(Tóm tắt Luận án tiến sĩ) Những vấn đề lý luận và thực tiễn về Quốc hội cơ quan đại diện cao nhất của Nhân dân Việt Nam

1

M

U

1. Tính c p thi t c a đ tƠi
Trong t ch c b máy nhà n c, Qu c h i là thi t ch có v trí, vai trò
đ c bi t quan tr ng trong vi c đ m b o th c thi quy n l c Nhân dân. i u 6,
Hi n pháp n c C ng hòa xã h i ch ngh a (XHCN) Vi t Nam n m 2013
quy đ nh: “Nhân dân th c hi n quy n l c nhà n c b ng dân ch tr c ti p,
b ng dân ch đ i di n thông qua Qu c h i, H i đ ng nhân dân (H ND) và
thông qua các c quan khác c a Nhà n c”. i u 69 quy đ nh: “Qu c h i là
c quan đ i bi u cao nh t c a Nhân dân, c quan quy n l c nhà n c cao
nh t c a n c C ng hoà XHCN Vi t Nam ...”.
S hi n đ nh này cho th y Vi t Nam, thu t ng “c quan đ i bi u
cao nh t” đ c hi u đ ng nh t v i khái ni m c quan đ i di n cao nh t
trong b máy nhà n c.
i di n tr thành m t thu c tính c a Qu c h i
xuyên su t và chi ph i v trí, vai trò, c ch ho t đ ng, c c u đ i bi u và
th hi n t p trung nh t qua vi c th c hi n các ch c n ng: l p pháp; quy t
đ nh nh ng v n đ quan tr ng c a đ t n c và giám sát t i cao đ i v i
ho t đ ng c a nhà n c. Nói m t cách khác, tính đ i di n cao nh t c a
Qu c h i Vi t Nam b t ngu n t b n ch t nhà n c dân ch nhân dân mà
chúng ta đã l a ch n t n m 1945.
Tuy nhiên hi n nay, vi c nghiên c u Qu c h i v i t cách là c quan đ i
di n cao nh t c a Nhân dân ch a đ c làm rõ c v lỦ lu n và th c ti n.
ph ng di n lỦ lu n, khái ni m đ i di n c a Qu c h i ch a đ c lu n gi i
th ng nh t là tính ch t hay là m t ch c n ng c a Qu c h i. Nhi u v n đ
mang tính h th ng v đ i di n c a Qu c h i ch a đ c nghiên c u nh : n i
dung đ i di n, hình th c th c thi đ i di n, t l đ i di n …

ph ng di n th c ti n, ho t đ ng c a Qu c h i ch a t ng x ng v i
v trí và vai trò hi n đ nh, Qu c h i ch a m nh, ch a th c quy n trong quy t
đ nh các v n đ quan tr ng c a đ t n c, trong giám sát t i cao ho t đ ng
c a nhà n c.
Trong đi u ki n đ y m nh công cu c xây d ng và hoàn thi n nhà n c
pháp quy n (NNPQ) XHCN; m r ng và phát huy quy n làm ch c a Nhân
dân… thì vi c làm sáng t ph ng di n lỦ lu n l n th c ti n v vai trò đ i
di n, các đi u ki n đ m b o đ Qu c h i th c thi ho t đ ng đ i di n Nhân
dân cao nh t có Ủ ngh a đ c bi t quan tr ng.
V i nh n th c nói trên, tác gi đã l a ch n đ tài: “Nh ng v n đ lý
lu n và th c ti n v Qu c h i - c quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân
Vi t Nam”.


2

2. M c đích vƠ nhi m v nghiên c u
2.1. M c đích nghiên c u
Nghiên c u c s lỦ lu n và phân tích, đánh giá th c ti n làm sáng t
các hình th c th hi n đ i di n, các đi u ki n đ m b o Qu c h i là c quan
đ i di n cao nh t. Trên c s đó đ xu t các gi i pháp đ Qu c h i th c s là
c quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân Vi t Nam.
2.2. Nhi m v c a lu n án
- Kh o c u các công trình khoa h c v đ i di n c a Qu c h i trong và
ngoài n c. T đó rút ra nh ng giá tr tham kh o và h ng nghiên c u m i
cho lu n án.
- Phân tích và làm sáng t b n ch t và vai trò đ i di n cao nh t c a Qu c
h i; nghiên c u tính đ i di n c a m t s Qu c h i các n c trên th gi i đ
rút ra các giá tr có th k th a và phát tri n trong xây d ng c quan đ i di n
cao nh t n c ta.

- ánh giá th c tr ng các hình th c th hi n đ i di n, các đ m b o đ i
di n c a Qu c h i Vi t Nam.
xu t quan đi m, gi i pháp phát huy tính đ i di n Nhân dân cao nh t
c a Qu c h i Vi t Nam.
3. i t ng vƠ ph m vi nghiên c u
i t ng nghiên c u: đ i di n c a Qu c h i, các y u t đ m b o đ i
di n cao nh t c a Qu c h i, các hình th c th hi n đ i di n cao nh t c a
Qu c h i Vi t Nam.
- Ph m vi nghiên c u: đ tài t p trung nghiên c u v n đ đ i di n c a
Qu c h i Vi t Nam trong th i k đ i m i, đ c bi t là t Hi n pháp n m 1992
đ n nay.
4. C s ph ng pháp lu n vƠ ph ng pháp nghiên c u
4.1. C s ph ng pháp lu n
Lu n án đ c th c hi n trên c s ph ng pháp lu n duy v t bi n ch ng,
duy v t l ch s c a tri t h c Mác - Lênin; t t ng H Chí Minh và quan đi m
c a ng C ng s n ( CS) Vi t Nam v b n ch t nhà n c, v t ch c và ho t
đ ng c a BMNN nói chung, c a Qu c h i nói riêng.
4.2. Ph ng pháp nghiên c u c th
- Ph ng pháp phân tích: đ c s d ng ch đ o trong nghiên c u đ làm
rõ các v n đ lỦ lu n đ i di n c a Qu c h i c ng nh xác đ nh các gi i pháp
đ m b o tính đ i di n c a Qu c h i Vi t Nam.
- Ph ng pháp l ch s , so sánh: đ c s d ng khi nghiên c u kinh
nghi m c a m t s n c, đánh giá th c tr ng, các bi n pháp đ m b o tính đ i
di n c a Qu c h i m t s n c.


3

- Ph ng pháp t ng h p: đ c s d ng đ khái quát, h th ng hóa các
v n đ ; t ng k t lỦ lu n, l ch s , th c ti n, kinh nghi m pháp lỦ c a m t s

n c trên th gi i; đánh giá th c tr ng t ch c, ho t đ ng c a Qu c h i Vi t
Nam hi n nay.
- Ph ng pháp kh o c u tài li u. Ph ng pháp này đ c s d ng đ phân
tích, đánh giá, t ng k t các công trình đã nghiên c u, kinh nghi m n c ngoài.
5. Nh ng đóng góp m i v m t khoa h c c a lu n án
Là lu n án đ u tiên nghiên c u m t cách có h th ng nh ng v n đ lỦ
lu n và th c ti n v Qu c h i - c quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân Vi t
Nam nên có m t s đóng góp m i sau đây:
- Ch rõ Qu c h i - c quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân là m t tính
ch t đ c bi t quan tr ng th hi n xuyên su t trong t ch c và ho t đ ng c a
Qu c h i.
gi v ng tính đ i di n này, lu n án đã ch rõ các y u t đ m
b o và các hình th c th hi n đ i di n cao nh t c a Qu c h i Vi t Nam.
- Phân tích sâu s c và toàn di n nh ng k t qu đã đ t đ c, ch ra nh ng
h n ch trong vi c th c thi đ i di n, trong đ m b o Qu c h i th c s là c quan
đ i di n cao nh t Vi t Nam.
- Xây d ng các quan đi m, đ xu t các gi i pháp đ m b o Qu c h i là c
quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân trong t ch c và ho t đ ng c a Qu c h i.
6. ụ ngh a lỦ lu n vƠ th c ti n c a lu n án
- V lý lu n: Lu n án góp ph n làm phong phú thêm nh ng v n đ lỦ
lu n v đ i di n, đ i di n c a Qu c h i, vai trò đ i di n Nhân dân cao nh t
c a Qu c h i
- V th c ti n: Lu n án đ a ra nh ng gi i pháp, nh ng ki n ngh làm c
s th c ti n đ các nhà l p pháp, các c quan ho ch đ nh chính sách c ng
nh đ i ng cán b làm công tác nghiên c u, gi ng d y có cách nhìn sâu s c,
toàn di n h n v v trí, vai trò c a Qu c h i trong t ch c b máy nhà n c
(BMNN) v i t cách là c quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân; trên c s đó
có nh ng đóng góp tích c c trong hoàn thi n pháp lu t v t ch c và ho t đ ng
c a Qu c h i Vi t Nam. K t qu nghiên c u c a lu n án c ng có th làm tài
li u tham kh o cho đ i bi u Qu c h i ( BQH), nh ng ng i quan tâm nghiên

c u, làm công tác v BQH.
7. K t c u c a lu n án
Ngoài ph n m đ u, k t lu n và danh m c tài li u tham kh o, n i dung
lu n án g m 4 ch ng, 10 ti t.


4

Ch ng 1
T NG QUAN V TÌNH HÌNH NGHIểN C U

TÀI

1.1. Các công trình nghiên c u liên quan t i Qu c h i v i tính ch t
lƠ c quan đ i di n c a Nhơn dơn
1.1.1. Các công trình nghiên c u trong n c
V lý lu n đ i di n, đ i di n c a Qu c h i và vai trò c a Qu c h i v i
tính ch t là c quan đ i di n Nhân dân. Lu n án kh o c u m t s công trình
tiêu bi u là:
tài c p nhà n c “Xây d ng mô hình t ch c, ph ng th c
ho t đ ng c a Qu c h i và Chính ph trong NNPQ xã h i ch ngh a c a dân,
do dân và vì dân” c a tác gi Tr n Ng c
ng.
tài c p b : “C s lỦ
lu n và th c ti n v v trí, vai trò, nhi m v , quy n h n c a Qu c h i trong
BMNN và h th ng chính tr Vi t Nam (qua b n b n Hi n pháp)” c a tác gi
Ngô
c M nh.
Các cu n sách: “Mô hình t ch c và ho t đ ng c a NNPQ xã h i ch
ngh a Vi t Nam” c a tác gi ào Trí Úc; “Ch c n ng đ i di n c a Qu c h i

trong NNPQ” c a V n phòng Qu c h i xu t b n; “T ch c và ho t đ ng c a
Ngh vi n m t s n c trên th gi i” c a Nguy n S D ng.
M t s tài li u nh : Lu n án phó ti n s lu t h c: “ i m i t ch c và ho t
đ ng c a các c quan đ i di n n c ta hi n nay” c a Chu V n Thành. Nhóm
bài vi t v tính đ i di n c a Qu c h i Vi t Nam đ ng trên các t p chí nh : “Qu c
h i Vi t Nam - nh ng v n đ chuy n sang Ngh vi n” c a Nguy n C nh H p
(1989), T p chí Nhà n c và Pháp lu t, (6); “Bàn v tính đ i di n nhân dân c a
Qu c h i” c a Nguy n Quang Minh (2001), T p chí Nghiên c u l p pháp, (03);
“ mãi mãi x ng đáng là c quan đ i bi u cao nh t c a nhân dân” c a Nguy n
V n An, Di n v n t i L k ni m 60 n m Qu c h i Vi t Nam, Hà N i, ngày
05/01/2006; “Các mô hình Qu c h i” c a Nguy n ng Dung (2001), T p chí
Nghiên c u l p pháp, (01);“Phát huy vai trò đ i di n nhân dân c a đ i bi u Qu c
h i trong ho t đ ng l p pháp” c a Tr n Ng c
ng (2009), T p chí Nghiên c u
l p pháp; “Tiêu chí và y u t b o đ m hi u qu tính đ i di n c a Qu c h i” c a
V V n Nhiêm (2010), "Tiêu chí và y u t b o đ m hi u qu tính đ i di n c a
Qu c h i", T p chí Nghiên c u L p pháp, (177); “Dân ch đ i di n và v n đ
b u c ” c a Tr n Nho Thìn (2011), “Dân ch đ i di n và v n đ b u c ”, T p
chí Dân ch và Pháp lu t, (6).
V các đ m b o đ i di n và các hình th c th hi n đ i di n c a Qu c h i
Bàn v n i dung này có th k đ n: Lu n án ti n s : "Nhà n c xã h i
ch ngh a v i vi c xây d ng n n dân ch
Vi t Nam hi n nay" c a
Trung Hi u; "Hoàn thi n c ch pháp lỦ b o đ m ch c n ng giám sát c a
Qu c h i n c C ng hòa xã h i ch ngh a Vi t Nam" c a Tr ng Th H ng


5

Hà; “ m b o tính đ i di n c a Qu c h i đáp ng yêu c u xây d ng NNPQ

xã h i ch ngh a Vi t Nam hi n nay” c a Hoàng Minh Hi u. Liên quan đ n
vi c xây d ng ch đ b u c , có nhi u đ u sách chuyên kh o nh : “Ch đ
b u c c a m t s n c trên th gi i” c a Nguy n H ng Anh; “H th ng b u
c
Anh, M và Pháp - LỦ thuy t và hi n đ i” c a L u V n Qu ng; “M t s
v n đ v hoàn thi n ch đ b u c đ i bi u H i đ ng nhân dân Vi t Nam
hi n nay” c a V Th Loan.
V th c tr ng đ m b o đ i di n và các hình th c th hi n đ i di n c a
Qu c h i. Cu n: “ i m i, hoàn thi n b máy nhà n c pháp quy n xã h i
ch ngh a c a nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân Vi t Nam hi n nay”
c a Lê Minh Thông; Lu n án ti n s Lu t h c: “Ch đ b u c
n c ta:
nh ng v n đ lỦ lu n và th c ti n” c a V V n Nhiêm, đây là nh ng công
trình nghiên c u khá sâu v lỦ lu n, phong phú v th c ti n c a ho t đ ng
b u c t i Vi t Nam hi n nay.
V các gi i pháp phát huy vai trò c a Qu c h i v i tính ch t là c
quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân. n i dung này có các tài li u: “Qu c
h i Vi t Nam trong nhà n c pháp quy n” c a Nguy n
ng Dung; Lu n
v n th c s : “Nâng cao hi u qu ho t đ ng và n ng l c đ i di n c a đ i bi u
Qu c h i n c ta hi n nay” c a Nguy n Quang H ng…
1.1.2. Các công trình nghiên c u n c ngoài
Trên th gi i, có không ít công trình nghiên c u v dân ch đ i di n,
đ i di n chính tr hay lu n sâu v Chính ph đ i di n. Nh ng góc đ tr c
ti p bàn v đ i di n Qu c h i có ph n h n ch h n. Tuy nhiên có m t s tác
ph m tiêu bi u nh : “The Concept of Representation" c a h c gi Hana
Pitkin; “Parliaments and Citizens in Western Europe” c a Philip Norton;
“Political Representation” c a Ian Shapiro; “Representation And Institutional
Design” c a Rebekah L. Herrick.
1.2. Nh n xét v các công trình nghiên c u liên quan đ n lu n án vƠ

nh ng v n đ ti p t c đ c nghiên c u trong luơn án
1.2.1. Nh n xét v các công trình nghiên c u có liên quan đ n lu n án
Sau khi nghiên c u các công trình nghiên c u hi n có trong và ngoài
n c đã li t kê các m c trên, tác gi có m t s nh n xét nh sau:
Th nh t, các công trình nghiên c u đã đ c p nh ng v n đ lỦ lu n v
ngu n g c quy n l c, c ch đ i di n cho quy n l c Nhân dân, t đó kh ng
đ nh Qu c h i là thi t ch đ i di n đ th c thi h u hi u quy n l c Nhân dân.
Th hai, t vi c th ng nh t quan ni m Qu c h i là c quan đ i di n, c
quan quy n l c nhà n c cao nh t c a Nhân dân, các công trình nghiên c u
th c tr ng đ i di n Qu c h i thông qua các ch c n ng ho c qua các hình th c
th c thi đ i di n c a Qu c h i nh ti p xúc c tri, ch t v n, gi i trình ...


6

Th ba, đ đ m b o Qu c h i là c quan đ i di n cao nh t c a Nhân
dân các tác gi đ u có xu h ng đ a ra nh ng gi i pháp đ m b o tính đ i
di n, tính th c quy n c a Qu c h i trong th c thi quy n l c nhà n c.
Th t , bên c nh nh ng quan đi m chung đ c p đ n đ i di n, đ i di n
c a Qu c h i Vi t Nam, còn có s tranh lu n ch a th ng nh t khi xem xét đ i
di n là ch c n ng hay là tính ch t c a Qu c h i. Vi c phân tích các đi u ki n
đ m b o tính đ i di n c a Qu c h i th ng có s li t kê, trùng l p ho c ch a
đ y đ . Do đó nh ng phân tích đánh giá th c tr ng đ i di n hi n nay Vi t
Nam còn t n m n, ch a h th ng v t ng ph ng di n ho t đ ng hay nh ng
hành đ ng c th th c thi nhi m v c a Qu c h i, BQH. ây s là nh ng
h ng đi m i cho tác gi đ c trình bày trong lu n án c a mình.
1.2.2. Nh ng n i dung đ c ti p t c nghiên c u trong lu n án
M t là, lu n án ti p t c nghiên c u nh ng v n đ lỦ lu n đ i di n. Trong
đó, lu n án s nghiên c u đ ch ra các khái ni m nh : đ i di n, đ i di n c a
Qu c h i… ây là nh ng khái ni m n n t ng, n u n i hàm ch a đ c làm rõ

s khó xác đ nh v trí, vai trò đ i di n cao nh t c a Qu c h i trong BMNN.
Hai là, lu n án ch ra các hình th c th hi n đ i di n cao nh t c a Qu c h i.
Ba là, lu n án ch ra các đi u ki n đ m b o mang tính đ ng b , t ng h l n
nhau trong vi c đ m b o tính đ i di n Nhân dân cao nh t c a Qu c h i đ c xác
l p trên các ph ng di n: chính tr , pháp lỦ, t ch c, nhân s .
B n là, lu n án kh o sát và đánh giá th c tr ng th hi n đ i di n, các
đ m b o đ i di n cao nh t đ i v i Qu c h i Vi t Nam d a trên khung lý
thuy t đã đ c h th ng, xây d ng.
N m là, xây d ng h th ng quan đi m, đ xu t các gi i pháp theo h ng
xây d ng Qu c h i th c quy n, là thi t ch h u hi u đ hi n th c hóa quy n
l c Nhân dân.
Ch ng 2
NH NG V N
Lụ LU N V QU C H I - C QUAN
CAO NH T C A NHỂN DỂN VI T NAM

I DI N

2.1. Khái ni m vƠ vai trò c a Qu c h i - c quan đ i di n cao nh t
c a Nhơn dơn Vi t Nam
2.1.1. Khái ni m Qu c h i - c quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân
Vi t Nam
i di n hi u theo ngh a thông th ng là vi c ng i đ i di n thông qua
hành vi c a mình, nhân danh và vì l i ích c a ng i đ c đ i di n xác l p,
th c hi n giao d ch trong ph m vi đ i di n. Cùng v i đ i di n dân s , trong
đ i s ng xã h i còn ra đ i khái ni m “đ i di n chính tr ”. Thu t ng này luôn


7

g n v i ph m trù “Nhân dân”, “quy n l c”, “dân ch ”; g n v i m i quan h
l i ích c a các c tri trong đ n v b u c và c tri trên toàn qu c gia; nó đan
xen gi a “trách nhi m” ph n ánh nhu c u, nguy n v ng c a c tri hay bao g m
c nh ng t duy, l p lu n, nh n đ nh riêng c a ng i đ i di n khi th c hi n
nhi m v . Do v y, đ i di n chính tr là đ i di n cho Ủ chí và quy n l i c a c tri
trên c s ho t đ ng th c ti n c a đ i bi u dân c .
i di n c a Qu c h i là đ i di n chính tr , hay nói cách khác, Qu c
h i là c quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân Vi t Nam. Tính cao nh t đ c
quy đ nh b i chính cách th c hình thành, t ch c và ho t đ ng c a Qu c h i
khác v i các thi t ch khác c a BMNN. M t là, Qu c h i là t ch c duy nh t
do Nhân dân c n c tr c ti p b u ra theo nguyên t c ph thông, bình đ ng,
b phi u kín. Hai là, thành ph n c a Qu c h i bao g m đ i bi u u tú, đ i
di n cho nhi u giai c p, ngành ngh , vùng mi n, dân t c, tôn giáo. Ba là,
Qu c h i là t ch c duy nh t đ c Nhân dân trao quy n l p hi n, l p pháp,
giám sát t i cao và quy t đ nh nh ng v n đ c b n c a đ t n c. B n là,
Qu c h i ch u trách nhi m tr c Nhân dân v ho t đ ng c a mình và có th
b bãi nhi m, mi n nhi m b i ch th đó.
Do v y, Qu c h i - c quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân là c quan
duy nh t thay m t cho c tri c n c đã b u ra mình đ th c thi quy n l c
nhà n c c a Nhân dân, làm cho ti ng nói, quan đi m, nguy n v ng và l i
ích c a Nhân dân đ c th hi n thông qua ho t đ ng l p pháp, quy t đ nh
nh ng v n đ quan tr ng c a đ t n c và giám sát t i cao đ i v i ho t đ ng
c a nhà n c.
i di n cao nh t c a Qu c h i là m t thu c tính xuyên su t toàn b ho t
đ ng c a Qu c h i, chi ph i c c u t ch c c ng nh các ph ng th c ho t
đ ng c a Qu c h i. i di n cao nh t c a Qu c h i có m i quan h t ng h
v i quy n l c cao nh t c a Qu c h i. Vì là c quan đ i di n cao nh t, tr c ti p
ti p nh n quy n l c t c tri c n c nên t o ra tính quy n l c nhà n c cao
nh t. Ng c l i, vì hi n đ nh là c quan quy n l c nhà n c cao nh t, Qu c h i
ph i th hi n b n ch t là c quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân, ho t đ ng và

t n sinh vì m c đích b o v l i ích c a Nhân dân
2.1.2. Vai trò c a Qu c h i - c quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân
Qu c h i là ch đ nh g n bó ch t ch v i Nhân dân, do Nhân dân sáng
l p. V i t cách là c quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân, c quan quy n l c
nhà n c cao nh t trong BMNN, Qu c h i đóng vai trò quan tr ng trong t p
h p, th ng nh t Ủ chí, nguy n v ng c a Nhân dân; trao đ i, th o lu n và đi đ n
th ng nh t các v n đ quan tr ng c a đ t n c; xây d ng h th ng pháp lu t;
th c hi n quy n t quy t c a qu c gia, dân t c. T l p lu n này, lu n án ch ra
các vai trò c a Qu c h i - c quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân nh sau:


8

Th nh t, Qu c h i - c quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân đóng vai
trò c u n i gi a nhà n c và Nhân dân. V a đ i di n cho Nhân dân, v a t
ch c t p h p Nhân dân th c hành và rèn luy n n ng l c làm ch đ t n c.
Th hai, Qu c h i - c quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân đóng vai
trò là thi t ch ki n t o nên nhà n c dân ch và pháp quy n.
Th ba, v i t cách c quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân, Qu c h i
đóng vai trò t o l p hành lang pháp lỦ, ho ch đ nh phát tri n qu c gia, thi t
k b máy nhà n c, giáo d c và đ nh h ng dân ch trong xã h i.
2.2. Các hình th c th hi n Qu c h i lƠ c quan đ i di n cao nh t
c a Nhơn dơn vƠ các đ m b o đ Qu c h i lƠ c quan đ i di n cao nh t
c a Nhơn dơn
2.2.1. Các hình th c th hi n Qu c h i là c quan đ i di n cao nh t
c a Nhân dân
Các hình th c th hi n Qu c h i là c quan đ i di n cao nh t c a Nhân
dân đ c hi u là các ph ng th c t n t i và phát tri n c a Qu c h i, đ m b o
cho Qu c h i gi v ng b n ch t là c quan đ i di n cao nh t trong BMNN.
Hay nói m t cách khác, đó là các ph ng th c ho t đ ng nh m ph n ánh,

truy n đ t quan đi m, mong mu n c a c tri và th hi n chúng c quan l p
pháp qua các ho t đ ng l p pháp, quy t đ nh nh ng v n đ tr ng đ i c a đ t
n c và giám sát t i cao.
Là m t t ch c ho t đ ng theo c ch t p th , k h p, phiên h p là
hình th c ho t đ ng c b n, ph n ánh đúng tính ch t đ i di n c a c quan
dân c này. K h p là hình th c ho t đ ng ch y u c a Qu c h i và th hi n rõ
nét nh t tính đ i di n Nhân dân. Chính t i di n đàn chính tr c a c n c này,
các BQH th c hi n quy n l c mà Nhân dân trao trong vi c xem xét, th o lu n
và thông qua các lu t, quy t đ nh các v n đ c b n và th c hi n quy n giám
sát. i v i các phiên h p c a y ban, có th coi đây là công x ng c a Qu c
h i, đ m b o tính chuyên môn hóa c a Qu c h i, là n i chu n b các quy t
ngh , là c u n i gi a các đ i bi u v i các chuyên gia và xã h i dân s .
Vì v y, tác gi lu n án đã nghiên c u và ch ra ba hình th c th hi n đ i
di n cao nh t c a Qu c h i sau đây:
M t là, hình th c th hi n đ i di n cao nh t qua phiên h p th o lu n
l p pháp c a Qu c h i;
Hai là, hình th c th hi n đ i di n cao nh t trong ho t đ ng quy t
đ nh, phê chu n các v n đ quan tr ng c a Qu c h i;
Ba là, hình th c th hi n đ i di n cao nh t trong ho t đ ng giám sát t i
cao c a Qu c h i.
2.2.2. Các đ m b o đ Qu c h i là c quan đ i di n cao nh t c a
Nhân dân


9

Các đ m b o đ Qu c h i là c quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân
đ c hi u là môi tr ng, các đi u ki n c n ph i có, ph i duy trì đ Qu c h i
ra đ i, t n t i và ho t đ ng đúng v i t cách, ch c n ng c a m t c quan đ i
di n cao nh t trong t ch c BMNN. ó là s n đ nh chính tr , an ninh qu c

gia thông qua đ ng l i lãnh đ o ti n b c a ng c m quy n; là đ i s ng
dân sinh, dân trí c a Nhân dân đ c nâng cao, các giá tr dân ch đ c m
r ng qua vai trò qu n lỦ c a nhà n c; là các thi t ch (b u c , t ch c
BMNN) đ m b o tính đ i di n trong c c u, thành ph n c a Qu c h i c ng
nh trong t ch c và ho t đ ng c a Qu c h i; là các đi u ki n v t ch t, b
máy giúp vi c giúp cho Qu c h i th c thi t t nhi m v c a mình. Theo đó,
lu n án trình bày các đ m b o sau đây:
M t là, đ ng chính tr v i đ ng l i lãnh đ o dân ch , khoa h c, h p
lòng dân … t o l p s n đ nh chính tr trong c n c;
Hai là, NNPQ v i ph ng th c ho t đ ng, đi u hành dân ch , minh
b ch, đ m b o b o quy n công dân trong tham gia qu n lỦ nhà n c, qu n lỦ
xã h i;
Ba là, th ch b u c dân ch , đ m b o các BQH đ c b u là t do Ủ chí
c a c tri, là đ i di n h p pháp cho l i ích c a c tri b u ra và c tri c n c;
B n là, th ch t ch c và ho t đ ng c a Qu c h i đ m b o Qu c h i ho t
đ ng th c quy n, hi u qu , phát huy trí tu t p th đ ng th i đ cao vai trò sáng
t o, tính ch u trách nhi m c a các c quan c a Qu c h i, c a BQH.
2.3. Qu c h i - c quan đ i di n c a Nhơn dơn các n c vƠ
nh ng bƠi h c kinh nghi m trong xơy d ng, hoƠn thi n c quan đ i di n
cao nh t c a Nhơn dơn Vi t Nam
Xu t phát t v trí, vai trò đ c bi t trong ti p nh n quy n l c t Nhân
dân và trong t ch c, th c thi quy n l c nhà n c c a Qu c h i, lu n án
kh o sát Qu c h i v i tính ch t là c quan đ i di n nhân dân t i hai nhóm
qu c gia: các n c có thi t l p h th ng c quan đ i di n v n hành b máy
nhà n c theo nguyên t c phân quy n (Anh, Pháp, M …) và các n c theo
mô hình XHCN theo nguyên t c t p quy n (Liên Xô v i mô hình Xô-vi t t i
cao, Trung Qu c, Vi t Nam, Lào, Cuba). T đó đi đ n bài h c kinh nghi m
trong xây d ng và hoàn thi n c quan đ i di n cao nh t c a Vi t Nam:
V lỦ lu n, s ra đ i và t n t i, phát tri n c a ph ng th c trao quy n,
nh n quy n qua thi t ch Qu c h i - c quan đ i di n c a Nhân dân là m t

t t y u c a ti n trình l ch s trong vi c hi n th c hóa quy n l c Nhân dân.
C n có cái nhìn bi n ch ng v s đ i m i mô hình, t ch c Qu c h i cho
phù h p v i xu th chung c a th i đ i c ng nh đ m b o s n đ nh chính tr
và hi u qu kinh t t i m i n c trong đó có Vi t Nam.


10

V th c ti n, c n ti p t c nghiên c u nh ng u vi t c a mô hình l ng
vi n trong đ m b o tính đ i di n; trong phân công, ph i h p và gi i h n
quy n l p pháp đ b o v ch quy n Nhân dân c ng nh xây d ng Chính
ph n ng đ ng; trong xác đ nh các đi u ki n đ m b o đ Qu c h i th c s là
thi t ch th c quy n… t đó xây d ng m i quan h g n bó, m t thi t gi a
Qu c h i v i Nhân nhân đ thi t ch y th c quy n và b o v t t nh t quy n
l i c a Nhân dân.
Ch ng 3
TH C TR NG QU C H I - C QUAN
I DI N CAO NH T
C A NHỂN DỂN VI T NAM
3.1. S hình thƠnh vƠ phát tri n thi t ch Qu c h i - c quan đ i
di n cao nh t c a Nhơn dơn Vi t Nam qua các b n Hi n pháp
3.1.1. T Qu c dân đ i h i Tân Trào đ n Qu c h i khóa I và Hi n
pháp 1946
Tháng 8 n m 1945, t i Tân Trào (S n D ng, Tuyên Quang), ch t ch
H Chí Minh và t ng b Vi t minh đã khai m c i h i i bi u qu c dân
(Qu c dân đ i h i Tân trào). V i s hi n di n c a đa d ng thành ph n đ i
di n vùng mi n, đ a ra nh ng quy t sách quan tr ng đ n v n m nh toàn dân;
Qu c dân đ i h i Tân Trào đã đ t nh ng viên g ch n n móng đ u tiên cho
vi c xây d ng thi t ch Qu c h i Vi t Nam sau này.
Cách m ng tháng Tám thành công, nhà n c Vi t Nam dân ch c ng

hòa ra đ i, đ đ m b o và hi n th c hóa quy n làm ch c a Nhân dân, gi
v ng chính quy n, Ch t ch H Chí Minh và Chính ph lâm th i đã xúc ti n
thành công cu c b u c Qu c h i khóa I, xây d ng Hi n pháp và t ch c b
máy nhà n c chính th c, h p hi n. Hi n pháp 1946 là s k t h p gi a mô
hình hi n pháp t s n t do truy n th ng v i mô hình hi n pháp XHCN
truy n th ng nên thi t ch Ngh vi n nhân dân lúc này đ c thi t k trên tinh
th n đ m b o t do dân ch , ch ng quy n l c chuyên ch b ng vi c xác l p
nh ng gi i h n pháp lỦ đ i v i quy n l c nhà n c. Quy n l c c a Ngh vi n
có gi i h n và Nhân dân m i là ch th t i cao c a quy n l c nhà n c. Tuy
nhiên do chi n tranh lan r ng, Qu c h i khóa I đã bi u quy t ch a ban
hành Hi n pháp b ng m t s c l nh và ch a thi hành Hi n pháp ngay. Vi c
t ch c và ho t đ ng c a BMNN lúc này, trong đó có Qu c h i đ c v n
hành trên các nguyên t c c b n c a Hi n pháp 1946. Chính ph c ng
đ c giao nhi m v d a trên tinh th n này đ ban hành các đ o lu t đó là:
đoàn k t toàn dân, không phân bi t gi ng nòi, gái trai, giai c p, tôn giáo; đ m


11

b o các quy n l i dân ch và th c hi n chính quy n m nh m và sáng su t
c a Nhân dân.
3.1.2. Qu c h i trong mô hình Hi n pháp xã h i ch ngh a (1959-1992)
T n m 1960 tr đi, Hi n pháp Vi t Nam đ c xây d ng theo mô hình
Hi n pháp XHCN, đ c quan ni m là ph ng th c t ch c chính quy n c a
giai c p công nhân, c ng c và t ng c ng quy n l c nhà n c. Vì v y,
quy n l c nhà n c là không c n gi i h n mà là m t công c qu n lỦ xã h i
c n có s c m nh, c n đ c t ng c ng. Ch đ nh Ngh vi n nhân dân đ c
đ i tên thành Qu c h i, đ c hi n đ nh là c quan quy n l c nhà n c cao
nh t nh m t p trung quy n l c vào Qu c h i.
Xét v vai trò, v trí c a Qu c h i trong BMNN, đây là giai đo n Qu c

h i có “siêu quy n l c”. Quy n l c Qu c h i d ng nh cao h n ch quy n
Nhân dân khi Hi n pháp không còn phân đ nh quy n l p hi n, quy n phúc
quy t s a đ i Hi n pháp thu c v Nhân dân mà giao riêng cho Qu c h i. Qu c
h i tr thành c quan duy nh t có quy n l p hi n, l p pháp, có quy n s a đ i
Hi n pháp, th m chí “Qu c h i có th đ nh cho mình nh ng nhi m v và quy n
h n khác khi xét th y c n thi t” ( i u 82, 83, Hi n pháp 1980).
3.1.3. Hi n pháp 1992, Hi n pháp 2013 - nh ng b c phát tri n m i
v nh n th c và hi n th c hóa quy n l c Nhân dân
So v i quan ni m c a mô hình hi n pháp XHCN truy n th ng, Hi n
pháp 1992 có s thay đ i trong quan ni m v hi n pháp và quy n l c nhà
n c. S th a nh n t i i u 2 (l n s a đ i n m 2001) có ngh a ch p nh n đ t
quy n l c nhà n c d i tr th ng tr c a quy n l p hi n và l p pháp.
Qu c h i là c quan đ i di n cao nh t, nh ng có gi i h n và b o v
quy n l c t i cao c a Nhân dân. n l n s a đ i n m 2013, Hi n pháp không
quy đ nh Qu c h i là c quan duy nh t có quy n ban hành Hi n pháp và lu t.
Qu c h i ch là ch th “th c hi n” quy n l p hi n, quy n l p pháp. Hi n pháp
đã tr thành ph ng ti n đ Nhân dân giao quy n, y quy n cho nhà n c.
i u 69 đã kh ng đ nh đ a v pháp lỦ c a Qu c h i là c quan đ i di n cao
nh t, song không ph i là c quan quy n l c duy nh t đ c ti p nh n quy n
l c Nhân dân. Các quy n hành pháp, t pháp c ng là b ph n c a quy n l c
Nhân dân, không ph i th quy n phái sinh t quy n l p pháp c a Qu c h i.
K thu t l p pháp tiên ti n đã giúp Hi n pháp khoanh vùng, gi i h n, phân
đ nh nhi m v rõ ràng h n t i i u 70. i u này v a đ m b o ch quy n
Nhân dân, v a xác l p đ a v c a Qu c h i trong t cách là c quan đ i di n
cao nh t.


12

3.2. Th c tr ng th hi n Qu c h i - c quan đ i di n cao nh t

c a Nhơn dơn Vi t Nam
Xu t phát t b n ch t đ i di n, BQH ph i ch u trách nhi m tr c c
tri, nh ng ng i đã y quy n cho đ i bi u quy t đ nh. C ng vì trách nhi m,
b n ph n c a đ i bi u b t ngu n t tính đ i di n nói trên, nên ti p xúc, l ng
nghe, sàng l c thông tin và hi n th c hóa các nhu c u, nguy n v ng c a
Nhân dân trên t t c các ho t đ ng: l p pháp, quy t đ nh v n đ c b n và
giám sát t i cao c a Qu c h i đ i v i BMNN là vi c làm t t y u c a Qu c
h i mà c th là c a t ng đ i bi u trong su t nhi m k c a mình.
3.2.1. Th c tr ng th hi n đ i di n thông qua ho t đ ng l p pháp
c a Qu c h i
Trong nh ng nhi m k g n đây, ho t đ ng l p pháp c a Qu c h i có
nhi u ti n b c v s l ng và ch t l ng, b c đ u đáp ng yêu c u c a
công cu c phát tri n đ t n c, xây d ng NNPQ, h i nh p kinh t qu c t . V
s l ng, các v n b n pháp đ c ban hành t ng nhanh, t khóa IX tr l i đây
đ t t l x p x 90 lu t, pháp l nh/nhi m k .
V ch t l ng các v n b n pháp lu t đã có s c i thi n đáng k . N i dung
các v n đ đ c quy đ nh trong các lu t, b lu t c b n khái quát các l nh v c c
b n c a đ i s ng xã h i, t t c t o ra m t th ch dân ch , b o v và phát huy
quy n làm ch , l i ích c a Nhân dân t t nh t. Ch ng trình xây d ng, thông qua
lu t ngày càng đ i m i theo h ng huy đ ng trí tu c a nhi u t ng l p dân c
trong xã h i, phát huy vai trò c a kh i đ i đoàn k t dân t c. Quy trình, th t c l p
ch ng trình xây d ng pháp lu t đ c chú tr ng, đ i m i. Các nhóm ch th có
quy n g i đ xu t xây d ng lu t đ c m r ng; v trí, vai trò, ti ng nói c a đ i
bi u đ c hi n đ nh và coi tr ng, khuy n khích. i v i quy trình thông qua lu t,
gi m b t th o lu n t và đoàn, t ng th i gian th o lu n t i các y ban đ m b o
tính chuyên sâu, t p trung vào nh ng v n đ có tính n i dung, có tính quy t sách,
nh v y d th o lu t bám sát đ c yêu c u c a cu c s ng.
Tuy nhiên, bên c nh nh ng k t qu nói trên, vi c th c thi đ i di n trong
ho t đ ng l p pháp c a Qu c h i v n còn nh ng h n ch nh : i) còn có s
th đ ng, l i vào hành pháp trong so n th o d th o lu t, pháp l nh; ii) s

l ng BQH kiêm nhi m nhi u, b ph n giúp vi c còn h n ch , vi c thuê
khoán các chuyên gia ch a ph bi n, quan ni m đ i bi u là m t “ngh ” c n
chuyên sâu đang hình thành nên nh h ng đ n hi u qu th c thi đ i di n;
iii) ch a có quy ch g n trách nhi m t ng đ i bi u v i ho t đ ng đ i di n
trong su t nhi m k c a mình… đi u này đã nh h ng tr c ti p đ n hi u
qu , ch t l ng đ i di n thông qua ho t đ ng l p pháp c a Qu c h i.


13

3.2.2. Th c tr ng th hi n đ i di n thông qua ho t đ ng quy t đ nh
phê chu n nh ng v n đ quan tr ng c a Qu c h i
Trong nh ng nhi m k g n đây, th c hi n quy n hi n đ nh, t i các k
h p th nh t, Qu c h i đã ti n hành b u nhân s đ ng đ u các c quan nhà
n c, phê chu n vi c b nhi m các thành viên c a Chính ph , đ m b o tính
liên t c và đ i m i trong BMNN; phê chu n ngân sách nhà n c m t cách
đ y đ và th c ch t h n so v i các giai đo n tr c. Nh ng v n đ tài chính,
ngân sách đ c Qu c h i th o lu n công khai, có s t v n, h tr chuyên
môn c a các nhà nghiên c u, ho ch đ nh đã góp ph n nâng cao ch t l ng
hi u qu c a các quy t đ nh c a Qu c h i. i v i l nh v c v n hóa - xã h i,
hàng lo t các v n đ nh tham nh ng, h i l ; ch t l ng giáo d c, y đ c
đ c ch t v n, trao đ i, ch ra nguyên nhân, tìm ki m ph ng án tháo g .
i u này đã đem đ n cho c tri s tin t ng vào các nhà đ i di n c a mình
c ng nh yêu c u các c quan qu n lỦ vào cu c, đ nh h ng công lu n trong
đ u tranh b o v cái t t, cái đ p, lên án nh ng hành vi đi ng c l i l i ích
qu c gia dân t c và chu n m c cu c s ng.
Tuy nhiên, bên c nh nh ng hi u qu đã đ t đ c nói trên, n ng l c
quy t đ nh c a Qu c h i nói chung, c a BQH nói riêng v n còn nh ng b t
c p. ó là: i) m t s v n đ đ c th o lu n còn mang tính hình th c, Qu c
h i ch a th c hi n đ y đ quy n quy t đ nh, phân b ngân sách nh Hi n

pháp quy đ nh; ii) c ch ph i h p gi a Qu c h i, Chính ph còn có nh ng
b t c p gi a ch th quy t đ nh và ch th th c thi, trong nhi u tr ng h p,
vai trò, v trí c a Qu c h i ch a đ c tôn tr ng, đ cao; iii) n ng l c đ i bi u,
Ủ th c trách nhi m c a BQH còn có nh ng h n ch c n có c ch tháo g
tránh tâm lỦ e dè, th đ ng ho c ng i ng n “va ch m”… Nh ng đi u này
khi n ho t đ ng th c thi đ i di n trong quy t đ nh các v n đ quan tr ng
c a Qu c h i s có nh ng h n ch , xâm ph m nguyên t c ch quy n cao
nh t c a Nhân dân thông qua c ch đ i di n c a mình.
3.2.3. Th c tr ng th hi n đ i di n thông qua ho t đ ng giám sát t i
cao c a Qu c h i
Trong nh ng nhi m k g n đây, Qu c h i đã dành nhi u th i gian và
đ i m i n i dung, ph ng th c giám sát đ nâng cao hi u qu ho t đ ng. V
n i dung giám sát: hàng n m Qu c h i thông qua ngh quy t v ch ng trình
ho t đ ng giám sát c a Qu c h i, t p trung vào các v n đ b c xúc c a th c
ti n, bao quát các l nh v c. Ho t đ ng giám sát theo chuyên đ v i n i dung
giám sát chuyên sâu đã giúp cho vi c ho ch đ nh nh ng chính sách t m v
mô và quy t đ nh nh ng v n đ quan tr ng trong t ng l nh v c c th sát v i
th c ti n, v i yêu c u c a đ i s ng c tri. Sau m i k h p, trên c s k t qu
giám sát, Qu c h i đã thông qua Ngh quy t v n i dung và k t qu giám sát,


14

đ a ra các ch tiêu, nhi m v c th . ây là c s pháp lỦ đ Qu c h i theo
dõi, ki m tra và ràng bu c nh ng đ i t ng b giám sát và các c quan liên
quan ph i th c hi n.
V các ph ng th c giám sát: giám sát c a Qu c h i ch y u di n ra
t i k h p, phiên h p c a các y ban thông qua xem xét báo cáo, ch t v n,
gi i trình. i v i k ho ch giám sát chuyên đ , tùy đ i t ng, n i dung, th i
gian giám sát mà ti n hành t ch c các đoàn giám sát, ti p xúc c tri cho phù

h p, hi u qu . Ngoài ra, đ th c hi n ch c n ng giám sát c a mình, Qu c h i
còn có th yêu c u ch th (theo quy đ nh pháp lu t) báo cáo, cung c p tài
li u, c thành viên đ n xem xét xác minh khi có yêu c u; ti n hành ti p xúc
c tri; ti p nh n đ n th khi u n i, t cáo, yêu c u các c quan h u quan gi i
quy t và giám sát vi c gi i quy t. Các ho t đ ng này chính là quá trình
BQH th c thi đ i di n Nhân dân trong giám sát ho t đ ng c a BMNN.
Bên c nh nh ng k t qu đ t đ c, ho t đ ng giám sát c a Qu c h i
c ng còn m t s nh ng v ng m c t quy đ nh pháp lỦ, n ng l c giám sát
c a đ i bi u và vi c s d ng các công c đ th c hi n quy n giám sát v i
m t đ i t ng lu t quy đ nh khá r ng, nhi u khi ch ng l n v i đ i t ng
giám sát c a H ND, c a Thanh tra… M t s quy trình, th t c nh ch t v n,
gi i trình c n ti p t c hoàn thi n t o s th ng nh t trong đi u hành và th c
thi đ i di n cao nh t c a Qu c h i. Có nh v y, th c thi đ i di n thông qua
ho t đ ng giám sát t i cao c a Qu c h i m i mang Ủ ngh a thi t th c, tránh
hình th c, đ m b o tính th c quy n.
3.3. Th c tr ng các đ m b o Qu c h i - c quan đ i di n cao nh t
c a Nhơn dơn Vi t Nam
3.3.1. Th c tr ng lãnh đ o c a
ng c ng s n Vi t Nam trong vi c
đ m b o tính đ i di n c a Qu c h i
Vi t Nam, CS v a là ng c m quy n, v a là ng lãnh đ o nhà
n c và toàn xã h i. S lãnh đ o c a ng đ i v i nhà n c, đ c bi t là đ i
v i Qu c h i đóng m t vai trò r t quan tr ng. ó là s lãnh đ o đ i v i m t
thi t ch t o l p n n t ng chính tr - pháp lý cho s t n t i và phát tri n c a
nhà n c và xã h i, đi u này đ c th hi n qua các n i dung:
M t là, ng đ a ra ch tr ng, đ ng l i trên t t c các l nh v c c a
đ i s ng kinh t - xã h i, đ c bi t là lãnh đ o ho t đ ng l p pháp thông qua
quy trình làm lu t c a Qu c h i. Ngh quy t c a ng trong nh ng nhi m k
g n đây đ u đ nh h ng ho t đ ng l p pháp ph i sát v i yêu c u, đòi h i c a
th c ti n, ph i ki n toàn t ch c, đ i m i ph ng th c và nâng cao hi u qu

ho t đ ng c a Qu c h i, tr ng tâm là t ng c ng công tác l p pháp ...
Hai là, bên c nh các ngh quy t đ nh h ng chung ho t đ ng l p pháp,
ng còn có các ngh quy t chuyên đ v Hi n pháp và các đ o lu t c b n


15

t đó quy t đ nh đ n ch ng trình xây d ng pháp lu t ng n h n, dài h n, đ n
th t u tiên trong m i ch ng trình xây d ng mà ng đ ra.
Ba là, thông qua k lu t
ng, qua vai trò tiên phong c a các đ ng
viên, đ c bi t các đ ng viên gi các c ng v ch ch t trong BMNN, trong
ng đoàn Qu c h i, ng t o ra s th ng nh t gi a t duy và hành đ ng, s
ph i k t h p, t ng h gi a các thành viên trong h th ng chính tr , đ m b o
nguyên t c, ng lãnh đ o, nhà n c qu n lỦ, Nhân dân làm ch .
Tuy nhiên, còn m t s t n t i c a th c tr ng này đó là: i) Nguyên t c
và ph ng th c lãnh đ o c a
ng đ i v i Qu c h i hi n nay trong nhi u
tr ng h p đã h n ch vai trò v th c a c quan đ i di n cao nh t c a Nhân
dân. Không có gi i h n trong lu t v t ch c ng, có th d n đ n cách hi u
B Chính tr , Ban Bí th nh là c p trên c a Qu c h i, m i ho t đ ng c a
Qu c h i c n có s báo cáo, th m duy t. ii) Thi u c ch th ng nh t x lỦ
nh ng tr ng h p ch a đ ng thu n gi a quy t đ nh c a Qu c h i và lãnh
đ o c a B Chính tr đ i v i ng đoàn Qu c h i.
3.3.2. Th c tr ng phát huy dân ch và t ng c ng pháp quy n trong
vi c đ m b o tính đ i di n cao nh t c a Qu c h i
Tr i qua g n 70 n m hình thành và phát tri n, BMNN Vi t Nam t ng
b c đ c hoàn thi n, đ i m i, th hi n đ c quan đi m c a
ng v xây
d ng nhà n c, đ ng th i phát huy vai trò làm ch c a Nhân dân. D i góc

đ nghiên c u là m t trong các đi u ki n đ m b o tính đ i di n c a Qu c
h i, NNPQ đã đem l i m t di n m o m i trong đ i s ng chính tr , dân ch
thông qua m t s ph ng di n sau:
Th nh t, h th ng pháp lu t qu c gia đã đ c xây d ng đ ng b , khoa
h c, đ m b o các l nh v c c b n c a đ i s ng xã h i đ c đi u ch nh b i
pháp lu t. Các lu t v t ch c và ho t đ ng c a BMNN đ c rà soát, s a đ i
đ m b o v trí, vai trò di n cao nh t c a Qu c h i. Có th nói, NNPQ đã đem
đ n m t ph ng th c t ch c BMNN và qu n lỦ xã h i khoa h c, minh b ch
dân ch , đ m b o quy n l i c a các ch th trong xã h i.
Th hai, b máy NNPQ đ c t ch c và v n hành trên c s nguyên
t c t p trung dân ch . Ng i dân đ c hi n th c hóa quy n l c c a mình
thông qua hình th c dân ch tr c ti p và dân ch gián ti p. Vai trò, v th c a
Qu c h i đ c nâng cao và đ m b o th c quy n. Các đi u ki n đ m b o cho
Qu c h i đ c t ng c ng đ t ch c và ho t đ ng hi u qu nh t; đ i bi u và
c tri đ c t o các đi u ki n gi m i quan h th ng xuyên. Qu c h i tr
thành di n đàn chính tr không ch phát huy dân ch mà còn giúp ng i dân
hi u đ c v trí c a mình c ng nh các giá tr xã h i mà công dân ph i có.
Th ba, v i t cách là ch th c a quy n l c nhà n c, NNPQ có trách
nhi m t o đi u ki n đ Nhân dân rèn luy n, th c hành quy n làm ch c a


16

mình. Nh đó, có Ủ th c và ni m tin vào th ch chính tr , ng i dân ch
đ ng tích c c tham gia sinh ho t chính tr nh : tham gia l a ch n và b u c
BQH, đ i bi u H ND các c p; tham gia giám sát, ph n bi n xã h i, tr ng
c u dân Ủ... M t xã h i th c s dân ch ch có đ c khi k t h p gi a th ch
dân ch và nh ng con ng i đ n ng l c th c hành dân ch .
Th t , xây d ng và v n hành m t n n t pháp dân ch bao g m các c
quan xét x đ c l p, ch tuân theo pháp lu t v i ch đ t t ng minh b ch. Tòa

án nhân dân (TAND) th c hi n theo đúng hai c p xét x . VKSND (Vi n ki m
sát nhân dân) đ c t ch c và ho t đ ng theo h ng t p trung làm t t ch c
n ng công t nhà n c, ki m sát ho t đ ng t pháp. Vi c t ch c thi hành án
đ c ki n toàn m t b c, đ m b o trình t t t ng và quy trình c i t o, giam
gi . H th ng các c quan b tr t pháp đ c hoàn thi n, thúc đ y quá trình xã
h i hóa trong nhi u l nh v c nh thi hành án dân s , lu t s , công ch ng, giám
đ nh t pháp, … đây th c s là nh ng đi u ki n h tr b o v quy n con ng i,
quy n công dân trong nhà n c dân ch . Trong nhà n c dân ch và pháp
quy n, các thi t ch và t ch c t qu n làng xã, dòng t c, c ng đ ng, ph ng
h i (xã h i công dân) đóng vai trò quan tr ng trong quá trình tham gia qu n
lỦ xã h i, b o v l i ích c a các thành viên trong t ch c mình. Xã h i công
dân (XHCD) Vi t Nam th hi n vai trò c a mình qua hàng lo t các ho t
đ ng nh tác đ ng đ n vi c ra các quy t đ nh chính sách, pháp lu t c a nhà
n c, tham gia t v n và giám sát chính sách, tuyên truy n pháp lu t cung
c p các d ch v công, t o s c nh tranh v i c quan hành chính, đ n v s
nghi p công l p trên c s chuyên môn hóa sâu và sát sao v i th c t đ i
s ng xã h i. Bên c nh đó, th c hi n b o tr xã h i cho các h i viên, góp
ph n m r ng quan h đ i ngo i nhân dân, t ng c ng s hi u bi t, h p tác,
giúp đ l n nhau trong vi c gi i quy t các v n đ có tính ch t toàn c u nh
b o v môi tr ng sinh thái, ch ng đói nghèo, phòng ch ng b nh t t, gi m
nh thiên tai.
Nh v y cùng v i NNPQ, XHCD là nh ng đi u ki n đ m b o vai trò v
th ch th Nhân dân trong đ i s ng chính tr . Tuy nhiên, bên c nh nh ng k t
qu đã làm đ c, ho t đ ng c a NNPQ, các t ch c XHCD còn có nh ng b t
c p t c ch pháp lỦ, nhân l c, v t l c. C th nh : M t là, hi n nay nhà
n c ch a có đ các c ch đ cá nhân, t ch c th c hi n các quy n công
dân trên th c t nh quy n bãi nhi m BQH, quy n bi u quy t khi nhà n c
t ch c tr ng c u Ủ dân. Hai là, do ch a xây d ng đ c c ch t ch v tài
chính, nhi u t ch c XHCD ph thu c vào kh n ng đ m b o v kinh t c a
nhà n c, d n đ n ho t đ ng không đ c l p, ch t l ng đ i s ng c a các

thành viên ch a cao, không th c hi n t t ch c n ng ph n bi n xã h i c a t
ch c mình. Ba là, còn m t b ph n không nh dân chúng trong xã h i ch a


17

n l c, ch đ ng th c hi n quy n làm ch c a mình, th đ ng, trông ch vào
các chính sách c a nhà n c trong xóa đói, gi m nghèo, tìm ki m c h i vi c
làm, xây d ng đ i s ng kinh t m i. Vi c th c hi n các quy n chính tr nh
b u c , giám sát, đóng góp Ủ ki n vào các quy t sách c a nhà n c còn th
, chi u l , không g n k t quy n và ngh a công dân. B n là, thi u h th ng
v n b n pháp lu t đ ng b quy đ nh trách nhi m ph i h p gi a các c quan
nhà n c v i các t ch c xã h i c a XHCD trong đ m b o, th c thi quy n l c
Nhân dân thông qua c quan đ i di n.
3.3.3. Th c tr ng b u c trong vi c đ m b o tính đ i di n cao nh t
c a Qu c h i Vi t Nam
i v i th c tr ng th c hi n quy n b u c và ng c :
góc đ lỦ
lu n, nh ng nguyên t c b u c dân ch , khoa h c đã đem đ n cho c tri Vi t
Nam s công b ng, minh b ch trong vi c th c hi n quy n chính tr thiêng
liêng. ó c ng là các đi u ki n đ m b o cho Qu c h i Vi t Nam đ c xây
d ng d a trên t do Ủ chí và hành đ ng c a m i c tri trong vi c ng c , đ
c , l a ch n ra các đ i bi u đ i di n cho l i ích c a mình mà không b phân
bi t hay h n ch b i các rào c n nh gi i tính, ngành ngh , vùng mi n, đi u
ki n kinh t . góc đ th c ti n, còn có nh ng b t c p nh h ng đ n vi c
đ m b o tính đ i di n c a Qu c h i nh : vi c phân chia đ n v b u c ;
không đ c t do l a ch n đ n v ng c ; hay cách xác đ nh k t qu trúng
c trong m t s tr ng h p ch a đ m b o tính đ i di n cho đa s Ủ chí c tri.
V th c tr ng t ch c b u c trong vi c đ m b o tính đ i di n cao nh t
c a Qu c h i Vi t Nam. Vi c ng c , đ c trong pháp lu t b u c Vi t Nam

còn thi u tính t do, c nh tranh. Quy đ nh hi p th ng là c n thi t song cách
th c hi n còn n ng tính hình th c. ng c viên là đ ng viên CS Vi t Nam
b h n ch quy n t do ng c … do v y, có kh d n đ n áp đ t, thi u dân
ch trong b trí nhân s tham gia ng c . V phân chia đ n v b u c ch a
bình đ ng trong t l đ i di n gi a các đ a ph ng, gi a các ng c viên
trung ng và đ a ph ng. T l c nh tranh trong m t đ n v b u c th p,
vi c tuyên truy n b u c còn n ng tính hình th c, n i dung đ n đi u không
đ s c lôi cu n c tri vào đ t sinh ho t chính tr quan tr ng c a c n c.
i v i th c tr ng xác đ nh k t qu b u c , cách xác đ nh hi n nay d n
đ n trong nhi u tr ng h p không đ m b o ng i trúng c là ng i thu đ c
quá bán s ng h c a c tri t i đ n v b u c . Do đó, có kh n ng h không
ph i là ng i đ i di n cho Ủ chí và nguy n v ng c a c tri n i đây. Bên c nh
đó, trong tr ng h p ph i ti n hành b u c l i, n u không đ t theo lu t,
không t ch c b u c l i l n th hai (do v y s không có BQH đ i di n cho
đ n v b u c này). Lu t ch a đ a ra h ng gi i quy t, do đó nh h ng tr c


18

ti p đ n tính ch t đ i di n c a m t nhóm c tri c a đ n v b u c này t i
Qu c h i.
3.3.4. Th c tr ng th ch t ch c và ho t đ ng c a Qu c h i trong
vi c đ m b o tính đ i di n Nhân dân cao nh t
V th c tr ng th ch mô hình t ch c Qu c h i: xu t phát t các đi u
ki n chính tr , kinh t - xã h i… Qu c h i Vi t Nam đ c thi t k theo mô
hình nh t vi n. ây là truy n th ng t l ch s đ c duy trì t khi thành l p
nhà n c Vi t Nam dân ch c ng hòa. i u này v a đ m b o nguyên t c
th ng nh t quy n l c, v a đ m b o cho Qu c h i là n i t p trung th ng nh t
Ủ chí, nguy n v ng c a các t ng l p Nhân dân và th c quy n; v a ti t ki m
chi phí và th i gian.

V t ch c c a Qu c h i, hi n nay đã có nh ng đ i m i, góp ph n
quan tr ng đ m b o tính đ i di n cao nh t c a Nhân dân. i u này đ c th
hi n qua nh ng n i dung nh : i) V trí, vai trò c a Qu c h i là c quan đ i
bi u cao nh t ngày càng đ c kh ng đ nh rõ; vi c t ch c các cu c b u c
BQH ngày càng phát huy dân ch ; ch t l ng BQH đ c nâng cao; thành
ph n BQH đ c đi u ch nh phù h p, có s cân đ i gi a yêu c u v c c u
và ch t l ng; nhi u v n b n quy ph m pháp lu t liên quan đ n ph ng th c
ho t đ ng c a Qu c h i đ c ban hành h ng đ n hi u qu ho t đ ng trên
th c t . Qu c h i đã không ng ng l n m nh v t ch c ho t đ ng, tri n khai
ngày càng đ y đ và có hi u qu nh ng nhi m v , quy n h n theo quy đ nh
c a Hi n pháp và pháp lu t.
ii) T Hi n pháp n m 1992, th m quy n c a Qu c h i có s quy đ nh
rõ ràng, c th . L n s a đ i, b sung Hi n pháp n m 2001 và Hi n pháp n m
2013 đã xác đ nh rõ h n th m quy n c a Qu c h i trong vi c quy t đ nh d
toán ngân sách và phân b ngân sách trung ng; quy t đ nh chính sách tôn
giáo c a nhà n c; b phi u tín nhi m đ i v i các ch c danh do Qu c h i
b u và phê chu n; phê chu n ho c bãi b các đi u c qu c t do Ch t ch
n c tr c ti p kỦ.
iii) Mô hình t ch c Qu c h i đã có nh ng đi u ch nh quan tr ng nh
vi c tái l p UBTVQH thay th H i đ ng nhà n c theo Hi n pháp 1980, xác
đ nh c th th m quy n c a y ban này trong tr ng h p Qu c h i không
h p th ng xuyên; ki n toàn các Ban c a Qu c h i; thành l p các c quan
tr c thu c đ m nh n các nhi m v chuyên sâu nh : Ban công tác đ i bi u,
Ban công tác l p pháp, Ban dân nguy n và Vi n nghiên c u l p pháp.
V th c tr ng th ch ho t đ ng c a Qu c h i trong vi c đ m b o tính
đ i di n Nhân dân cao nh t. Là c quan ho t đ ng t p th , k h p đ c xác
đ nh là hình th c ho t đ ng ch y u c a Qu c h i. T i đây, Qu c h i th o
lu n và quy t đ nh các v n đ thu c nhi m v , quy n h n theo quy đ nh c a

19

pháp lu t. Trong m i k h p, đ đ t s đ ng thu n và phát huy trí tu t p th ,
các ho t đ ng: làm lu t, quy t đ nh, giám sát đ u đ c th c hi n thông qua
c ch : i) Th o lu n t p th và quy t đ nh t i h i tr ng; ii) Trong tr ng
h p c n thi t, vi c th o lu n l n đ u đ c ti n hành t i H i đ ng dân t c, các
y ban c a Qu c h i, các t
BQH, các đoàn BQH r i sau đó th o lu n,
bi u quy t t i phiên h p toàn th . N i dung các cu c th o lu n đ c ghi âm,
ghi chép đ y đ và t p h p thành t li u đ m b o tính chính xác, minh b ch.
đ m b o hi u l c c a Qu c h i, các k t lu n sau th o lu n, th ng
nh t Ủ ki n đ c ban hành d i hình th c ngh quy t c a Qu c h i. Các
ph ng th c th c hi n quy n n ng nh : xem xét báo cáo công tác c a
UBTVQH, Ch t ch n c, Chính ph , TAND t i cao; xem xét ch t v n và tr
l i ch t v n t i k h p, gi i trình … đ u đ c lu t pháp hóa t o nên m t th
ch đ ng b và hi u qu cho Qu c h i ho t đ ng. Trong nh ng tr ng h p
c n thi t th m tra v m t v n đ nh t đ nh, Qu c h i thành l p y ban lâm
th i đ ho t đ ng.
i v i UBTVQH, thành l p các đoàn giám sát theo
chuyên đ ho c b ng vi c xem xét khi u n i, t cáo c a công dân.
iv i
H i đ ng dân t c và các y ban còn có th thành l p các đoàn nghiên c u,
kh o sát th c ti n, th m tra các báo cáo công tác c a Chính ph , TAND t i
cao, VKSND t i cao theo s phân công c a UBTVQH.
V th c tr ng ngu n l c đ m b o Qu c h i - c quan đ i di n cao nh t
c a Nhân dân.
đ m b o cho Qu c h i - c quan đ i di n cao nh t c a
Nhân dân th c hi n hi u qu nhi m v , b máy tham m u giúp vi c và ph c
v hành chính đ c xây d ng bao g m: V n phòng Qu c h i, Vi n Nghiên
c u l p pháp và V n phòng oàn BQH. ây là t ch c đóng vai trò quan

tr ng trong tr giúp quy trình, th t c và ph c v hành chính. ng th i tri n
khai nghiên c u nh ng v n đ lỦ lu n, th c ti n v t ch c và ho t đ ng c a
Qu c h i; t ch c thông tin khoa h c đ h tr vi c th c hi n các nhi m v ,
quy n h n c a Qu c h i, các c quan c a Qu c h i và BQH.
ánh giá chung có th th y, trong nh ng n m qua, th ch t ch c và
ho t đ ng c a Qu c h i đã có s b sung, hoàn thi n trong vi c đ m b o tính
đ i di n Nhân dân cao nh t, nâng cao hi u qu ho t đ ng c a t ch c này.
Tuy nhiên, xét trên ba góc đ : th ch mô hình t ch c, th ch ho t đ ng,
ngu n l c b o đ m còn có nh ng h n ch nh t đ nh trong b o đ m tính đ i
di n cao nh t c a Qu c h i nh : t ch c b máy ch a đ m b o tính chuyên
sâu c a ho t đ ng l p pháp, m t s ho t đ ng giám sát cao, quy t đ nh các
v n đ c b n còn mang tính hình th c, h th ng c quan tham m u, ph c v
cho Qu c h i th c thi đ i di n còn có nh ng b t c p v t ch c c ng nh
ch t l ng nhân s ph c v … ây là nh ng v n đ c n nhìn nh n và gi i
quy t đúng h ng nh m đ m b o Qu c h i có đ các đi u ki n c c u, t
ch c, nhân l c, v t l c th c hi n vai trò đ i di n cao nh t c a mình.


20

Ch ng 4
QUAN I M VÀ GI I PHÁP
M B O QU C H I - C QUAN
I DI N CAO NH T C A NHỂN DỂN VI T NAM
4.1. Quan đi m đ m b o Qu c h i - c quan đ i di n cao nh t
c a Nhơn dơn Vi t Nam
đ m b o Qu c h i là c quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân Vi t
Nam, lu n án xây d ng các quan đi m ch đ o t ch c và hoàn thi n nh sau:
M t là, đ i m i nh n th c v Qu c h i nói chung, đ i m i ph ng th c
lãnh đ o c a ng nói riêng là đ m b o hàng đ u đ Qu c h i th c s là c

quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân Vi t Nam.
Hai là, hoàn thi n th ch t ch c và quy trình, th t c làm vi c c a
Qu c h i là đ m b o quan tr ng đ Qu c h i là c quan đ i di n cao nh t
c a Nhân dân Vi t Nam.
Ba là, xây d ng môi tr ng dân ch và pháp quy n là đ m b o không
th thi u đ Qu c h i là c quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân Vi t Nam.
4.2. Các gi i pháp đ m b o Qu c h i - c quan đ i di n cao nh t
c a Nhơn dơn Vi t Nam
4.2.1. Nhóm gi i pháp hoàn thi n th ch t ch c và ho t đ ng c a
Qu c h i, b o đ m cho Qu c h i là c quan đ i di n cao nh t c a Nhân
dân Vi t Nam
V th ch t ch c, c n ti p t c quy đ nh h n s phân công quy n h n,
nhi m v Qu c h i v i t cách là c quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân, c
quan quy n l c nhà n c cao nh t, c th : i) Quy đ nh rõ m i quan h c a các
c quan c a Qu c h i và BQH v i các c quan nhà n c khác (Chính ph ,
TAND) trong quá trình th c hi n nhi m v , quy n h n. ii) Xác đ nh rõ ràng
h n ph m vi ho t đ ng, th m quy n c a các c quan c a Qu c h i và BQH
trong th c thi ho t đ ng l p pháp, quy t đ nh nh ng v n đ c b n, giám sát
t i cao. Phân đ nh rõ ho t đ ng l p pháp (c a Qu c h i), l p quy (c a Chính
ph ) và nh ng n i dung thu c th m quy n t quy t c a Nhân dân thông qua
tr ng c u dân Ủ.
V th ch ho t đ ng, hoàn thi n các quy đ nh v hình th c ho t đ ng
c a Qu c h i, BQH theo h ng dân ch , phát huy trí tu t p th , đ cao
trách nhi m cá nhân đ i bi u.
i bi u và c tri gi m i liên h th ng
xuyên, ch t ch v i nhau thông qua k ho ch công tác t ng tháng c a đ i
bi u; qua đa d ng hóa các hình th c ti p dân, ti p xúc c tri. Xây d ng các
ph ng th c t p h p, v n đ ng Nhân dân, các t ch c chính tr - xã h i, các
trung tâm nghiên c u khoa h c cùng tham gia ph n bi n, đóng góp Ủ ki n đ
các chính sách, pháp lu t Qu c h i thông qua ph n ánh sát Ủ chí, nguy n v ng

21

Nhân dân. C n quy đ nh rõ ph m vi đ i di n, gi i h n y quy n c a Nhân
dân v i Qu c h i, xây d ng c ch ki m soát bên trong, bên ngoài; c ch
bãi mi n t phía c tri đ i v i đ i bi u c a mình. Có nh v y m i đ m b o
nguyên t c quy n l c cao nh t thu c v Nhân dân trên th c t .
V ch đ đãi ng , c n h c t p kinh nghi m c a m t s n c khi phân
lo i ch đ đãi ng (l i ích v t ch t mà đ i bi u th h ng) gi a đ i bi u
ho t đ ng tích c c và ch a tích c c thông qua ki m tra, giám sát k ho ch
ho t đ ng c th cho t ng đ i bi u, các chi n l c hành đ ng, l i h a và
ki m soát th c hi n l i h a đ i v i c tri. V i vi c quy đ nh m i trong Hi n
pháp v H i đ ng b u c , c n có lu t hóa v t ch c và ho t đ ng c a H i
đ ng này theo h ng đ c l p v i l p pháp, hành pháp, t pháp đ đ m b o
tính khách quan, dân ch , minh b ch trong b u c , ki m soát và tuyên truy n
giáo d c Nhân dân v b u c
BQH và đ i bi u H ND.
Xây d ng, c p nh t h c s d li u qu c gia v t ch c và ho t đ ng
c a Qu c h i. Trong khuôn kh pháp lu t, c n có các quy đ nh thông tin cá
nhân c a BQH và c p nh t khi có bi n đ ng; đ c bi t là v n đ kê khai tài
s n đ Nhân dân giám sát, qua đó c ng c uy tín đ i v i BQH, tránh b l i
d ng, xuyên t c thông tin làm nh h ng uy tín.
4.2.2. Nhóm gi i pháp đ i m i th ch b u c đ m b o cho c tri b u
ra đ c nh ng đ i bi u x ng đáng là ng i đ i di n c a Nhân dân
Th ch b u c là m t trong các đi u ki n quan tr ng đ m b o Qu c
h i - c quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân, xu t phát t nh n th c này
lu n án xây d ng các gi i pháp c th nh sau:
Th nh t, ph i đ i m i nh n th c v v n đ b u c . ây là c ch trao
quy n - nh n quy n đ c quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân đ c thành l p

dân ch , h p pháp; là quá trình th c hành và nâng cao trình đ dân ch , Ủ th c
chính tr c a Nhân dân, đ ng th i là quá trình t ng tác gi a c tri và đ i bi u
đ ph i h p th c hi n t t h n nhi m v và l i ích c a mình.
Th hai, c n dân ch hóa quá trình đ c ng c viên đ thu hút đ c
ng i tài tham gia vào c quan đ i di n cao nh t. Lu n án c ng ki n ngh
xây d ng quy ch trong t ch c ng đ các đ ng viên đ c tham gia Ủ ki n
vào ngay t giai đo n l a ch n nhân. Các tiêu chu n ng c ph i rõ ràng, c
th ; các thông tin v cá nhân, tài s n c a ng c viên đ c công khai và ki m
đ nh. i v i ng c viên ngoài ng, c n có quy ch c th b o đ m quy n
t ng c đ l a ch n và tìm ki m nh ng nhân t tích c c nh t.
Th ba, xây d ng c ch c nh tranh bình đ ng gi a các ng c viên là
đ ng viên và không ph i đ ng viên; gi a ng i t ng c và ng i đ c đ
c ; gi a đ i bi u trung ng và đ i bi u đ a ph ng. T p trung vào các n i
dung sau: i) Khôi ph c quy đ nh ng c viên đ c l a ch n n i ng c ho c


22

quy đ nh b c th m đ n v ng c ,; ii) Quy đ nh rõ trong pháp lu t b u c các
t l t i thi u c a m t s c c u: t l đ i bi u chuyên trách, đ i bi u không
ph i là đ ng viên, t l t ng c ; iii) Xây d ng hai m u phi u b u c (có th
quy đ nh hai màu phi u khác nhau cho c tri d phân bi t, đ ng th i ti n
giám sát vi c b phi u c a c tri) cho đ i di n c a đ a ph ng và đ i di n
c a ngành, kh i các c quan trung ng; iv) T ng t l c nh tranh khi b u c
b ng cách quy đ nh các BQH đ ng nhi m đ ng th i là ng c viên c a
danh sách b u c khóa sau n u có đ đi u ki n, có nguy n v ng tham gia
khóa m i; v) Áp d ng đ n v b u c m t đ i di n, theo đa s hai vòng, đ m
b o t l đ i di n trên s dân c trong t ng đ n v b u c .
Th t , t o c ch cho ng i Vi t Nam n c ngoài tham gia b u c
BQH qua hai cách thành l p đ n v b u c là xây d ng đ n v b u c

n c ngoài và ghép các công dân n c ngoài vào các đ n v b u c trong
n c. Trong đi u ki n hi n nay, lu n án ki n ngh ch n ph ng án th nh t.
Th n m, đ i m i ph ng th c v n đ ng b u c và đa d ng hóa các
hình th c b phi u.
Th sáu, đ đ m b o đ i bi u trúng c là đ i di n cho đa s ý chí và
hành vi b u c c a c tri, lu n án ki n ngh ph ng pháp xác đ nh k t qu
b u c b sung là: ng i ph i đ t quá n a s phi u b u c (bao g m phi u
h p l và không h p l ) và đ c nhi u phi u h n. Có nh v y đ m b o
ng i trúng c là ng i đ t s ng h c a quá n a s c tri đi b phi u.
4.2.3. Nhóm gi i pháp nâng cao n ng l c đ i di n c a BQH
N ng l c đ i di n c a BQH là kh n ng c a m i đ i bi u th c hi n
nhi m v đ i bi u c a mình trong su t nhi m k . N ng l c này ph thu c
vào hai y u t . M t là, h th ng pháp lỦ trao cho ng i đ i di n nh ng quy n
n ng, nh ng trách nhi m và h đ c t o nh ng đi u ki n v t ch t nào đ
th c thi nhi m v . Hai là, kh n ng t h th c hi n đ c nhi m v m t cách
t t nh t trong cùng m t đi u ki n, hoàn c nh th c t so v i các ch th khác.
Vì v y, đ nâng cao n ng l c đ i di n c a BQH, c n th c hi n t ng ng
các gi i pháp.
Th nh t, hoàn thi n th ch pháp lu t v h th ng quy n, ngh a v c a
BQH đ nâng cao v th và trách nhi m, t p trung vào m t s v n đ : i)
Khôi ph c quy n mi n tr v l i nói và bi u quy t c a BQH t i ngh tr ng
nh trong b n Hi n pháp 1946. ii) Xây d ng B quy t c ng x và đ o đ c
ngh nghi p c a BQH bao g m: quy đ nh tiêu chu n ph m ch t, trình đ c a
BQH; quy t c ng x , giao ti p, trang ph c khi th c hi n nhi m v đ i bi u
và quy t c minh b ch v thu nh p, tài s n và phòng ng a xung đ t l i ích.
Th hai, rèn luy n, c ng c các các k n ng đ i bi u trong ho t đ ng
làm lu t, quy t đ nh các v n đ c b n và giám sát t i cao.


23

Th ba, t ng c ng s
BQH chuyên trách, xây d ng m i quan h
ch t ch v i c tri, theo dõi và c p nh t ch ng trình hành đ ng c a m i đ i
bi u trong su t nhi m k .
4.2.4. Nhóm gi i pháp đ i m i s lãnh đ o c a
ng C ng s n đ
đ m b o Qu c h i - c quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân
i v i CS, đ th c hi n đ c vai trò lãnh đ o h th ng chính tr nói
chung, đ m b o tính đ i di n Nhân dân c a Qu c h i nói riêng c n ph i đ i
m i ph ng th c lãnh đ o, th c hi n đúng vai trò d n d t v m t t t ng
thông qua c ng l nh, đ ng l i chi n l c hành đ ng, không l n sân, làm
thay vai trò c a Qu c h i. Vì v y lu n án trình bày các gi i pháp c th nh :
M t là, ph i xây d ng thi t ch v
ng c m quy n, t c là quá trình c
th hóa i u 4, Hi n pháp v v trí, vai trò, ph ng th c, nhi m v c a t
ch c ng và đ ng viên.
Hai là, ng ph i t ch nh đ n mình trong s ch v ph m ch t chính tr ,
v ng vàng v n ng l c lãnh đ o, trình đ nghi p v . Hoàn thi n h th ng
ki m tra c a ng, h th ng thanh tra c a nhà n c, h th ng giám sát, ph n
bi n c a các t ch c xã h i và Nhân dân. Có quy ch ph i h p gi a ba h
th ng này t o thành c ch ki m soát bên trong và ki m soát bên ngoài.
Ba là, ph i đ i m i m nh m h n n a ph ng th c lãnh đ o c a ng
trong vi c b u c các BQH, c n có tranh c th c ch t và m r ng quy n
ng c cho Nhân dân.
B n là, trong b i c nh xây d ng NNPQ XHCN, quy n công dân, quy n
con ng i ngày càng đ c kh ng đ nh, m r ng và b o đ m th c hi n thì vai
trò c m quy n - lãnh đ o nhà n c và xã h i c a ng ch đ t hi u qu cao
nh t khi ng “hóa thân” vào nhà n c, vào Qu c h i thông qua ho t đ ng
b u c và phê chu n c a Qu c h i.

24

K T LU N
Nghiên c u, kh o sát, ki n gi i v lỦ lu n và th c ti n Qu c h i - c
quan đ i di n cao nh t c a Nhân dân Vi t Nam là n i dung ch đ o xuyên
su t lu n án nh m m c đích đ a ra các gi i pháp hoàn thi n Qu c h i theo
h ng dân ch và th c quy n. Qu c h i Vi t Nam ph i th c s là c quan
đ i di n cao nh t cho Nhân dân; là di n đàn chính tr , n i lu n đàm và đi đ n
th ng nh t các v n đ chung c a qu c gia v i các ph ng th c ho t đ ng
công khai, dân ch , huy đ ng, t p h p đ c trí tu , tinh hoa trong xã h i.
Vi t Nam, tính đ i di n cao nh t c a Qu c h i không ch đ c xác
l p trong Hi n pháp và h th ng các v n b n lu t, mà g c r đ c b t ngu n
t b n ch t nhà n c, ch đ chính tr mà chúng ta đã l a ch n ngay t
nh ng ngày đ u giành chính quy n c a cách m ng Tháng Tám n m 1945.
Nhân dân là ch th quy n l c t i cao, quy n l c y đ c trao cho Qu c h i
thông qua c ch đ i di n đ th c hi n các ch c n ng mà không m t c
quan, t ch c nào trong xã h i có đ c, đó là quy n l p hi n, l p pháp; quy t
đ nh nh ng v n đ c b n và th c hi n quy n giám sát t i cao.
Qua kh o sát, phân tích, lu n án b c đ u xác l p, h th ng nh ng đ c
đi m nh n di n tính đ i di n cao nh t c a Qu c h i, vai trò đ i di n Qu c h i
c ng nh các đi u ki n đ m b o đ i di n cao nh t c a Qu c h i Vi t Nam.
T đó đ xu t các gi i pháp c
góc đ pháp lỦ, c v ho t đ ng th c ti n
nh m đ m b o Qu c h i tr thành c quan th c quy n, chuy n m nh sang c
ch ho t đ ng th ng xuyên, nâng cao tính chuyên nghi p, hi n đ i trong
ho t đ ng c a các c quan c a Qu c h i.
phát huy vai trò đ i di n c a Qu c h i, c n ti n hành đ ng b nhi u
nhóm gi i pháp nh hoàn thi n th ch t ch c và ho t đ ng c a Qu c h i;

nâng cao n ng l c đ i di n c a BQH, đ i m i s lãnh đ o c a CS đ phát
huy tính đ i di n cao nh t c a Qu c h i Vi t Nam, nh ng quan tr ng nh t là
nhóm gi i pháp xây d ng thi t ch b u c dân ch . i u này s giúp Nhân
dân ch đ ng tích c c tham gia ng c và b u c , l a ch n chính xác nh ng
đ i bi u u tú nh t đ i di n cho ý chí và l i ích c a mình.
Lu n án c ng là m t công trình nghiên c u khoa h c m ra nhi u
h ng t duy cho các nhà nghiên c u, các h c gi quan tâm t i nh ng v n
đ m i trong t ch c và ho t đ ng c a Qu c h i, đ c bi t trong giai đo n
chúng ta đ y m nh xây d ng NNPQ XHCN c a Nhân dân, do Nhân dân,
vì Nhân dân.