Nghiên cứu đánh giá ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến nhu cầu nước cho nông nghiệp hệ thống thủy nông xuân thủy tỉnh nam định

LÊ NG C S N

B

GIÁO D C VÀ ÀO T O

TR

B

NG

NÔNG NGHI P VÀ PTNT

I H C THU L I

LÊ NG C S N

*

NGHIÊN C U ÁNH GIÁ NH H
LU N V N TH C S

KHÍ H U

N NHU C U N

NG C A BI N

C NÔNG NGHI P H

TH NG TH Y NÔNG XUÂN TH Y
T NH NAM

NH

*

LU N V N TH C S
(8 QUY N - M58 - 120 TRANG )

HÀ N I - 2016

Hà N i - 2016

I


B

GIÁO D C VÀ ÀO T O

TR

NG

B

NÔNG NGHI P VÀ PTNT

I H C THU L I

LÊ NG C S N

NGHIÊN C U ÁNH GIÁ NH H
KHÍ H U

N NHU C U N

NG C A BI N

C CHO NÔNG NGHI P

H TH NG TH Y NÔNG XUÂN TH Y
T NH NAM

NH

CHUYÊN NGÀNH: K THU T TÀI NGUYÊN N

C

MÃ S : 60 – 58 – 02 - 12

LU N V N TH C S

NG

IH

I

NG D N KHOA H C:
HD1 : TS NGUY N QUANG PHI
HD2 : PGS.TS TR N VI T

Hà N i 2016

N


3


L IC M

N

Sau h n 6 tháng th c hi n, d i s h ng d n t n tình c a TS. Nguy n
Quang Phi và PGS.TS.Tr n Vi t n, đ c s ng h đ ng viên c a gia đình, b n
bè, đ ng nghi p, cùng v i s n l c ph n đ u c a b n thân, tác gi đã hoàn thành
lu n v n th c s k thu t chuyên ngành K thu t Tài nguyên n c đúng th i h n và
nhi m v v i đ tài: “Nghiên c u đánh giá nh h ng c a bi n đ i khí h u đ n
nhu c u n c cho Nông nghi p h th ng th y nông Xuân Th y, t nh Nam nh”
Trong quá trình làm lu n v n, tác gi đã có c h i h c h i và tích l y thêm
đ c nhi u ki n th c và kinh nghi m quý báu ph c v cho công vi c c a mình.
Tuy nhiên do th i gian có h n, trình đ còn h n ch , s li u và công tác x lý
s li u v i kh i l ng l n nên nh ng thi u sót c a Lu n v n là không th tránh
kh i. Do đó, tác gi r t mong ti p t c nh n đ c s ch b o giúp đ c a các th y cô
giáo c ng nh nh ng ý ki n đóng góp c a b n bè và đ ng nghi p.
Qua đây tác gi xin bày t lòng kính tr ng và bi t n sâu s c t i TS. Nguy n

Quang Phi và PGS.TS. Tr n Vi t n, nh ng ng i đã tr c ti p t n tình h ng d n,
giúp đ và cung c p nh ng tài li u, nh ng thông tin c n thi t cho tác gi hoàn thành
Lu n v n này.
Tác gi xin chân thành c m n Tr ng i h c Th y l i, các th y giáo, cô
giáo Khoa K thu t Tài nguyên n c, các th y cô giáo các b môn đã truy n đ t
nh ng ki n th c chuyên môn trong su t quá trình h c t p.
Tác gi c ng xin trân tr ng c m n các c quan, đ n v đã nhi t tình giúp đ
tác gi trong quá trình đi u tra thu th p tài li u cho Lu n v n này.
Cu i cùng, tác gi xin g i l i c m n sâu s c t i gia đình, c quan, b n bè và
đ ng nghi p đã đ ng viên, giúp đ , t o đi u ki n và khích l tác gi trong su t quá
trình h c t p và hoàn thành Lu n v n.
Xin chân thành c m n./.
Hà N i, ngày 20 tháng 08 n m 2015
Tác Gi

Lê Ng c S n


B N CAM K T
Tên tác gi : Lê Ng c S n
H c viên cao h c CH22Q11
Ng

ih

ng d n: 1. TS. Nguy n Quang Phi
2. PGS.TS. Tr n Vi t n

Tên đ tài Lu n v n: “Nghiên c u đánh giá nh h
h u đ n nhu c u n

Nam

ng c a bi n đ i khí

c cho Nông nghi p h th ng th y nông Xuân Th y, t nh

nh”
Tác gi xin cam đoan đ tài Lu n v n đ

c làm d a trên các s li u, t li u

đ

c thu th p t ngu n th c t , đ

c công b trên báo cáo c a các c quan nhà

n

c…đ tính toán ra các k t qu , t đó đánh giá và đ a ra m t s nh n xét. Tác gi

không sao chép b t k m t Lu n v n ho c m t đ tài nghiên c u nào tr

c đó.

Tác gi

Lê Ng c S n

M CL C
DANH M C B NG BI U .........................................................................................
DANH M C HÌNH V ..............................................................................................
M

U .................................................................................................................... 1

1. Tính c p thi t c a đ tài ..................................................................................... 1
2. M c đích c a đ tài ............................................................................................ 2
3. Cách ti p c n và ph
4.
CH

it

ng pháp nghiên c u ...................................................... 2

ng và ph m vi nghiên c u ..................................................................... 3

NG I. T NG QUAN NGHIÊN C U .......................................................... 4

1.1. T ng quan tình hình nghiên c u

n

1.1.1. Các nghiên c u Bi n đ i khí h u

c ngoài ............................................ 4
n

c ngoài.........................................4

1.1.2. Tác đ ng c a bi n đ i khí h u đ n Nông nghi p trên th gi i ..................6
1.2. T ng quan tình hình nghiên c u trong n
1.2.1 Các nghiên c u Bi n đ i khí h u

c ................................................ 7

trong n

c ..........................................7

1.2.2. Tác đ ng c a bi n đ i khí h u đ n n n Nông nghi p Vi t Nam .............10
1.3. T ng quan v khu v c nghiên c u ............................................................... 12
1.3.1. V trí ranh gi i, đ a lý hành chính ............................................................12
1.3.2.

c đi m đ a hình ....................................................................................13

1.3.3.

c đi m đ t đai, th nh

1.3.4.

c đi m khí h u .....................................................................................14

1.3.5.

c đi m th y v n ...................................................................................16

ng ..................................................................14

1.3.6. ánh giá v đi u ki n t nhiên, nh ng m t thu n l i và khó kh n đ i v i
quy ho ch phát tri n th y l i. ............................................................................19
1.3.7. Hi n tr ng và quy ho ch phát tri n đô th . ..............................................20
1.3.8. Hi n tr ng và quy ho ch phát tri n c s h t ng. ..................................20
1.3.9. Hi n tr ng và t l t ng dân s nông thôn. ..............................................21
1.3.10. Nh ng mâu thu n và xu h

ng d ch chuy n c c u s d ng đ t trong

quá trình công nghi p hóa và n n kinh t th tr
1.3.11. Hi n tr ng công trình th y l i c p n

ct

ng. ........................................21
i ........................................22

1.4. Nh n xét chung ............................................................................................. 32
CH

NG II. C

NH H

S

KHOA H C VÀ TH C TI N TRONG NGHIÊN C U

NG C A BI N

I KHÍ H U

N NHU C U N

C CHO

NÔNG NGHI P ...................................................................................................... 34


2.1. C s khoa h c .............................................................................................. 34
2.1.1. Các y u t

nh h

ng đ n nhu c u c p n

2.1.2. Các y u t khí t

c ..........................................34

ng, th y v n ................................................................37

2.2. K ch b n bi n đ i khí h u và n
2.3. Tính toán xác đ nh nhu c u n

c bi n dâng ............................................. 38
c Nông nghi p giai đo n hi n t i và t

ng

lai. .......................................................................................................................... 41
2.3.1. Giai đo n hi n t i .....................................................................................41
2.3.2. Giai đo n t

ng lai ..................................................................................50

2.4. Tính toán cân b ng n

c cho giai đo n hi n t i và t

ng lai .................... 54

2.4.1. M c đích, ý ngh a ....................................................................................54
2.4.2. Ph

ng pháp tính t ng l

ng n

c l y qua c ng ....................................54

2.4.3. Tài li u tính toán ......................................................................................58
2.4.4. K t qu tính toán ......................................................................................59
2.5. Tính toán xác đ nh nhu c u n

c Nông nghi p giai đo n trong t

ng lai

có xét đ n y u t bi n đ i khí h u ....................................................................... 64
2.5.1. Phân tích nh h

ng c a các y u t khí t

ng đ n nhu c u n

c cho

Nông nghi p. ......................................................................................................64
2.5.2. Tính toán nhu c u n

c Nông nghi p trong t

ng lai ng v i các k ch

b n bi n đ i khí h u ...........................................................................................67
2.5.3. Tính toán cân b ng n

c c a h th ng theo các k ch b n B KH...........70

2.6. K t lu n .......................................................................................................... 72
CH

NG III.

3.1.

XU T GI I PHÁP

NG PHÓ ............................................. 73

xu t gi i pháp nh m gi m thi u nh h

ng c a B KH cho h th ng.73

3.1.1. Gi i pháp công trình ................................................................................73
3.1.2. Gi i pháp phi công trình ..........................................................................79
3.2. Phân tích, đánh giá hi u qu c a gi i pháp đ xu t. .................................. 81
3.2.1. Gi i pháp công trình ................................................................................81
3.2.2. Gi i pháp phi công trình ..........................................................................83
K T LU N VÀ KI N NGH ................................................................................ 85
TÀI LI U THAM KH O ...................................................................................... 87


DANH M C B NG BI U
B ng 1.1: Các y u t khí t

ng đ c tr ng c a vùng ................................................. 16

B ng 1.2: B ng t ng h p di n tích canh tác t ng l u v c thu c h th ng ............... 25
B ng 1.3: Phân vùng t

i h th ng th y nông Xuân Th y ...................................... 26

B ng 2.1: T l di n tích c a m t s lo i cây tr ng so v i t ng di n tích ................ 35
đ t nông nghi p trên h th ng n m 2020 .................................................................. 35
B ng 2.2: S l

ng đàn gia súc, gia c m n m 2015 và d ki n n m 2020 .............. 35

B ng 2.3: M c t ng nhi t đ trung bình (oC) so v i th i kì 1980 – 1999

vùng đ ng

b ng B c B theo k ch b n phát th i trung bình (B2) ............................................... 41
B ng 2.4: M c thay đ i l

ng m a (%) so v i th i kì 1980 – 1999

vùng đ ng

b ng B c B theo k ch b n phát th i trung bình (B2) ............................................... 41
B ng 2.5: Th i v và công th c t

i lúa v

ông xuân ........................................... 43

B ng 2.6: Th i v và công th c t

i lúa v Mùa ..................................................... 44

B ng 2.7: Th i v và công th c t

i cho l c v

B ng 2.8: Th i v và công th c t

iđ ut

ông Xuân ................................... 44

ng v thu đông ................................... 45

B ng 2.9: Các ch tiêu c lý c a đ t......................................................................... 45
B ng 2.10: Yêu c u n

c lúa V

ông Xuân........................................................... 45

B ng 2.11: Yêu c u n

c lúa V Mùa ...................................................................... 46

B ng 2.12: Yêu c u n

c cây l c ông Xuân .......................................................... 46

B ng 2.13: Yêu c u n

c cây đ u t

ng v

ông ................................................... 46

B ng 2.14: T ng h p nhu c u n

c c a t ng lo i cây tr ng theo t ng tháng .......... 46

B ng 2.15: T ng h p nhu c u n

c c a t ng lo i cây tr ng c n m........................ 46

B ng 2.16: K t qu tính toán nhu c u n
B ng 2.17: L

ng n

c, l u l

ng n

c cho ch n nuôi cho hi n t i................... 47
c c n c p cho th y s n cho ........................ 49

hi n t i ....................................................................................................................... 49
B ng 2.18:

nh m c n

B ng 2.19: L u l

ng n

c cho sinh ho t và khu công nghi p ................................ 49

c c n c p cho sinh ho t, công nghi p hi n t i .................... 50

B ng 2.20: T ng h p nhu c u n

c c a t ng lo i cây tr ng c n m........................ 51

B ng 2.21: D báo l u l

c c n c p cho ch n nuôi trong t

ng n

ng lai ............. 51


B ng 2.22: D báo l
trong t

ng n

c, l u l

ng n

c c n c p cho th y s n .................... 52

ng lai 2020 .................................................................................................. 52

B ng 2.23:

nh m c n

B ng 2.24: L u l

c cho sinh ho t và khu công nghi p ................................ 52

ng n

c c n c p cho sinh ho t, công nghi p 2020 .................... 53

B ng 2.25: Kh n ng c p n

c c a các c ng và l

ng n

cđ

c c p trong các

vùng (trong th i đo n 5 tháng) ................................................................................. 60
B ng 2.26: Cân b ng n

c t i th i đi m hi n t i (th i đo n 5 tháng) ..................... 62

B ng 2.27: Cân b ng n

c t i th i đi m t

ng lai 2020 (th i đo n 5 tháng) .......... 63

B ng 2.28: M c t ng nhi t đ trung bình n m (oC) ng v i n m 2020 ................... 64
B ng 2.29: M c thay đ i l

ng m a n m (%) ng v i n m 2020 ........................... 66

B ng 2.30: M c t ng nhi t đ trung bình (°C) so v i th i k 1980-1999

các vùng

khí h u c a Vi t Nam theo các k ch b n phát th i trung bình B2 ............................ 67
B ng 2.31: Nhi t đ vùng vào n m 2020 theo k ch b n phát th i B2 (°C): ............. 67
B ng 2.32: M c thay đ i l

ng m a (%) so v i th i k 1980-1999

các vùng khí

h u c a Vi t Nam theo các k ch b n phát th i trung bình (B2) ................................ 68
B ng 2.33: L

ng m a

vùng n m 2020 theo k ch b n phát th i B2 ..................... 68

B ng 2.34: Yêu c u n

c lúa V

ông Xuân........................................................... 69

B ng 2.35: Yêu c u n

c lúa V Mùa ...................................................................... 69

B ng 2.36: Yêu c u n

c cây l c ông Xuân .......................................................... 69

B ng 2.37: Yêu c u n

c cây đ u t

ng v

ông ................................................... 69

B ng 2.38: T ng h p nhu c u n

c c a t ng lo i cây tr ng theo t ng tháng .......... 69

B ng 2.39: T ng h p nhu c u n

c c a t ng lo i cây tr ng c n m........................ 70

B ng 2.40: Cân b ng n

c t i th i đi m t

ng lai 2020 có xét đ n bi n đ i khí h u .... 71

B ng 3.1: B ng t ng h p các công trình t i đ u m i xây m i ................................. 76
B ng 3.2: B ng t ng h p các công trình t i đ u m i c n nâng c p ......................... 76
B¶ng 3.3: Tæng hîp h¹ng môc kiªn cè hãa kªnh tíi cÊp 1, 2 ................................... 78


DANH M C HÌNH V
Hình 1-1: B n đ h th ng th y nông Xuân Th y.................................................... 23
Hình 1-2: S đ phân vùng t

i h th ng th y nông Xuân Th y ............................ 26

Hình 1-3: Hi n tr ng c ng Ngô

ng ...................................................................... 30

Hình 2 – 1:

ng t n su t lý lu n m a n m ng v i t n su t 85% ........................ 38

Hình 2 - 2:

ng m c n

c t i c ng l y n

c trên tri n sông H ng .................... 55


1

M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
Bi n đ i khí h u đ c coi là có tác đ ng m nh m đ i v i n n nông nghi p.
Các nhà khoa h c cho r ng các hi n t ng khí h u c c đoan v i t n su t và c ng
đ ngày càng t ng đã x y ra trên h u h t các vùng mi n c a Vi t Nam đ u do
nguyên nhân c a Bi n đ i khí h u. Hi n t ng t ng nhi t đ toàn c u có tác
đ ng l n đ i v i s b c h i, đi u đó nh h ng đ n l u tr n c trong khí
quy n và do đó c ng nh h ng đ n c ng đ , t n su t và c ng đ m a c ng
nh s phân ph i m a theo mùa và vùng đ a lý c ng nh s bi n thiên hàng
n m c a nó. Do đó trong quá trình ra quy t đ nh, các nhà qu n lý th y l i đ c
bi t ph i đ i m t v i thách th c trong vi c k t h p tính không ch c ch n các tác
đ ng bi n thiên c a khí h u và bi n đ i khí h u đ thích ng. i m m u ch t là
các v n đ th c t h s ph i đ i m t (hi n t i và t ng lai) trong l nh v c th y
l i ph c v cho nông nghi p. Hi n t ng bi n đ i khí h u có th hi u đ c b ng
cách đánh giá hi n tr ng khí h u (quá kh đ n hi n t i) đ xem xét các tác đ ng
c a nó đ n s phát tri n trong t ng lai, bao g m c nh ng thay đ i t t và đ t
ng t đ n nhu c u t i .
H th ng thu l i Xuân Thu n m phía Nam t nh Nam nh, gi i h n b i
sông Ninh C
phía tây, sông H ng phía b c, t nh l 51B và sông Sò phía tây
nam, g m 39 xã và 3 th tr n c a hai huy n Xuân Tr ng và Giao Thu . T ng di n
tích t nhiên 35.376,62 ha trong đó đ t nông nghi p có kho ng 20.902,5 ha.
Toàn b h th ng đ u s d ng t i t ch y nên ph thu c nhi u vào thiên
nhiên. Ngu n n c t i chính c a h th ng là sông H ng và sông Ninh C . ây là
hai con sông có ngu n n c t i r t d i dào và thu n l i, đ ng th i là ngu n phù sa
vô t n b sung ch t màu cho đ ng ru ng, tuy nhiên hi n nay ngu n n c l y đ c

trên sông Ninh C khá ít do hi n t ng b i l ng c a vào sông Ninh. c bi t hi n
nay do nh h ng c a n c bi n dâng nên m n xâm nh p vào 30 km k t c a Ba
L t, làm cho s gi m c a c ng l y n c ph c v t i t sông H ng không đ c
nh tr c.
Do nh h ng c a bi n đ i khí h u toàn c u , trong nh ng n m g n đây đ c
bi t vào th i đi m v ông Xuân, m c n c và l u l ng trên các tri n sông xu ng
r t th p, m n ti n sâu vào các c a sông, n ng đ m n t ng m nh, s c ng và s gi
m c ng l y n c gi m, m c dù m t s th i đi m m c n c đ m b o nh ng n c
có đ m n cao nên các c ng không th m l y n c. Hi n nay do thay đ i c c u


2
cây tr ng, gi ng lúa ng n cây, ng n ngày nên kh n ng t i tiêu c ng thay đ i, kh
n ng ch u ng p kém h n tr c. M t s công trình đ u m i đã b xu ng c p nghiêm
tr ng nh ng không đ c s a ch a nâng c p k p th i và tri t đ , vì v y hi u qu c p
n c b h n ch , nh t là khi dòng ch y sông H ng xu ng th p v mùa c n. Vì v y
nh h ng r t l n đ n s n xu t và phát tri n nông nghi p c a h th ng.
Tr c nh ng th c tr ng và bi n đ ng th i ti t khó l ng nh v y, v n đ đ t
ra là chúng ta ph i đánh giá đ c nh ng nh h ng c a B KH, đ ng th i ph i có
k ho ch dài h n nh m tr c h t là phòng ng a, gi m thi u các thiên tai, l l t sau
đó là có bi n pháp ng phó k p th i tr giúp ngành nông nghi p c a vùng kh c ph c
các nh h ng c a B KH.
Chính vì v y, đ tài : “Nghiên c u đánh giá nh h ng c a Bi n đ i khí
h u đ n nhu c u n c cho Nông nghi p h th ng th y nông Xuân Th y, t nh
Nam nh” s t p trung gi i quy t đ c m t ph n các v n đ nêu trên. Vi c nghiên
c u nh h ng c a B KH t i nhu c u n c cho Nông nghi p có ý ngh a r t l n đ i
v i h th ng th y nông Xuân Th y. V i k t qu c a lu n v n, chúng ta s có bi n
pháp, k ho ch c th cho ngành s n xu t nông nghi p, ch đ ng tr c nh ng nh
h ng c a B KH hi n nay c ng nh các k ch b n B KH trong t ng lai.
2. M c đích c a đ tài

- ánh giá đ c nh h ng c a B KH đ n nhu c u n c cho Nông nghi p
h th ng th y nông Xuân Th y hi n t i và ng v i các k ch b n B KH khác nhau
trong t ng lai.
xu t các gi i pháp nh m gi m thi u nh h ng c a B KH đ n nhu c u
n c cho Nông nghi p h th ng th y nông Xuân Th y, t nh Nam nh.
3. Cách ti p c n và ph ng pháp nghiên c u
* Cách ti p c n:
- Ti p c n t ng h p và liên ngành: D a trên đ nh h ng Phát tri n kinh t xã
h i c a khu v c h th ng th y nông Xuân Th y, hi n tr ng và đ nh h ng phát
tri n kinh t các ngành t đó rút ra các gi i pháp công trình và phi công trình phù
h p.
- Ti p c n k th a: C ng đã có m t s các d án quy ho ch, các quy ho ch
v tài nguyên n c, các đ tài nghiên c u, đánh giá kh n ng và hi n tr ng s d ng
n c trên l u v c. Vi c k th a có ch n l c các k t qu nghiên c u này s giúp đ
tài có đ nh h ng gi i quy t v n đ m t cách khoa h c h n.
- Ti p c n th c ti n: Ti n hành kh o sát th c đ a, t ng h p s li u nh m n m
rõ chi ti t hi n tr ng và đ nh h ng phát tri n kinh t - xã h i c a vùng, hi n tr ng
khai thác s d ng n c, hi n tr ng công trình th y l i, các nh h ng c a công
trình th y l i và vi c chuy n n c đ n ngu n n c c p cho các h dùng n c.


3
* Ph

ng pháp nghiên c u
- Ph ng pháp nghiên c u lý thuy t, k th a: d a trên vi c nghiên c u các
tài li u, v n b n lý lu n và k th a các tài li u, các k t qu tính toán c a các nghiên
c u đã th c hi n trên đ a bàn vùng nghiên c u. Vi c k th a có ch n l c các k t qu
nghiên c u s giúp đ tài có đ nh h ng gi i quy t v n đ m t các khoa h c h n.
Áp d ng trong nghiên c u đánh giá nh h ng đ n nhu c u n c, và tính toán cân

b ng n c cho vùng nghiên c u.
- Ph ng pháp đi u tra, thu th p: đi u tra th c t , thu th p s li u v đi u
ki n t nhiên, kinh t , xã h i; tài li u khí t ng, thu v n và k ch b n B KH c a h
th ng th y nông Xuân Th y.
- Ph ng pháp ng d ng mô hình hi n đ i: ng d ng các mô hình, công c
tiên ti n ph c v tính toán nh mô hình toán CROPWAT giúp tính toán nhu c u
n c c a các lo i cây tr ng trong vùng nghiên c u hi n t i, t ng lai có xét đ n
y u t bi n đ i khí h u.
- Ph ng pháp th ng kê, phân tích t ng h p, x lý s li u: Th ng kê các s
li u, d li u liên quan, phân tích k t qu tính toán… Áp d ng trong đánh giá nhu
c u n c, kh n ng đáp ng c a ngu n n c, tác đ ng c a vi c khai thác ngu n
n c…
4.

i t ng và ph m vi nghiên c u
i t ng nghiên c u: Nghiên c u xác đ nh nhu c u n c cho Nông
nghi p h th ng th y nông Xuân Th y trong hi n t i, và trong t ng lai có xét đ n
y u t bi n đ i khí h u.
- Ph m vi nghiên c u: là các c s khoa h c và th c ti n trong nghiên c u
nh h ng c a bi n đ i khí h u đ n nhu c u n c cho Nông nghi p h th ng th y
nông Xuân Th y, làm gi m nh h ng c a bi n đ i khí h u đ n nhu c u n c cho
Nông nghi p.


4

CH
NG I
T NG QUAN NGHIÊN C U
1.1. T ng quan tình hình nghiên c u

1.1.1. Các nghiên c u Bi n đ i khí h u

n

c ngoài
n

c ngoài

Hi n nay khái ni m “bi n đ i khí h u” và s nóng lên toàn c u không còn xa
l n a, ng c l i nó đ c nhìn nh n nh là s ti m n c a nhi u nguy c do h u
qu tác đ ng c a nó. Nhi t đ toàn c u gia t ng cùng v i s thay đ i trong phân b
n ng l ng trên b m t Trái đ t và b u khí quy n đã d n đ n s bi n đ i c a các h
th ng hoàn l u khí quy n và đ i d ng mà h u qu c a nó là s bi n đ i các c c tr
th i ti t và khí h u. Nhi u b ng ch ng đã ch ng t r ng, thiên tai và các hi n t ng
c c đoan có ngu n g c khí t ng ngày càng gia t ng nhi u vùng trên Trái đ t mà
nguyên nhân c a nó là do s bi n đ i b t th ng c a các hi n t ng th i ti t, khí
h u c c đoan. i u đó đã thu hút s quan tâm nghiên c u c a c ng đ ng các nhà
khoa h c trên th gi i. M t cách t ng đ i có th phân chia các công trình nghiên
c u này thành ba h ng:
Nghiên c u xu th bi n đ i và tính bi n đ ng c a các hi n t ng th i ti t
và khí h u c c đoan trong m i liên h v i s bi n d i khí h u d a trên s li u quan
tr c t m ng l i tr m khí t ng.
Nghiên c u ng d ng các mô hình khí h u toàn c u và khu v c đ mô
ph ng khí h u hi n t i, qua đó đánh giá kh n ng n m b t các hi n t ng khí h u
c c đoan c a các mô hình.
Nghiên c u d báo h n mùa (season forecasting) và d tính (projection)
kh n ng xu t hi n các hi n t ng khí h u c c đoan trong t ng lai v i các qui mô
th i gian khác nhau.
Xét trên quy mô toàn c u, s ngày đông giá gi m đi h u kh p các vùng v

đ trung bình, s ngày c c nóng (10% s ngày ho c đêm nóng nh t) t ng lên và s
ngày c c l nh (10% s ngày ho c đêm l nh nh t) gi m đi. Nhi u b ng ch ng đã
ch ng t t n su t và th i gian ho t đ ng c a sóng nóng t ng lên nhi u đ a ph ng
khác nhau nh t là th i k đ u c a n a cu i th k 20. Hi n t ng ENSO và tính dao
đ ng th p k đ c cho là nguyên nhân gây nên s bi n đ ng trong s l ng xoáy
thu n nhi t đ i, d n đ n s phân b l i s l ng và qu đ o c a chúng. Ch ng h n,
trong th i k 1995 – 2005 đã có 9 n m trong đó s l ng bão B c i Tây D ng
đã v t quá chu n so v i th i k 1981 – 2000. H n hán n ng h n và kéo dài h n đã
đ c quan tr c th y trên nhi u vùng khác nhau v i ph m vi r ng l n h n, đ c bi t
các vùng nhi t đ i và c n nhi t đ i t sau nh ng n m 1970. N n nhi t đ cao và
giáng th y gi m trên các vùng l c đ a là m t trong nh ng nguyên nhân c a hi n
t ng này.


5
M c dù r t khó kh n đ đánh giá s bi n đ i và xu th c a nh ng c c tr khí
h u, Kattenberg và c ng s (1996) đã kêt lu n r ng xu th m lên s d n đ n làm
t ng nh ng hi n t ng liên quan đ n nhi t đ cao trong th i k mùa hè và làm gi m
nh ng hi n t ng lên quan đ n nhi t đ th p trong nh ng ngày mùa đông. Tuy
nhiên, s t ng lên c a các c c tr nhi t đ là khác nhau đ i v i t ng khu v c.
Bonsal va c ng s (2001) đã phân tích s bi n đ i theo không gian và th i gian c a
nhi t đ c c tr Canada trong th i k 1950 – 1998 và th y r ng có s khác bi t
l n gi a các khu v c theo mùa. Theo Manton và c ng s (2001) có s t ng lên đáng
k c a nh ng ngày nóng, đêm m và gi m đi đáng k c a nh ng ngày l nh, đêm
l nh k t n m 1961 trên khu v c Nam Á và Nam Thái Bình D ng.
Liên quan t i bài toán bi n đ i khí h u, nhi u nghiên c u đã k t h p mô hình
khí h u toàn c u v i các mô hình th y v n quy mô l n. Feddes và c ng s (1989)
đã đ c p đ n kh n ng s d ng mô hình khí quy n – cây tr ng – n c – đ t 1 chi u
nh m t c s cho vi c thông s hóa trong các mô hình th y v n. V i cách ti p c n
này, mô hình th y v n đ c xây d ng có th phù h p v i quy mô l i c a mô hình

khí h u toàn c u (30x30km), khác m t cách c b n so v i quy mô l i đ c s
d ng trong đa s các mô hình th y v n hi n t i. Nó cho phép th hi n quá trình
t ng tác gi a khí t ng và th y v n, d n t i k t qu tính toán các đ c tr ng khí
h u và th y v n đáng tin c y h n. Tuy nhiên, đ th c hi n bài toán hi u ch nh và
các thông s là nh ng hàm ch a bi t c a khí h u, đ t, th c v t, đ a lý, s d ng đ t
và đ a m o nên kh i l ng d li u đ c yêu c u là r t l n. H ng ti p c n này
không th th c hi n cho các l u v c quy mô nh vì đ phân gi i l i thô. Vì th ,
các mô hình th y v n quy mô d i l i v n c n thi t đ gi i quy t bài toán bi n đ i
khí h u liên quan đ n các hi n t ng th y v n trên quy mô nh .
M t s nghiên c u thông qua phân tích s bi n đ i trong th i gian dài c a s
li u th y v n và khí t ng quan tr c đ đánh giá tác đ ng bi n đ i khí h u. Labat D.
và c ng s (2004), t p trung vào tác đ ng c a bi n đ i khí h u lên vòng tu n hoàn
th y v n trên quy mô toàn c u, d a trên d li u quan tr c ch ng minh m i liên k t
gi a hi n t ng m lên và s gia t ng c a vòng tu n hoàn th y v n trên toàn c u.
M c dù đã cung c p m t cái nhìn t ng quan v xu h ng bi n đ i dòng ch y toàn
c u, dòng 14 ch y t ng 4% v i 1oC t ng lên c a nhi t đ ; th c t ph n l n các
nghiên c u theo h ng này l i đ c th c hi n trên quy mô khu v c, vì th v n đ
c n chu i s li u dài và t ng đ i đ y đ là b c thi t. H ng ti p c n này có kh
n ng cung c p nh ng thông tin h u ích v các đ c tính th y v n trong đi u ki n khí
h u t ng lai.
Trong nghiên c u c a Andersen H.E. và các c ng s , s d ng d li u bi n
đ i khí h u đ c d đoán b ng mô hình ECHAM4/OPYC và đ c chi ti t hóa đ ng
l c b ng mô hình khí h u khu v c HIRHAM v i đ phân gi i l i 25 km và s
d ng s li u này làm đ u vào 15 cho mô hình th y v n Mike 11 – TRANS v i c


6
g ng c i thi n k t qu t mô hình khí h u khu v c b ng h s t l thay đ i giá tr
m a, nhi t đ và b c h i theo tháng. M c dù nghiên c u có đ c p đ n giá tr c c
đoan, nh ng ch m i d ng l i dòng ch y trung bình mùa l và mùa ki t. Ngoài ra

còn dùng ch s dòng ch y c s và th y xu h ng t ng dòng ch y l và gi m dòng
ch y ki t m c dù n c ng m v n gi xu h ng t ng.
1.1.2. Tác đ ng c a bi n đ i khí h u đ n Nông nghi p trên th gi i
Bi n đ i khí h u đang là m t hi m h a nghiêm tr ng đ i v i toàn th nhân
lo i, nh t là nh ng ng i nghèo - nh ng ng i không gây ra bi n đ i khí h u nh ng
l i là đ i t ng đ u tiên ph i ch u nh ng thi t h i nghiêm tr ng nh t. Bi n đ i khí
h u tác đ ng t i môi tr ng toàn c u nh ng rõ r t nh t là t i đ i s ng dân c , h y
ho i s n xu t nông nghi p và làm suy thoái đa d ng sinh h c và tài nguyên n c.
Theo báo cáo đánh giá l n th t c a IPCC thì các hi n t ng th i ti t c c đoan
đang có khuynh h ng t ng lên m t cách đáng k v c c ng đ và t n xu t, nh
h ng nghiêm tr ng đ n h u h t các qu c gia trên th gi i.
Cây tr ng Hoa K r t quan tr ng cho vi c cung c p th c ph m n i đ a và
kh p n i trên th gi i. Xu t kh u c a M cung c p h n 30% t t c lúa mì, ngô, và
lúa g o trên th tr ng toàn c u. Nh ng thay đ i v nhi t đ , l ng carbon dioxide
(CO2), và t n s , c ng đ c a th i ti t kh c c c đoan có th có tác đ ng đáng k
đ n n ng su t cây tr ng. Nhi t đ c c cao và l ng m a t ng lên có th ng n ch n
các lo i cây tr ng phát tri n. Th i ti t c c đoan, đ c bi t là l l t và h n hán có th
gây h i cho cây tr ng, gi m s n l ng. Ví d , trong n m 2008, sông Mississippi
tràn ng p tr c giai đo n thu ho ch c a nhi u lo i cây tr ng, gây thi t h i c tính
kho ng 8 t USD cho nông dân.
M ngành th y s n đánh b t ho c thu ho ch 5.000.000 t n cá và tôm, cua,
sò, h n m i n m. Nh ng lo i th y s n này đóng góp h n 1,4 t USD cho n n kinh
t hàng n m (nh n m 2007). Nhi u nhà th y s n đã ph i đ i m t v i nhi u áp l c,
bao g m c đánh b t quá m c và ô nhi m ngu n n c. Bi n đ i khí h u có th làm
tr m tr ng thêm nh ng c ng th ng này.
c bi t, s thay đ i nhi t đ có th d n
đ n tác đ ng đáng k .
S bi n đ ng c a nhi u loài cá và các loài đ ng v t có v có th thay đ i.
Nhi u loài sinh v t bi n có ph m vi nhi t đ nh t đ nh mà đó chúng có th s ng
sót. Ví d , cá tuy t

B c
i Tây D ng yêu c u nhi t đ n c d i 54°F
o
o
(100 F=37.8 C). Ngay c n c d i đáy bi n nhi t đ trên 47°F có th làm gi m
kh n ng sinh s n và cá tuy t con đ t n t i. Trong th k này, nhi t đ trong khu
v c có kh n ng s v t quá c hai ng ng.
M t s b nh nh h ng đ n đ i s ng th y sinh có th tr nên ph bi n h n
trong n c m. Ví d , mi n nam New England, s n l ng đánh b t tôm hùm đã
gi m đáng k . Vi khu n ngoài v nh y c m v i nhi t đ có th gây ra ch t hàng lo t
đã d n đ n s suy gi m. Thay đ i v nhi t đ và mùa có th nh h ng đ n th i


7
gian sinh s n và di c . Nhi u b c trong vòng đ i c a m t đ ng v t th y s n đ c
đi u khi n b i nhi t đ và thay đ i c a các mùa. Ví d , Tây B c m h n nhi t đ
c a n c có th nh h ng đ n vòng đ i c a cá h i và t ng kh n ng gây b nh. K t
h p v i các tác đ ng khí h u khác, nh ng hi u ng này đ c d đoán s d n đ n s
suy gi m l n trong các qu n th cá h i.
Theo “T p chí Kinh t châu Phi” (Journal of African Economies) Malawi,
n c đang phát tri n phía nam châu Phi ch y u d a vào nông nghi p, và là n c
đ ng th 7 trong top 10 n c ch u nh h ng n ng n nh t do bi n đ i khí h u,
đang gánh ch u m i nguy tr c nh ng đ t h n hán di n ra t n su t dày đ c h n và
kh c nghi t h n. Malawi đã h ng ch u 2 đ t h n hán nghiêm tr ng trong 20 n m
qua và m t đ t khô h n kéo dài trong n m 2004. N ng su t nông nghi p c a n c
này c ng gi m sút đáng k và c s h t ng đ ng xá có th b h h i nghiêm tr ng
trong 30 n m t i n u phát th i CO2 toàn c u ti p t c t ng.
Theo Ngân hàng Phát tri n Th gi i (WDB), ba ngành ch ch t c a Fiji đang
ch u m i nguy t hi n t ng m lên toàn c u – đánh b t th y s n, xu t kh u đ ng
và du l ch, Trong báo cáo n m 2013, WDB cho bi t “Trong vi n c nh phát th i khí

hi u ng nhà kính m c trung bình, nhi t đ t i Fiji có th t ng thêm 2-3 đ C vào
n m 2070, d n đ n s s t gi m s n l ng mùa v ph thu c vào l ng m a, s n
l ng đánh b t th y s n gi m, di n tích san hô m t màu ngày m t t ng và l ng
khách du l ch gi m m nh”. c bi t, WDB d báo n ng su t mía đ ng c a Fiji s
gi m 7-21% vào n m 2070....
T ng th ng M Barack Obama đã đ a v n đ bi n đ i khí h u vào ch ng
trình ngh s toàn c u h i tháng tr c v i đ xu t chính ph s cung c p kho n tín
d ng 4 t USD cho các d án phòng tránh và c t gi m khí phát th i gây hi u ng
nhà kính.
ng thái này ph n ánh s th a nh n c a Washington và các n c khác trên
th gi i r ng hi n t ng nóng lên toàn c u đang di n ra và s c n tr t ng tr ng
kinh t tr phi có bi n pháp gi i quy t. T ch c H p tác và Phát tri n Kinh t
(OECD) d báo thi t h i hàng n m do bi n đ i khí h u có th lên đ n 1,5-4,8% kinh
t toàn c u vào cu i th k này.
1.2. T ng quan tình hình nghiên c u trong n
1.2.1 Các nghiên c u Bi n đ i khí h u

trong n

c
c

Vi t Nam v i h n 3000 km b bi n, n m trong khu v c châu Á gió mùa,
hàng n m ph i đ i m t v i s ho t đ ng c a bão, xoáy thu n nhi t đ i trên khu v c
Tây b c Thái Bình d ng và bi n ông, ch u tác đ ng c a nhi u lo i hình th th i
ti t ph c t p. Các hi n t ng thiên tai khí t ng x y ra h u nh quanh n m và trên
kh p m i mi n lãnh th . B KH và n c bi n dâng d ng nh đã có nh ng tác


8

đ ng tiêu c c đ n nhi u l nh v c t nhiên, kinh t , xã h i, môi tr ng. Làm rõ đ c
khí h u Vi t Nam đã và s bi n đ i nh th nào, t đó đánh giá đ c tác đ ng c a
B KH làm c s cho vi c đ ra các gi i pháp, chi n l c và k ho ch thích ng v i
B KH và gi m thi u B KH s góp ph n ph c v phát tri n b n v ng đ t n c.
Nghiên c u B KH Vi t Nam đã đ c ti n hành t nh ng th p niên 90 c a
th k tr c b i các nhà khoa h c đ u ngành nh GS. Nguy n
c Ng , GS.
Nguy n Tr ng Hi u. Tuy nhiên, v n đ này ch th c s đ c quan tâm chú ý t sau
n m 2000 đ c bi t t n m 2008 đ n nay. Các công trình nghiên c u c ng đã d n
d n đi vào chi u sâu v b n ch t v t lý và nh ng b ng ch ng c a s B KH. K t
qu c a nh ng nghiên c u này cho th y khí h u Vi t Nam đã có nh ng d u hi u
bi n đ i rõ r t. Trong 50 n m qua, nhi t đ trung bình n m t ng kho ng 0.5ºC trên
ph m vi c n c và l ng m a có xu h ng gi m phía B c và t ng phía Nam
lãnh th . M c dù v y, nói chung trong các công trình này ph ng pháp đ nh n
đ c k t qu ch a đ c nêu c th , c ng nh ch a có ki m nghi m th ng kê.
V s bi n đ i c a các y u t và hi n t ng khí h u c c đoan, t nh ng k t
qu nghiên c u, có th rút ra m t s nh n đ nh nh sau:
Nhi t đ c c đ i (Tx) trên toàn Vi t Nam nhìn chung có xu th t ng, đi n
hình là vùng Tây B c và vùng B c Trung B .
Nhi t đ c c ti u (Tm) c ng có xu th t ng nh ng v i t c đ nhanh h n
nhi u so v i Tx và phù h p v i xu th chung c a bi n đ i khí h u toàn c u.
Phù h p v i s gia t ng c a nhi t đ c c đ i và c c ti u, s ngày n ng
nóng có xu th t ng lên và s ngày rét đ m có xu th gi m đi các vùng khí h u.
m t ng đ i c c ti u có xu th t ng lên trên t t c các vùng khí h u
nh t là trong th i k 1961-1990.
L ng m a ngày c c đ i t ng lên h u h t các vùng khí h u, nh t là trong
nh ng n m g n đây. S ngày m a l n c ng có xu th t ng lên t ng ng và bi n
đ ng m nh, nh t là khu v c Mi n Trung.
H n hán, bao g m h n tháng và h n mùa có xu th t ng nh ng v i m c đ
không đ ng đ u gi a các vùng và gi a các n i trong t ng vùng khí h u.

T n s bão trên Bi n ông có d u hi u t ng lên trên các vùng bi n phía
nam. T n s bão trên vùng b bi n Vi t Nam c ng có xu th t ng lên, nh t là trên
d i b bi n B c B , Thanh Ngh T nh và Nam Trung B .
T c đ gió c c đ i không th hi n xu th rõ ràng và không nh t quán gi a
các vùng khí h u.
Trong nghiên c u đánh giá B KH, Vi t Nam c ng đã có nh ng h p tác ch t
ch v i các nhà khoa h c c a nhi u n c, trong đó có th k đ n v ng qu c Anh,
Na Uy, an M ch, Australia, Nh t B n, C ng hòa Liên bang
c,… Thông qua
nh ng h p tác đó phía Vi t Nam đã nh n đ c s h tr , giúp đ v k thu t,
chuy n giao công ngh , đ c cung c p mô hình, và s li u toàn c u ph c v nghiên


9
c u mô ph ng khí h u khu v c và xây d ng các k ch b n B KH cho Vi t Nam.
Ch ng h n, hi n t i các nhà khoa h c c a CSIRO (Commonwealth Scientific and
Industrial Research Organisation), Australia đang h p tác ch t ch v i các nhà khoa
h c c a Vi n Khoa h c Khí t ng Thu v n và Môi tr ng (Vi n KTTV) và
Tr ng i h c Khoa h c T nhiên Hà N i ( HKHTN HN) trong d án “D tính
B KH phân gi i cao cho Vi t Nam” d a trên các s n ph m d tính khí h u m i
nh t c a các mô hình toàn c u t d án “so sánh đa mô hình khí h u” CMIP5
(Climate Model Intercomparison Project 5).
G n đây h n và d i hình th c khác, vào tháng 8/2012 t i Tr ng
HKHTN HN, m t s nhà khoa h c trong khu v c ông Nam Á – các n c đang
phát tri n, trong đó Vi t Nam đóng vai trò ch ch t, đã đ a ra “sáng ki n khí h u
khu v c ông Nam Á” SEARCI (SouthEast Asia Regional Climate Initiative) nh m
thúc đ y m nh m h n n a s h p tác sâu r ng trong khu v c.
Các k ch b n B KH c a Vi t Nam đã đ c công b . Khách quan mà nói,
các k ch b n này m i ch d a trên m t l ng thông tin ít i nh n đ c t vi c h qui
mô th ng kê (là chính) và 1-2 mô hình đ ng l c. Do đó, ch c ch n còn ti m n tính

b t đ nh cao, ngh a là ch a b o đ m đ y đ c s khoa h c đ d a vào đó mà đánh
giá tác đ ng c a B KH. y là m t thách th c l n mà chúng ta đang ph i đ i m t.
B i v y, đ gi m b t tính b t đ nh, v i cùng m t k ch b n phát th i, s n
ph m d tính c a nhi u mô hình khác nhau đ c s d ng đ xây d ng các k ch b n
B KH. Vi c s d ng t h p (ensemble) các mô hình quy mô toàn c u và khu v c
đã đ c tri n khai t i nhi u trung tâm tính toán c ng nh nhi u khu v c trên th
gi i các quy mô th i gian t mùa đ n nhi u n m và th k . Cách ti p c n t h p
có nhi u u đi m nh ng l i r t ph thu c vào n ng l c tính toán c a h th ng máy
tính c ng nh đòi h i s đ u t theo chi u sâu v nhân l c và thi t b . i u này lý
gi i vi c h u nh ch a có m t ch ng trình t h p nhi u mô hình nào đ c th c
hi n đ xây d ng các k ch b n B KH c ng nh
c l ng đ b t đ nh c a các mô
hình s
khu v c ông Nam Á, m c dù v n đ này đã đ c ng d ng r ng rãi trên
th gi i.
Vi t Nam vi c s d ng ph ng pháp t h p trong vi c xây d ng các k ch
b n B KH h u nh v n còn m i m . Vi c xây d ng m t h th ng t h p d tính
khí h u đòi h i ph i có h th ng máy tính m nh và ph i ti n hành m t kh i l ng
tính toán kh ng l . M t trong nh ng h th ng nh v y đã đ c xây d ng và hi n
đang đ c v n hành t i B môn Khí t ng, Tr ng
i h c Khoa h c T nhiên,
i h c Qu c gia Hà N i.
n c ta, m c dù đã có khá nhi u các công trình nghiên c u, ho c d i
d ng các đ tài, d án trong n c và h p tác qu c t , ho c d i d ng các nhi m v
th ng xuyên c a m t s c quan, t ch c có liên quan. Tuy nhiên các k t qu nh n
đ c v n còn khá khiêm t n và thi u tính h th ng. H n ch l n nh t có th nói v i


10
các công trình này là tính ph bi n v m t truy n thông c a chúng. Nhi u công trình

sau khi nghiên c u không đ c công b m t cách r ng rãi, ho c không đ c đ ng
t i d i d ng các bài báo khoa h c, mà ch dành đ l u hành n i b trong các c
quan, t ch c ch qu n d n đ n tình tr ng thi u thông tin đ i v i nh ng ng i
mu n quan tâm, và tình tr ng thi u tính k th a, ch ng chéo v n i dung gi a các
công trình.
(Ngu n: P.V. Tân, N. . Thành / T p chí Khoa h c HQGHN, Các Khoa h c Trái
đ t và Môi tr ng, T p 29, S 2 (2013) 42-55)
1.2.2. Tác đ ng c a bi n đ i khí h u đ n n n Nông nghi p Vi t Nam
D a theo Báo cáo đánh giá tác đ ng c a m c n c bi n dâng đ i v i 84
n c đang phát tri n đ c công b b i Ngân hàng Th gi i (WB), Vi t Nam là m t
trong n m n c s b nh h ng nghiêm tr ng c a BÐKH và n c bi n dâng, trong
đó vùng đ ng b ng sông H ng và sông C u Long b ng p chìm n ng nh t, và Nông
nghi p Vi t Nam s là ngành ch u nh h ng n ng n nh t t Bi n đ i khí h u.
H u h t các d báo đ u cho th y, đ n n m 2100, v a lúa đ ng b ng sông
C u Long có nguy c m t đi 7,6 tri u t n/n m, t ng đ ng v i 40,52% t ng s n
l ng lúa c a c vùng, do tác đ ng c a B KH.
Ngành tr ng tr t s là ngành ch u nh h ng n ng n nh t.. Nhi t đ c c cao
và l ng m a t ng lên có th ng n ch n các lo i cây tr ng phát tri n. Th i ti t c c
đoan, đ c bi t là l l t và h n hán có th gây h i cho cây tr ng, gi m s n l ng ,
t ng s n l ng s n xu t t tr ng tr t có th gi m 1-5%, n ng su t cây tr ng chính
có th gi m đ n 10%, tr ng h p th i ti t c c đoan có th m t mùa hoàn toàn làm
gi m di n tích đ t canh tác, gây ra tình tr ng h n hán và sâu b nh, gây áp l c l n
cho s phát tri n c a ngành tr ng tr t nói riêng và ngành nông nghi p nói chung.
Không nh ng th , bi n đ i khí h u còn làm thay đ i đi u ki n s ng c a các loài
sinh v t, làm gia t ng m t s loài d ch h i m i và các đ t d ch bùng phát trên di n
r ng.
n c , trong kho ng 3 n m tr l i đây, d ch r y nâu và vàng lùn, lùn xo n lá
trên cây lúa đã làm gi m đáng k s n l ng lúa khu v c đ ng b ng sông C u
Long. c bi t, trong n m 2010, t i đ ng b ng sông C u Long đã x y ra d ch sâu
cu n lá nh gây thi t h i kho ng 400.000 ha lúa, khi n n ng su t lúa gi m t 3070%. N c bi n dâng cao làm xâm nh p m n sâu h n vào n i đ a, có th làm cho

kho ng 2,4 tri u ha đ t b n c bi n xâm nh p. Và khi m c n c bi n dâng cao 1m
thì nhi u di n tích chuyên tr ng lúa 2 v /n m s không th s n xu t đ c do n c
m n tràn vào. Th c t thì hi n nay, t i khu v c ng b ng Sông C u Long, m c đ
nhi m m n trên 0,4% đã l n sâu vào 30-40 km t i m t s n i. Di n tích b m n trên
0,4% hi n nay là kho ng 1.303 nghìn ha. Di n tích này s t ng lên 1,493 tri u ha
ng v i k ch b n n c bi n dâng 0,69 m và 1,637 tri u ha v i k ch b n n c bi n
dâng 1m.


11
Còn v i vùng núi Tây B c và ông B c, s ph i đ i m t v i nguy c t ng
c ng đ h n hán do bi n đ i kh c nghi t c a th i ti t trong nh ng n m t i. T i
B c Trung B , trong tháng 5,6 có th tr thành các tháng khô nóng th ng xuyên
nh
Nam Trung B , m a phùn tr nên hi m hoi.
Riêng v i khu v c mi n Trung, Tây Nguyên, tính b t n trong ch đ m a
c ng t ng lên khi n vùng này có kh n ng đ i m t v i nguy c h n hán b t th ng.
Và s th c thì th i gian qua, trong v ông Xuân 2012-2013, v Hè thu n m 2013,
vùng này đã thi u n c tr m tr ng và bu c ph i chuy n đ i hàng tr m nghìn ha
tr ng lúa sang tr ng các lo i cây con khác.
Sóng nhi t, đ c d ki n s t ng d i s bi n đ i khí h u, có th đe d a tr c
ti p ch n nuôi. ng su t nhi t nh h ng đ n các loài đ ng v t c tr c ti p và gián
ti p. Theo th i gian, ng su t nhi t có th t ng nguy c b b nh, làm gi m kh n ng
sinh s n và gi m s n xu t s a. H n hán có th đe d a các đ ng c và ngu n cung
c p th c n cho ch n nuôi. H n hán làm gi m l ng th c n cho gia súc ch t l ng
có s n đ ch n th gia súc. M t s khu v c có th tr i nghi m dài, h n hán kh c li t
h n, do nhi t đ mùa hè cao h n và l ng m a gi m. i v i đ ng v t mà s ng d a
vào l ng th c thì nh ng thay đ i trong s n xu t cây tr ng do h n hán c ng có th
tr thành m t v n đ . Bi n đ i khí h u có th làm t ng t l ký sinh trùng và các
b nh nh h ng đ n ho t đ ng ch n nuôi. Mùa xuân b t đ u s m h n và mùa đông

m h n có th cho phép m t s ký sinh trùng và các m m b nh đ t n t i m t cách
d dàng h n. Trong khu v c có l ng m a t ng, đ m - tác nhân gây b nh ph
thu c có th phát tri n m nh.
Bi n đ i khí h u tác đ ng đ n các h sinh thái ven bi n, làm bi n đ ng đ n
ngu n l i cá bi n. Vì v y nh h ng tr c ti p đ n đ n c ng đ ng ng dân ven bi n.
Ngoài ra, nguy c ch u nh h ng c a bão và áp th p nhi t đ i nhi u h n.
K t qu b ng d i đây cho th y thi t h i do thiên tai c a ngành nông
nghi p n c ta trung bình n m trong giai đo n 1995-2007 là 781.74 t đ ng t ng
đ ng 54,9 tri u đô la M . Thi t h i do thiên tai trung bình n m đ i v i s n xu t
nông nghi p chi m 0.67% giá tr GDP ngành, trong khi t ng thi t h i t t c các
ngành chi m 1,24%. K t qu này cho th y c c u thi t h i do thiên tai trong giá tr
ngành nông nghi p th p h n so v i c c u t ng thi t h i trong GDP. Tuy nhiên, do
giá tr nông nghi p chi m t tr ng th p trong GDP và l i là ngu n s ng c a trên
71.41% dân s , do v y b t c thi t h i nào do thiên tai đ i v i nông nghi p s
mang t n th ng nhi u h n đ i v i nông dân nghèo và kh n ng ph c h i s khó
kh n vì c n có th i gian dài h n.


12
Thi t h i do thiên tai đ i v i nông nghi p t i Vi t Nam (1995-2007)
L nh v c NN
Tri u
N m
Tri u đ ng USD
1995
58.369,0
4,2
1996
2.463.861,0 178,5
1997

1.729.283,0 124,4
1998
285.216,0
20,4
1999
564.119,0
40,3
2000
468,239.0
32,2
2001
79.485,0
5,5
2006
954.690,0
61,2
2007
432.615,0
27,7
Thi t h i TB/n m 781.764,11 54,9
C c u thi t h i trong
0.67
GDP

T t c các l nh v c
Tri u
Tri u đ ng
USD
1.,129.434,0
82,1

7.798.410,0
565,1
7.730.047,0
556,1
1.797.249,0
128,4
5.427.139,0
387,7
5.098.371,0
350,2
3.370.222,0
231,5
18.565.661,0 1.190,1
11.513.916,0 738,1
6.936.716,6
469,9

T l thi t
h i (%)
5,2
31,6
22,4
15,9
10,4
9,2
2,4
5,1
3,8
11,6

1.24

(Ngu n: T ng h p t ngu n c a MARD, 1995-2007)

Chính vì th ngành nông nghi p s c n ph i tính toán tái c c u s n xu t
tr ng tr t theo h ng chi n l c lâu dài ng phó v i B KH, đó là các hi n t ng:
m t đ t, nhi m m n, th i ti t c c đoan và các đe d a b t l i c a ngành s n xu t
lúa n c trong t ng lai.
i v i quy mô đ a ph ng, các l c l ng c s c n
t ng c ng các bi n pháp canh tác, các ph ng th c s n xu t nông nghi p đa m c
tiêu nh an ninh l ng th c, t ng thu nh p cho nông h và gi m phát th i khí nhà
kính. Ngoài ra, vi c áp d ng khoa h c công ngh vào s n xu t nông nghi p, ti n
hành công nghi p hóa, hi n đ i hóa nông nghi p nông thôn k t h p v i quy ho ch
t ng th vùng s n xu t c ng nh ng gi i pháp nh m phát tri n b n v ng cho n n
nông nghi p tr c thách th c c a B KH.
1.3. T ng quan v khu v c nghiên c u
1.3.1. V trí ranh gi i, đ a lý hành chính
H th ng thu l i Xuân Thu n m phía Nam t nh Nam nh, g m 39 xã
và 3 th tr n c a hai huy n Xuân Tr ng và Giao Thu có t a đ đ a lý t
20o10’27” đ n 20o22’32” v đ B c và t 106o17’44” đ n 106o36’22” kinh đ
ông.
c gi i h n b i:
- Phía B c giáp Sông H ng.
- Phía Tây giáp Sông Ninh C .
- Phía ông & Nam giáp Bi n ông.


13
- Phía Tây nam giáp huy n H i H u.
1.3.2.

r t:

c đi m đ a hình
c đi m đ a hình h th ng th y l i huy n Xuân Th y đ

c chia làm 3 vùng rõ

1. Vùng phía B c sông Ngô
ng (sông Sò): bao g m toàn b ph n đ t
huy n Xuân Tr ng n m phía trong đê có cao trình bình quân (+0,6) đ n (+0,7).
Trong vùng khu v c lòng ch o th p, cao trình (+0,3m) đ n (+0,4) n m các xã
Xuân Th y, Xuân Ng c, Xuân B c, Xuân ài, Xuân Tân… Nh ng vùng cao n m
ven sông H ng và sông Ninh C cao trình (+0,9) đ n (+1,1) g m các xã Xuân
Châu, Xuân H ng, Xuân Thành, Xuân Phong, Xuân Ninh…
2. Vùng phía Nam sông Ngô
ng: bao g m toàn b di n tích huy n Giao
Th y (ph n n m trong đê): h ng d c đ a hình tho i d n t Tây B c xu ng ông
Nam cao trình ph bi n (+0,7) ÷ (+0,8). Vùng cao ven th ng l u sông Ngô
ng,
sông H ng, kênh C n Nh t có cao trình (+0,9) đ n (+1,0) g m các xã Hoành S n,
Giao Ti n, m t ph n Giao Hà, Giao Nhân, Giao Châu… c bi t có m t s khu v c
C n Cát n m phía nam huy n có cao trình (+2,0) đ n (+2,5) g m các xã Giao
Lâm, Giao Phong, Giao Ti n. Nh ng vùng th p n m sát bi n có cao trình (+0,2) đ n
(+0,4) g m m t ph n các xã Giao Châu, Giao Long, Giao H i, Giao An và Giao
Thi n.
3. Vùng bãi sông, bãi bi n n m ngoài đê: g m có bãi sông Sò có di n tích
132ha thu c các xã Giao Ti n, Giao Tân, Giao Th nh, Xuân Hòa, Xuân Vinh có cao
trình t nhiên trung bình (+0,8) đ n (+1,0). Vùng bãi C n Lu – C n Ng n cao trình
trung bình (+0,7).
Nhìn chung. Cao trình đ t phân b không đ u, xu th th p d n t ven đê sông

H ng, sông Ninh C v sông Sò và Bi n. Ngoài ra, xa đ u m i t i có m t s vùng
cao xã Giao Phong, Giao Th nh và m t s vùng ven kênh C n Nh t, C n N m, C n
Gi a.
N u l y m c n c tri u cao trung bình nhi u n m 2,5 m t i V nh B c B (v
trí tr m thu v n Ba L t, cách c a sông H ng 8 km) đ so sánh thì ph n l n di n
tích các huy n Giao Thu s ng p chìm trong n c bi n. Do v y ngay t th i Lý,
cha ông ta đã ph i đ p đê sông, bi n đ b o v cho h u h t các khu v c thu c đ ng
b ng đ ch ng l trong mùa l và ch ng xâm nh p tri u, m n vào trong đ ng trong
mùa c n.


14
1.3.3.

c đi m đ t đai, th nh

ng

i b ph n đ t đai thu c h th ng th y l i Xuân Th y là đ t phù sa c do
sông H ng và sông Ninh C b i đ p. Tr i qua quá trình canh tác lâu đ i, d i tác
d ng c a con ng i và thiên nhiên nên có ph n thay đ i v b n ch t:
1) – V thành ph n c lý: ch y u là đ t th t n ng và đ t th t trung bình, m t s
vùng cao ven sông là đ t cát và cát pha.
T l so v i di n tích canh tác c a toàn huy n (%)
t th t n ng chi m 57%
t th t trung bình chi m 37%
t th t nh chi m 2,5%
t cát và cát pha chi m 3,5%
2) –
chua:

- Di n tích có đ PH > 5,5 chi m 84%
- Di n tích có đ PH = 4,5 chi m 9,6%
- Di n tích có đ PH < 4,5 chi m 6,4%
3) –
m n:
- Di n tích đ t không m n chi m 67,4%
- Di n tích đ t m n v a chi m 24% (% CL- t 0,15 đ n 0,25)
- Di n tích đ t m n (% CL- t 0,25 đ n 0,35) chi m 6,6%
4) – Hàm l ng lân trong đ t:
t nghèo lân (5 ÷10 mg P2O5/100 g đ t) chi m 13,2%
t trung bình (10 ÷ 15 mg P2O5/100 g đ t) chi m 19,8%
t nhi u lân (>15mg P2O5/100 g đ t) chi m 67%
5) – Hàm l ng đ m trong đ t:
t nghèo đ m (<5mg NH4 / 100 g đ t) chi m 39%
t trung bình (5 ÷ 10 mg NH4 / 100 g đ t) chi m 34,6%
t giàu đ m (> 10 mg NH4 / 100 g đ t) chi m 26,4%
Nhìn chung ru ng đ t Xuân Th y thu c lo i đ t trung bình ít chua, khá v lân,
nghèo v đ m, d tiêu. Vì v y ph i b i d ng c i t o th ng xuyên b ng các bi n
pháp k thu t nông nghi p, thau chua, r a m n, t ng đ phì nhiêu trong đ t đ ng
th i đáp ng yêu c u t i và tiêu n c đ đáp ng yêu c u phát tri n ngày càng cao
c a s n xu t nông nghi p.
1.3.4.

c đi m khí h u

1.3.4.1. Nhi t đ
Nhi t đ trung bình n m dao đ ng trong kho ng 23,6oC. T ng nhi t đ toàn
n m kho ng 8.620oC. Hàng n m có 4 tháng (t tháng 12 đ n tháng 3 n m sau) nhi t
đ trung bình d i 20oC. Tháng 1 là tháng l nh nh t có nhi t đ trung bình 16,7oC.

15
Mùa h có 6 tháng (t tháng 5 đ n tháng 10), nhi t đ trung bình trên 250C, tháng
nóng nh t là tháng 7 v i nhi t đ trung bình là 29.40C.
1.3.4.2.

m

m không khí t ng đ i trung bình n m vùng nghiên c u đ t 85,8%.
Ba tháng mùa xuân (t tháng 2 đ n tháng 4) là th i k m t nh t, đ m trung
bình tháng đ t 89- 92% ho c cao h n. Hai tháng đ u mùa đông là th i k khô hanh
nh t, đ m trung bình đ t 82%, nhi u ngày d i 80%.
m ngày cao nh t có th
đ t t i 98% và th p nh t có th xu ng d i 64%.
1.3.4.3. B c h i
L ng b c h i bình quân n m khá cao, đ t 1.118mm. T tháng 4 đ n tháng 8
là các tháng có l ng b c h i l n nh t trong n m. Các tháng mùa đông (t tháng 11
n m tr c đ n tháng 1 n m sau) có l ng b c h i nh nh t.
1.3.4.4. M a
S
tr
m
tr

T ng l ng m a bình quân nhi u n m khu v c nghiên c u là 1.640,8mm.
ngày m a trung bình n m kho ng 130 đ n 140 ngày. Các tháng t tháng 12 n m
c đ n tháng 4 n m sau là nh ng tháng ít m a ho c có l ng m a r t nh , l ng
a trung bình tháng đ t t 20mm đ n 40mm, th m chí có nh ng n m hàng tháng
i không m a làm nh h ng đ n s n xu t và đ i s ng c a nhân dân.

1.3.4.5. Gió, bão
H ng gió th nh hành trong mùa hè là gió Nam và ông nam còn mùa ông
th ng là gió B c và ông b c. T c đ gió trung bình kho ng 1,9m/s. Các tháng t
tháng 7 đ n tháng 9 có nhi u bão nh t. Các c n bão đ b vào đ t li n th ng gây
m a l n trong vài ba ngày, gây thi t h i v ng i và c a cho các huy n ven bi n.
T c đ gió l n nh t có th lên t i 40m/s.
1.3.4.6. Mây
L ng mây trung bình n m chi m kho ng 75% b u tr i. Tháng u ám nh t c
l ng mây c c đ i chi m 90% b u tr i. Tháng 10 là quang đãng nh t, l ng mây
trung bình ch chi m 60% b u tr i.
1.3.4.7. N ng
S gi n ng trung bình n m kho ng 1.400 gi . Các tháng mùa hè t tháng 5
đ n tháng 10 có nhi u n ng nh t, trên 150 gi m i tháng. Các tháng 2, tháng 3 trùng
v i nh ng tháng u ám là tháng r t ít n ng, ch đ t 34 đ n 38 gi m i tháng.
1.3.4.8. Các hi n t

ng th i ti t khác