TÀI LIỆU THAM KHẢO NHỮNG BIẾN đổi mới của THỜI đại NGÀY NAY

NHỮNG BIẾN ĐỔI MỚI CỦA THỜI ĐẠI HIỆN NAY
1. Quan niệm về thời đại
1.1.1. Quan niệm về thời đại của các nhà tư tưởng trong lịch sử
Nghiên cứu lịch sử tư tưởng nhân loại cho thấy đã có nhiều nhà tư tưởng
đưa ra quan niệm của mình về thời đại và phân chia lịch sử xã hội loài người
thành những thời đại lịch sử từ thấp đến cao.
- Nhà xã hội học Italia là Vicô (1668 – 1744) căn cứ vào sự khủng
hoảng có tính chu kỳ của CNTB, đã phân chia thời đại lịch sử như vòng đời
của con người gồm: Thơ ấu, thanh niên, trung niên và tuổi già. Cách thức
phân chia thời đại này, chỉ đạt được tiêu chí về lịch đại tức là phản ánh
được về thời gian mà chưa thể hiện được đầy đủ cơ sở, nội dung và đặc
điểm của thời đại.
- Nhà triết học Đức (Hêghen: 1770 – 1881), căn cứ vào địa chính trị, địa
kinh tế, lại phân chia lịch sử xã hội thành ba thời kỳ chủ yếu: Phương Đông,
cổ đại và Giéc Man. Thực chất đây là quan điểm phân chia thời đại dựa trên
cơ sở vùng lãnh thổ, lịch sử xã hội, chưa rõ nội dung nấc thang phát triển và
xu thế vận động của thời đại.
- Nhà XHCN không tưởng Pháp (Phurie: 1772 – 1873), căn cứ vào sự
tiến bộ của lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất giữa người và người trong
quá trình sản xuất, đã phân chia lịch sử xã hội loài người thành bốn thời kỳ:
Mông muội, dã man, gia trưởng và văn minh.
Quan điểm của Phuriê có những yếu tố hợp lý, đã dựa vào sự phát triển
của lực lượng sản xuất, để phân chia lịch sử xã hội loài người thành bốn thời
đại kế tiếp nhau, nhưng chưa phản ánh toàn diện mọi mặt của thời đại lịch sử.
- Nhà nhân chủng học người Mỹ (Moóc – Gan: 1818 – 1882), căn cứ vào
tình trạng hôn nhân, phân chia lịch sử xã hội thành các thời đại: Mông muội, đã
man và văn minh. Ông dựa trên cơ sở nghiên cứu lịch sử ra đời kế tiếp nhau của


2

các hình thức hôn nhân và gia đình, coi đó là tiêu chí để phân chia lịch sử loài
người thành ba thời đại lịch sử là chưa thật khoa học và toàn diện.
Ngoài ra còn có cách phân chia, những khái niệm khác như: thời đại đồ
đá, thời đại đồ đồng, thời đại cối xay gió, thời đại máy hơi nước, kỷ nguyên
hạt nhân; hay nền văn minh nông nghiệp, văn minh công nghiệp và văn minh
hậu công nghiệp.
Như vậy, trong việc phân chia các thời đại của lịch sử xã hội loài người,
có những quan điểm dựa vào cơ sở chủ quan không phản ánh đúng tiến trình
lịch sử nhân loại và làm cho việc nhận thức các thời đại hoàn toàn sai lệch. Có
người lấy kỹ thuật làm căn cứ phân chia thời đại. Cách phân chia này tuy có
những điểm hợp lý nhất định ở một mặt, một phía nào đó của thời đại, tức là
nhấn mạnh vai trò của lực lượng sản xuất. Nhưng cách phân chia này không
thể chỉ ra được tính chất xã hội và động lực phát triển của thời đại.
1.2. Quan niệm của chủ nghĩa Mác - Lênin về thời đại
Trên quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật
lịch sử (tức là góc độ triết học chính trị - xã hội) để xem xét toàn diện về thời
đại. Đồng thời, kế thừa giá trị tư tưởng của những người đi trước, trong đó
đánh giá cao những luận điểm của Phuriê và Moóc-gan. Vì thế, các nhà kinh
điển sáng lập chủ nghĩa Mác - Lênin đã xem xét vấn đề thời đại đã khác hẳn
về chất so với những nhà tư tưởng trong lịch sử, thể hiện rõ tính khoa học và
phù hợp với sự vận động của chính lịch sử loài người.
* Về khái niệm thời đại
Theo V.I.Lênin: "Thời đại sở dĩ gọi là thời đại bởi vì nó bao hàm một số
hiện tượng và chiến tranh khác nhau, điển hình cũng như không điển hình;
lớn cũng như bé, vốn có của các nước lạc hậu. Tách rời những vấn đề cụ thể
ấy bằng cách sử dụng những câu nói chung chung về thời đại…" (Lênin, toàn
tập, tập 30, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1980, tr.86-87).
- Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin thời đại là một khái niệm
khoa học dùng để phân kỳ lịch sử xã hội, phân biệt những nấc thang phát triển
của xã hội loài người.

3

- Nói đến thời đại là thời kỳ lịch sử dài, bao gồm nhiều giai đoạn khác nhau.
- Mỗi thời đại có những nội dung, đặc điểm cơ bản thể hiện bản chất của
nó, nghĩa là phải dựa trên những cơ sở khách quan, khoa học.
Ngoài khái niệm thời đại, chủ nghĩa Mác - Lênin còn sử dụng khái niệm
thời đại lịch sử, thời đại mới, thời đại hiện nay… đây đều là những khái niệm
khoa học, mỗi khái niệm nhấn mạnh những góc độ khác nhau nhưng điểm
chung nhất đều là sự khái quát ở tầng nấc cao nhất về tiến trình phát triển và
xu thế cơ bản của lịch sử xã hội loài người, cả thời gian và không gian.
Về thời gian, nó chỉ một thời kỳ lịch sử tương đối dài trong tiến trình
phát triển của lịch sử nhân loại.
Về không gian, thời đại lấy đặc trưng chủ đạo của sự phát triển xã hội
theo hướng tiến hóa và cách mạng, của sự phát triển sản xuất, của giai cấp giữ
vị trí trung tâm của lịch sử trong từng thời kỳ và toàn diện các mặt của đời
sống xã hội.
Không bao giờ chủ nghĩa Mác - Lênin xem xét thời đại một cách trừu
tượng, chung chung và áp đặt chủ quan.
Về thời đại mới, thời đại hiện nay hay thời đại chúng ta là những khái
niệm đồng nghĩa, được V.I.Lênin sử dụng rộng rãi và có thể thay thế nhau,
được đánh dấu mở đầu từ cuộc cách mạng Tháng Mười Nga giành thắng lợi,
V.I.Lênin, khẳng định nếu xét trên bình diện lịch sử toàn thế giới cách mạng
Tháng Mười Nga đã "mở đầu một thời đại mới trong lịch sử thế giới"
(V.I.Lênin, Toàn tập, tập 44, Nxb Tiến bộ, M.1978, tr.1847.
Vì sao cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 giành thắng lợi lại mở ra
thời đại mới? Bởi lẽ, do ý nghĩa lớn lao của nó. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã
viết: "Cách mạng Tháng Mười mở ra con đường giải phóng cho các dân tộc
và cả loài người, mở đầu một thời đại mới trong lịch sử, thời đại quá độ từ

chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên toàn thế giới" (Hồ Chí Minh, Toàn
tập, tập 10, Nxb ST, HN 1989, tr.544).


4

* Về cơ sở xác định thời đại
Phương pháp luận về phân kỳ thời đại lịch sử của chủ nghĩa Mác Lênin là dựa trên quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy
vật lịch sử nên tiếp cận vấn đề thời đại thực sự khoa học, toàn diện và cách
mạng. Nó là cơ sở chống lại quan niệm siêu hình, máy móc trên cơ sở giáo
điều chủ nghĩa, muốn phân kỳ quá trình lịch sử gần như theo từng ngày và
từng giờ, tuyệt đối hóa ý nghĩa của các niên đại dẫn đến quan niệm hết sức
méo mó về lịch sử.
Quan điểm biện chứng đối với quá trình lịch sử thực sự quán triệt trong
các tác phẩm của chủ nghĩa Mác - Lênin, trong đó có đề cập đến vấn đề
phương pháp luận phân kỳ thời đại lịch sử. Chủ nghĩa Mác - Lênin đã phân
tích mối liên hệ giữa sự phát triển. Kinh tế sản xuất với chính trị - giai cấp.
Lựa chọn những sự kiện lịch sử đặc biệt nổi bật đã xảy ra trong đời sống hiện
thực làm mốc để phân kỳ thời đại, bảo đảm tính khách quan, toàn diện, lịch sử
và cụ thể; giữa cái phổ biến với cái đặc thù; phải kết hợp thời đại lớn và thời
đại nhỏ để phân định nội dung thời đại lịch sử. V.I.Lênin đã khẳng định: "Dĩ
nhiên là cách phân giới hạn đó, cũng như nói chung những cách phân giới hạn
trong giới tự nhiên hoặc trong xã hội, đều chỉ có tính chất quy ước và không
cố định, đều là tương đối chứ không phải là tuyệt đối (V.I.Lênin, "dưới ngọn
cờ của người khác", Toàn tập, tập 26, Nxb Tiến bộ, M.1080, tr.174 – 175).
Chủ nghĩa Mác - Lênin dựa vào cơ sở sự ra đời hình thành kinh tế - xã
hội mới, tiến bộ thay thế hình thái kinh tế - xã hội cũ đã lỗi thời lạc hậu để xác
định thời đại lịch sử.
Đây là cơ sở thể hiện rõ quan điểm chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ
nghĩa duy vật lịch sử, nó khác hẳn về chất so với các quan điểm khác đã hình

thành trong lịch sử để phân chia thời đại. Tính khoa học của cơ sở này thể
hiện rõ cốt vật chất, phản ánh nấc thang phát triển của thời đại này với thời
đại trước là ở chỗ người ta đã sản xuất như thế nào? Thực tiễn cho thấy cái
cối xay quay bằng tay đưa lại thời đại phong kiến, cái cối xay chạy bằng nước
đưa lại thời đại tư bản chủ nghĩa.


5

Vậy mối quan hệ giữa hình thái kinh tế -xã hội với thời đại như thế nào?
Đây là mối quan hệ thể hiện giữa nội dung và hình thức. Thời đại mới ra đời
gắn liền với hình thái kinh tế - xã hội mới ưu việt hơn hẳn hình thái kinh tế xã hội cũ đã được xác lập, nhưng để cái mới chiến thắng được cái cũ là quá
trình đấu tranh cách mạng, phủ định biện chứng diễn ra quanh co phức tạp và
lâu dài. Vì một phần do sự phát triển lịch sử ở mỗi nước không đồng đều,
phần khác hình thái kinh tế - xã hội mới ra đời vạch ra sự tiến hóa của lịch sử
loài người được bắt đầu ở một nước hoặc một số nước, chứ không phải diễn
ra đồng loại ở tất cả các nước. Các hình thức và đặc điểm của sự quá độ cách
mạng từ hình thái kinh tế - xã hội cũ lên hình thái kinh tế - xã hội mới ở mỗi
nước khác nhau, cũng diễn ra đặc điểm, quy mô và thời gian khác nhau. Vì
vậy, hình thái kinh tế - xã hội mới ưu việt hơn hình thái kinh tế - xã hội cũ đã
lỗi thời lạc hậu được xác lập ở một nước cũng có nghĩa thời đại mới được mở
ra, hơn hẳn về chất so với thời đại cũ.
Chủ nghĩa Mác - Lênin, còn dựa vào cơ sở giai cấp giữ vị trí trung tâm
để phân kỳ thời đại lịch sử.
Đây là cơ sở phản ánh tiêu chí chính trị - xã hội, có quan hệ chặt chẽ với
yếu tố kinh tế - sản xuất, hình thái kinh tế - xã hội. Theo V.I.Lênin, một giai
cấp được coi là trung tâm của thời đại phải có hai điều kiện quan hệ chặt chẽ
với nhau; một là, phải đại biểu cho phương thức sản xuất tiên tiến đã ra đời
trong hiện thực; hai là, phong trào đấu tranh của giai cấp đó phù hợp với
chiều hướng phát triển khách quan của lịch sử, phù hợp với lợi ích, nguyện

vọng của quần chúng nhân dân lao động và các lực lượng cách mạng, tiến bộ
của lịch sử. V.I.Lênin đã chỉ rõ: "Chúng ta biết giai cấp nào đứng ở trung tâm
của thời đại này hay thời đại khác và xác định nội dung căn bản, phương
hướng phát triển chính của thời đại này hay thời đại khác và xác định nội
dung căn bản, phương hướng phát triển chính của thời đại ấy, những đặc điểm
chủ yếu của bối cảnh lịch sử của thời đại ấy" (Lênin, toàn tập, tập 26, Nxb
TB, M.1980 tr.174 – 175).


6

Như vậy, việc xác định giai cấp trung tâm, tiến bộ thay thế giai cấp
thống trị cũ đã lỗi thời lạc hậu là dựa trên cơ sở khách quan từ khả năng làm
cuộc cách mạng xã hội, thay đổi hình thái kinh tế - xã hội, không phụ thuộc
vào ý muốn chủ quan của một cá nhân, một giai cấp hay một đảng phái chính
trị nào. Nghiên cứu hai cơ sở phân chia thời đại lịch sử của chủ nghĩa Mác Lênin cho thấy, đây là phương pháp tiếp cận tòan diện, biện chứng khoa học,
mang tính cách mạng sâu sắc mà không có phương pháp tiếp cận nào thay thế
được.
Vận dụng cơ sở phân chia thời đại của chủ nghĩa Mác - Lênin vào phân
tích xem xét sự kiện cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 giành thắng lợi
cho thấy thời đại mới bắt đầu mở ra, thay thế thời đại tư bản chủ nghĩa.
* Nội dung, tính chất, đặc điểm, mâu thuẫn của thời đại hiện nay.
- Về nội dung của thời đại mới: theo quan điểm của V.I.Lênin, nội dung
của thời đại mới là xóa bỏ giai cấp tư sản và chủ nghĩa tư bản; đồng thời thiết
lập những cơ sở của xã hội mới là xã hội xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ
nghĩa.
Hội nghị đại biểu các Đảng cộng sản và công nhân năm 1957, 1960 đã
xác định: Nội dung căn bản của thời đại chúng ta là sự quá độ từ chủ nghĩa tư
bản lên chủ nghĩa xã hội, mở đầu bằng cách mạng Tháng Mười vĩ đại ở Nga.
Vì sao cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga năm 1917 giành

thắng lợi lại mở ra thời đại mới:" Bởi lẽ, đây là cuộc cách mạng vô sản do giai
cấp công nhân và nhân dân lao động Nga tiến hành dưới sự lãnh đạo của
chính Đảng cách mạng của giai cấp công nhân, một Đảng mácxít kiểu mới do
V.I.Lênin sáng lập.
Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 đã làm rung chuyển thế giới, đã
phá tung một khâu yếu nhất của sợi dây chuyền đế quốc chủ nghĩa mở đầu
cho một thời đại mới, để hình thành một hình thái kinh tế - xã hội mới, khác
với hình thái tư bản chủ nghĩa. Đồng thời, cũng là bước ngoặt đánh dấu vai
trò trung tâm lịch sử của giai cấp công nhân đã thay thế giai cấp tư sản lỗi
thời lạc hậu.


7

Tại sao lại khẳng định nội dung thời đại hiện nay là sự quá độ từ chủ
nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội. Bởi vì, nói đến thời đại mới ra đời thay thế
thời đại cũ, được thể hiện tập trung ở nội dung bản chất của nó quá trình thay
thế hình thái kinh tế - xã hội (hay chế độ xã hội cũ) đã lỗi thời, lạc hậu) bằng
một hình thái kinh tế - xã hội (chế độ xã hội) tiến bộ hơn. Thực tế chứng
minh, khi cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 giành thắng lợi, đánh dấu
sự ra đời hình thái kinh tế - xã hội mới, chế độ xã hội chủ nghĩa tuy chưa hoàn
thiện nhưng tỏ rõ tính ưu việt và hơn hẳn chủ nghĩa tư bản. Song hình thái
kinh tế - xã hội mới ra đời thay thế hình thái kinh tế - xã hội cũ đã lỗi thời lạc
hậu là quá trình lâu dài, trải qua thời kỳ quá độ và các giai đoạn phát triển từ
thấp đến cao. Đó là một thể hiện một quá trình tiến hóa, nấc thang phát triển
của thời đại mới so với thời đại cũ, mà cái mới ra đời còn non yếu và cái cũ
chưa xuất đi hoàn toàn. Thực tế lịch sử chứng minh hình thái kinh tế - xã hội
mới ra đời thay thế hình thái kinh tế - xã hội cũ, đều trải qua một thời kỳ quá
độ. Vì thế, việc khẳng định nội dung thời đại hiện nay là sự quá độ từ chủ
nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội, được mở đầu bằng cách mạng Tháng Mười

Nga năm 1917 là đúng đắn cách mạng và khoa học.
Một thực tế đặt ra là chủ nghĩa xã hội đã bị sụp đổ ở Liên Xô và Đông
Âu vào những năm đầu thập niên cuối của thế kỷ XX; lợi dụng thực tế này có
quan điểm cho rằng không nên khẳng định như trước đây là thời đại mới được
mở đầu từ cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 nữa. Mục đích quan điểm
này đưa ra để nhằm phủ nhận giá trị cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917,
đồng thời cũng phủ nhận luôn cả nội dung thời đại mới. Xét trên phương diện
lý luận, và cả thực tiễn luận điểm trên đây sai về mặt khoa học, phản động về
mặt chính trị. Sự sụp đổ chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và Đông Âu do nhiều
nguyên nhân, nhưng nguyên nhân sai lầm chủ quan tích tụ trong quá trình
lãnh đạo cách mạng của Đảng cộng sản. Không phải do học thuyết Mác –
Lênin đã lỗi thời lạc hậu, càng không phải thắng lợi của cách mạng Tháng
Mười Nga năm 1917 là quái thai của lịch sử…


8

- Tính chất của thời đại hiện nay: vẫn là thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư
bản lên chủ nghĩa xã hội, cuộc đấu tranh giữa chủ nghĩa xã hội với chủ nghĩa
tư bản vẫn diễn ra gay go quyết liệt, phức tạp và lâu dài.
Tính chất quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội: Được thể
hiện sự "bỏ qua", "vượt qua" hình thái kinh tế - xã hội tư bản đã lỗi thời lạc
hậu để đi lên hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa mà giai đoạn thấp
là chủ nghĩa xã hội. Tính chất quá độ đó còn thể hiện sự đan xen giữa hình
thái kinh tế - xã hội mới và cũ, phản ánh cuộc đấu tranh gay go, quyết liệt,
phức tạp, lâu dài. Thực tế chứng minh, sự quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ
nghĩa xã hội không phải diễn ra theo con đường thẳng tắp và dễ dàng. Trái lại,
quá trình đó diễn ra quanh co phức tạp vì đây là sự chuyển biến hình thái kinh
tế - xã hội từ thấp lên cao, cái mới chưa có sẵn mô hình nên có lúc cách mạng
thắng lợi và có lúc tạm thời thất bại là tất yếu.

Mặc dù chủ nghĩa xã hội đã bị sụp đổ ở Liên Xô và Đông Âu, nhưng
tính chất thời đại hiện nay vẫn không thay đổi. Bởi lẽ, một mặt chủ nghĩa tư
bản không bao giờ tự thay đổi bản chất chế độ xã hội, nó vẫn là chế độ xã hội
dựa trên chế độ chiếm hữu tư nhân tư sản về tư liệu sản xuất và bất bình đẳng
về lợi ích giai cấp trong xã hội. Chủ nghĩa xã hội tuy bị khủng hoảng tan rã ở
một số nước, nhưng tính ưu việt hơn hẳn chủ nghĩa tư bản. Thực tế lịch sử
nhân loại cho thấy, chủ nghĩa xã hội đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng
về các lĩnh vực của đời sống xã hội và là tấm gương chỉ ra con đường phát
triển cho các dân tộc. Hiện nay hệ thống xã hội chủ nghĩa tuy không còn, chỉ
còn một số nước nhưng đã cùng với lực lượng tiến bộ trên thế giới đấu tranh
vì mục tiêu hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội. Không phải
chủ nghĩa tư bản, cùng các thế lực thù địch muốn làm mưa làm gió thì làm,
lựa chọn con đường chủ nghĩa xã hội vẫn là xu thế cơ bản trong thời đại hiện
nay.
- Đặc điểm của thời đại hiện nay: Đây là vấn đề cơ bản, thể hiện bức
tranh của thời đại hiện nay. Mỗi thời đại nhỏ có những đặc điểm cụ thể khác


9

nhau, do vậy việc làm rõ đặc điểm giai đoạn hiện nay của thời đại mới là
nhiệm vụ quan trọng của các Đảng cộng sản và của người mácxít chân chính.
Trong Hội nghị đại biểu các Đảng cộng sản – công nhân quốc tế họp ở
Mát-xcơva năm 1957, 1960 và một số Đảng cộng sản như Liên Xô cũng đã
khái quát những đặc điểm của thời đại mới. Đảng Cộng sản Việt Nam, ở các
thời kỳ Đại hội đã phân tích, đánh giá khách quan tình hình thế giới và khái
quát thành những đặc điểm cụ thể của tình hình thế giới, khu vực trong từng
giai đoạn cụ thể, trên cơ sở nắm vững xu thế và nội dung của thời đại.
Ở những năm 70, 80 của thế kỷ XX, chủ nghĩa xã hội hiện thực đang
giành được nhiều thành tựu thể hiện tính ưu việt hơn hẳn chủ nghĩa tư bản. Hệ

thống xã hội chủ nghĩa, do Liên Xô làm trụ cột, ngày càng được tăng cường.
Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI diễn ra vào cuối năm 1986, Đảng ta
đã khái quát bốn đặc điểm lớn của thời kỳ đó là:
Thứ nhất, các lực lượng cách mạng của thời đại đang không ngừng
mạnh lên và rõ ràng ở thế chủ động, tiến công.
Thứ hai, cuộc cách mạng khoa học - kỹ thuật đang diễn ra mạnh mẽ, tạo
thành bước phát triển nhảy vọt của lực lượng sản xuất và đẩy nhanh quá trình
quốc tế hóa các lực lượng sản xuất.
Thứ ba, chủ nghĩa đế quốc, trước hết là đế quốc Mỹ và các thế lực phản
động quốc tế khác, vẫn rất ngoan cố bám giữ những mục tiêu của chúng.
Thứ tư, khu vực châu Á – Thái Bình Dương cũng đang diễn ra những
biến đổi quan trọng…
- Những mâu thuẫn cơ bản của thời đại hiện nay.
Trên cơ sở vận động của nội dung, đặc điểm của thời đại hiện nay đã
hình thành và nổi lên bốn mâu thuẫn của thời đại là:
+ Mâu thuẫn giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản.
Về vị trí, đây là mâu thuẫn nổi bật, xuyên suốt thời đại quá độ mang tính
toàn cầu.
Thực tiễn lịch sử từ sau cách mạng Tháng Mười Nga đến nay đã xác
nhận mâu thuẫn này. Hiện nay, các thế lực đế quốc đang ra sức lợi dụng sự


10

sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và Đông Âu để đẩy mạnh cuộc phản
kích quyết liệt nhằm xóa bỏ các nước xã hội chủ nghĩa còn lại.
Vậy mâu thuẫn này còn tồn tại đến bao giờ, khi nào còn chủ nghĩa tư
bản và sự thắng lợi của chủ nghĩa xã hội chưa được thực hiện đồng loạt ở các
nước thì còn tồn tại. Tuy nhiên, về hình thức và nội dung của mâu thuẫn giữa
chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản có những biến đổi mới, song không bao

giờ điều hòa và tự mất đi.
+ Mâu thuẫn giữa tư bản và lao động.
Về vị trí: Đây là mâu thuẫn cơ bản của thời đại hiện nay, là mâu thuẫn
giữa giai cấp thống trị và giai cấp bị trị, bị bóc lột.
Nội dung cơ bản của mâu thuẫn này phản ánh bản chất bóc lột lao động
làm thuê của giai cấp tư sản, của chế độ chiếm hữu tư nhân tư sản về tư liệu
sản xuất.
Mâu thuẫn giữa tư bản và lao động sẽ còn tồn tại chừng nào còn chủ
nghĩa tư bản, tuy nhiên hình thức nội dung của nó ở từng giai đoạn cụ thể
cũng có những biến đổi nhất định.
+ Mâu thuẫn giữa các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc với chủ nghĩa đế
quốc.
Đây là mâu thuẫn xuất hiện gắn liền với chính sách thực dân xâm lược
của chủ nghĩa đế quốc.
Nội dung thể hiện mâu thuẫn giữa các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc
với chủ nghĩa đế quốc là sự phản ánh chênh lệch cách biệt giữa nước giàu với
nước nghèo, áp bức giai cấp.
+ Mâu thuẫn giữa các nước tư bản chủ nghĩa với nhau.
Đây là mâu thuẫn cơ bản, diễn ra thường xuyên lúc gay gắt, lúc thầm kín.
Nội dung mâu thuẫn phản ánh quan hệ giữa các nước tư bản chủ nghĩa
với nhau, vừa có quan hệ liên minh giữa các thế lực, tập đoàn tư bản để cùng
tìm kiếm và giành giật nhau về lợi ích. Chúng liên minh trong cạnh tranh và
thôn tính lẫn nhau, song chúng cũng lại thống nhất với nhau trong mục đích
chống phá chủ nghĩa xã hội và phong trào cách mạng thế giới.


11

Mỹ là trung tâm phát triển cao nhất của chủ nghĩa tư bản hiện đại, ra sức
mưu toan khống chế các nước tư bản khác và làm bá chủ thế giới. Các trung

tâm khác như Tây Âu (chủ yếu là cộng hoà liên bang Đức) và Nhật Bản cũng
ra sức trở thành siêu cường kinh tế, vừa là đồng minh vừa là đối thủ của Mỹ.
Ngoài ra, giữa các tập đoàn tư bản khác nhau trong từng nước cũng có những
mâu thuẫn gay gắt trong việc giành giật ưu thế về quyền lực kinh tế và quyền
lực chính trị.
Thế giới ngày nay còn tồn tại nhiều mâu thuẫn khác nữa trên phạm vi
toàn cầu hay trong từng khu vực như bùng nổ dân số, môi trường sinh thái bị
huỷ hoại, sự lan tràn các căn bệnh thế kỷ, xung đột dân tộc và tôn giáo, tình
trạng mất an ninh, nguy cơ chiến tranh…
Những mâu thuẫn cơ bản của thời đại hiện nay vẫn còn tồn tại và tiếp
tục phát triển sâu sắc hơn, tuy mức độ và hình thức biểu hiện có những nét
mới so với trước đây. Những mâu thuẫn cơ bản đó nói lên đặc điểm của thời
đại, là biểu hiện trực tiếp nội dung của thời đại, phản ánh tính chất phức tạp
quanh co của sự vận động lịch sử trên con đường tiến tới chủ nghĩa xã hội.
II. NHỮNG BIẾN ĐỔI MỚI CỦA CÁC NHÂN TỐ THỜI ĐẠI HIỆN NAY

2.1. Những đặc điểm của thời đại hiện nay
2.1.1. Về chính trị - xã hội
* Mặc dù chủ nghĩa xã hội bị sụp đổ ở Liên Xô và Đông Âu nhưng chủ
nghĩa xã hội hiện thực cũng như tương lai vẫn là xu thế vận động phát triển
chủ đạo trong thời đại hiện nay.
- Chủ nghĩa xã hội với mô hình Xô viết còn không ít khuyết tật và cả
những biến dạng cho sai lầm chủ quan gây nên, nhưng vẫn thể hiện tính ưu
việt của mình, điều đó thể hiện:
+ Dưới chế độ xã hội chủ nghĩa, nhân dân lao động được giải phóng
khỏi chế độ bóc lột, phát huy tinh thần sáng tạo xây dựng xã hội mới đạt được
nhiều thành tựu to lớn trên mọi lĩnh vực (ví dụ Liên Xô và các nước Đông Âu
sớm trở thành các nước công nghiệp phát triển trong 1/4 thế kỷ).

12

+ Chủ nghĩa xã hội là tấm gương soi sáng, chỗ dựa vững chắc cho
phong trào giải phóng dân tộc, một phong trào cách mạng to lớn trong thời
đại mới làm biến đổi cục diện chính trị thế giới ở thế kỷ XX.
+ Chủ nghĩa xã hội đóng vai trò nòng cốt, tiên phong cùng các lực lượng
tiến bộ trên thế giới đấu tranh chống lại âm mưu gây chiến tranh xâm lược của
chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch nhằm thực hiện thắng lợi mục tiêu hoà
bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trong thời đại hiện nay.
- Các nước xã hội chủ nghĩa còn lại như Trung Quốc, Việt Nam, Cu Ba,
Triều Tiên... Tiếp tục thực hiện đổi mới, cải cách toàn diện đất nước theo định
hướng xã hội chủ nghĩa. Mở rộng quan hệ giao lưu quốc tế, không đóng cửa
chỉ quan hệ nội bộ các nước xã hội chủ nghĩa như những giai đoạn trước đây.
- Các nước xã hội chủ nghĩa đã bị sụp đổ ở Liên Xô và Đông Âu, đang
củng cố lại tổ chức đảng và nguyện vọng của nhân dân lao động vẫn mong
muốn quay về chế độ xã hội chủ nghĩa.
- Trào lưu cánh tả của các nước Mỹ la tinh tuyên bố theo con đường chủ
nghĩa xã hội, đoạn tuyệt con đường tư bản chủ nghĩa như: Vênêzuêha, Chi Lê,
Panama, Urugoay, Bôlivia, Êcuađo, Nicaragoa, Goatêmala...
* Đối với phong trào cộng sản – công nhân quốc tế:
Tuy có sự lắng xuống, tạm thời thoái trào từ sau 1990 đến nay nhưng
đang có dấu hiệu phục hồi và mang sắc thái mới, nội dung mới và hình thức
mới để tập hợp lực lượng cách mạng như phong trào chống lại toàn cầu hoá,
bất bình đẳng trong quan hệ quốc tế...
* Chủ nghĩa tư bản đang có những điều chỉnh thích ghi mới và tạm thời
có ưu thế nhất định nhưng không tránh khỏi diệt vong trong thời đại hiện nay.
- Khi nghiên cứu về chủ nghĩa tư bản ngay ở thời kỳ đang lên, C.Mác và
Ph.Ăngghen đã vạch ra tính tất yếu diệt vong của nó, do những mâu thuẫn nội
tại trong lòng xã hội tư bản qui định.
- Hiện nay một số học giả tư sản đưa ra một loạt những thuật từ mới để

biện minh cho sự thay đổi về chất của chủ nghĩa tư bản như: "xã hội hậu tư


13

bản"; "chủ nghĩa tư bản mới", "chủ nghĩa tư bản nhân dân", "chủ nghĩa tư bản
của những người lao động".
- Thực tiễn đã chứng minh, không chỉ lao động chân tay và lao động trí
óc bị tha hoá mà đến bản thân tư bản gốc do lao động tạo ra cũng đã tự tha
hoá đến mức không ngờ. Biểu hiện ở thị trường tài chính, tiền tệ thế giới hiện
nay với sức mạnh phi lý của "kinh tế ảo", kinh tế bong bóng. Cổ phiếu cũng
như tờ giấy bạc là biểu hiện bằng tiền của những giá trị thực nhưng bị tha hoá
khỏi hiện vật, là những ký hiệu điện tử nay có sức tàn phá ghê gớm những giá
trị thực vốn từ đó nó được sinh ra. Đến bản thân tư bản cũng bị tha hoá khỏi
chính nó, biến thành tư bản ảo nhưng có sức mạnh thống trị trở lại, thậm chí
tàn phá tư bản thật, nghĩa là chính tư bản huỷ hoại tư bản.
- Trong bản chất của nó, sự thích nghi đó chính là sự xã hội hoá theo lối
tư bản chủ nghĩa, các quan hệ kinh tế đáp ứng một phần các mâu thuẫn cơ bản
của xã hội tư bản.
- Hiện nay chủ nghĩa tư bản đang tích cực quốc tế hoá nền kinh tế thế
giới (toàn cầu hoá) càng chất đầy mâu thuẫn và mở rộng các mâu thuẫn ra
toàn thế giới và không chỉ với loài người mà cả với giới tự nhiên.
- Chủ nghĩa tư bản cũng đang điều chỉnh quy mô sản xuất, tăng cường
quan hệ với các nước xã hội chủ nghĩa, điều chỉnh mối quan hệ với công nhân
nhưng mâu thuẫn trong lòng xã hội không hề thay đổi. Nêu sự ra đời chủ
nghĩa tư bản, cùng sự diệt vong của nó là tất yếu như nhau.
2.1.2. Vấn đề chiến tranh và hoà bình
- Chiến tranh thế giới khó có thể diễn ra.
- Chiến tranh cục bộ, xung đột về dân tộc, sắc tộc và tôn giáo còn diễn
ra phức tạp.

Trong văn kiện Đại hội, đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng Cộng
sản Việt Nam đã khẳng định: "Những cuộc chiến tranh cục bộ, xung đột vũ
trang, xung đột dân tộc, tôn giáo, chạy đua vũ trang, hoạt động can thiệp, lật
đổ, ly khai, hoạt động khủng bố, những tranh chấp về biên giới, lãnh thổ, biển
đảo và các tài nguyên thiên nhiên tiếp tục diễn ra ở nhiều nơi với tính chất


14

ngày càng phức tạp" (Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng
Cộng sản Việt Nam, Nxb CTQG, Hà Nội, 2006, tr.73 – 74).
2.1.3. Về khoa học công nghệ
- Theo quan điểm của Đảng ta đã nhận định: "Khoa học và công nghệ sẽ
có bước tiến nhảy vọt và những đột phá lớn" (Văn kiện Đại hội đại biểu toàn
quốc lần thứ X của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nxb CTQG, H.2006, tr.737.
Thực tế chứng minh, chưa đầy một thế kỷ (từ những năm 50 đến những
năm 90 của thế kỷ XX) khoa học công nghệ đã trải qua 3 giai đoạn: Từ năm
50 – 60 là thời kỳ tự động hoá trong sản xuất. Từ năm 70 – 80 thế kỷ XX là tự
động hoá cao. Từ năm 80 đến nay chủ yếu đi vào công nghệ Gien, vi tính, vật
liệu mới, năng lượng mới.
- Cách mạng khoa học công nghệ tác động đến mọi quốc gia, mọi lĩnh vực
- Cách mạng khoa học công nghệ tạo ra thời cơ mới và thách thức mới
trong công nghệ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
2.1.4. Những vấn đề toàn cầu đang đặt ra
Đảng ta đã khẳng định: "Nhiều vấn đề toàn cầu bức xúc đòi hỏi các
quốc gia và các tổ chức quốc tế phối hợp giải quyết khoảng cách chênh lệch
giữa các nhóm nước giàu và nước nghèo ngày càng lớn.
Sự gia tăng dân số cùng với các luồng dân di cư, tình trạng khan hiếm
nguồn năng lực, cạn kiệt tài nguyên, môi trường tự nhiên bị huỷ hoại.
Khí hậu diễn biến ngày càng xấu, kèm theo những thiên tai khủng khiếp,

các dịch bệnh lớn, các tội phạm xuyên quốc gia có chiều hướng gia tăng (Văn
kiện Đại hội X, tr.74).
2.2. Nhận thức mới về nội dung thời đại hiện nay
2.2.1. Thời đại hiện nay vẫn là thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên
chủ nghĩa xã hội mở đầu bằng cuộc cách mạng Tháng Mười Nga vĩ đại 1917
- Một thời đại lịch sử nói chung, thời đại hiện nay nói riêng bao giờ
cũng hội tụ đầy đủ các mặt, các lĩnh vực của đời sống xã hội như: kinh tế,
chính trị, văn hoá.


15

- Song bản chất cốt lõi, sự tiến hoá của thời đại mới so với thời đại cũ
thể hiện tập trung ở hình thái kinh tế - xã hội.
- Mặc dù chủ nghĩa xã hội đã bị sụp đổ ở Liên Xô và Đông Âu, nhưng
vẫn không làm thay đổi nội dung thời đại. Thời đại hiện nay vẫn là thời đại
quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội được mở đầu bằng cách mạng
Tháng Mười Nga năm 1917. Đây thể hiện nội dung chính trị - xã hội của thời
đại hiện nay, đồng thời còn chỉ ra tính đan xen và phức tạp ở thời kỳ đầy của
quá trình thay thế hình thái kinh tế - xã hội tư bản chủ nghĩa bằng hình thái
kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa, mà giai đoạn đầu là chủ nghĩa xã hội.
- Đồng thời, chúng ta vẫn bảo vệ giá trị vĩnh hằng của cách mạng Tháng
Mười Nga 1917, bởi đã tạo ra bước ngoặt thay đổi nhịp điệu sống của nhân
loại. Nó vận dụng giá trị lịch sử, giá trị thực tiễn lớn lao.
2.2.2. Đấu tranh với những quan điểm sai trái, lệch lạc về nhận thức nội
dung thời đại hiện nay và giá trị của cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917.
- Đại hội Đảng cộng sản Liên Xô lần thứ XXVII cho rằng thời đại hiện
nay là thời đại thi đua hoà bình. Thực chất là phủ nhận nội dung chính trị giai cấp của thời đại hiện nay, phủ nhận chế độ xã hội chủ nghĩa.
- Ở nước ta cũng có ý kiến cho rằng thời đại hiện nay là thời đại tư bản
chủ nghĩa và toàn cầu hoá, thời đại tin học…

Quan điểm của Đảng ta nhất quán khẳng định "chủ nghĩa xã hội hiện
thực đang đứng trước nhiều khó khăn, thử thách. Lịch sử thế giới đang trải
qua những bước quanh co, song loài người cuối cùng nhất định sẽ tiến tới chủ
nghĩa xã hội vì nó là quy luật tiến hoá của lịch sử"
2.3. Những biểu hiện mới của mâu thuẫn thời đại hiện nay
Đảng ta luôn luôn nhất quán khẳng định thời đại hiện nay không chỉ tồn
tại một mà nhiều mâu thuẫn cơ bản, phản ánh nội dung và tính chất của thời
đại. Trong mỗi giai đoạn đã phân tích làm rõ sự vận động phát triển và những
biểu hiện mới của các mâu thuẫn. Đây là một trong những cống hiến to lớn
của Đảng ta, vì thời đại hiện nay và hệ thống mâu thuẫn của thời đại là những
vấn đề có liên quan hữu cơ với nhau.


16

- Thứ nhất, mâu thuẫn giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa. Trước đây,
khi còn hệ thống xã hội chủ nghĩa, do Liên Xô giữ vai trò trụ cột, tồn tại đối
lập giữa hai hệ thống xã hội chủ nghĩa và chủ nghĩa tư bản, không có quan hệ
giao lưu hợp tác với nhau. Hiện nay, mâu thuẫn này vẫn còn tồn tại phản ánh
sự khác biệt về bản chất giữa hai chế độ xã hội – chính trị khác nhau nhưng
có sự phát triển mới là vừa mở rộng quan hệ hợp tác, vừa đấu tranh với nhau.
- Thứ hai, mâu thuẫn giữa tư bản và lao động, giữa giai cấp tư sản và
giai cấp vô sản trong thời đại hiện nay. Đây là mâu thuẫn thể hiện sự đối lập
về lợi ích giữa giai cấp bóc lột và giai cấp bị bóc lột, còn tồn tại lâu dài khi
nào còn tồn tại chế độ tư bản chủ nghĩa. Hiện nay, mâu thuẫn này có sự phát
triển nhưng vẫn trong khuôn khổ bản chất của chủ nghĩa tư bản, của giai cấp
tư sản. Giai cấp vô sản vẫn là giai cấp lao động làm thuê, nhưng được chủ
nghĩa tư sản bán cho một số cổ phiếu, cổ phần. Cho nên, về hình thức và biểu
hiện cụ thể ở từng công ty, ở mỗi doanh nghiệp, người công nhân vừa bị bóc
lột vừa là người tham gia bóc lột. Thực chất đây lầ trò ảo thuật nhằm xã hội

hoá tư bản để một phần huy động thêm vốn đầu tư sản xuất, phần khác làm
tăng thêm sự gắn bó của người công nhân với giới chủ. Thực tế cho thấy,
phần cổ tức thu được của người công nhân từ số cổ phần ít ỏi không bao giờ
đủ sống và vẫn phải sống nhờ bán sức lao động làm thuê là chủ yếu. Hiện
nay, hàng năm các nước giàu đầu tư khoảng 2.000 tỷ USD đầu tư sang nước
nghèo, nhằm thu lại lợi nhuận cao trong xu thế mở rộng quan hệ kinh tế thế
giới thì mâu thuẫn này, không chỉ tồn tại ở nội bộ các nước tư bản chủ nghĩa
mà đã phát triển ra ngoài nước và mang phạm vi toàn cầu.
- Thứ ba, mâu thuẫn giữa các dân tộc, thuộc địa và phụ thuộc với chủ
nghĩa đế quốc trong thời đại hiện nay. Đây là mâu thuẫn nảy sinh trong thời
kỳ chủ nghĩa tư bản chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa, phản ánh bản
chất hiếu chiến và xâm lược của nó. Mâu thuẫn này tồn tại trong suốt thời kỳ
chủ nghĩa thực dân kiểu cũ, hiện nay chuyển thành mâu thuẫn giữa nước giàu
và nước nghèo, giữa nước phát triển và chậm phát triển. Thực tế chứng minh,


17

khoảng cách Bắc Nam ngày càng sâu, rộng; 1% số người giàu có thu nhập
hàng năm cao hơn 57% số người nghèo nhất.
- Thứ tư, mâu thuẫn giữa các nước tư bản chủ nghĩa với nhau trong thời
đại hiện nay. Các nước xã hội chủ nghĩa đều có cùng bản chất chế độ xã hội,
chúng thống nhất với nhau ở mục tiêu chống phá chủ nghĩa xã hội nhằm bảo
vệ địa vị thống trị của nó. Mặt khác, do quy luật cạnh tranh và quy luật phát
triển không đều nên giữa các nước tư bản chủ nghĩa với nhau bao giờ cũng có
mâu thuẫn, đấu tranh để tồn tại. Từ khi hệ thống xã hội chủ nghĩa bị khủng
hoảng, tan rã và trật tự thế giới có sự thay đổi thì mâu thuẫn giữa các nước tư
bản chủ nghĩa cũng có sự phát triển mới. Thể hiện mâu thuẫn giữa ba trung
tâm tư bản lớn là: Mỹ - Nhật - Tây Âu; giữa các tập đoàn tư bản lớn… Tính
gay gắt của mâu thuẫn này là Mỹ muốn thao túng các nước tư bản chủ nghĩa,

tập trung quyền lực của mình, còn các nước tư bản chủ nghĩa muốn xây dựng
trật tự tư bản chủ nghĩa đa trung tâm quyền lực.
2.4. Các xu thế trong thời đại hiện nay
2.4.1. Xu thế hoà bình và phát triển
Đây là một xu thế cơ bản trong thời đại hiện nay, phản ánh nguyện vọng
và nhu cầu chính đáng của các dân tộc, của quảng đại quần chúng nhân dân
lao động.
Thực tế lịch sử chứng minh, loài người phải trả giá quá đắt để giải quyết
hậu quả của chiến tranh để lại, nó tàn phá nhiều sức người và sức khoẻ của
kìm hãm sự phát triển của nhân loại. Nhân loại tiến bộ là đã phải đấu tranh
vạch trần bộ mặt, bản chất của những kẻ chủ mưu gây chiến tranh để thu về
lợi nhuận độc quyền cao. Vì thế, đấu tranh bảo vệ hoà bình và chống lại chiến
tranh đã trở thành một xu thế của thời đại hiện nay nhằm mưu cầu. Vì lợi ích
dân sinh của con người và sự phát triển của mỗi quốc gia dân tộc.
2.4.2. Xu thế toàn cầu hoá nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội
Xu thế khách quan trong thời đại hiện nay là các quốc gia đều phải tham
gia quá trình quốc tế hoá nền kinh tế, và các lĩnh vực của đời sống xã hội.
Nếu quốc gia nào không tích cực đẩy mạnh quá trình hội nhập quốc tế thì khó


18

có thể phát triển được, tuy nhiên mức độ và hiệu quả hội nhập đến đâu còn
tuỳ thuộc vào điều kiện tiềm năng của mỗi nước.
Sự xuất hiện xu thế toàn cầu hoá trong thời đại hiện nay là sản phẩm tất
yếu của quá trình phát triển lực lượng sản xuất, của sự phát triển nền sản xuất
hàng hoá. Song toàn cầu hoá hiện nay đang diễn ra theo hướng có lợi cho chủ
nghĩa tư bản, cho các nước có nền sản xuất công nghiệp phát triển. Quá trình
này vừa tạo ra cơ hội, vừa đặt ra những thách thức lớn cho các nước chậm
phát triển, hiệu quả của nó tuỳ thuộc vào năng lực cạnh tranh về mọi mặt của

mỗi nước và thắng lợi bao gồm cũng thuộc về kẻ mạnh. Nếu không đấu tranh
để tạo ra sân chơi bình đẳng giữa các nước trong quá trình hội nhập quốc tế sẽ
dẫn đến tình trạng nước giàu thì ngày càng giàu lên, nước nghèo sẽ càng
nghèo thêm.
2.4.3. Xu thế hợp tác và đấu tranh, liên kết và cạnh tranh
Trong trật tự thế giới mới đã chuyển từ đối đầu sang đối thoại, các nước
đều mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế không phân biệt chế độ xã hội – chính
trị khác nhau. Vì thế, xu thế hợp tác và đấu tranh, liên kết và cạnh tranh đã trở
thành xu thế cơ bản trong thời đại hiện nay.
Mỗi chủ thể tham gia quan hệ hợp tác có thể diễn ra theo hình thức song
phương, đa phương nhằm tận dụng nguồn vốn hoặc công nghệ mới để thúc
đẩy nền kinh tế sản xuất và các lĩnh vực khác để phát triển đất nước. Quá
trình tham ra hợp tác quốc tế không phải diễn ra xuôi chiều, trên thực tế mỗi
quốc gia đều muốn giành những ưu thế và lợi ích riêng của mình nên hợp tác
phải gắn với đấu tranh, liên kết gắn với cạnh tranh.
2.4.4. Xu thế các dân tộc nâng cao ý thức độc lập, tự chủ, tự lực, tự
cường
Mỗi quốc gia dân tộc đều có quá trình ra đời, tồn tại và phát triển khác
nhau, có đặc điểm bản sắc văn hoá dân tộc riêng. Thực tế lịch sử chứng minh,
không có quốc gia dân tộc nào muốn phụ thuộc vào quốc gia dân tộc khác,
trái lại luôn luôn nâng cao ý thức độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường. Các nước
tư bản đế quốc luôn luôn thực hiện mưu đồ thôn tính, xâm lược các dân tộc


19

khác để vơ vét tài nguyên và mở rộng thị trường nhằm đem lại lợi nhuận cao
cho mình.
Trong thời đại hiện nay chủ nghĩa thực dân kiểu cũ tuy đã bị sụp đổ,
song lợi dụng xu thế toàn cầu hoá các nước tư bản phát triển đang tận dụng ưu

thế về tài chính, về công nghệ để buộc các nước chậm phát triển phải lệ thuộc
vào mình. Thực chất đây là một dạng biểu hiện của chủ nghĩa thực dân kiểu
mới. Vì từ lệ thuộc về kinh tế tất yếu sẽ lệ thuộc về chính trị. Nhận thức được
mưu đồ đó, các quốc gia dân tộc tham gia quá trình mở rộng hợp tác quốc tế
để tranh thủ cơ hội phát triển đất nước, nhưng xu thế cũng chú trọng nâng cao
ý thức độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường.
2.5. Tác động của nhân tố thời đại hiện nay đến cách mạng Việt Nam
- Có thể khẳng định sự tác động của nhân tố thời đại hiện nay đến cách
mạng Việt Nam trên mọi mặt của đời sống xã hội, như: Tác động đến lựa
chọn, kiên định con đường đi lên CNXH; về kinh tế; về văn hoá, đối ngoại,
quốc phòng an ninh.
- Sự tác động của các nhân tố thời đại hiện nay đến cách mạng Việt
Nam diễn ra trên các lĩnh vực, song cũng theo hai chiều là cả thời cơ và thách
thức, cả thuận lợi và khó khăn. Ý thức được điều này có ý nghĩa quan trọng,
để Đảng, Nhà nước, nhân dân sẽ có sự đồng thuận nhằm tận dụng thời cơ và
khắc phục vượt qua những thách thức; kết hợp sức mạnh dân tộc với sức
mạnh thời đại, thực hiện thắng lợi mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, xã hội
công bằng, dân chủ, văn minh".
III. NHỮNG VẤN ĐỀ CHIẾN LƯỢC, SÁCH LƯỢC CỦA PHONG TRÀO
CỘNG SẢN – CÔNG NHÂN QUỐC TẾ HIỆN NAY

3.1. Đấu tranh vì các mục tiêu: Hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ,
tiến bộ xã hội
- Bốn mục tiêu của thời đại hiện nay là đích cần đạt được trong thực
hiện nội dung, mâu thuẫn của thời đại.
- Thực hiện bốn mục tiêu thời đại sẽ tập hợp được rộng rãi các lực lượng
cách mạng và tiến bộ trên phạm vi toàn thế giới.


20

3.2. Tập hợp lực lượng rộng rãi để đấu tranh ngăn chặn và đánh bại
âm mưu can thiệp, xâm lược của các thế lực hiếu chiến, phản động
- Lực lượng vật chất chỉ đánh để bằng lực lượng vật chất.
- Chủ nghĩa đế quốc mà đứng đầu là đế quốc Mỹ, cùng các thế lực thù
địch chưa bao giờ từ bỏ âm mưu chống phá các nước xã hội chủ nghĩa, phong
trào cách mạng thế giới. Trái lại, chúng luôn luôn thay đổi những chiến lược,
âm mưu, thủ đoạn ngày càng tinh vi hơn và cấu kết chặt chẽ với nhau để bảo
vệ địa vị thống trị của giai cấp tư sản phản động.
- Hiện nay, chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch sử dụng chiến
lược "diễn biến hoà bình" để nhằm lật đổ các nước tiến bộ, phát triển. Đặc
biệt là các nước xã hội chủ nghĩa còn lại, đánh vào mọi đối tượng làm suy yếu
về mọi mặt, làm cho tự suy yếu và dẫn đến bạo loạn lật đổ từ bên trong mỗi
nước. Vì thế, không tập hợp lực lượng rộng rãi trên phạm vi quốc tế, và ở mỗi
nước thì khó có thể ngăn chặn và đánh bại âm mưu can thiệp, xâm lược của
các thế lực hiếu chiến, phản động.
3.3. Hợp tác bình đẳng và cùng có lợi giữa các nước, không phân
biệt chế độ chính trị - xã hội khác nhau, trên cơ sở nguyên tắc cùng tồn
tại hoà bình, giải quyết các vấn đề tranh chấp quốc tế bằng con đường
thương lượng hoà bình
- Thực chất đây là vấn đề chiến lược nhằm chống lại xu thế quốc tế hoá
nền kinh tế thế giới theo hướng có lợi cho chủ nghĩa tư bản.
- Tích cực ngăn ngừa chiến tranh, bảo vệ hoà bình trong thời đại hiện nay.
3.4. Ra sức phát huy nội lực kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh
thời đại, giành được nhiều thắng lợi trong sự nghiệp cách mạng mỗi
nước, đồng thời phát triển quan hệ hữu nghị hợp tác, đoàn kết, ủng hộ
lẫn nhau với các nước các lực lượng tiến bộ trên thế giới phấn đấu vì các
mục tiêu thời đại
- Thực chất vấn đề chiến lược này là giải quyết mối quan hệ giữa sức
mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại.

- Tăng cường mối quan hệ hợp tác quốc tế để phát triển đất nước.


21

Vấn đề đặt ra nghiên cứu
1. Thời đại có quan hệ gì với hình thái kinh tế - xã hội, với thế giới,
quốc tế hiện nay?
2. So sánh phương pháp tiếp cận thời đại của chủ nghĩa Mác - Lênin với
các đại biểu khác trong lịch sử tư tưởng nhân loại?
3. Làm rõ sự biến đổi mới của các nhân tố thời đại hiện nay. Liên hệ
mức độ tác động đến cách mạng Việt Nam hiện nay?
4. Nêu và phê phán một số quan điểm sai trái xung quanh vấn đề thời
đại hiện nay?
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giáo trình chủ nghĩa xã hội khoa học, Nxb CTQS, H.2008, tr.199 – 234.
2. Một số vấn đề chủ nghĩa Mác - Lênin trong thời đại hiện nay, Nxb
CTQG, H.1996.
3. Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ VI, VII, VIII, IX, X.
4. Ban tư tưởng – Văn hoá Trung ương (2005) "Nhận dạy các quan điểm
sai trái, thù địch.
5. Nguyễn Đức Bình (2007), "Những đặc điểm của thế giới đương đại".