Bài 10 tương tác gen và tác động đa hiệu của gen

Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH
ĐA HIỆU CỦA GEN

Bài 10:
I. TÁC ĐỘNG
TƯƠNG TÁC GEN VÀ
CỦA NHIỀU GEN
LÊN MỘTTÁC ĐỘNG ĐA HIỆU CỦA GEN
TÍNH TRẠNG

1. Tương tác
bổ sung
giữa các gen
I. TƯƠNG TÁC GEN
không alen
2. Tác động
cộng gộp
II. TÁC ĐỘNG
CỦA MỘT GEN
LÊN NHIỀU
TÍNH TRẠNG

II. TÁC ĐỘNG ĐA HIỆU CỦA GEN


Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH
ĐA HIỆU CỦA GEN

I. TÁC ĐỘNG
CỦA NHIỀU GEN
LÊN MỘT

TÍNH TRẠNG

1. Tương tác
bổ sung
giữa các gen
không alen
2. Tác động
cộng gộp
II. TÁC ĐỘNG
CỦA MỘT GEN
LÊN NHIỀU
TÍNH TRẠNG


Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH
ĐA HIỆU CỦA GEN

I. TÁC ĐỘNG

CỦA NHIỀU GEN Thí
LÊN MỘT
TÍNH TRẠNG

1. Tương tác
bổ sung
giữa các gen
không alen

nghiệm

×

P

F1:

Hoa trắng

2. Tác động
cộng gộp
II. TÁC ĐỘNG
CỦA MỘT GEN
LÊN NHIỀU
TÍNH TRẠNG

Đỏ thẫm

Đỏ thẫm

F2:
9/16 Đỏ thẫm

7/16 Hoa trắng


Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH
ĐA HIỆU CỦA GEN

I. TÁC ĐỘNG
CỦA NHIỀU GEN

LÊN MỘT
TÍNH TRẠNG

1. Tương tác
bổ sung
giữa các gen
không alen

Nhận xét:
▼Ở F2 xuất hiện mấy kiểu hình?
▼ Đây là phép lai mấy cặp tính trạng? Đó là
những tính trạng nào?

▼Tại sao khi lai một cặp tính trạng, ta lại
không thu được kết quả ở F2 theo tỉ lệ 3:1 mà
2. Tác động lại thu được tỷ lệ biến dạng của 9:3:3:1 (9:7)
giải thích kết quả thí nghiệm trên như thế nào?
cộng gộp
▼F2 thu được 16 tổ hợp giao tử thì F1 khi
II. TÁC ĐỘNG
CỦA MỘT GEN
giảm phân cho mấy loại giao tử?
LÊN NHIỀU
TÍNH TRẠNG

▼Để F1 cho 4 loại giao tử tương đương
thì F1 phải có kiểu gen như thế nào?


Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH

ĐA HIỆU CỦA GEN

I. TÁC ĐỘNG
CỦA NHIỀU GEN

- Giải thích
- F1 = 9+7 = 16 tổ hợp = 4GT ở F1 × F1 → F1 dị
1. Tương tác
hợp hai cặp gen. (Ví dụ AaBb)
bổ sung
giữa các gen - F1 100% AaBb đỏ thẫm → hai cặp gen không
alen quy định một tính trạng → vậy, có hiện
không alen
tượng tương tác gen.
2. Tác động
- F1× F1: AaBb × AaBb
cộng gộp
- F2: 9 (A – B - ) 9/16 đỏ thẫm có sự tương
II. TÁC ĐỘNG
tác của hai gen trội A và B
CỦA MỘT GEN
LÊN MỘT
TÍNH TRẠNG

LÊN NHIỀU
TÍNH TRẠNG

3 ( A – bb )
3 (aaB

7/16 hoa trắng chỉ có một gen
trội A hoặc B hay toàn bộ gen lặn
(aabb).


Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH
ĐA HIỆU CỦA GEN

I. TÁC ĐỘNG
CỦA NHIỀU GEN
LÊN MỘT
TÍNH TRẠNG

1. Tương tác
bổ sung
giữa các gen
không alen

▼ Từ việc giải thích thí nghiệm trên em có
kết luận gì về kiểu tương tác bổ sung?

▼ Giả thiết ta quy ước: A-B- : Đỏ thẫm (do tương
tác bổ trợ giữa các gene A và B)
2. Tác động A-bb, aaB-, aabb: Hoa trắng (do không có mặt đầy
đủ hai gen trội hay chứa toàn gen lặn). Em hãy
cộng gộp
hoàn thành sơ đồ lai trên?
II. TÁC ĐỘNG
CỦA MỘT GEN
LÊN NHIỀU

TÍNH TRẠNG

▼ Vậy tương tác bổ sung là gì?


Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH
ĐA HIỆU CỦA GEN

I. TÁC ĐỘNG
CỦA NHIỀU GEN
LÊN MỘT
TÍNH TRẠNG

1. Tương tác
bổ sung
giữa các gen
không alen
2. Tác động
cộng gộp
II. TÁC ĐỘNG
CỦA MỘT GEN

Sơ đồ lai:

×

P
aabb

AABB

F1:
AaBb
F1 × F1:
AaBb

LÊN NHIỀU
TÍNH TRẠNG

F2:

AaBb


Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH
ĐA HIỆU CỦA GEN

I. TÁC ĐỘNG
CỦA NHIỀU GEN
LÊN MỘT
TÍNH TRẠNG

1. Tương tác
bổ sung
giữa các gen
không alen
2. Tác động
cộng gộp
II. TÁC ĐỘNG
CỦA MỘT GEN

LÊN NHIỀU
TÍNH TRẠNG

F2:
AB
AB
Ab
aB
ab

Ab

AABB AABb
AABb AAbb
AaBB AaBb
AaBb Aabb

aB

ab

AaBB
AaBb
aaBB
aaBb

AaBb
Aabb
aaBb
aabb

TLKG: 9 (A – B - ) : 3 ( A – bb ) : 3 (aaB -) : 1 aabb
TLKH: 9 (A – B - ) = 9/16 đỏ thẫm
3 ( A – bb ) + 3 (aaB -) + 1 aabb = 7/16 (hoa trắng)


Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH
ĐA HIỆU CỦA GEN

I. TÁC ĐỘNG
CỦA NHIỀU GEN
LÊN MỘT
TÍNH TRẠNG

 Kết luận:

- Kết quả phân tích cho thấy màu hoa do hai
1. Tương tác gen không alen xác định. Nên trong kiểu gen:
bổ sung
+ Có mặt hai loại gen trội A và B cho hoa
giữa các gen màu đỏ thẫm.
không alen
+ Nếu không có mặt đầy đủ cả hai gen trội A
2. Tác động và B hay toàn gen lặn aabb cho hoa màu trắng.
- Hai cặp gen Aa và Bb phân li độc lập với nhau
cộng gộp
nhưng không tác động riêng rẽ mà có sự tác
II. TÁC ĐỘNG
động qua lại để xác định màu hoa.
CỦA MỘT GEN

LÊN NHIỀU
TÍNH TRẠNG


Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH
ĐA HIỆU CỦA GEN

I. TÁC ĐỘNG
CỦA NHIỀU GEN
LÊN MỘT
TÍNH TRẠNG

1. Tương tác
bổ sung
giữa các gen
không alen
2. Tác động
cộng gộp
II. TÁC ĐỘNG
CỦA MỘT GEN
LÊN NHIỀU
TÍNH TRẠNG

Tương tác bổ sung là trường hợp
tương tác gen làm xuất hiện kiểu hình
mới khi có mặt đồng thời các gen
không alen trong một kiểu gen.
- Tương tác bổ sung còn có các dạng tỉ
lệ khác: 9:6:1; 9:3:3:1

Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH
ĐA HIỆU CỦA GEN

I. TÁC ĐỘNG
CỦA NHIỀU GEN

- Một số tính trạng di truyền bổ sung khác:

LÊN MỘT
TÍNH TRẠNG

1. Tương tác
bổ sung
giữa các gen
không alen

Bí tròn

2. Tác động
cộng gộp

Bí tròn

Bí dẹt

II. TÁC ĐỘNG
CỦA MỘT GEN
LÊN NHIỀU
TÍNH TRẠNG

9/16 Bí dẹt

6/16 Bí tròn

1/16 Bí dài

Sự di truyền hình dạng quả bí ngô


Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH
ĐA HIỆU CỦA GEN

I. TÁC ĐỘNG
CỦA NHIỀU GEN
LÊN MỘT
TÍNH TRẠNG

1. Tương tác
bổ sung
giữa các gen
không alen
2. Tác động
cộng gộp
II. TÁC ĐỘNG
CỦA MỘT GEN
LÊN NHIỀU
TÍNH TRẠNG

- Tỉ lệ 9 : 3 : 3 : 1. Vd sự di truyền hình dạng mào gà

P: gà mào hoa hồng × hạt đậu: AAbb × aaBB
F1: AaBb (mào quả óc chó)
F2: 9 A-B- : 3 A-bb : 3 aaB- : 1 aabb
9 mào quả óc chó : 3 hoa hồng : 3 hạt đậu : 1 mào đơn


Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH
ĐA HIỆU CỦA GEN

I. TÁC ĐỘNG
CỦA NHIỀU GEN
LÊN MỘT PTC:
TÍNH TRẠNG

1. Tương tác
F1:
bổ sung
giữa các gen F :
2
không alen

X

?

2. Tác động
cộng gộp
II. TÁC ĐỘNG
CỦA MỘT GEN
LÊN NHIỀU

TÍNH TRẠNG

Gi¶i thÝch nh thÕ nµo vÒ kÕt qu¶ trªn ?


Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH
ĐA HIỆU CỦA GEN

I. TÁC ĐỘNG

▼Từ hình trên trên em hãy cho biết:

CỦA NHIỀU GEN

- Phép lai tiến hành trên mấy cặp tính trạng?
LÊN MỘT
TÍNH TRẠNG - Có nhận xét gì về kết quả thu được ở
1. Tương tác
F2? → F1 có KG như thế nào?
bổ sung
giữa các gen
- Mối tương quan giữa màu sắc hạt và số lượng gen
không alen
trội trong từng kiểu gen tương ứng như thế nào?
2. Tác động
cộng gộp
- Kiểu tác động của các gen lên sự hình thành
độ đậm nhạt của màu hoa như thế nào?
II. TÁC ĐỘNG
CỦA MỘT GEN

LÊN NHIỀU
TÍNH TRẠNG


Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH
ĐA HIỆU CỦA GEN

I. TÁC ĐỘNG
CỦA NHIỀU GEN
LÊN MỘT
TÍNH TRẠNG

- Nhận xét:

1. Tương tác
bổ sung
giữa các gen
không alen

- Phép lai tiến hành trên một cặp tính trạng.

2. Tác động
cộng gộp

- F1: A1a1A2a2 (hoa đỏ) dị hợp tử hai cặp
gen → có hiện tượng tương tác gen.

II. TÁC ĐỘNG
CỦA MỘT GEN
LÊN NHIỀU

TÍNH TRẠNG

- F2 = 15 +1 = 16 tổ hợp = 4GT ở F1 × F1 →
F1 dị hợp hai cặp gen. (Vd F1: A1a1A2a2)


Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH

ĐA HIỆU CỦA GEN
- Kết luận:
I. TÁC ĐỘNGMàu hoa đỏ đậm, nhạt khác nhau tùy thuộc
CỦA NHIỀU
GENsố lượng các gen trội.
vào
- khi số lượng gen trội trong kiểu gen càng
LÊN MỘT
TÍNH TRẠNG
nhiều
1. Tương
tác → màu đỏ càng đậm. Hiện tượng này gọi
bổ sunglà tác động cộng gộp của các gen không alen
giữa cáchay
gentác động đa gen.
không alen
- Mỗi một tính trạng bi chi phối bởi 2 hoặc
nhiều cặp gen, trong đó mỗi một cặp gen cùng
2. Tác động
loại (trội hoặc lặn) góp phần như nhau vào sự
cộng gộp
hình thành tính trạng.

II. TÁC ĐỘNG
CỦA MỘT GEN
LÊN NHIỀU
TÍNH TRẠNG


Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH
ĐA HIỆU CỦA GEN

I. TÁC ĐỘNG
CỦA NHIỀU GEN
LÊN MỘT
TÍNH TRẠNG

Sơ đồ lai:
P

1. Tương tác F1:
bổ sung
F2:
giữa các gen
không alen
2. Tác động
cộng gộp

A1A2
A1a2

X
Đỏ đậm A1A1A2A2

Trắng a1a1a2a2
(Đỏ hồng A1a1A2a2)

A1A2

A1a2

a1A2

a1a2

A1A1 A2A2
Đỏ đậm

A1A1A2a2
Đỏ

A1a1 A2A2
Đỏ

A1a1A2a2

A1A1 A2a2 A1 A1a2a2
Đỏ
Đỏ hồng

A1 a1A2a2
Đỏ hồng

Đỏ hồng
A1a1 a2a2
Hồng

a1a1 A2A2
Đỏ hồng

a1a1 A2a2
Hồng

a1a1 A2a2
Hồng

a1a2 a2a2
Trắng

II. TÁC ĐỘNG
CỦA MỘT GEN

a1A2

LÊN NHIỀU
TÍNH TRẠNG

A1a1 A2A2 A1a1 A2a2
Đỏ hồng
Đỏ

a1a2

A1a1 A2a2
Đỏ hồng

A1a1 a2a2
Hồng


Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH
ĐA HIỆU CỦA GEN

Tương
tác
gen
làm:
I. TÁC ĐỘNG
CỦA
GEN hiê ên tính trạng chưa có ở bố me
+ NHIỀU
Xuất
LÊN MỘT
+
Tính trạng bố me không biểu hiê ên ở đời
TÍNH TRẠNG
1. Tương tác
con lai
bổ sung
giữa
gen hiểu những đă c
 các
Tìm

ê tính mới trong công
không alen
tác lai tạo
2. Tác động
cộng gộp
II. TÁC ĐỘNG
CỦA MỘT GEN
LÊN NHIỀU
TÍNH TRẠNG


Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH
ĐA HIỆU CỦA GEN

I. TÁC ĐỘNG
CỦA NHIỀU GEN
LÊN MỘT
TÍNH TRẠNG

1. Tương tác
bổ sung
giữa các gen
không alen
Ví dụ 1: Ở đậu Hà Lan: Thứ hoa tím thì có hạt màu
Ví
2: Khi n/c biến dị ở ruồi giấm: Gen quy định
2. Tácdụ
động
nâu trong
náchthời

lá có
một
chấm
đen;
thứtrạng
hoa trắng
có
cánh
cụt
đồng
quy
định
một
số
tính
khác:
cộng gộp
hạt màu
náchhơn,
lá không
chấm
Đốt
thân nhạt,
ngắn trong
lông ngắn
hình có
dạng
cơ đen.
quan
II. TÁC ĐỘNG

sinh dục
CỦA MỘT GEN
LÊN NHIỀU
TÍNH TRẠNG

thay đổi, trứng đẻ ít, ….


Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH
ĐA HIỆU CỦA GEN

I. TÁC ĐỘNG
CỦA NHIỀU GEN

▼Từ hai ví dụ trên em có nhận xét gì về mối
quan giữa các tính trạng với nhau?
1. Tương tác
bổ sung
giữa các gen
▼ Vậy thế nào là sự tác động của một gen lên
không alen
nhiều tính trạng? Em có thể cho một số ví dụ
2. Táckhác
độngvề kiểu tác động di truyền này?
cộng gộp
LÊN MỘT
TÍNH TRẠNG
tương

II. TÁC ĐỘNG

CỦA MỘT GEN
LÊN NHIỀU
TÍNH TRẠNG


Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH
ĐA HIỆU CỦA GEN

I. TÁC ĐỘNG
CỦA NHIỀU GEN
LÊN MỘT
TÍNH TRẠNG

1. Tương tác
bổ sung
giữa các gen
không alen
2. Tác động
cộng gộp
II. TÁC ĐỘNG
CỦA MỘT GEN
LÊN NHIỀU
TÍNH TRẠNG

Khái niệm: Trường hợp một gen
chi phối nhiều tính trạng gọi là tính đa
hiệu của gen hay gen đa hiệu.
Khi một gen đa hiệu bị đột biến thì nó
sẽ đồng thời kéo theo sự biến dị ở một
số tính trạng mà nó chi phối

-


Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH
ĐA HIỆU CỦA GEN

I. TÁC ĐỘNG
CỦA NHIỀU GEN

- Ví dụ bệnh hồng cầu hình liềm

LÊN MỘT
TÍNH TRẠNG

1. Tương tác
bổ sung
giữa các gen
không alen
2. Tác động
cộng gộp
II. TÁC ĐỘNG
CỦA MỘT GEN
LÊN NHIỀU
TÍNH TRẠNG

Bị đột biến

Hồng cầu bình thường
Gây sốt định kỳ, đau
đớn, và tổn thương

các cơ quan khác
nhau như não bộ,
lách, tim, thận...

Hồng cầu hình liềm
Các tế bào hình
liềm nhanh chóng
bị cơ thể phá hủy
và gây ra sự thiếu
máu và suy yếu
cơ thể nói chung


Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH
ĐA HIỆU CỦA GEN

I. TÁC ĐỘNG
CỦA NHIỀU GEN
LÊN MỘT
TÍNH TRẠNG

1. Tương tác
bổ sung
giữa các gen
không alenHcầu bình thường
2. Tác Hcầu
độngbị vỡ
cộng gộp

Thể lực suy Tiêu

giảm
II.
TÁC ĐỘNG huyết

Suy
tim

CỦA MỘT GEN
LÊN NHIỀU
RốiTRẠNG
loạn tâm thần
TÍNH

Liệt

Hcầu hình lưỡi liềm
Các TB bị vón lại

Tích tụ các TB hình

gây tắc MM nhỏ

liềm ở lách

Đau,
sốt

Tổn
thương
não

Viêm phổi

Gây hư hỏng
Các CQ khác
Thấp khớp

Lách bị tổn thương
suy thận


Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH
ĐA HIỆU CỦA GEN

I. TÁC ĐỘNG
CỦA NHIỀU GEN

NỘI DUNG TRỌNG TÂM CỦA BÀI

- Tương tác bổ sung: Là trường hợp tương tác
gen làm xuất hiện kiểu hình mới khi có mặt đồng
1. Tương tác thời các gen không alen trong một kiểu gen.
bổ sung
- Tác động cộng gộp: Mỗi một tính trạng bi chi
giữa các gen phối bởi 2 hoặc nhiều cặp gen, trong đó mỗi một
không alen
cặp gen cùng loại (trội hoặc lặn) góp phần như
2. Tác động nhau vào sự hình thành tính trạng.
cộng gộp
- Gen đa hiệu: Trường hợp một gen chi phối nhiều

LÊN MỘT
TÍNH TRẠNG

II. TÁC ĐỘNG
CỦA MỘT GEN
LÊN NHIỀU
TÍNH TRẠNG

tính trạng gọi là tính đa hiệu của gen hay gen đa
hiệu.
- Khi một gen đa hiệu bị đột biến thì nó sẽ đồng
thời kéo theo sự biến dị ở một số tính trạng mà nó
chi phối.


Bài 13. SỰ TÁC ĐỘNG CỦA NHIỀU GEN VÀ TÍNH
ĐA HIỆU CỦA GEN

I. TÁC ĐỘNG

Bài tập củng cố

CỦA NHIỀU GEN

1.ThếLÊN
nào
là gen đa hiệu?
MỘT
TÍNH
TRẠNG

A. Gen
tạo ra nhiều loại mA RN
1. Tương tác
B.
bổ Gen
sung điều khiển sự hoạt động của gen khác
C.
Gen
giữa
cáctạo
genra sản phẩm với hiệu quả cao
D.
Genalen
mà sản phẩm của nó ảnh hưởng đến nhiều tính trạng
không
2. Tính trạng màu da ở người là trường hợp di truyền theo cơ chế
2. Tác động
A. 1 gen chi phối nhiều tính trạng
cộng gộp
B. nhiều gen không alen chi phối nhiều tính trạng
II. TÁC ĐỘNG
C.
nhiều gen không alen chi phối 1 tính trạng
CỦA MỘT GEN
D. 1 gen bị đột biến thành nhiều alen
LÊN NHIỀU
TÍNH TRẠNG