ẩn dụ

KIỂM TRA BÀI CŨ

Nhân hóa là gì? Kể tên các kiểu nhân hóa?
- Hãy chỉ ra và nêu tác dụng của phép nhân hóa trong

ví dụ sau:
Tre, anh hùng lao động! Tre, anh hùng chiến đấu!


Tiết 99-Chủ đề biện pháp tu từ

ẨN DỤ
Ngữ liệu và phân tích ngữ liệu
Ngữ liệu 1
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm
(Đêm nay Bác không ngủ-Minh Huệ)
-Cụm từ “người cha” để chỉ Bác Hồ
- Vì Bác và người cha có những phẩm chất giống nhau
(Tuổi tác, tình yêu thương, sự chăm sóc chu đáo với
con)

I. Hình thành kiến thức
mới
1. Ẩn dụ là gì?


Tiết 99-Chủ đề biện pháp tu từ

ẨN DỤ
Ngữ liệu và phân tích ngữ liệu
Ngữ liệu 1

Hoạt động nhóm
- Đối chiếu 2 cặp câu thơ sau, cho biết chúng có gì
giống và khác nhau trong cách diễn đạt?
1-

Bác Hồ như người cha
đốt lửa cho anh nằm

2-

Người cha mái tóc bạc
đốt lửa cho anh nằm

•Giống:
-Đều ví Bác như người cha trên cơ sở nét tương đồng
- Tạo cho sự diễn đạt có tính gợi hình, gợi cảm hơn
cách nói bình thường

I. Hình thành kiến thức
mới
1. Ẩn dụ là gì?


Tiết 99-Chủ đề biện pháp tu từ

ẨN DỤ
Ngữ liệu và phân tích ngữ liệu
Ngữ liệu 1

•Giống:
-Đều ví Bác như người cha trên cơ sở có nét tương
đồng
- Tạo cho sự diễn đạt có tính gợi hình, gợi cảm hơn
cách nói bình thường

•Khác:
1- Có đủ vế A(Bác Hồ), từ so sánh (như)
Vế B (người cha)=> phép so sánh
2- Chỉ có vế B (người cha), ẩn đi vế A(Bác Hồ) không
có từ so sánh => có tính hàm súc, liên tưởng sâu sắc
hơn=> so sánh ngầm
=> Ẩn dụ

I. Hình thành kiến thức
mới
1. Ẩn dụ là gì?
- Ẩn dụ là gọi tên sự vật hiện
tượng này bằng tên sự vật
hiện tượng khác có nét
tương đồng với nó nhằm
tăng sức gợi hình gợi cảm
cho sự diễn đạt.


Tiết 99-Chủ đề biện pháp tu từ

ẨN DỤ
THẢO LUẬN
Cho những câu thơ sau:
a. Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ (Viễn Phương)
b. Kìa mặt trời Nga bừng chói ở phương Đông
Cây cay đắng đã ra mùa quả ngọt (Chế lan Viên)
c. Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng

(Nguyễn Khoa Điềm)

Những từ “Mặt trời” trong câu thơ trên, trường hợp nào dùng với nghĩa đen?
Trường hợp nào dùng với nghĩa bóng? Trường hợp nào dùng với phép ẩn dụ?
Để chỉ gì ?


Tiết 99-Chủ đề biện pháp tu từ

ẨN DỤ
Ngữ liệu và phân tích ngữ liệu

I. Hình thành kiến thức mới

Ngữ liệu 2

1. Ẩn dụ là gì?

a. Về thăm nhà Bác làng Sen

2. Các kiểu ẩn dụ

Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng
“thắp” -> chỉ: nở hoa -> cách thức thực hiện
=>ẩn dụ cách thức
“lửa hồng” -> chỉ màu đỏ của hoa râm bụt
=>ẩn dụ hình thức



Tiết 99-Chủ đề biện pháp tu từ

ẨN DỤ
Ngữ liệu và phân tích ngữ liệu
Ngữ liệu 2

I. Hình thành kiến thức mới
1. Ẩn dụ là gì?

b. Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn
tan sau kỳ mưa dầm, vui như thấy chiêm bao đứt 2. Các kiểu ẩn dụ
quãng
• Có 4 kiểu ẩn dụ thường gặp
Nắng: Cảm nhận của thị giác
- Ẩn dụ hình thức
Giòn tan: cảm nhận của vị giác
- Ẩn dụ cách thức
=>ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
- Ẩn dụ phẩm chất

c. Người cha mái tóc bạc
- Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
Đốt lửa cho anh nằm
• Ghi nhớ : (SGK)
“Người cha” -> chỉ Bác Hồ -> sự tương đồng về
•Lưu ý: Muốn phân tích được tác
phẩm chất =>ẩn dụ phẩm chất
dụng của phép ẩn dụ cần:
VD: Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
- Từ từ
(B)vàđểgiá
tìm
-Nêu được
giángữ
trị ẩn
gợidụ
hình
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
(A)cảm.
trị gợi
(Viễn Phương) đến


Tiết 99-Chủ đề biện pháp tu từ

ẨN DỤ
Ngữ liệu và phân tích ngữ liệu
Ngữ liệu 2

I. Hình thành kiến thức mới

1. Ẩn dụ là gì?

b. Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn
tan sau kỳ mưa dầm, vui như thấy chiêm bao đứt 2. Các kiểu ẩn dụ
quãng
• Có 4 kiểu ẩn dụ thường gặp
Nắng: Cảm nhận của thị giác
- Ẩn dụ hình thức
Giòn tan: cảm nhận của vị giác
- Ẩn dụ cách thức
=>ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
- Ẩn dụ phẩm chất
c. Người cha mái tóc bạc
- Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
Đốt lửa cho anh nằm
• Ghi nhớ : (SGK)
“Người cha” -> chỉ Bác Hồ -> sự tương đồng về
•Lưu ý: Muốn phân tích được tác
phẩm chất =>ẩn dụ phẩm chất
dụng của phép ẩn dụ cần:
VD: Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
- Từ từ
(B)vàđểgiá
tìm
-Nêu được
giángữ
trị ẩn
gợidụ
hình
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ

(A)cảm.
trị gợi
(Viễn Phương) đến


Tiết 99-Chủ đề biện pháp tu từ

ẨN DỤ
II. Luyện tập

Bµi tËp 1:

Câu 1: Hình ảnh mặt trời trong câu thơ nào dưới đây được dùng
theo lối ấn dụ?
A. Mặt trời mọc ở đằng đông
B. Thấy anh như thấy mặt trời
Chói chang khó ngó, trao lời khó trao
C
C. Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lí chói qua tim
D. Bác Hồ như ánh mặt trời xua tan màn đêm giá lạnh


Tiết 99-Chủ đề biện pháp tu từ

ẨN DỤ
II. Luyện tập

Bµi tËp 1:

Câu 1: Hình ảnh mặt trời trong câu thơ nào dưới đây được dùng
theo lối ấn dụ?
A. Mặt trời mọc ở đằng đông
B. Thấy anh như thấy mặt trời
Chói chang khó ngó, trao lời khó trao
C
C. Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lí chói qua tim
D. Bác Hồ như ánh mặt trời xua tan màn đêm giá lạnh


Tiết 99-Chủ đề biện pháp tu từ

ẨN DỤ
II. Luyện tập

Bµi tËp 1:
Câu 2: Câu thơ sau thuộc kiểu ẩn dụ nào?
Một tiếng chim kêu sáng cả rừng
A. Ẩn dụ hình thức
B. Ẩn dụ cách thức
C. Ẩn dụ phẩm chất
D. Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
D


Tit 99-Ch bin phỏp tu t

N D
II. Luyn tp

Bài tập 2:

- Cách 1: Cách diễn đạt bình thường
( chỉ nhằm mục đích thông báo)
- Cách 2: Có sử dụng so sánh
- Cách 3: Có sử dụng ẩn dụ

có tính hình tượng, biểu
cảm hơn so với cách nói
bình thường

-> ẩn dụ làm cho câu nói có tính hàm súc cao hơn .


Tit 99-Ch bin phỏp tu t

N D
II. Luyn tp

a. ăn quả, kẻ trồng cây:

Bài tập 3:

- ăn quả : những người thừa hưởng thành quả -> Có nét tương
đồng về cách thức với sự hưởng thụ thành quả lao động.
-> ẩn dụ cách thức
- kẻ trồng cây : người lao động, người làm ra thành quả.
-> Có nét tương đồng về phẩm chất với người lao động, ngư
ời gây dựng - tạo ra thành quả.

-> ẩn dụ phẩm chất
b. mực, đen; đèn, sáng:
- mực, đen: có nét tương đồng về phẩm chất với cái xấu.
- đèn, sáng: có nét tương đồng về phẩm chất với cái tốt, cái hay,
cái tiến bộ.
-> ẩn dụ phẩm chất


Tit 99-Ch bin phỏp tu t

N D
II. Luyn tp

Bài tập 3:

c. thuyền, bến:
- thuyền: chỉ người đi xa
- bến: chỉ người ở lại

-> Có nét tương đồng về phẩm chất.
=> n d phm cht
d. mặt trời
-Mặt trời trong lăng : ẩn dụ, chỉ Bác Hồ vì có nét tương đồng
về phẩm chất .Ngi nh mt tri soi sỏng dn ng ch li
cho dõn tc ta thoỏt khi cuc sng nụ l ti tm, i ti t do
hnh phỳc
=> n d phm cht


Tit 99-Ch bin phỏp tu t

N D
II. Luyn tp

Bài tập 3:

c. thuyền, bến:
- thuyền: chỉ người đi xa
- bến: chỉ người ở lại

-> Có nét tương đồng về phẩm chất.
=> n d phm cht
d. mặt trời
-Mặt trời trong lăng : ẩn dụ, chỉ Bác Hồ vì có nét tương đồng
về phẩm chất .Ngi nh mt tri soi sỏng dn ng ch li
cho dõn tc ta thoỏt khi cuc sng nụ l ti tm, i ti t do
hnh phỳc
=> n d phm cht


Tiết 99-Chủ đề biện pháp tu từ

ẨN DỤ
II. Luyện tập

Bµi tËp 4:

Em hãy phân biệt phép so sánh và ẩn dụ?

*Giống:

- Đều là phép tu từ dựa trên mối quan hệ tương đồng để tăng
sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạt
*Khác:
- So sánh: xuất hiện cả hai vế A và B, có từ so sánh và
phương diện so sánh
- Ẩn dụ: chỉ xuất hiện vế B, vế A được ẩn đi. Có tính hàm
súc và gợi sự liên tưởng sâu sắc hơn.


Tiết 99-Chủ đề biện pháp tu từ

ẨN DỤ
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
- Học bài cũ
- Làm bài tập 3 SGK
- Làm BT thêm: tìm ít nhất 5 trường hợp tục ngữ
hoăc ca dao có dùng ẩn dụ.
- Chuẩn bị bài hoán dụ.


Tiết 99-Chủ đề biện pháp tu từ

ẨN DỤ
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
- Học bài cũ
- Làm bài tập 3 SGK
- Làm BT thêm: tìm ít nhất 5 trường hợp tục ngữ
hoăc ca dao có dùng ẩn dụ.
- Chuẩn bị bài hoán dụ.

Cảm ơn quý thầy cô và các em.