Tiểu luận Phương pháp hồi quy tương quan

LỜI MỞ ĐẦU
Mặc dù có những bước phát triển vượt bậc, tuy nhiên một thị trường
mới, năng động cũng tiềm ẩn nhiều bất trắc. Hiện nay trên thị trường bảo
hiểm Việt Nam còn tồn tại nhiều vấn đề cần nghiên cứu giải quyết. Ngoài
những khó khăn do cơ chế chính sách bảo hiểm chưa hoàn thiện thì nguy cơ
rủi ro nhay trong các doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam, do các phương pháp
cạnh tranh cũng như kinh nghiệm quản lý còn yếu kém.
Hiện nay vấn đề trục lợi bảo hiểm đã trở thành một vấn đề nhức nhối,
một thách thức với các doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam. Trục lợi bảo hiểm
đã và đàng diễn ra ở nhiều nghiệp vụ và đã gây ra những hậu quả lớn đến
khách hàng, doanh nghiệp và đối với toàn xã hội. Qua đề tài này em muốn
nêu lên thực trạng trục lợi bảo hiểm ở Việt Nam để qua đó đua ra những giải
pháp phù hợp để cải thiện tình hình trục lợi bảo hiểm ở Việt Nam để thị
trường bảo hiểm Việt Nam ngày càng phát triển mạnh mẽ hơn .

1


Tình hình trục lợi bảo hiểm ở Việt Nam hiện nay và một số kiến nghị
I. Tổng quan về trục lợi bảo hiểm
1.

Khái niệm và bản chất của trục lợi bảo hiểm

 Khái niệm:
Trục lợi bảo hiểm là “hành vi cố ý lừa dối của tổ chức, cá nhân nhằm thu
lợi bất chính khi tham gia bảo hiểm, bồi thường bảo hiểm, trả tiền bảo hiểm và
giải quyết khiếu nại bảo hiểm”.
 Bản chất của hoạt động của trục lợi bảo hiểm
 Hành vi được thực hiện vì động cơ vụ lợi, nhằm mục đích thu lợi bất
chính từ việc tham gia bảo hiểm;

 Xét về ý thức, trục lợi bảo hiểm là hành vi được thực hiện có chủ ý,
cho dù, chủ ý đó có thể được tính toán trước từ trước khi giao kết hợp đồng
bảo hiểm hoặc mới phát sinh trong quá trình giải quyết bồi thường;
 Trục lợi có thể xảy ra tại bất kỳ công đoạn nào trong chu trình bảo
hiểm từ giao kết hợp đồng, khiếu nại bồi thường đến giải quyết khiếu nại v.v.
song chủ yếu, trục lợi bảo hiểm được phát hiện ở khâu tiếp nhận và giải quyết
bồi thường;
Chủ thể thực hiện hành vi trục lợi bảo hiểm có thể là bất kỳ ai bao gồm tổ
chức, cá nhân ở trong và ngoài doanh nghiệp bảo hiểm. Bên cạnh người tham gia
bảo hiểm, còn có thể có sự đồng loã, tiếp tay của đại lý hoặc nhân viên doanh
nghiệp bảo hiểm (“DNBH”), các cơ sở cung cấp dịch vụ có liên quan.
2. Các hình thức trục lợi bảo hiểm
Nhìn chung trục lợi bảo hiểm xảy ra trong cả hai lĩnh vực: bảo hiểm nhân
thọ và bảo hiểm phi nhân thọ. Hình thức trục lợi bảo hiểm khá đa dạng trong đó
phổ biến nhất là các hành vi sau đây:

2


Cháy hàng” rồi mới mua bảo hiểm
Nói theo ngôn ngữ chuyên ngành nghĩa là tổn thất thực tế đã xảy ra chủ
sở hữu tài sản mới đi mua bảo hiểm. Đây là hình thức trục lợi bảo hiểm rất
phổ biến, kiểu trục lợi này thường nảy sinh khi sự cố, tai nạn đã xảy ra mà
chủ tài sản chưa tham gia bảo hiểm cho tài sản. Tuy nhiên, trên thực tế hầu
hết những vụ trục lợi bảo hiểm này bên được bảo hiểm chỉ có thể lừa dối
thành công khi có sự tiếp tay của các cán bộ, nhân viên làm việc trong công ty
bảo hiểm. Vụ việc vừa được phát hiện ở Công ty Cổ phần bảo hiểm PJICO
mới đây thuộc hình thức trục lợi bảo hiểm này. Chủ của tài sản tìm cách thông
đồng với người bán bảo hiểm hoặc tìm cách lừa người bán ghi lùi ngày bán
bảo hiểm trở về trước so với ngày thực tế đến mua. Trong vụ trục lợi tại

PJICO, lẽ ra trước ngày 1-11-2002 (thời điểm tàu Hanjin rời cảng Sài Gòn đi
Hamburg) thì chủ hàng đã phải mua bảo hiểm cho lô hàng tôm của mình,
nhưng mãi đến ngày 11-11-2002 khi tàu bị hỏa hoạn tại Srilanka làm cho toàn
bộ lô hàng tôm chở trên tàu bị thiệt hại, đại diện cho chủ hàng mới đến PJICO
để mua bảo hiểm cho lô hàng. Đây là nguyên nhân tạo nên việc một số người
có chức vụ của Công ty đã “rút ruột” PJICO 3,8 tỷ đồng và chia nhau. Đối với
trường hợp này, Công ty PJICO không được phép ký kết hợp đồng bảo hiểm,
bởi vì theo Điều 22 của Luật Kinh doanh bảo hiểm Việt Nam thì hợp đồng
này là vô hiệu. (Hợp đồng bảo hiểm được quy là vô hiệu khi: Tại thời điểm
giao kết hợp đồng, bên mua bảo hiểm biết sự kiện bảo hiểm đã xảy ra hoặc
tại thời điểm giao kết hợp đồng đối tượng bảo hiểm không tồn tại…)
Tự phá tài sản để nhận bảo hiểm
Nói cách khác, bên mua bảo hiểm cố ý gây tổn thất đối với tài sản được
bảo hiểm. Để thực hiện hành vi trục lợi bảo hiểm này, kẻ trục lợi đã vạch ra
kế hoạch từ trước, chuẩn bị rất công phu. Đây là hình thức trục lợi bảo hiểm
nghiêm trọng nhất và cũng khó phát hiện nhất vì kẻ trục lợi bảo hiểm thường
là những người am hiểu về kỹ thuật nghiệp vụ bảo hiểm. Bởi vậy, hành vi trục
lợi thường rất tinh vi, gây nhiều khó khăn đối với việc điều tra của các cơ
3


quan chức năng có liên quan khi tổn thất xảy ra. Ý đồ trục lợi của hình thức
này thường nảy sinh từ khi chuẩn bị tham gia bảo hiểm, quy mô trục lợi
thường lớn, số tiền gian lận, trục lợi rất cao. Việc trục lợi bảo hiểm được thực
hiện dưới hình thức: Người được bảo hiểm (chủ tài sản) sẽ tháo dỡ các bộ
phận tài sản, máy móc, thiết bị có giá trị thay vào đó là các bộ phận tài sản,
máy móc thiết bị có giá trị kém hơn. Sau đó, sẽ cố ý phá huỷ tài sản đã mua
bảo hiểm. Đương nhiên là khi tài sản đã được hủy hoại xong thì kẻ trục lợi
bảo hiểm vẫn nhận tiền bồi thường tương ứng với giá trị của các bộ phận tài
sản, máy móc thiết bị có giá trị. Ví dụ chủ tàu biển sau khi kí kết hợp đồng

bảo hiểm cho con tàu của mình đã tháo dỡ hết các trang thiết bị máy móc trên
tàu chuyển đi nơi khác, công đoạn cuối cùng là đánh chìm con tàu này và đòi
tiền bồi thường của bảo hiểm.
Khai tăng số tiền tổn thất trong vụ tai nạn
Hiện nay gian lận trục lợi bằng cách khai tăng số tiền tổn thất trong vụ
tai nạn cũng thường xảy ra, bao gồm các hình thức sau đây: Tài sản trên thực
tế không bị hư hỏng, không phải sửa chữa nhưng người được bảo hiểm vẫn kê
khai vào hồ sơ khiếu nại đòi bồi thường là đã bị hư hỏng và phải sữa chữa.
Hoặc là người được bảo hiểm “mượn gió bẻ măng”, lợi dụng tổn thất xảy ra
để làm hư hỏng thêm hoặc phá hủy hoàn toàn tài sản đã tham gia bảo hiểm,
nhằm được bồi thường cao hơn hoặc là được thay thế tài sản bị hư hỏng bằng
một tài sản mới có giá trị cao hơn.
Lập hồ sơ hiện trường giả
Hình thức gian lận trục lợi bảo hiểm này thường được biểu hiện ra ngoài
thông qua việc lập hồ sơ, hiện trường giả: Chẳng hạn như đưa những tài sản
đã bị hư hỏng không tham gia bảo hiểm từ nơi khác đến nơi xảy ra tai nạn để
chụp ảnh, khám nghiệm, lập biên bản; Tạo ra hiện trường giả giống như dấu
hiệu của việc mất cắp tài sản như bị phá khóa, bị cắt niêm phong kẹp chì hoặc
thay đổi biển số xe đã mua bảo hiểm vào xe bị tai nạn nhưng chưa mua bảo
hiểm để đòi bồi thường từ các công ty bảo hiểm.
4


Trục lợi bảo hiểm thông qua bảo hiểm trùng
Trường hợp này, người mua bảo hiểm đã trục lợi bảo hiểm bằng cách
dùng tài sản của mình để tham gia bảo hiểm tại nhiều doanh nghiệp bảo hiểm
khác nhau, nhằm mục đích thu được số tiền bồi thường từ nhiều công ty bảo
hiểm khi tổn thất xảy ra.
Thị trường bảo hiểm càng phát triển thì các hình thức trục lợi bảo hiểm
cũng ngày càng đa dạng hơn, thủ đoạn trục lợi bảo hiểm cũng tinh vi hơn theo

thời gian và số tiền gian lận trục lợi bảo hiểm cũng ngày càng nhiều hơn.
Thiết nghĩ rằng cần phải xử lý nghiêm minh những trường hợp gian lận, trục
lợi bảo hiểm nhằm đảm bảo cho quyền lợi của những người mua bảo hiểm
trung thực đồng thời cũng là một trong những giải pháp quan trọng nhằm phát
triển thị trường dịch vụ bảo hiểm nước ta một cách bền vững.
3. Dấu hiệu của trục lợi :
Theo thống kê của các doanh nghiệp bảo hiểm, hiện tượng khách hàng
có hành vi lừa dối trong giao kết hợp đồng bảo hiểm nhằm mục đích trục lợi
bảo hiểm đang diễn ra ngày càng phổ biến và thường biểu hiện qua một số
đặc điểm sau:
- Người được bảo hiểm chết do các bệnh có thời gian tiến triển bệnh lý
kéo dài như: ung thư, lao, xơ gan, suy thận, suy tim…
- Người được bảo hiểm chết khi hợp đồng có hiệu lực trong những năm
đầu.
- Người được bảo hiểm đã điều trị bệnh (thuộc trường hợp những bệnh
không chấp nhận bảo hiểm) trước khi hợp đồng bảo hiểm có hiệu lực dưới tên
người khác.
- Hợp đồng có số tiền bảo hiểm lớn so với khả năng tài chính, hoàn cảnh
kinh tế của Người tham gia bảo hiểm.
- Rủi ro xảy ra liên quan đến nhiều hợp đồng bảo hiểm được phát hành
vào những thời điểm gần nhau.

5


- Quan hệ giữa Người tham gia bảo hiểm, Người được hưởng quyền lợi
bảo hiểm và Người được bảo hiểm ít ràng buộc về mặt huyết thống.
- Người yêu cầu giải quyết quyền lợi bảo hiểm không cung cấp các
thông tin về quá trình điều trị bệnh trước lúc tử vong, kê khai chung chung về
nguyên nhân chết như: chết do bệnh già, chết đột tử tại nhà, không rõ nguyên

nhân, không có ai chứng kiến.
- Các thông tin về rủi ro xảy ra và quá trình cấp cứu, điều trị không logic
giữa các giấy tờ và chứng từ do người yêu cầu giải quyết quyền lợi bảo hiểm
cung cấp.
- Khai báo rủi ro xảy ra trong hoàn cảnh đặc biệt: tự ngã, tai nạn xảy ra
trong đêm không có mặt của công an…
Trong số những dấu hiệu kể trên, hiện tượng trục lợi bảo hiểm thường
diễn ra phổ biến nhất là việc khách hàng kê khai không trung thực về tình
trạng sức khỏe của người được bảo hiểm trong Giấy yêu cầu bảo hiểm - một
phần của Hợp đồng bảo hiểm.
4. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng trục lợi bảo hiểm
Qua tìm hiểu, có thể thấy tình trạng gian lận/trục lợi trong bảo hiểm là
do nhiều nguyên nhân cụ thể là:
4.1. Về phía doanh nghiệp
- Công tác tuyển dụng, đào tạo, quản lý đại lý, cán bộ còn bị buông lỏng;
quy trình kiểm tra, kiểm soát nội bộ; các quy trình nghiệp vụ, quy trình ra
quyết định kinh doanh, quản lý tài chính, hạch toán, kế toán, đầu tư, giải
quyết bồi thường v.v. chưa chặt chẽ và còn có những lỗ hổng có thể bị kẻ xấu
lợi dụng;
- Vai trò kiểm tra, giám sát của Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát và các
cổ đông đối với hoạt động hàng ngày của giám đốc doanh nghiệp còn chưa
được phát huy đầy đủ;

6


- Giữa các DNBH chưa có cơ chế hợp tác, phối hợp, chia xẻ thông tin
hoặc tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân và tranh thủ sự ủng hộ
của công luận.
- Ngoài ra, các DNBH cũng chịu sức ép về thời hạn giải quyết bồi

thường dẫn đến không có đủ thời gian và nguồn lực cần thiết để điều tra đầy
đủ về những vụ có dấu hiệu trục lợi hoặc có nghi vấn trước khi quyết định
việc trả tiền bảo hiểm.
4.2. Về phía người tham gia bảo hiểm
Một bộ phận người tham gia bảo hiểm không ý thức được trách nhiệm
đạo đức và pháp lý của mình nên đã cố tình kê khai khống mức độ thiệt hại,
hay lợi dụng những kẻ hở trong hợp đồng bảo hiểm hay quy trình nghiệp vụ
của DNBH để thu lợi bất chính.
4.3. Về phía các nhà cung cấp dịch vụ.
Một số tổ chức, cá nhân cung cấp dịch vụ cho bên mua bảo hiểm hay
người được bảo hiểm đã vô tình hoặc cố ý tiếp tay cho hành vi trục lợi bằng
những việc làm của mình (ví dụ cấp giấy chứng nhận thương tật không đúng
với tình trạng thương tật, cấp giấy chứng tử trong đó nguyên nhân dẫn đến tử
vong không phù hợp với thực tế…)
Ngoài ra, việc có ít vụ trục lợi bảo hiểm được phát hiện, điều tra, truy
tố và đưa ra xét xử trước pháp luật cũng phần nào làm giảm các chế tài xử
phạt.
5. Hậu quả của trục lợi bảo hiểm


Đối với doanh nghiệp bảo hiểm, hậu quả có thể tính toán được

do hành vi trục lợi bảo hiểm là làm giảm lợi nhuận, hiệu quả kinh doanh bị
hạn chế. Thậm chí còn gây tác động xấu đến uy tín của doanh nghiệp.


Đối với khách hàng là những người chung thực sẽ bị thiệt thòi về

quyền lợi. Bởi vì, phí bảo hiểm mà họ phải nộp lại dùng để chi trả cho cả
những khoản tiền gian lận không được phát hiện ra. Do vậy, những DNBH

7


nào có nhiều vụ gian lận sẽ có mức phí bảo hiểm cao hơn những doanh
nghiệp kiên quyết chống và loại trừ những kẻ trục lợi bảo hiểm.


Đối với xã hội, gian lận bảo hiểm là một nguy cơ về đạo đức,

làm tha hóa, biến chất cán bộ Nhà nước, làm cho môi trường kinh doanh thiếu
lành mạnh và thiếu sự công bằng. Từ đó còn dẫn đến tình trạng coi thường
luật pháp, gây rối trật tự an ninh xã hội.
6. Chế tài xử lý hành vi trục lợi bảo hiểm
Xét dưới góc độ pháp lý, trục lợi/gian lận bảo hiểm là hành vi vi
phạm pháp luật. Do đó, tuỳ theo tính chất, mức độ vi phạm, hậu quả gây
ra, phương thức và thủ đoạn thực hiện... mà người thực hiện hành vi vi
phạm có thể bị xử lý về dân sự, xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu
trách nhiệm hình sự.
6.1. Về dân sự, theo quy định tại Điều 17 Luật kinh doanh bảo hiểm, khi
phát hiện hành vi trục lợi, DNBH có quyền:
- từ chối trả tiền bảo hiểm cho người thụ hưởng hoặc từ chối bồi
thường cho người được bảo hiểm
- đơn phương đình chỉ thực hiện hợp đồng bảo hiểm và thu phí bảo
hiểm đến thời điểm đình chỉ thực hiện hợp đồng bảo hiểm.
Ngoài ra, theo quy định của Bộ Luật dân sự, hợp đồng dân sự được
giao kết do bị lừa dối có thể dẫn đến hợp đồng bị tuyên là vô hiệu và "không
làm phát sinh quyền và nghĩa vụ dân sự của các bên; các bên khôi phục tình
trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận. Bên có lỗi gây thiệt hại
phải bồi thường. Tuỳ từng trường hợp, xét theo tính chất của giao dịch vô

hiệu, tài sản giao dịch và hoa lợi, lợi tức thu được có thể bị tịch thu theo quy
định của pháp luật".
6.2 Về hành chính, đối với những hành vi trục lợi bảo hiểm không có đủ
các điều kiện để cấu thành tội phạm (chẳng hạn mức độ không nghiêm trọng,
vi phạm lần đầu, đã khắc phục được hậu quả v.v.), người thực hiện hành vi

8


trục lợi có thể phải chịu các chế tài hành chính theo quy định tại Điều 15, Nghị
định 118/2003/NĐ-CP ngày 13/10/2003 của Chính phủ như sau:
"1. Cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với
cá nhân, tổ chức có hành vi trục lợi để nhận tiền bồi thường, tiền bảo hiểm.
2. Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với cán bộ,
nhân viên của doanh nghiệp bảo hiểm, đại lý bảo hiểm hay doanh nghiệp môi
giới bảo hiểm có một trong những hành vi sau đây:
a) Yêu cầu người thụ hưởng quyền lợi bảo hiểm trả thù lao, hay các quyền
lợi vật chất khác trái pháp luật trong quá trình giải quyết bồi thường, trả tiền
bảo hiểm;
b) Đồng loã với người thụ hưởng quyền lợi bảo hiểm để giải quyết bồi
thường bảo hiểm, trả tiền bảo hiểm trái pháp luật.
3. Áp dụng các biện pháp khắc phục hậu quả:
Buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu đã bị thay đổi do các hành vi vi
phạm hành chính gây ra được quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này".
6.3 Về hình sự, tuỳ vào các tình tiết của từng vụ việc cụ thể, hành vi
trục lợi bảo hiểm có thể bị khép vào các tội tham ô (Điều 278), tội hối lộ
(Điều 279) v.v. với khung hình phạt có thể lên đến tù chung thân hoặc tử hình.
7. Tình hình trục lợi bảo hiểm ở một số nước trên thế giới
Có một thực tế là thị trường bảo hiểm càng phát triển, mức độ trục lợi
càng nghiêm trọng, thủ đoạn càng tinh vi khiến cho việc phát hiện, điều tra,

truy tố, xét xử càng trở nên khó khăn.
Theo đánh giá của các tổ chức nghiên cứu về trục lợi bảo hiểm ở Mỹ,
nếu trục lợi bảo hiểm là một doanh nghiệp thì doanh nghiệp này sẽ đứng đầu
trong danh sách 500 công ty lớn nhất thế giới về doanh thu theo kết quả xếp
hạng của Tạp chí Fortune1. Dưới đây là tóm tắt mức độ thiệt hại do trục lợi
bảo hiểm gây ra tại một số nước trên thế giới2.
1
2

9


Nước
Nam Phi
Đức
Thụy Sỹ
New
Zealand
Mỹ

Canada
Ireland
Châu Âu

Tổn thất do trục lợi bảo hiểm gây ra
8-35% số khiếu nại bảo hiểm được các DNBH chi trả có dấu hiệu
trục lợi, gây thiệt hại khoảng 2-3 tỷ Rand (khoảng 300-420 triệu
USD)
10-30% số phí bảo hiểm thu được bị thất thoát do trục lợi trong
khâu bồi thường

10% quyền lợi bảo hiểm đã được chi trả cho các khiếu nại giả mạo
Trên 15% khiếu nại bồi thường có yếu tố trục lợi
Chỉ tính riêng các vụ đã phát hiện, mỗi năm số tiền trục lợi
bảo hiểm đã lên đến 96 tỷ đô la; do trục lợi bảo hiểm, mỗi hộ gia
đình ở Mỹ phải đóng thêm từ 200-300 USD phí bảo hiểm/năm
Trên 1/3 khiếu nại về tai nạn xe cơ giới có yếu tố trục lợi
¼ số vụ hỏa hoạn là do hành vi cố ý đốt nhà để được nhận tiền
bảo hiểm
Hàng năm, các hộ gia đình trục lợi khoảng 30 tỷ USD, trục
lợi trong bảo hiểm y tế lên đến 54 tỷ USD
10-15% khiếu nại bồi thường được chi trả có dấu hiệu trục lợi. Trục
lợi bảo hiểm làm tăng phí bảo hiểm phi nhân thọ lên đến 1,3 tỷ USD
hàng năm
Tổn thất do trục lợi bảo hiểm đối ngành bảo hiểm lên đến 100 triệu
bảng
Số tiền trục lợi bảo hiểm hàng năm của 25 nước thành viên không
dưới 8 tỷ euro, tương đương với 2% doanh thu phí hàng năm của
khu vực này

Nhìn chung, pháp luật các nước coi hành vi trục lợi bảo hiểm là nghiêm
trọng và quy định những chế tài xử phạt nghiêm khắc. Điều 131 Luật bảo
hiểm Trung Quốc quy định: "Người giao kết hợp đồng bảo hiểm, người được
bảo hiểm, người thụ hưởng bảo hiểm có hành vi trục lợi bảo hiểm sẽ bị coi là
tội phạm và chịu sự điều tra của các cơ quan chức năng theo quy định của
pháp luật".
Theo luật pháp của bang California (Mỹ), chỉ riêng việc người tham gia
bảo hiểm đưa ra các khiếu nại dối trá đã bị coi là trọng tội có thể bị phạt tù
đến 5 năm với số tiền phạt là 50.000USD, còn việc nhận tiền bồi thường trục
lợi sẽ bị xử phạt với tội danh là trộm cắp với những tình tiết tăng nặng. Theo
10

số liệu do Liên minh Chống trục lợi bảo hiểm của Mỹ công bố tháng 12-2003,
chỉ tính riêng trong năm 2002, các cơ quan quản lý bảo hiểm tiểu bang ở Mỹ
đã điều tra 33.000 vụ trục lợi bảo hiểm, trong đó đưa ra truy tố, xét xử hình sự
2.500 vụ.
Ở những nước có tình trạng trục lợi phát triển, số vụ trục lợi nhiều, tính
chất nghiêm trọng, thủ đoạn tinh vi, người ta thường thành lập những cơ quan
chuyên trách trong cơ cấu cơ quan quản lý bảo hiểm. Điển hình cho xu
hướng này là Mỹ. Để phục vụ cho công tác đấu tranh phòng chống trục lợi,
người ta đã thành lập Phòng Giải quyết trục lợi (“Fraud Bureau”) trực thuộc
cơ quan quản lý của mỗi tiểu bang, bao gồm các nhân viên là những sĩ quan
cảnh sát, điều tra viên chuyển ngành hay những người có nhiều kinh nghiệm
trong công tác điều tra, đánh giá tổn thất, giải quyết bồi thường tại các
DNBH. Cơ quan này phối hợp chặt chẽ với các cơ quan bảo vệ pháp luật
trong việc phát hiện, điều tra, truy tố và xét xử những hành vi trục lợi bảo
hiểm.
II. Thực trạng trục lợi bảo hiểm ở Việt Nam hiện nay
1. Hình thức trục lợi bảo hiểm phổ biến ở Việt Nam hiện nay
-Tự phá tài sản để nhận bảo hiểm
-Khai tăng số tiền tổn thất trong vụ tai nạn
-Lập hồ sơ hiện trường giả
-Kê khai thông tin không đầy đủ của khách hàng hay khai sai, khai
khống tai nạn của người tham gia bảo hiểm
2. Nguyên nhân trục lợi


Do những kẽ hở của luật pháp và do thực hiện pháp luật không

nghiêm, thiếu sự kiểm tra, kiểm soát và xử lý, nên nhiều người nảy sinh hành

vi gian lận. Ví dụ: Các nghiệp vụ bảo hiểm mà luật kinh doanh bảo hiểm quy
định bắt buộc như bảo hiểm TNDS của chủ xe cơ giới đối với người thứ ba,
nhưng các chủ xe không tham gia bảo hiểm vì không kiểm tra sử phạt.

11




Thị trường bảo hiểm luôn sôi động, phức tạp, tình hình cạnh

tranh ngày càng khốc liệt nên các DNBH luôn giữ bí mật thông tin. Việc trao
đổi những thông tin cần thiết về khách hàng giữa các DNBH hầu như không
có. Vì vậy, một đối tượng tài sản nào đó có thể tham gia bảo hiểm ở nhiều
doanh nghiệp bảo hiểm. Khi rủi ro tổn thất xảy ra họ đã nhận được tiền bồi
thường ở tất cả các công ty bảo hiểm.


Nhận thức của người dân về pháp luật còn nhiều yếu kém, nhất

là những văn bản pháp quy về bảo hiểm. Nhiều người dân nhận thức rất mơ
hồ về bảo hiểm và họ cho rằng quỹ bảo hiểm giống như quỹ phúc lợi. Cho
nên đã có những trường hợp nói sai sự thật để giúp nạn nhân nhận quyền lợi
bảo hiểm…


Không gian địa lý cũng là nguyên nhân phát sinh gian lận bảo

hiểm. Đối với những vụ tổn thất xảy ra ở xa, hoang vắng, ít người qua lại
(trong bảo hiểm xe cơ giới, tầu thuyền), khó có thể giữ nguyên hiện trường,

sự thay đổi tình tiết hiện trường có lợi cho người tham gia bảo hiểm là rất dễ
xảy ra.


Do lỗi vô tình hay cố ý của nhân viên bảo hiểm. Họ có thể vô

tình ghi sai ngày tham gia bảo hiểm trên giấy chứng nhận bảo hiểm hoặc do
thiếu trách nhiệm đã không đánh giá chính xác mức độ trầm trọng của rủi ro.
Cũng có thể nhân viên bảo hiểm thông đồng với khách hàng trục lợi bảo
hiểm. Họ có thể đánh giá cao mức độ tổn thất hoặc vạch đường đi nước bước
cho khách hàng lợi dụng các kẽ hở về giấy tờ, về thủ tục giám định, bồi
thường để trục lợi…


Do sự thông đồng giữa những người tham gia bảo hiểm có hành

vi gian lận với những người có liên quan như: y, bác sĩ, những người làm
chứng trong các vụ tổn thất…Ví dụ:Mua chuộc bác sĩ để dựng lên bệnh, làm
giả hoặc kê những đơn thuốc đắt tiền để đòi được số tiền bảo hiểm nhiều
hơn..
3.Thực trạng trục lợi bảo hiểm ở Việt Nam
12


Hiện nay vấn đề trục lợi bảo hiểm đã trở thành một vấn đề nhức nhối,
một thách thức với các doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam. Trục lợi bảo hiểm
đã và đang diễn ra ở nhiều nghiệp vụ bảo hiểm. Trong việc cấp đơn bảo hiểm,
do tính minh bạch chưa cao nên người tham gia bảo hiểm có xu hướng muốn
trục lợi. Do vô tình hay cố ý các nhân viên bảo hiểm có thể ghi sai ngày tham
gia bảo hiểm trên giấy chứng nhận bảo hiểm hoặc do thiếu trách nhiệm đã

không đánh giá được đầy đủ, chính xác mức độ trầm trọng của rủi ro. Cũng
có thể nhân viên hoặc đại lý bảo hiểm thông đồng với khách hàng trục lợi bảo
hiểm: đánh giá mức độ tổn thất cao hơn thực tế hoặc “vẽ đường...” cho khách
hàng lợi dụng kẽ hở về giấy tờ, thủ tục giám định để trục lợi...
Thêm vào đó hiện tượng kê khai thông tin không đầy đủ của khách hàng
hay khai sai, khai khống tai nạn của người tham gia bảo hiểm, bằng việc
thông đồng giữa những người tham gia bảo hiểm có hành vi gian lận với
những người liên quan như: y, bác sĩ, công an, những người làm chứng trong
các vụ tổn thất... đang khá phổ biến ở Việt Nam. Từ đó làm nảy sinh những
vấn đề không lành mạnh trong đánh giá rủi ro, giám định bồi thường. Tình
trạng khách hàng tham gia bảo hiểm ở nhiều công ty bảo hiểm tại cùng một
thời điểm để trục lợi cũng không phải là hiếm (như vụ ông Nguyễn Văn U ở
Hải Dương tham gia bảo hiểm nhân thọ tại hai doanh nghiệp bảo hiểm lớn với
tổng số tiền bảo hiểm lên tới trên 1 tỷ đồng Việt Nam, khi biết mình có căn
bệnh nan y không thể chữa khỏi...
Đối với một số lĩnh vực bảo hiểm, nhiều khách hàng thường xuyên thực
hiện hành vi trục lợi. Cụ thể trong bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu, tình
trạng trục lợi biểu hiện ở các hình thức tiêu biểu như: Hàng hóa được yêu cầu
bảo hiểm trong hành trình vận chuyển, nhưng chưa đóng phí bảo hiểm. Khi
biết hàng về đến nơi an toàn, khách hàng xin hủy đơn bảo hiểm hoặc hủy hợp
đồng bảo hiểm để khỏi phải đóng phí. Thậm chí có chủ hàng biết thông tin
hàng hóa của mình bị tổn thất rồi mới đến mua bảo hiểm hoặc thông đồng với
cán bộ của doanh nghiệp bảo hiểm để mua bảo hiểm và nhận bồi thường cho
13


tổn thất đó. Thực tế đã diễn ra và vụ việc đã được cơ quan cảnh sát điều tra
phát hiện, lập hồ sơ để đưa ra pháp luật xử lý. Cũng có trường hợp trục lợi bị
phát hiện khi hàng hóa được mua bảo hiểm vận chuyển trên một con tàu ma
tức là con tàu đó không tồn tại trên thực tế. Khách hàng lừa đảo mua bảo

hiểm với mục đích quy cho tàu mất tích để trục lợi đòi bồi thường toàn bộ...
Trong bảo hiểm xe cơ giới, bảo hiểm tàu thuyền, trục lợi bảo hiểm được thực
hiện thông qua việc hợp lý hoá ngày và hiệu lực bảo hiểm. Trên thực tế còn
có việc tạo hiện trường giả các vụ tai nạn xe cơ giới, cháy hoặc chìm tàu, cố ý
gây tai nạn trong bảo hiểm tài sản và bảo hiểm trách nhiệm, gian lận đối với
người thứ ba: không bồi thường cho người thứ ba, mặc dù đã nhận tiền bảo
hiểm...
Ngoài ra còn có rất nhiều những vụ trục lợi bảo hiểm điển hình khác
như vụ PJICO, vụ tranh chấp giữa prudential và khách hàng...
Hiện nay vấn đề trục lợi bảo hiểm đã trở thành một vấn đề nhức nhối,
một thách thức với các doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam. Trục lợi bảo hiểm
đã và đang diễn ra ở nhiều nghiệp vụ bảo hiểm. Trong việc cấp đơn bảo hiểm,
do tính minh bạch chưa cao nên người tham gia bảo hiểm có xu hướng muốn
trục lợi. Do vô tình hay cố ý các nhân viên bảo hiểm có thể ghi sai ngày tham
gia bảo hiểm trên giấy chứng nhận bảo hiểm hoặc do thiếu trách nhiệm đã
không đánh giá được đầy đủ, chính xác mức độ trầm trọng của rủi ro. Cũng
có thể nhân viên hoặc đại lý bảo hiểm thông đồng với khách hàng trục lợi bảo
hiểm: đánh giá mức độ tổn thất cao hơn thực tế hoặc “vẽ đường...” cho khách
hàng lợi dụng kẽ hở về giấy tờ, thủ tục giám định để trục lợi...

Thêm vào đó hiện tượng kê khai thông tin không đầy đủ của khách hàng
hay khai sai, khai khống tai nạn của người tham gia bảo hiểm, bằng việc
thông đồng giữa những người tham gia bảo hiểm có hành vi gian lận với
những người liên quan như: y, bác sĩ, công an, những người làm chứng trong
14


các vụ tổn thất... đang khá phổ biến ở Việt Nam. Từ đó làm nảy sinh những
vấn đề không lành mạnh trong đánh giá rủi ro, giám định bồi thường. Tình
trạng khách hàng tham gia bảo hiểm ở nhiều công ty bảo hiểm tại cùng một

thời điểm để trục lợi cũng không phải là hiếm (như vụ ông Nguyễn Văn U ở
Hải Dương tham gia bảo hiểm nhân thọ tại hai doanh nghiệp bảo hiểm lớn với
tổng số tiền bảo hiểm lên tới trên 1 tỷ đồng Việt Nam, khi biết mình có căn
bệnh nan y không thể chữa khỏi...
Đối với một số lĩnh vực bảo hiểm, nhiều khách hàng thường xuyên thực
hiện hành vi trục lợi. Cụ thể trong bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu, tình
trạng trục lợi biểu hiện ở các hình thức tiêu biểu như: Hàng hóa được yêu cầu
bảo hiểm trong hành trình vận chuyển, nhưng chưa đóng phí bảo hiểm. Khi
biết hàng về đến nơi an toàn, khách hàng xin hủy đơn bảo hiểm hoặc hủy hợp
đồng bảo hiểm để khỏi phải đóng phí. Thậm chí có chủ hàng biết thông tin
hàng hóa của mình bị tổn thất rồi mới đến mua bảo hiểm hoặc thông đồng với
cán bộ của doanh nghiệp bảo hiểm để mua bảo hiểm và nhận bồi thường cho
tổn thất đó. Thực tế đã diễn ra và vụ việc đã được cơ quan cảnh sát điều tra
phát hiện, lập hồ sơ để đưa ra pháp luật xử lý. Cũng có trường hợp trục lợi bị
phát hiện khi hàng hóa được mua bảo hiểm vận chuyển trên một con tàu ma
tức là con tàu đó không tồn tại trên thực tế. Khách hàng lừa đảo mua bảo
hiểm với mục đích quy cho tàu mất tích để trục lợi đòi bồi thường toàn bộ...
Trong bảo hiểm xe cơ giới, bảo hiểm tàu thuyền, trục lợi bảo hiểm được thực
hiện thông qua việc hợp lý hoá ngày và hiệu lực bảo hiểm. Trên thực tế còn
có việc tạo hiện trường giả các vụ tai nạn xe cơ giới, cháy hoặc chìm tàu, cố ý
gây tai nạn trong bảo hiểm tài sản và bảo hiểm trách nhiệm, gian lận đối với
người thứ ba: không bồi thường cho người thứ ba, mặc dù đã nhận tiền bảo
hiểm...
Thêm vào đó tình trạng khách hàng biết trước tình trạng mình bị mắc
bệnh hiểm nghèo mới đến mua bảo hiểm nhân thọ với số tiền bảo hiểm cao để
trục lợi bảo hiểm. Ngoài ra, còn có tình trạng khách hàng mua bảo hiểm nhân
15


thọ và tai nạn thân thể với số tiền bảo hiểm cao, lên tới tiền tỷ, thậm chí tự

hủy hoại mình hoặc tự sát để có thể đòi được tiền bảo hiểm nhân thọ (trong
bảo hiểm nhân thọ, nhiều loại hình bảo hiểm có số tiền bảo hiểm cao, thậm
chí không giới hạn, tùy vào lựa chọn của khách hàng).
Về phía quản lý từ các công ty, những năm gần đây, với cơ chế mở cửa
nền kinh tế, sức cạnh tranh trên thị trường bảo hiểm Việt Nam ngày một gay
gắt. Để giành được dịch vụ, một số doanh nghiệp bảo hiểm khi tính tỷ lệ phí
bảo hiểm không theo giá trị thực tế của đối tượng được bảo hiểm, mà hạ phí
(không theo quy định của Bộ Tài chính về biểu phí bảo hiểm) như trong bảo
hiểm xây dựng, lắp đặt ... Nhiều đơn bảo hiểm quy định không rõ ràng, chưa
chặt chẽ, thiếu đầy đủ hoặc quá bài bản, dẫn đến tình trạng khách hàng không
hiểu rõ hoặc hiểu chưa đúng bản chất vấn đề. Vì vậy, đã xảy ra trường hợp
khách hàng mua bảo hiểm nhân thọ, khi xảy ra tai nạn lại đến đòi bồi thường
bảo hiểm phi nhân thọ...
III. Một số kiến nghị nhằm phòng chống trục lợi bảo hiểm ở Việt
Nam
Các hành vi gian lận, trục lợi trong bảo hiểm là hành vi phạm pháp, có
ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của thị trường bảo hiểm, quyền và lợi
ích chính đáng của những người tham gia bảo hiểm chân chính, góp phần dẫn
đến những bất ổn trong đời sống xã hội. Do đó, cần phải ngăn chặn và xử lý
nghiêm minh, kịp thời những hành vi này bằng các các biện pháp đồng bộ
như sau:

16


1. Về phía các DNBH
a) Tăng cường cơ chế kiểm tra, giám sát nội nội bộ nhằm đáp ứng các
yêu cầu rõ ràng, công khai, minh bạch, hiệu quả và tuân thủ pháp luật trong
quản trị và điều hành doanh nghiệp. Theo hướng đi này, cần khuyến khích
các DNBH đáp ứng đủ điều kiện để ra niêm yết trên thị trường chứng khoán

nhằm nâng cao hiệu quả giám sát đối với các hoạt động của doanh nghiệp,
phù hợp với các thông lệ và chuẩn mực quốc tế.
b) Thường xuyên rà soát và tổ chức thực hiện nghiêm các quy trình
nghiệp vụ, đặc biệt là các quy trình khai thác và thẩm định bảo hiểm, quản lý
tiền mặt, chi trả quyền lợi bảo hiểm để phát hiện và khắc phục kịp thời những
kẽ hở; xác định rõ trách nhiệm của từng cá nhân, từng bộ phận.
c) Nâng cao chất lượng tuyển dụng, đào tạo, quản lý và sử dụng đại lý,
nhân viên, gắn trách nhiệm và hiệu quả trong công việc với chế độ đãi ngộ.
d) Khẩn trương xây dựng, không ngừng hoàn thiện cơ chế trao đổi thông
tin, chia xẻ kinh nghiệm và phối hợp giữa các doanh nghiệp cũng như giữa
các DNBH và các cơ quan bảo vệ pháp luật trong việc phát hiện và đưa ra
truy tố trước pháp luật những trường hợp trục lợi với số lượng lớn, sử dụng
những thủ đoạn tinh vi nhằm mục đích răn đe những kẻ rắp ranh phạm tội v.v.
đ) Từng bước chuyên môn hoá công tác phòng chống trục lợi bảo hiểm
thông qua việc thành lập những bộ phận chuyên trách việc điều tra, xử lý
những vụ việc có dấu hiệu hay nghi vấn trục lợi bảo hiểm.
e) Duy trì mối quan hệ chặt chẽ với khách hàng để phục vụ khách hàng
tốt hơn đồng thời, kịp thời phát hiện những trường hợp có nghi vấn; xây dựng
mối quan hệ hợp tác, tin cậy với các nhà cung cấp dịch vụ.
g) Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân
về bảo hiểm nói chung và đấu tranh phòng chống trục lợi bảo hiểm nói riêng;
từng bước hình thành quan điểm và thái độ phê phán nghiêm khắc đối với
mọi biểu hiện trục lợi; tạo dư luận xã hội để thu hút sự quan tâm, chú ý của
công luận đối với các nỗ lực đấu tranh phòng và chống trục lợi bảo hiểm.
17


2. Về phía các cơ quan chức năng
a) Tiếp tục và thường xuyên tăng cường công tác kiểm tra, giám sát toàn
diện các mặt hoạt động và tình hình tài chính của các DNBH, duy trì cạnh

tranh lành mạnh trên thị trường vì quyền lợi của người tham gia bảo hiểm và
sự phát triển bền vững của thị trường.
b) Khuyến khích các DNBH xây dựng các nguyên tắc quản trị doanh
nghiệp an toàn, thận trọng và hiệu quả; áp dụng các quy trình kiểm tra, kiểm
soát nội bộ, quy trình xử lý công việc, phối hợp giữa các phòng ban chức
năng;
c) Áp dụng nghiêm minh các chế tài hành chính, hình sự để răn đe, xử
lý những trường hợp cố tình vi phạm, bảo đảm trật tự, kỷ cương pháp luật.
d) Do những hành vi trục lợi có liên quan đến nhiều đối tượng, sử dụng
những phương thức, thủ đoạn và mức độ vi phạm khác nhau, để đấu tranh có
hiệu quả đối với các hành vi này đòi hỏi phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các
bên có liên quan bao gồm: các DNBH, người tham gia bảo hiểm, các nhà
cung cấp dịch vụ và cơ quan chức năng.

18


KẾT LUẬN
Có thể nói trục lợi bảo hiểm xảy ra từ khi bảo hiểm ra đời, gắn liền và
song hành cùng với quá trình phát triển của ngành bảo hiểm. Trong khi chưa
thể loại trừ triệt để trục lợi bảo hiểm, cần tập trung các nỗ lực vào việc thể
phòng chống, ngăn chặn hoặc làm giảm hậu quả của tình trạng này. Đấu
tranh phòng và chống trục lợi đang trở thành một yêu cầu khách quan để duy
trì sự phát triền bền vững của thị trường bảo hiểm Việt Nam. Tuy nhiên, kinh
nghiệm cho thấy, đây không phải là một công việc dễ dàng nếu không có sự
thống nhất trong nhận thức và hành động của toàn xã hội, sự hợp tác giữa các
bên có liên quan và ý thức trách nhiệm của DNBH, người tham gia bảo hiểm
và các cơ quan hữu quan. Để ngăn chặn và giảm đến mức tối thiểu các hậu
quả tiêu cực do trục lợi bảo hiểm gây ra, cần thống nhất nhận thức về trục lợi
bảo hiểm và coi đó là một hành vi vi phạm pháp luật cần bị lên án về đạo đức

và xử lý nghiêm minh bằng pháp luật. Đồng thời, cần xác định rõ đấu tranh
chống trục lợi bảo hiểm không chỉ là trách nhiệm của riêng ngành bảo hiểm
mà phải là trách nhiệm chung của toàn xã hội, cộng đồng và đòi hỏi phải có
sự tham gia, ủng hộ tích cực của các cơ quan công quyền, cơ quan bảo vệ
pháp luật và mỗi người dân.
Về phần mình, các cơ quan thông tấn, báo chí đóng một vai trò quan
trọng không thể thiếu trong việc tuyên truyền, phổ biến và nâng cao nhận thức
của người dân về bảo hiểm; tạo dư luận phê phán nghiêm khắc đối với mọi
biểu hiện trục lợi, thu hút sự quan tâm, chú ý của công luận vào cuộc đấu
tranh phòng chống trục lợi.

19


MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU..................................................................................................1
Tình hình trục lợi bảo hiểm ở Việt Nam hiện nay va một số kiến nghị......2
I.

Tổng quan về trục lợi bảo hiểm..............................................................2
1. Khái niệm và bản chất của trục lợi bảo hiểm.....................................2
2. Các hình thức trục lợi bảo hiểm................................................................2
3. Dấu hiệu của trục lợi :.............................................................................5
4. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng trục lợi bảo hiểm..............................6
4.1. Về phía doanh nghiệp.......................................................................6
4.2. Về phía người tham gia bảo hiểm......................................................7
4.3. Về phía các nhà cung cấp dịch vụ.....................................................7
5. Hậu quả của trục lợi bảo hiểm...............................................................7
6. Chế tài xử lý hành vi trục lợi bảo hiểm..................................................8
7. Tình hình trục lợi bảo hiểm ở một số nước trên thế giới.....................9

II. Thực trạng trục lợi bảo hiểm ở Việt Nam hiện nay...............................11
1. Hình thức trục lợi bảo hiểm phổ biến ở Việt Nam hiện nay..............11
2. Nguyên nhân trục lợi.............................................................................11
3.Thực trạng trục lợi bảo hiểm ở Việt Nam.............................................13
III. Một số kiến nghị nhằm phòng chống trục lợi bảo hiểm ở Việt Nam. 16
1. Về phía các DNBH..................................................................................17
2. Về phía các cơ quan chức năng.............................................................18
KẾT LUẬN....................................................................................................19

20