CTDL1 CH04 DSLK

Đại Họ
Học Sư Phạ
Phạm Tp. Hồ
Hồ Chí
Chí Minh

Nội dung
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

CẤU TRÚC DỮ LIỆU 1

Chương 4: DANH SÁCH LIÊN KẾT

Đặt vấn đề - ctdl động, tại sao?
Con trỏ và kiểu dữ liệu động
Cấu trúc và con trỏ
Định nghĩa danh sách liên kết
Các phép toán trên danh sách liên kết
Sắp thứ tự trên danh sách liên kết
Danh sách liên kết kiểu FIFO và LIFO
Một số ứng dụng của danh sách liên kết
2

1. Đặt vấn đề - ctdl động, tại sao?

1. Đặt vấn đề - ctdl động, tại sao?
Vấn đề về hiệu quả sử dụng bộ nhớ

• Nhu cầu thực tế về kiểu dữ liệu:
struct NGUOI
{
char hoten[30];
CTDL động giải quyết
int soCMND;
được vấn đề này. Nó giải
quyết như thế nào?
NGUOI cha,me;
};

Biến tĩnh trong NNLT

Nhu cầu thực tế

• Vùng nhớ của kiểu dữ liệu
tĩnh sẽ được sinh ra khi ta
khai báo biến và mất đi
khi ra khỏi phạm vi khai
báo hoặc khi chương trình
kết thúc đối với các biến
toàn cục.

• Có nhiều biến tĩnh không
cần sử dụng nữa nhưng
nó vẫn tồn tại và chiếm

bộ nhớ cho đến khi
chương trình hủy nó đi
theo đúng cơ chế của biến
tỉnh
gây lãng phí bộ
nhớ.

• Biến tĩnh trong chương
trình không thay đổi được
cấu trúc hay độ lớn trong
khi thực thi.

Khi khai báo một kiểu dữ liệu thì NNLT thường yêu cầu kiểu dữ liệu
phải được xác định kích thước rõ ràng. Với nhu cầu trên
không
thể tính kích thước rõ ràng cho kiểu dữ liệu người.

3

CTDL động giải quyết
được vấn đề này. Nó
giải quyết như thế
nào?

• Trong chu kỳ sống của
một số đối tượng dữ liệu
có thể thay đổi về cấu
trúc, độ lớn như: danh
sách học viên có thể tăng
lên hoặc giảm xuống

bất hợp lý.

4


2. Con trỏ và kiểu dữ liệu động

1. Đặt vấn đề - ctdl động, tại sao?
Hạn chế về kích thước bộ nhớ cho các biến tĩnh

• Tổng kích thước vùng nhớ dành cho tất
cả các biến tĩnh chỉ là 64kb (1 segment
bộ nhớ)
• Nhu cầu thực tế: cần nhiều bộ nhớ hơn

• Biến không động
• Kiểu con trỏ
• Biến động

CTDL động giải quyết
được vấn đề này. Nó
giải quyết như thế nào?

5

6

2. Con trỏ và kiểu dữ liệu động

2. Con trỏ và kiểu dữ liệu động

a. Biến không động

7

Được khai báo tường minh.Tồn tại trong phạm vi
khai báo.
Được cấp phát bộ nhớ trong vùng dữ liệu hoặc trong
ngăn xếp.
Kích thước không đổi trong suốt quá trình sống
Biến sẽ có một định danh gắn với vùng nhớ đã được
cấp phát, và được truy xuất trực tiếp thông qua định
danh đó.
Ví dụ:
int x;
char a[100];
8


b. Kiểu con trỏ

Ví dụ:
int *n;
int *a = new int[4];
int data[4];
char *b;
char c[10];

Biến con trỏ là biến dùng để lưu địa chỉ của một đối
tượng dữ liệu khác.

Cho trước kiểu T=<V,O>. Kiểu con trỏ Tp chỉ đến
các phần tử có kiểu T được định nghĩa:
Tp=<Vp,Op>
Vp = {{Các địa chỉ có thể lưu trữ đối tượng kiểu T},
NULL}
Op= {Các thao tác tác động lên biến con trỏ kiểu T}

student *st;
hay
typedef student *pStudent;
pStudent st;
9

10

Các thao tác cơ bản trên kiểu con trỏ
Khi biến con trỏ p lưu địa chỉ của biến x, ta nói “p
trỏ đến x”
int *p;
int x=5;
p=&x;
cout<<*p; //cout<Truy xuất nội dung của một đối tượng do p trỏ
đến.
int *a = new int;
*a = 5;
11
cout<<*a;

Gán địa chỉ của một vùng nhớ vào con trỏ p.

p = <địa chỉ>;
p = <địa chỉ> + <giá trị nguyên>
ví dụ:
int a[3] = {1,2,3}
int *p,*q;
p = &a[0]; //int *p = a;
q = a + 1;
*q = 5;
cout<<*q;

12


c. Biến động

Thao tác tạo và hủy biến động

Biến không được khai báo tường minh
Có thể được cấp phát và giải phóng do người dùng yêu cầu.
Biến động không hoạt động theo nguyên tắc phạm vi
Vùng nhớ của biến được cấp phát trong Heap
Kích thước của vùng nhớ có thể thay đổi trong quá trình sống.
Do không có định danh khi khai báo nên ta sẽ dùng con trỏ để
trỏ đến vùng nhớ được cấp phát.
Hai thao tác cơ bản của biến động là tạo và hủy một biến động
do con trỏ p trỏ đến.

13

Ví dụ

Cấp phát bộ nhớ:
void* malloc(size) trả về con trỏ chỉ đến vùng nhớ với
kích thước được cấp phát là size
void* calloc(n,size) trả về con trỏ chỉ đến vùng nhớ
được cấp phát gồm n phần tử, mỗi phần tử kích thước
là size
Dùng toán tử new
Hủy biến động:
free(p); dùng để hủy vùng nhớ được cấp phát bởi
malloc hoặc calloc do p trỏ tới.
delete p; dùng để hủy vùng nhớ được cấp phát bởi
hàm new mà con trỏ p trỏ tới.

14

2. Con trỏ và kiểu dữ liệu động
int* p1, p2;
p1 = (int*)malloc(sizeof(int));
*p1 = 5;
p2 = (int*)calloc(10,sizeof(int));
*(p2+3)=5;
free(p1);
free(p2);
int *p3 = new int[4];
*p3 = 1; //p3[0]=1;
p3[2]=5;
delete p3;

15

16


2. Con trỏ và kiểu dữ liệu động

2. Con trỏ và kiểu dữ liệu động

17

2. Con trỏ và kiểu dữ liệu động

18

2. Con trỏ và kiểu dữ liệu động

int x;
int *p, *q;
p=&x;
q=&x;
19

20


2. Con trỏ và kiểu dữ liệu động

2. Con trỏ và kiểu dữ liệu động

21

3. Cấu trúc và con trỏ

22

3. Cấu trúc và con trỏ

#include <iostream.h>
struct PHANSO
{
int tu, mau;
};
void main()
{
PHANSO *a;
a = new PHANSO;
a->tu = 5;
// (*a).tu=5;
a->mau = 7;
// (*a).mau=7;
cout<<“Phan so: “<<a->tu,”/”,a->mau);
delete a;
}

#include <iostream.h>
struct PS
{
int tu,mau;
PS *next;
};

void main()
{
PS x,y,z;
x.tu=7;x.mau=5;
x.next=NULL;

x.next=&y;
y.next=&z;
(x.next)->tu=12;
(x.next)->mau=23;
PS *p;
p=&x;
while(p!=NULL)
{
cout<tu<<",“
<mau<p=p->next;
}

y.tu=4;y.mau=9;
y.next=NULL;
z.tu=2;z.mau=6;
z.next=NULL;

23

}

24

4. Danh sách liên kết

4. Danh sách liên kết

• Mảng là một hình thức liên kết ngầm

• Có nhiều loại danh sách liên kiết như:

– Các phần tử trong mảng được cấp phát vùng nhớ
một cách liên tiếp nhau
– Với T là kiểu dữ liệu cho trước, xét mảng các phần
tử kiểu T. Ta có:
Address(i)=Address(0)+(i-1)*sizeof(T).

0

1

2

3

4

9

5

4

0

2

– Danh sách liên kết đơn
– Danh sách liên kết kép
– Danh sách liên kết vòng
– ….

• Trong môn này ta tìm hiểu kỹ về danh
sách liên kết đơn

25

4. Danh sách liên kết

26

4. Danh sách liên kết

27

28


4. Danh sách liên kết

4. Danh sách liên kết

29

30

5. Danh sách liên kết đơn

4. Danh sách liên kết

Mô tả:
Danh sách liên kết đơn là danh sách gồm nhiều
nút mỗi nút có thông tin cần thiết và một liên
kết đến nút khác.
Danh sách liên kết đơn cần có 1 head trỏ vào
nút đầu tiên và con trỏ tail trỏ vào nút cuối
cùng.

A
head

31

B

C

D
tail

32

5. Danh sách liên kết đơn

5. Danh sách liên kết đơn

• Tạo danh sách
–
–
–
–
–
–
–

struct NODE
{
int data;
NODE* next;
};
struct LIST
{
NODE* pHead;
NODE* pTail;
};

Khai báo danh sách liên kết
Khởi tạo danh sách liên kết
Tạo mới một phần tử để thêm vào danh sách liên kết
Thêm vào đầu danh sách
Thêm vào cuối danh sách

Xuất dữ liệu của toàn bộ danh sách liên kết
Thêm vào sau một phần tử cho trước

• Tìm kiếm
– Tìm một phần tử có khóa cho trước
– Tìm một phần tử đứng trước một phần tử cho trước

• Hủy danh sách
–
–
–
–
–

Hủy một phần tử đầu danh sách
Hủy một phần tử cuối danh sách
Hủy một phần tử sau một phần tử cho trước
Hủy một phần tử có khóa cho trước
Hủy toàn bộ danh sách

// 2 byte (dos)
// 2 byte (dos)

33

34

5. Danh sách liên kết đơn

5. Danh sách liên kết đơn

void KhoiTao(LIST &l)
{
l.pHead =NULL;
l.pTail =NULL;
}

NODE* GetNode(int x)
{
NODE* p;
p=new NODE;
p->next=NULL;
p->data=x;
return p;
}

Việc khởi tạo danh sách liên kết nhằm xác định
danh sách ban đầu mới tạo ra là rỗng

Tạo mới một phần tử để thêm vào danh sách

35

36


5. Danh sách liên kết đơn

5. Danh sách liên kết đơn
void AddHead(LIST &l, NODE* add)

{
if(l.pHead==NULL)
{
l.pHead=l.pTail=add;
}
else
{
add->next=l.pHead;
l.pHead=add;
}
}

1. Danh sách rỗng
2. Danh sách đã có phần tử

Thêm một phần tử vào đầu danh sách liên kết

37

5. Danh sách liên kết đơn

38

5. Danh sách liên kết đơn
void AddTail(LIST &l, NODE* add)
{
if(l.pHead==NULL)
{
l.pHead=l.pTail=add;
}

else
{
l.pTail->next=add;
l.pTail=add;
}
}

1. Danh sách rỗng
2. Danh sách đã có phần tử

Thêm một phần tử vào cuối danh sách liên kết

Thêm một phần tử vào đầu danh sách liên kết

39

Thêm một phần tử vào cuối danh sách liên kết

40


5. Danh sách liên kết đơn

5. Danh sách liên kết đơn

void PrintfList(LIST l)
{
NODE* p;
p=l.pHead;
while(p!=NULL)

{
cout<<“-->”<data;
p = p->next;
}
}
Xuất dữ liệu của danh sách liên kết

Sử dụng 1 con trỏ phụ p để duyệt tất cả
các phần tử trong danh sách liên kết

41

5. Danh sách liên kết đơn
NODE* Search(LIST l, int data)
{
NODE* p=l.pHead;
while((p!=NULL) &&
(p->data !=data))
p=p->next;
return p;
}

Tìm một phần tử trong danh sách liên kết khi biết khóa (data)
42

5. Danh sách liên kết đơn

1.
2.

Danh sách rỗng
Danh sách đã có phần tử

q

Kết quả trả về là NULL tức là không tìm thấy phần tử có khóa data
Ngược lại nếu tìm thấy thì nó sẽ trả về địa chỉ của phần tử đầu tiên
có khóa data trong danh sách liên kết.

43
Tìm một phần tử trong danh sách liên kết khi biết khóa (data)

Thêm một phần tử vào sau một phần tử cho trước

44


5. Danh sách liên kết đơn

5. Danh sách liên kết đơn
NODE* SearchPre(LIST l, NODE* s)
{
NODE* p=l.pHead;
if(p==s)
return NULL;
while((p!=NULL) && (p->next!=s))
p=p->next;
return p;
}

void AddAfter(LIST &l, NODE* q, NODE* add)
{
if(q!=NULL)
{
add->next=q->next;
q->next=add;
if(q==l.pTail)
l.pTail=add;
}
else
{
AddHead(l,add);
}
}

Thêm một phần tử vào sau một phần tử cho trước

45

5. Danh sách liên kết đơn

5. Danh sách liên kết đơn

1. Tách phần tử đầu ra khỏi danh sách
2. Xóa phần tử này

Hủy phần tử đầu trong danh sách liên kết

Tìm một phần tử đứng trước một phần tử cho trước
46

47

void RemoveHead(LIST &l)
{
if(l.pHead!=NULL)
{
p=l.pHead;
l.pHead=l.pHead->next;
delete p;
if(l.pHead==NULL)
l.pTail=NULL;
}
}
Hủy phần tử đầu trong danh sách liên kết

48


5. Danh sách liên kết đơn

5. Danh sách liên kết đơn
void RemoveTail(LIST &l)
{
if(l.pHead==NULL)
return;
NODE *p=l.pTail;
l.pTail=SearchPre(l,l.pTail);
delete p;
if(l.pTail!=NULL)

l.pTail->next=NULL;
else
l.pHead=NULL;
}

1. Tách phần tử cuối ra khỏi danh sách
2. Gán pTail = địa chỉ của phần tử kế cuối
3. Xóa phần tử này

Hủy phần tử cuối trong danh sách liên kết

49

5. Danh sách liên kết đơn

50

5. Danh sách liên kết đơn
void RemoveAfter(LIST &l, NODE* q)
{
NODE* p;
if(q!=NULL)
{
Lưu ý: q là phần tử
p=q->next;
trong danh sách liên kết
if(p!=NULL)
{
if(p==l.pTail)
l.pTail=q;

q->next=p->next;
delete p;
}
}
else
RemoveHead(l);
}

1. Tách phần tử p ra khỏi danh sách liên kết
2. Xóa phần tử này

q

Hủy phần tử sau phần tử q trong danh sách liên kết

Hủy phần tử cuối trong danh sách liên kết

51

Hủy phần tử sau phần tử q trong danh sách liên kết

52


5. Danh sách liên kết đơn
1. Tìm phần tử p có khóa k và phần tử q trước nó
2. Tách phần tử p ra khỏi danh sách liên kết
3. Xóa nó

5. Danh sách liên kết đơn

void Remove (LIST &l, int k)
{
NODE* p=l.pHead,*q=NULL;
while((p!=NULL)&&(p->data!=k))
{
q=p;
p=p->next;
}
if(p==NULL) return;
if(q!=NULL)
{
if(p==l.pTail)
{
l.pTail=q;
l.pTail->next=NULL;
}
q->next=p->next;
delete p;
}
else // p là phần tử đầu tiên (pHead)
RemoveHead(l);
}

K=39

q

Hủy phần tử có khóa k cho trước

53

5. Danh sách liên kết đơn

54

6. Sắp xếp trên danh sách liên kết

Cách 1:

void ListSelectionSort (LIST &l)
{
NODE* min; //trỏ đến pt có data min
NODE* i,*j;
for(i = l.pHead;i->next!=NULL;i=i->next)
{
min=i;
for(j=i->next;j!=NULL;j=j->next)
if(j->data<min->data)
min=j;
HoanVi(min->data,i->data);
}
}

void RemoveList (LIST &l, int k)
{
while(l.pHead!=NULL)
RemoveHead(l);
}
Cách 2:
void RemoveList (LIST &l)

{
while(l.pHead!=NULL)
{
p=l.pHead;
l.pHead=l.pHead->next;
delete p;
}
l.pTail=NULL;
}

Hủy toàn bộ danh sách liên kết

Hủy phần tử có khóa k cho trước

55

Selection Sort – Hoán vị nội dung phần dữ liệu (data)

56


6. Sắp xếp trên danh sách liên kết

7. Các cấu trúc đặc biệt của dslk đơn

void ListSelectionSort (LIST &l)
{
NODE *i,*j,*min, *minpre=NULL;
LIST lresult;KhoiTao(lresult);
while(l.pHead!=NULL) //danh dách chưa hết

{
min=l.pHead;minpre=NULL;
for(j=min,i=min->next;i!=NULL;j=i,i=i->next)
if(i->data<min->data)
{
min=i;
minpre=j;
}
if(minpre==NULL)
{
l.pHead=l.pHead->next;if(min==l.pTail) l.pTail=NULL;
}
else
{
if(min==l.pTail) l.pTail=minpre;minpre->next=min->next;
}
min->next=NULL;
AddTail(lresult,min);
}
l=lresult;
1. Tìm pt min có data nhỏ
}

• Stack
– Là vật chứa (container) các đối tượng làm việc
theo cơ chế LIFO (last in first out)
– Các thao tác trên stack:
• Push(o): thêm đối tượng vào đâu stack
• Pop(): lấy đối tượng ở đầu stack ra khỏi stack và trả về
đối tượng đó, nếu stack rỗng thì trả về NULL

• isEmpty(): Kiểm tra stack có rỗng hay không
• Top(): trả về phần tử nằm ở đầu stack mà không lấy phần
tử này ra khỏi stack

nhất
2. Tách min ra khỏi danh sách
3. Thêm min vào đầu ds mới

Selection Sort – Thay đổi mối liên kết

– Stack được sử dụng để: khử đệ quy, tổ chức lưu
vết của quá trình tìm kiếm theo chiều sâu và quay
lui, vét cạn, định trị biểu thức, …

SV tự cài đặt stack.

57

7. Các cấu trúc đặc biệt của dslk đơn

58

7. Các cấu trúc đặc biệt của dslk đơn
• Hàng đợi

• Hàng đợi
– Là một vật chứa (container) các đối tượng
làm việc theo cơ chế FIFO (first in first out)
– Các thao tác trên hàng đợi
• EnQueue(o): thêm đối tượng vào hàng đợi

• DeQueue(): Lấy đối tượng ra khỏi hàng đợi và trả
về đối tượng đó.
• IsEmpty(): Kiểm tra hàng đợi có rỗng không
• Front(): Trả về đối tượng nằm ở đầu hàng đợi mà
không hủy nó.

SV tự cài đặt hàng đợi
59

60


8. Chuyển từ trung tố sang hậu tố

8. Chuyển từ trung tố sang hậu tố

• Biểu thức trung tố:

Độ ưu tiên
Bậc 2: *,/
Bậc 1: +, Bậc 0: (,)

• Duyệt từ trái sang phải

– Có phép toán ở giữa
– Ví dụ: a+b

– Gặp (: đưa vào stack
– Gặp số: ghi ra
– Gặp phép toán:

• Biểu thức hậu tố:

• Lấy và ghi ra tất cả các phép toán tại đỉnh của stack mà
có độ ưu tiên >= phép toán hiện tại.
• Đưa phép toán hiện tại vào stack.

– Có phép toán để ở đằng sau
– Ví dụ: a b +

– Gặp ):
• Lấy và ghi ra tất cả các phép toán tại đỉnh cho đến khi
gặp (.
• Lấy ( ra khỏi stack

• Biểu thức tiền tố:
– Có phép toán ở đằng trước
– Ví dụ: + a b

– Sau khi duyệt hết dãy thì lấy và ghi ra những gì
còn trong stack
61

8. Chuyển từ trung tố sang hậu tố

62

8. Chuyển từ trung tố sang hậu tố
A * B - ( C + D ) + E

A+B*C-D/E
Infix
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
j)
k)

+B*C-D/E
B*C-D/E
*C-D/E
C-D/E
-D/E
D/E
/E
E

Infix
a)
b)
c)
d)
e)
f)

g)
h)
i)
j)
k)
l)
m)
n)
o)

Stack(bot->top) Postfix
A+B*C-D/E
+
+
+*
+*
-/
-/

A
A
AB
AB
ABC
A B C *+
A B C *+D
A B C *+D
A B C *+D E
A B C *+D E / -

63

A * B * B B -

Stack(bot->top)
(
(
(
(
(
(

C
C
C
C
C
C
C

+
+
+
+
+
+
+

D
D

D
D
D
D
D
D
D

)
)
)
)
)
)
)
)
)
)

+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+

+

E
E
E
E
E
E
E
E
E
E
E
E
E

empty
empty
*
*
empty
- (
- (
- ( +
- ( +
empty
+
+
empty

Postfix
empty
A
A
A B
A B *
A B *
A B *
A B *
A B *
A B *
A B *
A B *
A B *
A B *
A B *

C
C
C
C
C
C
C
C

D
D
D
D

D
D

+
+
+
+
+

- E
- E +

64


9. Định trị biểu thức hậu tố

9. Định trị biểu thức hậu tố
1*(2+3)
1 2 3 + *

• Duyệt từ trái sang phải
– Gặp số: đưa vào stack
– Gặp phép toán:

Lưu ý thứ tự của a,
b, phép toán

Postfix
a) 1 2 3

b)
2 3
c)
3
d)
e)
f)

• Lấy ra 1 số và gán vào a
• Lấy ra 1 số và gán vào b
• Thực hiện c=b a;
• Đưa c vào stack.

– Sau khi duyệt hết thì lấy kết quả ra từ
stack
65

Câu hỏi và thảo luận

67
67

Stack( bot -> top )
+
+
+
+

*
*

*
*
*

1
1 2
1 2 3
1 5
// 5 from 2 + 3
5
// 5 from 1 * 5

66