Kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương ở việt nam hiện nay (TT)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ TƯ PHÁP

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

VŨ NGỌC HÀ

KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT
VỀ THẨM QUYỀN TRONG QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI
CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử Nhà nước và pháp luật
Mã số: 62 38 01 01

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI – 2016


Công trình được hoàn thành tại:
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Hoàng Thế Liên
PGS.TS Lê Vương Long
Phản biện 1: PGS.TS Phạm Hữu Nghị
Phản biện 2: GS.TS Phan Trung Lý
Phản biện 3: PGS.TS Nguyễn Văn Mạnh

Luận án được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án tiến sĩ cấp trường,
họp tại Trường Đại học Luật Hà Nội, vào hồi

Có thể tìm hiểu luận án tại:
1) Thư viện Quốc gia;
2) Thư viện Trường Đại học Luật Hà Nội.

h/

/ 201


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài
Đất đai là nguồn tài nguyên vô cùng quý giá của quốc gia. Vấn
đề quản lý, sử dụng đất đai một cách hợp lý và có hiệu quả luôn được
các quốc gia quan tâm. Ở Việt Nam, để quản lý và sử dụng đất đai
tiết kiệm, hiệu quả, phục vụ tốt nhất quyền và lợi ích của các chủ thể
trong xã hội, Nhà nước thực hiện chủ trương phân cấp mạnh mẽ cho
chính quyền địa phương quản lý đất đai, đồng thời quy định trách
nhiệm của chính quyền địa phương trong việc tuân thủ nguyên tắc
quản lý nhà nước bằng pháp luật.
Thực tiễn trong những năm qua cho thấy, các cấp chính quyền
địa phương đã thực hiện thẩm quyền quản lý đất đai của mình trên cơ
sở quy định của pháp luật. Tuy nhiên, thực tiễn cũng chỉ ra rằng,
chính quyền địa phương chưa thực hiện một cách nghiêm chỉnh và có
hiệu quả pháp luật về đất đai. Những vi phạm pháp luật xẩy ra trong
hầu hết các hoạt động thuộc thẩm quyền của chính quyền địa
phương. Tình trạng lợi dụng chức quyền, vi phạm pháp luật một cách
phổ biến, có hệ thống, gây thất thoát lãng phí tài nguyên quốc gia,
tham nhũng trong quản lý đất đai xảy ra thường xuyên đã khiến

người dân bức xúc. Con số gần 70% (dường như không đổi trong
nhiều năm gần đây) tổng số các vụ việc khiếu nại, tố cáo trong phạm
vi cả nước thuộc về lĩnh vực đất đai gây ảnh hưởng không nhỏ đến
trật tự, an toàn xã hội.
Thực trạng nêu trên xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau
nhưng nguyên nhân cơ bản nhất là chưa có cơ chế kiểm soát chặt chẽ
và hữu hiệu việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất
đai của chính quyền địa phương. Cơ sở lý luận cho vấn đề kiểm soát
việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của


2
chính quyền địa phương ở Việt Nam chưa được nghiên cứu, phân
tích, lý giải rõ ràng, còn thiếu các công trình nghiên cứu chuyên sâu
về khía cạnh này. Thực tiễn kiểm soát việc thực hiện pháp luật về
thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương đang
bộc lộ không ít hạn chế ở cả các chủ thể là cơ quan nhà nước, các tổ
chức xã hội và nhân dân. Điều đó đòi hỏi phải có những nghiên cứu
chuyên sâu vấn đề kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền
trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương ở Việt Nam. Tuy
nhiên,các công trình khoa học có liên quan đến kiểm soát việc thực
hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền
địa phương ở Việt Nam không nhiều và cơ bản nghiên cứu những
vấn đề chung về kiểm soát quyền lực nhà nước hoặc chỉ dừng ở việc
bàn luận một vài khía cạnh của hoạt động kiểm soát việc thực hiện
pháp luật đất đai của chính quyền địa phương. Các nghiên cứu
chuyên sâu vấn đề kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền
trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương ở Việt Nam rất ít
và chưa có một công trình nghiên cứu nào khảo cứu chuyên sâu, có
hệ thống về vấn đề kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền

trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương ở Việt Nam, đặc
biệt là công trình nghiên cứu ở cấp độ luận án tiến sĩ. Vì vậy, việc
nghiên cứu đề tài “Kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm
quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương ở Việt
Nam hiện nay” là rất cần thiết.
Mục đích của việc nghiên cứu đề tài là nhằm góp phần làm sâu
sắc hơn cơ sở lý luận và thực tiễn, trên cơ sở đó, tìm ra những giải
pháp cụ thể, có tính khả thi để nâng cao hiệu quả kiểm soát việc thực
hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền
địa phương ở Việt Nam, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý đất đai


3
trong thời gian tới.
Đề tài được thực hiện dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác
- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản
Việt Nam về kiểm soát quyền lực nhà nước và kiểm soát việc thực
hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền
địa phương.Để đạt được các mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu đặt ra,
việc nghiên cứu đề tài được tiến hành trên cơ sở phương pháp duy
vật biện chứng và duy vật lịch sử, đồng thời sử dụng kết hợp các
phương pháp tổng hợp, phân tích so sánh, phương pháp khảo cứu tài
liệu.
Những đóng góp mới về khoa học của Luận án gồm:
Một, trên cơ sở quan niệm về kiểm soát quyền lực nhà nước nói
chung, Luận án đã phân tích, làm rõ những điểm đặc thù của kiểm
soát thực thi quyền hành pháp trong một lĩnh vực chuyên ngành là
quản lý đất đai và được thực hiện bởi chính quyền cấp địa phương.
Đây là một nghiên cứu mới, chưa có một công trình nghiên cứu nào
đề cập chuyên sâu như vậy.

Hai, Luận án đã đưa ra một bức tranh tổng thể về kiểm soát việc
thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính
quyền địa phương ở Việt Nam, đánh giá được những ưu điểm, chỉ ra
những điểm hạn chế trong kiểm soát của các cơ quan nhà nước và
nhân dân dưới những hình thức đặc thù của từng chủ thể, đồng thời
chỉ ra những nguyên nhân cơ bản của thực trạng kiểm soát việc thực
hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền
địa phương ở Việt Nam hiện nay với những số liệu phong phú, sống
động được tổng hợp từ nhiều kết quả nghiên cứu của chính các chủ
thể kiểm soát, của các tổ chức nghiên cứu độc lập trong nước và trên
thế giới.


4
Ba, Luận án đã chỉ ra hệ thống các quan điểm và đề xuất được
các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát việc thực hiện pháp
luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương
ở Việt Nam thời gian tới. Những quan điểm này dựa trên những tổng
kết thực tiễn mới nhất của Đảng và Nhà nước, được khẳng định trong
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng năm 2016,
Hiến pháp 2013 – bản Hiến pháp mới nhất ở Việt Nam. Các giải
pháp mà Luận án đề xuất gắn chặt với lĩnh vực chuyên ngành đất đai,
dựa trên những điều kiện chính trị, pháp lý, văn hoá, xã hội ở thời
điểm hiện tại của Việt Nam, đồng thời dựa trên các dự báo về xu
hướng phát triển đến năm 2035.
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, nội dung của
Luận án được kết cấu thành 4 Chương
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu về kiểm soát việc
thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính
quyền địa phương.

Chương 2:Lý luận về kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm
quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương ở Việt Nam.
Chương 3: Thực trạng kiểm soát việc thực hiện pháp luật về
thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương ở Việt
Nam.
Chương 4: Định hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm
soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai
của chính quyền địa phương ở Việt Nam hiện nay.


5
Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
VỀ KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT
VỀ THẨM QUYỀN TRONG QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI
CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG
Từ việc tổng hợp các công trình nghiên cứu, Luận án đã tổng
quan về tình hình nghiên cứu từ số lượng các công trình nghiên cứu
đến chủng loại, nội dung chủ yếu mà các công trình đó nghiên cứu.
Đặc biệt, Luận án chỉ ra những luận điểm, kiến nghị đặc sắc có giá trị
tham khảo cho việc thực hiện Đề tài luận án.
1.1 Những công trình khoa học nghiên cứu về việc thực hiện pháp
luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa
phương
Sau khi phân tích các công trình nghiên cứu với hai nhóm nhỏ:
Công trình nghiên cứu ở nước ngoài và công trình nghiên cứu ở Việt
Nam, Luận án đưa ra đánh giá chung như sau:
- Có hàng trăm công trình nghiên cứu đã đề cập đến vấn đề thực
hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa
phương ở Việt Nam. Mỗi công trình nghiên cứu dưới những góc nhìn

khác nhau, dưới các khía cạnh khác nhau về quản lý và sử dụng đất đai.
- Những công trình nghiên cứu về cơ bản, đều tập trung vào việc
đánh giá thực trạng thực thi các quy định của pháp luật đất đai trong
quản lý ở địa phương. Có công trình đi sâu nghiên cứu việc thực hiện
pháp luật về một thẩm quyền nào đó của chính quyền địa phương
như thu hồi đất, tái định cư hay cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng
đất.
- Các công trình nghiên cứu đều khẳng định, thực hiện nghiêm
chỉnh pháp luật đất đai trong hoạt động của chính quyền địa phương


6
là một nguyên tắc quan trọng trong tiến trình xây dựng nhà nước
pháp quyền ở Việt Nam. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khác
nhau, việc vi phạm pháp luật đất đai trong quá trình quản lý của
chính quyền địa phương đang diễn ra khá phức tạp, dẫn đến giảm
hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước, đồng thời làm giảm niềm tin của
người dân đối với Đảng và Nhà nước.
- Tất cả các công trình nghiên cứu đều có chung một nhận định,
một trong những nguyên nhân cơ bản của những hạn chế trong thực
hiện pháp luật đất đai của chính quyền địa phương là thiếu cơ chế
hữu hiệu trong việc kiểm soát đối với chính quyền địa phương trong
lĩnh vực này. Vì vậy, các công trình nghiên cứu đều đưa ra kiến nghị
cần tăng cường kiểm soát việc thực hiện pháp luật đất đai của chính
quyền địa phương.
1.2 Những công trình khoa học nghiên cứu về kiểm soát việc thực
hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính
quyền địa phương
Những công trình nghiên cứu trong và ngoài nước có giá trị
tham khảo ở mức độ khác nhau và là cơ sở tri thức quan trọng cho

việc nghiên cứu đề tài kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm
quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương ở Việt Nam
hiện nay. Nhiều nội dung đã được đề cập trong các công trình rất có
giá trị, cụ thể:
-Tất cả các công trình nghiên cứu đều cho rằng, kiểm soát việc
thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính
quyền địa phương là yêu cầu tất yếu của quản lý nhà nước nói chung
và quản lý nhà nước ở các địa phương nói riêng.
- Với các góc độ nghiên cứu khác nhau, cấp độ công trình khác
nhau, các công trình nghiên cứu của các nhà khoa học trong và ngoài


7
nước về kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản
lý đất đai của chính quyền địa phương đã bước đầu đề cập đến những
vấn đề lý luận và thực tiễn của kiểm soát việc thực hiện pháp luật về
thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương. Từ
đó, góp phần phát triển hệ thống lý luận, cũng như thực tiễn kiểm
soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của
chính quyền địa phương ở Việt Nam.
- Ở phạm vi nhất định, theo mục tiêu nghiên cứu trực tiếp,một
số công trình đã đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát
việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của
chính quyền địa phương. Tuy nhiên, chưa có công trình nào đưa ra
hệ thống giải pháp đồng bộ, toàn diện.
- Mức độ nghiên cứu về kiểm soát việc thực hiện pháp luật về
thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương còn sơ
lược, ở từng khía cạnh hoặc nghiên cứu với từng chủ thể, với kết quả
còn khiêm tốn, chưa có công trình nào trực tiếp đặt ra và nghiên cứu
chuyên sâu, có hệ thống về vấn đề kiểm soát việc thực hiện pháp luật

về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương ở
Việt Nam.
- Một số công trình đã được thực hiện từ khá lâu nên những
đánh giá có thể không còn tính thời sự, chưa đáp ứng được những đòi
hỏi của thực tiễn.
1.3 Những nội dung về kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm
quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương ở Việt
Nam cần được tiếp tục nghiên cứu
Một là: Khẳng định tính tất yếu, xác định rõ khái niệm, đặc
điểm, mục đích, các yếu tố ảnh hưởng đến kiểm soát việc thực hiện
pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa


8
phương trong điều kiện nhà nước đơn nhất, thống nhất quyền lực và
với hệ thống chính trị một đảng cầm quyền duy nhất ở nước ta.
Hai là: Trên cơ sở khung lý thuyết đã hình thành, nghiên cứu,
đánh giá thực trạng kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền
trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương ở Việt Nam trong
thời kỳ đổi mới, tập trung vào giai đoạn 2003 đến nay; làm rõ những
mặt làm được, những khiếm khuyết và nêu lên những vấn đề đặt ra
trong quá trình thực hiện ở nước ta hiện nay.
Ba là:Chỉ ra những quan điểm của Đảng, Nhànước ta, vận dụng
kinh nghiệm của các nước trên thế giới để xây dựng hệ thống giải
pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm
quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương Việt Nam
trong thời gian tới, đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới với mục
tiêu dân giầu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
Chương 2
LÝ LUẬN VỀ KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT

VỀ THẨM QUYỀN TRONG QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI
CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG Ở VIỆT NAM
2.1 Chính quyền địa phương và nhiệm vụ, quyền hạn trong thực
hiện pháp luật về thẩm quyền quản lý đất đai.
Từ việc chỉ ra các quan điểm khác nhau về chính quyền địa
phương, Luận án đã đưa ra khái niệmchính quyền địa phương theo
quan niệm ở Việt Nam, đã được quy định chính thức trong Hiến pháp
năm 2013 và Luật tổ chức chính quyền địa phương năm 2015. Theo
đó, chính quyền địa phương gồm có Hội đồng nhân dân và Ủy ban
nhân dân được tổ chức phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải
đảo, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do luật định.


9
Xuất phát từ lý luận pháp lý, phù hợp với thực tiễn pháp luật ở
nước ta, trong phạm vi luận án này, thực hiện pháp luật về thẩm
quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương được hiểu
là các hoạt động của chính quyền địa phương phù hợp với thẩm
quyền trong quản lý đất đai để hiện thực hoá các yêu cầu của pháp
luật đất đai, đưa pháp luật đất đai vào đời sống thực tiễn.
Theo pháp luật hiện hành ở Việt Nam, chính quyền địa phương
có trách nhiệm thực hiện pháp luật phù hợp với những thẩm quyền
được phân cấp, phân quyền. Cụ thể là ban hành văn bản quy định chi
tiết các văn bản quy phạm pháp luật của các cơ quan nhà nước cấp
trên và ban hành các quyết định cá biệt, thực hiện hành vi theo thẩm
quyền luật định
2.2 Khái niệm, đặc điểm và mục đích kiểm soát việc thực hiện pháp
luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa
phương
2.2.1 Khái niệm, đặc điểm kiểm soát việc thực hiện pháp luật về

thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương
Kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý
đất đai của chính quyền địa phương là xem xét, đánh giá việc thực
hiện thẩm quyền quản lý đất đai của chính quyền địa phương theo
quy định pháp luật nhằm đảm bảo việc thực hiện pháp luật nghiêm
chỉnh, chính xác và hiệu quả ở địa phương.
Các đặc điểm cơ bản của kiểm soát việc thực hiện pháp luật về
thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương bao
gồm: Chủ thể kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền
trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương rất phong phú; đối
tượng chịu sự kiểm soát là chính quyền địa phương trong quá trình
thực hiện pháp luật trong quản lý đất đai phù hợp với thẩm quyền


10
được pháp luật quy định; là hoạt động có mục đích; được tiến hành
bằng nhiều hình thức, dựa trên những căn cứ do pháp luật quy định.
2.2.2 Mục đích kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm
quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương
- Kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản
lý đất đai của chính quyền địa phương nhằm bảo đảm quyền lực
thuộc về nhân dân - chủ thể của quyền lực nhà nước và chủ sở hữu
đất đai
- Kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản
lý đất đai của chính quyền địa phương nhằm ngăn ngừa và kịp thời
phát hiện sự lạm quyền, thiếu trách nhiệm trong thực hiện pháp luật
đất đai trên thực tế ở các địa phương
- Kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản
lý đất đai của chính quyền địa phương nhằm bảo đảm quyền và lợi
ích của người dân, đồng thời giảm thiểu những tác động tiêu cực đến

đời sống của người dân trong quá trình thực hiện pháp luật
- Kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản
lý đất đai của chính quyền địa phương nhằm nâng cao hiệu quả quản
lý nhà nước về đất đai ở các địa phương
- Kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản
lý đất đai của chính quyền địa phương góp phần hoàn thiện pháp luật
đất đai.
2.3 Chủ thể, nội dung, hình thức kiểm soát việc thực hiện pháp
luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa
phương
2.3.1 Chủ thể kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền
trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương
Cơ quan quản lý nhà nước ở Trung ương. Bao gồm Quốc hội,


11
chủ thể kiểm soát nhằm đảm bảo các giới hạn hành vi mà Quốc hội
đặt ra được tuân thủ nghiêm chỉnh trên thực tế. Chính phủ, chủ thể
kiểm soát nhằm đảm bảo sự thống nhất trong hoạt động quản lý, đảm
bảo chính quyền địa phương thực thi quyền lực được Chính phủ phân
cấp, uỷ quyền trong giới hạn cho phép. Các hoạt động kiểm soát của
Chính phủ đối với việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản
lýđất đai của chính quyền địa phương được thực hiện cơ bản thông
qua hoạt động của Bộ Tài nguyên và Môi trường.
Tổ chức xã hội. Là tổ chức của nhân dân, đại diện nhân dân
kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất
đai của chính quyền địa phương
Cá nhân công dân nhân danh người chủ quyền lực và chủ sở
hữu đất đai, kiểm soát đối với việc thực hiện pháp luật về thẩm
quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương.

Tòa án nhân dân có nhiệm vụ bảo vệ công lý khi quyền, lợi ích
của cá nhân, cơ quan, tổ chức bị xâm hại, thực hiện kiểm soát việc
thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính
quyền địa phương thông qua chức năng xét xử.
Chính quyền địa phương tự kiểm soát việc thi hành các quy định
của pháp luật đất đai trong qúa trình thực hiện thẩm quyền của mình.
2.3.2 Nội dung kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền
trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương
Phù hợp với thẩm quyền cơ bản của chính quyền địa phương
trong quản lý đất đai, nội dung kiểm soát bao gồm: kiểm soát việc
ban hành hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý, sử
dụng đất; kiểm soát thực hiện pháp luật về xây dựng quy hoạch, kế
hoạch sử dụng đất; kiểm soát thực hiện pháp luật về giao đất, cho thuê
đất, chuyển đổi mục đích sử dụng đất; kiểm soát thực hiện pháp luật về


12
thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất; kiểm soát
thực hiện pháp luật về đăng ký đất đai, cấp Giấy chứng nhận quyền sử
dụng đất; kiểm soát thực hiện pháp luật về tài chính liên quan đến đất
đai; kiểm soát thực hiện pháp luật về quản lý hệ thống các hồ sơ địa
chính, hệ thống cung cấp thông tin đất đai, hệ thống dịch vụ đất đai.
2.3.3 Hình thức kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm
quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương
Hình thức kiểm soát là cách thức để chủ thể có thẩm quyền
xem xét, theo dõi, đánh giá việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền
trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương. Kiểm soát thực
hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai có thể được
thực hiện thông qua nhiều hình thức khác nhau nhưng có thể kể
đến những hình thức cơ bản sau:

- Kiểm soát thông qua hoạt động giám sát việc thực hiện pháp luật
về thẩm quyền trong quản lý đất đai của cơ quan quyền lực nhà nước, tổ
chức xã hội, nhân dân.
- Kiểm soát thông qua hoạt động kiểm tra, thanh tra việc thực
hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai
- Kiểm soát thông qua hoạt động giải quyết các tranh chấp trong
việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai bao
gồm giải quyết khiếu nại, tố cáo và hoạt động xét xử.
2.4 Các yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến kiểm soát việc thực hiện
pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa
phương
- Mức độ hoàn thiện của pháp luật, kể cả pháp luật về thẩm
quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương và pháp luật
về kiểm soát việc thực hiện.
- Phương thức tổ chức, hoạt động của chính quyền địa phương


13
thể hiện tính chất của các quan hệ và mức độ ảnh hưởng của các chủ
thể khác với chính quyền địa phương, từ đó quy định phương thức
kiểm soát đối với việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản
lý đất đai của chính quyền địa phương.
- Năng lực của chủ thể kiểm soát thể hiện ở những quyền hạn,
trách nhiệm mà chủ thể đó có được trong quá trình thực hiện kiểm
soát, năng lực của nguồn lực con ngườivà các điều kiện vật chất. Đây
là yếu tố có ý nghĩa quyết định hiệu lực, hiệu quả của hoạt động kiểm
soát.
Chương 3
THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN PHÁP
LUẬTVỀ THẨM QUYỀN TRONG QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG Ở VIỆT NAM
3.1 Cơ sở pháp lý cho kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm
quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương
3.1.1 Cơ sở pháp lý cho kiểm soát của các cơ quan nhà nước
đối với việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai
của chính quyền địa phương.
Hiến pháp năm 2013 chính thức ghi nhận nguyên tắc kiểm soát
quyền lực nhà nước trong đó có kiểm soát việc thực hiện pháp luật về
thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương. Trên
cơ sở Hiến pháp, hàng loạt các văn bản pháp luật liên quan đến kiểm
soát việc thực hiện pháp luật đất đai, đặc biệt là Luật đất đai năm
2013 được xây dựng và ngày càng hoàn thiện. Đây chính là những bổ
sung quan trọng, có ý nghĩa quyết định thẩm quyền, nội dung, hình
thức và hiệu lực, hiệu quả sự kiểm soát của các cơ quan nhà nước đối
với việc thực hiện pháp luật đất đai của chính quyền địa phương ở
Việt Nam.


14
3.1.2 Cơ sở pháp lý cho kiểm soát của nhân dân đối với việc
thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính
quyền địa phương.
Cơ sở pháp lý cho kiểm soát của nhân dân đối với việc thực hiện
về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương đã
được bổ sung, hoàn thiện đáng kể. Hiến pháp năm 2013 đã quy định
đầy đủ hơn các hình thức thực hiện quyền lực nhà nước của nhân dân
bằng dân chủ đại diện thông qua các cơ quan Nhà nước, các tổ chức
xã hội và bằng các hình thức dân chủ trực tiếp. Trên cơ sở đó, Luật
Đất đai năm 2013 quy định rõ ràng nguyên tắc, nội dung, hình thức
giám sát của nhân dân đối với việc thực hiện pháp luật về thẩm

quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương một cách
trực tiếp hoặc thông qua các tổ chức đại diện thực hiện quyền giám
sát và phản ánh các sai phạm trong quản lý và sử dụng đất đai.
3.2 Thực trạng chủ thể, hình thức, nội dung kiểm soátviệc thực
hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính
quyền địa phương
3.2.1 Thực trạng chủ thể kiểm soát
3.2.1.1 Ưu điểm
- Kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản
lý đất đai của chính quyền địa phương đã được thực hiện bởi nhiều
chủ thể bao gồm các cơ quan nhà nước và xã hội.
- Các chủ thể kiểm soát việc thực hiện pháp luậtvề thẩm quyền
trong quản lý đất đai ngày càng được củng cố về địa vị, quyền hạn,
năng lực hướng tới đảm bảo sự độc lập, khách quan và hiệu qủa
trong kiểm soát.


15
-Trách nhiệm phối hợp trong thực thi nhiệm vụ của các chủ thể
kiểm soát được đề cao
3.2.1.2 Hạn chế
- Còn có sự chồng chéo, đùn đẩy, ỷ lại, thiếu trách nhiệm giữa các
cấp, các chủ thể trong hoạt động kiểm soát, đôi khi làm cản trở đến
hoạt động bình thường của chính quyền địa phương.
- Giữa chủ thể kiểm soát là các cơ quan hành chính nhà nước với
chính quyền địa phương hoặc là tồn tại mối quan hệ phụ thuộc, cấp
dưới kiểm soát hoạt động của cấp trên hoặc là cấp trên với cấp dưới
nhưng cấp dưới thực hiện công việc do cấp trên phân cấp và phải chịu
trách nhiệm nên xét cho cùng vẫn chỉ là hoạt động tự kiểm tra. Do đó
dẫn đến tình trạng thiếu khách quan trong đánh giá, chỉ ra sai sót và

kiến nghị biện pháp xử lý.
- Đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân chủ yếu hoạt động kiêm
nhiệm, nhất là kiêm nhiệm khối hành chính, dẫn đến tình trạng quá tải
trong công việc và có sự xung đột về lợi ích do “vừa đá bóng vừa thổi
còi”, hoạt động kiểm soát còn mang tính hình thức, thay vì đánh giá,
nhận xét thì cơ quan quyền lực dễ đồng thuận với những gì mà họ đã
thực hiện với vai trò công chức của cơ quan hành chính.
- Toà án nhân dân chưa có thẩm quyền phán quyết tính hợp pháp
của các văn bản quy phạm pháp luật của chính quyền địa phương.
Cách thiết kế toà án hiện nay làm ảnh hưởng đến tính độc lập của Toà
án trong xét xử.
- Mối quan hệ giữa chủ thể kiểm soát là nhân dân với chính quyền
địa phương là quan hệ giữa người bị quản lý và người quản lý. Với sự
bất cân xứng về quyền lực, điều kiện, cộng thêm với trình độ dân trí
của một bộ phận nhân dân còn thấp, phần nào nói nên tính kém hiệu
quả trong kiểm soát của nhân dân đối với việc thực hiện pháp luật đất


16
đai về thẩm quyền trong quản lýcủa chính quyền địa phương. Sự phụ
thuộc của các tổ chức xã hội vào chính các đối tượng kiểm soát là
một thách thức cho chủ thể kiểm soát này. Hầu hết các phương tiện
thông tin đại chúng thuộc sở hữu nhà nước, trong phản ánh các thông
tin liên quan đến chính quyền nhà nước, đâu đó vẫn còn hạn chế về
tính độc lập, khách quan và chính xác.
3.2.2 Thực trạng hình thức kiểm soát
3.2.2.1 Ưu điểm
- Các hình thức kiểm soát đa dạng và phong phú phù hợp với
chức năng, thẩm quyền của từng chủ thể kiểm soát, tạo sự linh hoạt
trong áp dụng vào từng trường hợp cụ thể, trong từng điều kiện nhất

định và đảm bảo sự bổ khuyết giữa các hình thức kiểm soát.
- Hình thức kiểm soát được đổi mới theo hướng đảm bảo quyền
chủ động của các chủ thể kiểm soát.
- Có sự phối hợp trong thực hiện các hình thức kiểm soát.
- Trong quá trình kiểm soát, các chủ thể đã coi trọng việc điều
tra xã hội về trong quản lý, sử dụng đất đai và mức độ hài lòng của
công dân đối với các quyết định hành chính trong quản lý nhà nước về
đất đai.
3.2.2.2 Hạn chế
- Hầu hết các hình thức kiểm soát, về cơ bản mới chỉ thực hiện
được mục tiêu xem xét, đánh giá đúng, sai mà chưa thực sự đảm bảo
mục tiêu xử lý để khắc phục sai phạm và điều khiển cho đối tượng
chịu sự kiểm soát phải thực hiện pháp luật một cách đúng đắn.
- Một số hình thức kiểm soát đã được quy định nhưng chưa
được thực hiện trên thực tế hoặc được thực hiện một cách hình thức.
- Mối quan hệ giữa kiểm soát của nhân dân với kiểm soát của nhà
nước chưa chặt chẽ, thiếu hiệu qủa.


17
3.2.3 Thực trạng nội dung kiểm soát
3.2.3.1 Ưu điểm
- Pháp luật quy định rõ ràng về nội dung kiểm soát việc thực
hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền
địa phương.
- Hầu hết các nội dung của pháp luật về thẩm quyền trong quản
lýđất đai của chính quyền địa phương đều được quan tâm kiểm soát.
- Nội dung kiểm soát trong từng giai đoạn cụ thể, phù hợp với
tình hình thực tế, giải quyết những nội dung về thực hiện pháp luật
đất đai của chính quyền địa phương đang nổi cộm, gây nhiều bức xúc

trong xã hội.
3.2.3.2 Hạn chế
- Các quy định của pháp luật về quyền hạn, trách nhiệm của các
chủ thể kiểm soát được quy định khá chung chung cho mọi lĩnh vực,
rất ít các quy định cụ thể và trực tiếp về việc kiểm soát các nội dung
thực hiện pháp luật đất đai của chính quyền địa phương hoặc có thì
cũng chưa thể hiện hết các nội dung thuộc thẩm quyền quản lý đất
đai của chính quyền địa phương, vì vậy thiếu tính toàn diện.
- Đa số các chủ thể chưa thực hiện kiểm soát đối với tất cả các
nội dung thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của
chính quyền địa phương, trừ cơ quan chuyên ngành là Bộ Tài nguyên
và môi trường.
- Kiểm soát văn bản chủ yếu mới tập trung vào tiến độ ban
hành, số lượng văn bản quy phạm pháp luật quy định chi tiết mà
chưa đi sâu vào nội dung cụ thể của từng văn bản.
-Kiểm soát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân phần
lớn chưa được quan tâm đúng mức.


18
3.3 Thực trạng kết quả hoạt động kiểm soát việc thực hiện pháp
luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa
phương
3.3.1 Ưu điểm
Thông qua kiểm soát phát hiện và kịp thời ngăn chặn hiện tượng
lạm quyền, thiếu trách nhiệm trong việc thực hiện pháp luật về thẩm
quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương; đã kiến nghị
thu hồi số lượng lớn về tiền và đất, góp phần hạn chế thất thoát, lãng
phí trong quản lý, sử dụng đất đai, tăng thu ngân sách nhà nước; góp
phần làm trong sạch bộ máy nhà nước, nâng cao chất lượng đội ngũ

cán bộ, công chức, nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý đất đai ở địa
phương; góp phần khắc phục những bất cập của pháp luật đất đai và
việc tổ chức thực hiện pháp luật đất đai.
3.3.2 Hạn chế
- Kiểm soát của các cơ quan trung ương còn thiếu tính chủ động,
chủ yếu mới dựa trên xem xét báo cáo của chính quyền địa phương mà
chưa chủ động tìm kiếm các thông tin độc lập và sự tham gia của các
chuyên gia trong khi vẫn có tình trạng báo cáo chuẩn bị sơ sài, gửi
không đúng thời hạn nên thông tin nhận được chưa thật sự khách quan,
đầy đủ, kịp thời.
- Hoạt động tự kiểm soát của chính quyền địa phương còn kém hiệu
quả.
- Những phán quyết chưa thực sự chính xác của toà án trong xét
xử hành chính còn chiếm tỉ lệ khá cao.
- Kiểm soát của nhân dân còn mang tính hình thức.
- Hiệu lực thực tế của các kết luận, kiến nghị của chủ thể kiểm soát
thấp.
- Những trường hợp tham nhũng trong lĩnh vực đất đai được


19
phát hiện từ kiểm soát việc thực hiện pháp luật đất đai của chính
quyền địa phương còn hạn chế.
3.4 Nguyên nhân dẫn đến thực trạng kiểm soát việc thực hiện pháp
luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa
phương.
3.4.1 Nguyên nhân của những ưu điểm.
Cơ sở pháp lý cho kiểm soát ngày càng hoàn thiện hơn;thẩm
quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương được pháp
luật quy định ngày càng rõ ràng và phù hợp hơn với điều kiện thực

tế; hoạt động quản lý đất đai của chính quyền địa phương ngày càng
dân chủ, công khai, minh bạch; kinh tế, xã hội ngày càng phát triển là
những đảm bảo cơ bản cho khả năng và hiệu quả kiểm soát; sự hội
nhập ngày càng sâu rộng của Việt Nam trên trường quốc tế, tạo điều
kiện cho các chủ thể, đối tượng kiểm soát học hỏi kinh nghiệm kiểm
soát quyền lực nhà nước trên thế giới.
3.4.2 Nguyên nhân của những hạn chế.
Hạn chế xuất phát từ những nguyên nhân cơ bản sau: Các chủ
thể trong xã hội chưa nhận thức đầy đủ vai trò của kiểm soát việc
thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính
quyền địa phương;cơ sở pháp lý cho hoạt động kiểm soát việc thực
hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai còn nhiều bất
cập; mối quan hệ phân công, phối hợp trong thực hiện quyền lực giữa
các cơ quan nhà nước trung ương với chính quyền địa phương chưa
rành mạch; hoạt động quản lý đất đai của chính quyền địa phương
chưa thực sự công khai, minh bạch; các đảm bảo về con người và tài
chính cho hoạt động kiểm soát còn hạn chế.


20
Chương 4
ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ
KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT
VỀ THẨM QUYỀN TRONG QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI
CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
Hiệu quả kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền
trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương được thể hiện ở kết
quả đạt được so với mục đích đặt ra và sự đầu tư của Nhà nước, của
toàn xã hội trong kiểm soát. Để nâng cao hiệu quả kiểm soát, cần
thực hiện đồng bộ các giải pháp, theo những định hướng sau:

4.1 Định hướng kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền
trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương.
Một là, kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong
quản lý đất đai của chính quyền địa phương đảm bảo nguyên tắc
quyền lực công phải phục vụ lợi ích công và phục vụ nhân dân.
Hai là, kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong
quản lý đất đai của chính quyền địa phương đảm bảo quyền sở hữu
toàn dân đối với đất đai.
Ba là, kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong
quản lý đất đai của chính quyền địa phương phải dựa trên cơ sở các
quy định của pháp luật.
Bốn là, kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong
quản lý đất đai của chính quyền địa phương phải gắn với xây dựng
môi trường dân chủ, công khai, minh bạch.
Năm là, kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong
quản lý đất đai của chính quyền địa phương đảm bảo phù hợp với
điều kiện hội nhập quốc tế.


21
4.2 Giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát việc thực hiện pháp
luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa
phương
4.2.1 Nâng cao nhận thức về kiểm soát việc thực hiện pháp luật
về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương
4.2.2 Đổi mới phân cấp, phân quyền trong quản lý đất đai nhằm
đảm bảo tính minh bạch về thẩm quyền của chính quyền địa phương
4.2.3 Tăng cường công khai, minh bạch trong xây dựng, thực
hiện và kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản
lý đất đai.

4.2.4 Đảm bảo tính độc lập của các chủ thể trong kiểm soát việc
thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính
quyền địa phương
4.2.5 Tăng cường và đổi mới các hình thức kiểm soát việc thực
hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền
địa phương.
4.2.6 Đảm bảo các nguồn lực con người và vật chất cho hoạt động
kiểm soát
4.2.7 Nâng cao hiệu lực thực tế của các quyết định, kết luận,
kiến nghị của các chủ thể kiểm soát.
4.2.8 Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đối
với kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý
đất đai của chính quyền địa phương.


22
KẾT LUẬN
Luận án này nghiên cứu về kiểm soát việc thực hiện pháp luật
về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương ở
Việt Nam hiện nay nhằm làm sáng tỏ lý luận về kiểm soát một bộ
phận của quyền lực nhà nước - quyền hành pháp trong lĩnh vực đất
đai được quy định tại Hiến pháp năm 2013 do chính quyền địa
phương thực hiện.
Luận án đã đạt được một số kết quả sau:
- Luận án đã nghiên cứu tổng quan tình hình nghiên cứu có liên
quan đến đề tài kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền
trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương ở trong và ngoài
nước. Từ đó, đi sâu vào nghiên cứu đề tài kiểm soát việc thực hiện
pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa
phương ở Việt Nam hiện nay dưới góc độ khoa học pháp lý, trong

đặc điểm, điều kiện ở Việt Nam.
- Về cơ sở lý luận, Luận án chỉ ra yêu cầu khách quan của kiểm
soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của
chính quyền địa phương ở Việt Nam hiện nay; phân tích khái niệm,
đặc điểm, mục đích của kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm
quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương; chủ thể, nội
dung và hình thức kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền
trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương. Luận án đã chỉ ra
các chủ thể kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong
quản lýđất đai của chính quyền địa phương bao gồm các cơ quan nhà
nước, các tổ chức xã hội và nhân dân với tư cách là chủ thể quyền
lực nhà nước, chủ sở hữu đất đai. Tính đa dạng và phong phú về chủ
thể cũng quy định sự đa dạng về hình thức. Các hình thức kiểm soát
cơ bản được chỉ ra trong Luận án bao gồm giám sát của các cơ quan


23
quyền lực nhà nước, tổ chức xã hội và nhân dân; thanh tra, kiểm tra,
giải quyết khiếu nại, tố cáo của các cơ quan hành chính nhà nước và
hoạt động xét xử của toà án. Luận án phân tích các nội dung kiểm
soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của
chính quyền địa phương từ kiểm soát ban hành văn bản quy phạm
pháp luật đến kiểm soát các hoạt động cụ thể như xây dựng quy
hoạch, kế hoạch sử dụng đất, quyết định giao đất, cho thuê đất, đăng
ký, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyết định giá đất, thu
hồi, bồi thường, tái định cư đến xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai. Bên
cạnh đó, Luận án chỉ ra những yếu tố ảnh hưởng đến kiểm soát việc
thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của chính
quyền địa phương bao gồm pháp luật, mối quan hệ giữa trung ương,
địa phương và điều kiện về con người, vật chất.

- Về thực trạng kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm
quyền trong quản lý đất đai của chính quyền địa phương ở Việt Nam
hiện nay, Luận án đã tổng hợp, phân tích cơ sở pháp lý của kiểm soát
việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất đai của
chính quyền địa phương, đánh giá thực trạng kiểm soát của các chủ
thể đặt trong mối liên hệ với nội dung, hình thức kiểm soát; chỉ ra
những mặt tích cực, những điểm còn hạn chế trong kiểm soát việc
thực hiện pháp luật đất đai của chính quyền địa phương hiện nay.
Luận án cũng khẳng định các nguyên nhân cơ bản dẫn đến thực trạng
kiểm soát việc thực hiện pháp luật về thẩm quyền trong quản lý đất
đai của chính quyền địa phương giai đoạn vừa qua là do hạn chế về
nhận thức của các chủ thể trong xã hội, sự bất cập của luật pháp, sự
thiếu công khai, minh bạch trong quản lý đất đai và thiếu các đảm
bảo về con người, vật chất. Điều đó đặt ra vấn đề cần phải tiếp tục