính ổn định của hệ thống.
- Cơ chế thanh tốn trong thị trƣờng bán bn điện cạnh tranh: vai trò của Đơn
vị vận hành hệ thống điện và thị trƣờng điện, tính tốn thanh tốn điện năng trong
thị trƣờng giao ngay, thanh toán hợp đồng CfD, thanh tốn các dịch vụ phụ trợ.
Mục đích xác định dịng tiền khi tham gia thị trƣờng bán bn cạnh tranh, đƣa ra
các phƣơng án, giải pháp để hạn chế rũi ro khi tham gia thị trƣờng điện, tăng tính
iv
cạnh tranh, công bằng ổn định, bền vững và phát triển.
- Xây dựng phƣơng án thiết kế hạ tầng công nghệ thông tin phục vụ vận hành
và giám sát Thị trƣờng bán buôn điện cạnh tranh. Đây là nền tảng cho thị trƣờng
điện hoạt động hiểu quả. Quá trình giao dịch trên thị trƣờng điện bán buôn cạnh
tranh đƣợc thuận lợi, không bị gián đoạn, đánh giá đúng bản chất của thị trƣờng
cạnh tranh giữa các bên khi tham gia giao dịch.
Luận văn mang tính thực tiễn ứng dụng cao trong quá trình xây dựng và áp
dụng các cơ chế, phƣơng án hiệu quả nhất, tuân thủ các văn bản qui phạm pháp luật
đang hiệu lực của Chính phủ, Bộ Cơng thƣơng,.. đã ban hành. Bên cạnh đó đề xuất
các nội dung nghiên cứu tiếp theo để hoàn thiện phƣơng án thiết kế chi tiết thị
trƣờng bán buôn điện Việt Nam.
v
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
AGC
Hệ thống thiết bị tự động điều chỉnh tăng giảm công suất của tổ máy
phát điện (Automatic Generation Control)
BOT
Nhà máy điện xây dựng theo hình thức BOT (xây dựng vận hành và
chuyển giao)
BST
Giá buôn bán điện nội bộ của EVN cho các Tổng công ty Điện lực
CAN
Giá công suất (một phần của giá thị trƣờng)
CBP
Chi phí biến đổi
CCGT
Turbin khí chu trình hỗn hợp
CNTT
Cơng nghệ thơng tin
CfD
Hợp đồng sai khác
CTPP
Công ty phân phối
DAM
Thị trƣờng ngày tới
DIM
Hệ thống quản lý thông tin lệnh điều độ giữa cấp điều độ có quyền
điều khiển với nhà máy điện (Dispatch Intruction Management)
DCS
Hệ thống các thiết bị điều khiển trong nhà máy điện (Distributed
Control System)
EPTC
Công ty mua bán điện
ERAV
Cục điều tiết điện lực
EVN
Tập đoàn Điện lực Việt Nam
FMP
Giá thị trƣờng (SMP+CAN)
GCEC
Hội đồng thẩm định giá phát điện
KH
Khách hàng
KPX
Công ty nhà nƣớc độc lập
IPP
Đơn vị phát điện độc lập
LMP
Định giá biên theo vị trí (theo nút)
MDMSP
Đơn vị cung cấp dịch vụ quản lý dữ liệu đo đếm
NEMMCO
Công ty quản lý thị trƣờng
vi
NLDC
Trung tâm Điều độ hệ thống điện Quốc gia
NZEM
Thị trƣờng điện Singapore
PCs
Tổng công ty Điện lực (Tổng công ty phân phối /bán lẻ điện)
(TCTĐL)
PPA
Hợp đồng mua bán điện
PBP
Chào giá tự do (Price – Based Pool)
SCADA
Hệ thống thu thập số liệu để phục vụ việc giám sát, điều khiển và vận
hành hệ thống điện (Supervisory Control And Data Acquisition)
SMHP
Nhà máy thủy điện (NMTĐ) chiến lƣợc đa mục tiêu
SMO
Đơn vị vận hành hệ thống điện và thị trƣờng điện – Hiện tại do Trung
tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia đảm nhiệm (NLDC)
SMP
Giá biên hệ thống điện
SPPA
Hợp đồng mua bán điện tiêu chuẩn
TT ĐL
Thị trƣờng Điện lực
VCGM
Thị trƣờng phát điện cạnh tranh Việt Nam (Vietnam Competive
Generation Market)
VWEM
Thị trƣờng bán buôn điện cạnh tranh Việt Nam (Vietnam Wholesale
Electricity Market)
vii
DANH MỤC CÁC BẢNG
BẢNG 2.1 - CÁC QUY TRÌNH VẬN HÀNH THỊ TRƢỜNG BÁN BUÔN ĐIỆN
CẠNH TRANH .........................................................................................................39
BẢNG 2.2 - SO SÁNH PHƢƠNG ÁN MÔ PHỎNG ĐẦY ĐỦ LƢỚI TRUYỀN
TẢI VÀ MƠ PHỎNG THEO VÙNG/MIỀN............................................................44
BẢNG 2.3 - ĐÁNH GIÁ TÍNH ĐÁP ỨNG CỦA 02 PHƢƠNG ÁN MÔ PHỎNG
LẬP LỊCH HUY ĐỘNG, ĐIỀU ĐỘ ÁP DỤNG CHO THỊ TRƢỜNG VWEM .....46
BẢNG 2.4 - ĐÁNH GIÁ CÁC LỰA CHỌN CƠ CHẾ ĐỊNH GIÁ THỊ TRƢỜNG
...................................................................................................................................49
BẢNG 3.1 - CÁC NHÀ MÁY ĐIỆN BOT HIỆN HỮU ..........................................55
BẢNG 3.2 – DANH SÁCH NHÀ MÁY ĐIỆN BOT ĐẾN NĂM 2020 THEO QUY
HOẠCH ĐIỆN VII ...................................................................................................56
BẢNG 3.3 - ĐÁNH GIÁ LỢI ÍCH ĐẠT ĐƢỢC KHI ĐƢA CÁC NHÀ MÁY
ĐIỆN BOT THAM GIA THỊ TRƢỜNG BÁN BUÔN ĐIỆN CẠNH TRANH ......57
BẢNG 3.4 – PHƢƠNG ÁN CÁC NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN CHIẾN LƢỢC ĐA
MỤC TIÊU TRỰC TIẾP THAM GIA THỊ TRƢỜNG ĐIỆN ................................63
BẢNG 3.5 - ĐÁNH GIÁ CÁC PHƢƠNG ÁN THAM GIA THỊ TRƢỜNG BÁN
BUÔN ĐIỆN CẠNH TRANH CỦA CÁC NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN CHIẾN
LƢỢC ĐA MỤC TIÊU TT TIÊU CHÍ .....................................................................65
BẢNG 3.6 – CHỨC NĂNG THU THẬP VÀ QUẢN LÝ SỐ LIỆU ĐO ĐẾM
ĐIỆN NĂNG TRONG THỊ TRƢỜNG BÁN BUÔN ĐIỆN CẠNH TRANH .........79
viii
DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH
HÌNH 1.1. LỘ TRÌNH ÁP DỤNG THỊ TRƢỜNG BÁN BN ĐIỆN CẠNH
TRANH VIỆT NAM...................................................................................................6
HÌNH 2.1. MƠ HÌNH THỊ TRƢỜNG ĐIỆN ĐỘC QUYỀN .....................................8
HÌNH 2.2. MƠ HÌNH THỊ TRƢỜNG ĐIỆN CẠNH TRANH PHÁT ĐIỆN CÓ
MỘT ĐẠI LÝ MUA BN .....................................................................................10
HÌNH 2.3. MƠ HÌNH THỊ TRƢỜNG CẠNH TRANH PHÁT ĐIỆN VÀ CẠNH
TRANH BÁN BN ...............................................................................................11
HÌNH 2.4. MƠ HÌNH THỊ TRƢỜNG CẠNH TRANH HỒN TỒN ..................13
HÌNH 2.5. MƠ HÌNH QUẢN LÝ THỊ TRƯỜNG ĐIỆN LỰC VIỆT NAM ................24
HÌNH 2.6. MƠ HÌNH MUA BÁN ĐIỆN Ở VIỆT NAM TRƢỚC KHI HÌNH
THÀNH THỊ TRƢỜNG PHÁT ĐIỆN .....................................................................24
HÌNH 2.7. CẤU TRÚC NGÀNH ĐIỆN VIỆT NAM ..............................................25
HÌNH 2.8. MƠ HÌNH THỊ TRƢỜNG BÁN BN ĐIỆN CẠNH TRANH VIỆT
NAM..........................................................................................................................26
HÌNH 2.9. QUẢN LÝ RỦI RO VỀ GIÁ TT GIAO NGAY BẰNG HỢP ĐỒNG
SAI KHÁC CFD .......................................................................................................32
HÌNH 2.10. TƢƠNG QUAN GIỮA CHU KỲ GIAO DỊCH VÀ CHU KỲ ĐIỀU
ĐỘ .............................................................................................................................34
HÌNH 2.11. CÁC QUY TRÌNH VẬN HÀNH THỊ TRƢỜNG BÁN BN ĐIỆN
CẠNH TRANH .........................................................................................................39
HÌNH 3.1. CÁC ĐƠN VỊ THÀNH VIÊN THAM GIA THỊ TRƢỜNG BÁN BUÔN
ĐIỆN CẠNH TRANH ..............................................................................................53
HÌNH 3.2. CHÀO GIÁ THAY CHO CÁC NHÀ MÁY ĐIỆN BOT .......................60
ix
HÌNH 3.3 – PHƢƠNG ÁN CÁC NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN CHIẾN LƢỢC ĐA
MỤC TIÊU THAM GIA THỊ TRƢỜNG ĐIỆN THÔNG QUA 02 ĐƠN VỊ CHÀO
GIÁ THAY................................................................................................................64
HÌNH 3.4.THANH TỐN THỊ TRƢỜNG GIAO NGAY THÔNG QUA ĐƠN VỊ
VẬN HÀNH HỆ THỐNG ĐIỆN VÀ THỊ TRƢỜNG ĐIỆN ...................................82
HÌNH 3.5. PHƢƠNG ÁN THANH TỐN TỒN BỘ TRÊN THỊ TRƢỜNG GIAO
NGAY .......................................................................................................................83
HÌNH 3.6. PHƢƠNG ÁN THANH TOÁN PHẦN SAI KHÁC SẢN LƢỢNG ......84
x
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... I
LỜI CÁM ƠN ............................................................................................................. II
TÓM TẮT..................................................................................................................III
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................... V
DANH MỤC CÁC BẢNG...................................................................................... VII
DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH ............................................................................ VIII
MỤC LỤC .................................................................................................................. X
LỜI MỞ ĐẦU .............................................................................................................1
CHƢƠNG 1 ................................................................................................................3
GIỚI THIỆU CHUNG ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ........................................................3
1.1.
ĐẶT VẤN ĐỀ ...................................................................................................3
1.2.
TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI ...........................................................................3
1.3.
MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI: ...................................................................................3
1.4.
PHẠM VI CỦA ĐỀ TÀI: .....................................................................................3
1.5.
NỘI DUNG NGHIÊN CỨU:.................................................................................4
1.6.
PHƢƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................4
1.6.1. Phương pháp luận: ....................................................................................4
1.6.2. Phương pháp nghiên cứu: .........................................................................4
1.7.
TỔNG QUAN THỊ TRƢỜNG ĐIỆN GIAO NGAY VÀ CƠ CHẾ THANH TỐN ...........5
CHƢƠNG 2 ................................................................................................................8
MƠ HÌNH THỊ TRƢỜNG GIAO NGAY BÁN BUÔN ĐIỆN CẠNH TRANH
VIỆT NAM .................................................................................................................8
2.1.
GIỚI THIỆU CHUNG CÁC MƠ HÌNH CƠ BẢN CỦA THỊ TRƢỜNG ĐIỆN .................8
2.1.1. Mơ hình thị trường điện các nước trên thế giới: .......................................8
xi
2.1.2. Mơ hình cấu trúc thị trường bán bn điện cạnh tranh các nước điển
hình trên thế giới: ...............................................................................................14
2.2.
2.1.2.1.
Mơ hình thị trƣờng điện Hàn Quốc.................................................14
2.1.2.2.
Mơ hình thị trƣờng điện New Zealand: ..........................................17
2.1.2.3.
Mơ hình thị trƣờng điện Singapore .................................................18
2.1.2.4.
Mơ hình thị trƣờng điện Úc ............................................................20
MƠ HÌNH, NGUN TẮC VÀ MỤC TIÊU XÂY DỰNG THỊ TRƢỜNG BÁN BUÔN
ĐIỆN CẠNH TRANH VIỆT NAM ................................................................................21
2.2.1. Mơ hình Thị trường điện lực Việt Nam: ..................................................22
2.2.2. Nguyên tắc: ..............................................................................................27
2.2.3. Mục tiêu: ..................................................................................................32
2.3.
THỊ TRƢỜNG ĐIỆN GIAO NGAY .....................................................................33
2.3.1. Một số quy định chung .............................................................................33
2.3.2. Các cơ chế chào giá trong thị trường giao ngay .....................................35
2.3.2.1.
Giá trần bản chào các nhà máy nhiệt điện ......................................35
2.3.2.2.
Giá trần bản chào và giá trị nƣớc của các nhà máy thủy điện ........36
2.3.2.3.
Các quy định về chào giá của các đơn vị phát điện ........................37
2.3.2.4.
Chào giá phía phụ tải ......................................................................38
2.3.3.
Thời gian biểu và các quy trình vận hành thị trƣờng ......................38
2.3.4. Lập kế hoạch vận hành thị trường điện ...................................................40
2.3.4.1.
Kế hoạch vận hành năm ..................................................................40
2.3.4.2.
Kế hoạch vận hành tháng ................................................................41
2.3.4.3.
Kế hoạch vận hành tuần ..................................................................41
2.3.4.4.
Kế hoạch vận hành ngày .................................................................42
2.3.5. Lập lịch huy động và điều độ ...................................................................42
2.3.6. Xác định giá thị trường ............................................................................47
2.3.6.1.
Phƣơng pháp định giá theo nút và định giá thống nhất toàn hệ
thống
.........................................................................................................47
2.3.6.2.
Phƣơng pháp định giá trƣớc vận hành (ex-ante) và phƣơng pháp
định giá sau vận hành (ex-post) ......................................................................50
xii
CHƢƠNG 3 ..............................................................................................................53
CƠ CHẾ THANH TOÁN CHO THỊ TRƢỜNG BÁN BUÔN ĐIỆN CẠNH
TRANH VIỆT NAM.................................................................................................53
3.1.1 Bên bán điện: .............................................................................................54
3.1.1.1
Các đơn vị phát điện .......................................................................54
3.1.1.2
Các nhà máy điện BOT ...................................................................55
3.1.1.3
Các nhà máy thủy điện chiến lƣợc đa mục tiêu (SMHP) ...............61
3.1.2 Bên mua điện .............................................................................................69
3.2.
3.1.2.1
Các Tổng công ty điện lực ..............................................................70
3.1.2.2
Các khách hàng sử dụng điện lớn đủ điều kiện ..............................71
3.1.2.3
Các đơn vị cung cấp dịch vụ ...........................................................71
CƠ CHẾ THANH TOÁN ...................................................................................81
3.2.1 Vai trò của Đơn vị vận hành hệ thống điện và thị trường điện trong thực
hiện thanh toán thị trường điện giao ngay .........................................................81
3.2.2 Tính tốn các khoản thanh toán ................................................................86
3.2.2.1
Thanh toán điện năng trên thị trƣờng giao ngay .............................86
3.2.2.2
Thanh tốn hợp đồng CfD ..............................................................87
3.2.2.3
Tính tốn thanh tốn dịch vụ phụ trợ .............................................87
3.2.3 Yêu cầu về bảo lãnh ...................................................................................89
3.3.
HỆ THỐNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN : NỀN TẢNG THÔNG TIN CHO THỊ TRƢỜNG
ĐIỆN HOẠT ĐỘNG HIỂU QUẢ ...................................................................................90
3.3.1 Đánh giá hiện trạng ...................................................................................90
3.3.2 Hệ thống SCADA cho thị trường bán buôn điện cạnh tranh .....................91
3.3.2.1
Đơn vị vận hành hệ thống và thị trƣờng điện. ................................91
3.3.2.2
Đơn vị truyền tải điện. ....................................................................92
3.3.2.3
Đơn vị phân phối điện. ....................................................................93
3.3.2.4
Đơn vị thu thập và quản lý số liệu đo đếm điện năng ....................93
CHƢƠNG 4 ..............................................................................................................94
KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ ......................................................................................94
xiii
4.1
KẾT LUẬN.....................................................................................................94
4.2
KIẾN NGHỊ ....................................................................................................94
TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................97
1
LỜI MỞ ĐẦU
Trong những năm qua, kết quả của việc cải cách cơ cấu và xây dựng
thị trƣờng điện ở nhiều nƣớc cho thấy đây là một tiến bộ của khoa học quản
lý trong ngành kinh tế năng lƣợng. Thị trƣờng điện tạo ra mơi trƣờng kinh
doanh cạnh tranh bình đẳng giữa các doanh nghiệp và là giải pháp hữu hiệu
nhằm huy động vốn, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của các doanh
nghiệp kinh doanh điện.
Thị trƣờng điện đã và đang phát triển rộng rãi trên thế giới, không chỉ
dừng lại ở phạm vi lãnh thổ của một quốc gia mà đã có những thị trƣờng
điện liên quốc gia, trao đổi mua bán điện giữa các nƣớc trong một khu vực.
Hiện nay có rất nhiều thị trƣờng điện vận hành thành công tại Mỹ, Châu
Âu… Các nƣớc trong khu vực ASEAN nhƣ Singapore, Philipine, Thái Lan,
Malaysia... đã có những bƣớc đi tích cực trong việc xây dựng thị trƣờng cạnh
tranh của mỗi nƣớc tiến tới việc hình thành thị trƣờng điện khu vực ASEAN
trong tƣơng lai.
Từ những thực tế và xu hƣớng phát triển chung của thế giới, Việt
Nam đã và đang xây dựng, phát triển thị trƣờng bán buôn điện cạnh tranh,
đây là một trong những chiến lƣợc dài hạn của ngành Điện Việt Nam, đã
đƣợc quy định tại Luật Điện lực. Theo Lộ trình quy định tại Quyết định số
63/2013/QĐ-TTg ngày 08/11/2013 của Thủ tƣớng Chính phủ, thị trƣờng
điện tại Việt Nam sẽ phát triển từ cấp độ phát điện cạnh tranh sang cấp độ
bán buôn điện cạnh tranh và cuối cùng là bán lẻ điện cạnh tranh. Chính phủ
và Bộ Cơng Thƣơng đã rất thận trọng trong việc xây dựng thị trƣờng bán
buôn điện cạnh tranh bắt đầu triển khai thực hiện từ năm 2016, bởi điều kiện
đặt ra phải đạt đƣợc nhiều mục tiêu, trong đó quan trọng nhất là vẫn đảm bảo
an tồn, an ninh hệ thống điện. Chính vì thế, Bộ Cơng Thƣơng đã xây dựng
lộ trình từ năm 2016 đến năm 2019 sẽ vận hành chính thức thị trƣờng bán
2
bn điện cạnh tranh, trong q trình triển khai cần theo dõi để điều chỉnh kịp thời.
Xuất phát từ mục đích, u cầu thực tiễn, tơi rất quan tâm về đề án thiết kế
chi tiết thị trƣờng bán buôn điện cạnh tranh Việt Nam. Một trong những nội dung
quan trọng trong phƣơng án thiết kế chi tiết thị trƣờng điện cạnh tranh Việt Nam là
“Nghiên cứu mơ hình thị trƣờng điện giao ngay và cơ chế thanh toán cho thị
trƣờng điện bán bn Việt Nam” đó cũng chính là đề tài của Luận Văn. Do lĩnh
vực thị trƣờng điện nƣớc ta còn khá mới và đang triển khai thực hiện từ những bƣớc
đi đầu tiền nên cần phải thận trong, theo dõi trong q trình vận hành để hồn chỉnh
cho phù hợp thực tế mang lại hiệu quá tốt nhất.
3
CHƢƠNG 1
GIỚI THIỆU CHUNG ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
1.1. Đặt vấn đề
Để đảm bảo an ninh cung cấp điện, giá điện hợp lý, hạn chế xáo trộn đến hoạt
động sản xuất kinh doanh điện. Đảm bảo phát triển ngành điện bên vững, đảm bảo
tài chính lành mạnh cho tồn ngành và cho từng khâu (phát điện, truyền tải, phân
phối và kinh doanh bán lẻ điện). Thúc đẩy cạnh tranh công bằng, minh bạch, đơn
giản, phù hợp với ngành điện Việt Nam. Phát huy các ƣu điểm và khắc phục các
vấn đề tồn tại của thị trƣờng phát điện cạnh tranh. Từ những vấn đề đặt ra, việc
nghiên cứu nhằm hoàn thiện thiết kế chi tiết bán buôn điện cạnh tranh thị trƣờng
điện Việt Nam đƣa vào vận hành một cách bền vững.
1.2. Tính cấp thiết của đề tài
Thị trƣờng điện hiện là vấn đề hết sức thời sự, đã và đang nhận đƣợc sự quan
tâm của nhiều nƣớc trên thế giới. Việt Nam đang chuẩn bị triển khai vận hành thị
trƣờng bán bn điện cạnh tranh thí điểm từ năm 2016.
Do thời gian khơng cịn nhiều nên việc tìm hiểu, nghiên cứu và triển khai thị
trƣờng bán buôn điện cạnh tranh là một nhiệm vụ hết sức quan trọng và cấp cách.
Trong đó có việc tìm hiểu và thực hiện nghiên cứu mơ hình thị trƣờng điện giao
ngay và cơ chế thanh tốn cho thị trƣờng điện bán bn là một cơng việc rất quan
trọng nó quyết định đến việc triển khai thành công thị trƣờng.
1.3. Mục tiêu của đề tài:
Nghiên cứu mơ hình thị trƣờng điện giao ngay, cơ chế thanh tốn và hệ thống
cơng nghệ thơng tin cho thị trƣờng bán buôn điện tại Việt Nam đặc biệt quan tâm
đến các phƣơng án thiết kế xây dựng một cách hợp lý nhằm mục tiêu ổn định, bền
vững và cạnh tranh phát triển.
1.4. Phạm vi của đề tài:
Xem xét đến các điều kiện đặc thù của ngành điện Việt Nam, hiện trạng là cơ
4
sở nghiên cứu về mơ hình thị trƣờng điện giao ngay và cơ chế thanh toán cho thị
trƣờng điện bán buôn và dự kiến về hệ thống cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin
phục vụ thị trƣờng điện trên cơ sở các quyết định đã đƣợc Chính phủ và Bộ Cơng
thƣơng phê duyệt.
Kết quả của việc nghiên cứu góp phần để xây dựng thị trƣờng bán buôn điện
cạnh tranh Việt Nam.
1.5. Nội dung nghiên cứu:
Giới thiệu chung đề tài nghiên cứu.
Nghiên cứu mơ hình thị trƣờng giao ngay bán buôn điện cạnh tranh Việt Nam.
Nghiên cứu cơ chế thanh tốn và hệ thống cơng nghệ thơng tin trong thị
trƣờng bán buôn cạnh tranh tại Việt Nam.
Kết luận và các đề xuất/ kiến nghị để triển khai thực hiện thị trƣờng điện có
hiệu quả.
1.6. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
1.6.1. Phƣơng pháp luận:
Tìm hiểu thực trạng thị trƣờng điện tại các nƣớc và rút ra bài học kinh nghiệm.
Nghiên cứu xây dựng mơ hình thị trƣờng điện tại Việt Nam.
1.6.2. Phƣơng pháp nghiên cứu:
Phƣơng pháp phân tích điều kiện, tình hình thực hiện xây dựng thị trƣờng điện
tại Việt Nam.
Nghiên cứu mơ hình và cơ chế vận hành thị trƣờng theo thời thực của các
nƣớc trên thế giới, từ các bài học kinh nghiệm đƣa ra các giải pháp/ đề xuất kiến
nghị để thực hiện thị trƣờng điện bán buôn Việt Nam, đặc biệt chú trọng vào cơ chế
thanh toán cho các hợp đồng mua bán điện, đề xuất nền tảng hạ tầng công nghệ
thông tin trong tƣơng lai để thị trƣờng điện hoạt động hiệu quả.
5
1.7. Tổng quan thị trƣờng điện giao ngay và cơ chế thanh tốn
Điện năng là một loại hàng hóa đặc biệt. Quá trình kinh doanh điện năng bao
gồm 3 khâu liên hoàn: Sản xuất - Truyền tải - Phân phối điện năng xảy ra đồng thời
(ngay tức khắc), từ khâu sản xuất đến khâu tiêu thụ không qua một khâu thƣơng mại
trung gian nào. Điện năng đƣợc sản xuất ra khi đủ khả năng tiêu thụ vì đặc điểm của
hệ thống điện là ở bất kỳ thời điểm nào cũng có sự cân bằng giữa cơng suất phát ra
và cơng suất tiêu thụ (không để tồn đọng).
Thị trƣờng điện lực đƣợc hình thành đầu tiên ở Anh vào thập niên 90 của thế
kỷ trƣớc do việc không đảm bảo chất lƣợng điện năng của ngành điện các nƣớc trên
toàn thế giới. Điều kiện hình thành thị trƣờng điện lực khơng những chỉ phụ thuộc
vào chính sách về kinh tế, xã hội của Nhà nƣớc mà còn đƣợc quyết định bởi điều
kiện kỹ thuật, công nghệ của hệ thống điện. Mặc dù có nhiều điểm khác nhau, tuy
nhiên về cơ bản thị trƣờng điện lực là việc hộ tiêu thụ cuối tiêu thụ điện năng từ các
nhà máy sản xuất điện thông qua hệ thống truyền tải điện (đƣợc xem nhƣ độc quyền
tự nhiên) hình thành nên thị trƣờng điện bán buôn giữa các nhà máy điện và thị
trƣờng điện bán lẻ cho các hộ tiêu thụ điện năng.
Thị trƣờng điện Việt Nam đang trong quá trình thiết kế chi tiết, trong đó
nghiên cứu thị trƣờng điện giao ngay và cơ chế thanh toán cũng một trong những
hạng mục hết sức quan trong khi tham gia giao dịch và vận hành thị trƣờng. Từ
những kinh nghiệm rút ra các nƣớc trên thế giới, Bộ Công Thƣơng chỉ đạo Cục điều
tiết Điện lực, Tập đoàn Điện lực Việt Nam và các cơ quan đơn vị liên quan tính
tốn và báo cáo thiết kế chi tiết trong tháng 12 năm 2015 để chuẩn bị triển khai thị
trƣờng điện Việt Nam từ năm 2016 theo quyết định số 8266/QĐ-BCT, ngày
10/8/2015 của Bộ Công Thƣơng.
Không ngoài quy luật tất yếu của xã hội cũng nhƣ xu thế phát triển của thế
giới. Ngành điện Việt Nam cũng đang dần xóa bỏ cơ chế độc quyền để tham gia thị
trƣờng điện cạnh tranh và phát triển. Trƣớc đây, các nghiên cứu về lĩnh vực thị
trƣờng điện hầu hết giải quyết các bài toán về mặt kỹ thuật, các ứng dụng tính tốn
giá, về lý thuyết mang tính tối ƣu trong từng khâu, từng phần, từng hạng mục, … có
thể kể đến một số cơng trình nghiên cứu trong và ngoài nƣớc sau đây:
6
+ Đề tài: Nghiên cứu một số vấn đề thị trƣờng điện và ứng dụng thị trƣờng giá
truyền tải cho hệ thống truyền tải điện của EVN – Luận văn thạc sĩ kỹ thuật của
Trần Đình Phúc – Đại học Đà Nẵng. Luận văn giải quyết các nội dung đề xuất mơ
hình thị trƣờng, cơ sở hạ tầng, phƣơng pháp tính giá truyền tải cho thị trƣờng điện
Việt Nam.
+ Đề tài: Tính tốn chi phí phân phối điện trong thị trƣờng bán buôn và bán lẻ
điện cạnh tranh áp dụng cho Điện lực Đông Hà – Luận văn thạc sĩ kỹ thuật của Lê
Kế Vĩnh – Đại học Đà Nẵng. Luận văn giải quyết các vấn đề tính tốn chi phí phân
phối điện, áp dụng cho Điện lực Đơng Hà để phục vụ vận hành thị trƣờng bán buôn
và bán lẻ điện cạnh tranh.
Tuy nhiên việc đƣa ra các giải pháp và nghiên cứu ứng dụng thực tiễn trong
vận hành thị trƣờng bán buôn điện Việt Nam theo các văn bản hiện hành vẫn chƣa
đƣợc quan tâm. Hơn nữa thị trƣờng điện Việt Nam đang trong giai đoạn triển khai
áp dụng theo lộ trình hình 1.1.
GĐ 2: TT vận hành hồn
chỉnh
Hình 1.1. Lộ trình áp dụng thị trƣờng bán bn điện cạnh tranh Việt Nam
7
Từ những nhu cầu thực tiễn, tính chất quan trọng của lĩnh vƣc nghiên cứu, Tôi
rất quan tâm đến thị trƣờng điện Việt Nam đang triển khai và áp dụng. Một trong
những nội dung không thể thiếu đƣợc trong thị trƣờng bán bn điện Việt Nam là
nghiên cứu mơ hình thị trƣờng điện giao ngay và cơ chế thanh toán cho thị
trƣờng điện bán buôn, đây cũng là đề tài thực hiện nghiên cứu cho luận văn. Quá
trình vận hành sẽ tiếp tục nghiên cứu và điều chỉnh cho phù hợp theo thực tế của
ngành điện Việt Nam.
8
CHƢƠNG 2
MƠ HÌNH THỊ TRƢỜNG GIAO NGAY BÁN BN ĐIỆN CẠNH
TRANH VIỆT NAM
2.1. Giới thiệu chung các mơ hình cơ bản của thị trƣờng điện
2.1.1. Mơ hình thị trƣờng điện các nƣớc trên thế giới:
Ở các nƣớc Tây Âu, Mỹ và các nƣớc khác, với nền kinh tế thị trƣờng, không
thể tránh khỏi việc tổ chức thị trƣờng trong ngành điện. Vào cuối thế kỷ XX, thị
trƣờng điện đƣợc phân chia thành 4 mơ hình cơ bản và đƣợc các nƣớc sử dụng dƣới
dạng này hoặc dạng khác: Mơ hình 1, độc quyền điều tiết tự nhiên (khơng có cạnh
tranh); Mơ hình 2, hãng mua điện độc quyền; Mơ hình 3, cạnh tranh trên thị trƣờng
bán bn và Mơ hình 4, thị trƣờng cạnh tranh cả bán buôn và bán lẻ. Cụ thể nhƣ
sau:
Mơ hình 1 - Thị trƣờng điện độc quyền (điều tiết tự nhiên, khơng có
cạnh tranh):
Là mơ hình chỉ có một cơng ty nắm giữ tồn bộ các khâu của quá trình sản
xuất kinh doanh điện năng từ sản xuất, truyền tải đến phân phối cho khách hàng tiêu
thụ.
(a)Ngành dọc
(b) Phân phối bán lẻ riêng
Phát điện
Phát điện
Mua bán giữa các công ty
Bán buôn/Truyền tải
Bán buôn/Truyền tải
Công ty phân phối
pphơiphối
Cơng ty phân phối
phối
Khách hàng
Khách hàng
Hình 2.1. Mơ hình thị trƣờng điện độc quyền
