Bài 2: Hàng hóa-Tiền tệ-Thị trường

Bài 2
HÀNG HOÁ – TIỀN TỆ – THỊ TRƯỜNG
( 3 tiết )
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1.Về kiến thức:
- HiĨu ®ỵc kh¸i niƯm hµng ho¸ vµ hai thc tÝnh cđa hµng ho¸.
- Nªu ®ỵc ngn gèc, b¶n chÊt, chøc n¨ng cđa tiỊn tƯ vµ quy lt lu th«ng tiỊn tƯ.
- Nªu ®ỵc kh¸i niƯm thÞ trêng, c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cđa thÞ trêng.
2.Về kiõ năng:
- BiÕt ph©n biƯt gi¸ trÞ víi gi¸ c¶ cđa hµng ho¸.
- BiÕt nhËn xÐt t×nh h×nh s¶n xt vµ tiªu thơ mét sè s¶n phÈm hµng ho¸ ë ®Þa ph¬ng.
3.Về thái độ:
- Coi träng ®óng møc vai trß cđa hµng ho¸, tiỊn tƯ vµ s¶n xt hµng ho¸.
II. NỘI DUNG:
1. Trọng tâm:
- Kh¸i niƯm hµng ho¸, hai thc tÝnh : gi¸ trÞ sư dơng vµ gi¸ trÞ cđa hµng ho¸.
- Ngn gèc, b¶n chÊt, chøc n¨ng cđa tiỊn tƯ vµ quy lt lu th«ng tiỊn tƯ.
- Kh¸i niƯm thÞ trêng vµ c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cđa thÞ trêng.
Khi ph©n tÝch thc tÝnh gi¸ trÞ cđa hµng ho¸ cÇn chó ý c¶ mỈt chÊt vµ mỈt lỵng cđa gi¸ trÞ.
2. Một số kiến thức khó:
- §Ĩ thùc hiƯn tèt bµi gi¶ng nµy, GV cÇn n¾m v÷ng mét sè néi dung sau :
+ Sù kh¸c biƯt (®èi lËp) gi÷a kinh tÕ tù nhiªn vµ kinh tÕ hµng ho¸.
+ Sù kh¸c nhau gi÷a hµng ho¸ vËt thĨ vµ hµng ho¸ dÞch vơ.
+ Gi¸ trÞ sư dơng cđa hµng ho¸ lµ ph¹m trï vÜnh viƠn.
+ Gi¸ trÞ cđa hµng ho¸ lµ ph¹m trï lÞch sư.
+ Gi¸ trÞ lµ néi dung, lµ c¬ së cđa gi¸ trÞ trao ®ỉi.
+ Sù ph¸t triĨn liªn tơc cđa c¸c h×nh th¸i gi¸ trÞ dÉn ®Õn sù ra ®êi cđa tiỊn tƯ.
+ V× sao vµng cã ®ỵc vai trß tiỊn tƯ.
+ Hµng ho¸ vµ tiỊn tƯ ®Ịu biĨu hiƯn quan hƯ s¶n xt x· héi gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xt vµ trao ®ỉi
hµng ho¸.
+ Chøc n¨ng thùc hiƯn (thõa nhËn) cđa thÞ trêng.

- Trong bµi nµy, HS cã thĨ ®Ỉt ra mét sè vÊn ®Ị ®ßi hái GV ph¶i gi¶i ®¸p, ch¼ng h¹n : Kinh tÕ
hµng ho¸ ra ®êi tõ khi nµo ? Trong lÞch sư ®· tõng cã nh÷ng kiĨu s¶n xt hµng ho¸ nµo ? Kinh tÕ
thÞ trêng cã kh¸c víi kinh tÕ hµng ho¸ kh«ng ? T¹i sao gi¸ trÞ sư dơng lµ ph¹m trï vÜnh viƠn, cßn
gi¸ trÞ lµ ph¹m trï lÞch sư ? TiỊn giÊy xt hiƯn nh thÕ nµo ? ...
§Ĩ gi¶i qut nh÷ng vÊn ®Ị nªu trªn, cÇn lµm râ mét sè ý c¬ b¶n sau :
+ Bi b×nh minh cđa x· héi loµi ngêi lµ kinh tÕ tù nhiªn. Kinh tÕ hµng ho¸ chØ ra ®êi, tån t¹i vµ
ph¸t triĨn khi cã ®đ hai ®iỊu kiƯn : mét lµ, sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi ; hai lµ, sù t¸ch biƯt t¬ng
®èi vỊ kinh tÕ gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xt hµng ho¸ (thĨ hiƯn ë sù xt hiƯn chÕ ®é t h÷u, hc c¸c
h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau vỊ t liƯu s¶n xt).
+ S¶n xt hµng ho¸ ra ®êi tõ ci chÕ ®é c«ng x· nguyªn thđy (thêi k× tan r· cđa chÕ ®é c«ng x·
nguyªn thủ ®· cã ®đ hai ®iỊu kiƯn nãi trªn lµm xt hiƯn kinh tÕ hµng ho¸).
+ Trong c¸c x· héi tríc chđ nghÜa t b¶n (CNTB) chđ u lµ kinh tÕ tù nhiªn, cïng ®ång thêi tån
t¹i víi kinh tÕ tù nhiªn lµ kiĨu s¶n xt hµng ho¸ nhá (s¶n xt hµng ho¸ gi¶n ®¬n). Trong lÞch
sư s¶n xt cđa x· héi loµi ngêi ®· tõng tån t¹i 3 kiĨu s¶n xt hµng ho¸ : s¶n xt hµng ho¸
nhá, s¶n xt hµng ho¸ t b¶n chđ nghÜa (TBCN), s¶n xt hµng ho¸ x· héi chđ nghÜa (XHCN).
C¸c kiĨu s¶n xt hµng ho¸ nµy kh¸c nhau vỊ mơc ®Ých, tÝnh chÊt, ph¹m vi... cđa s¶n xt hµng
ho¸.
VÝ dơ : Mơc ®Ých cđa s¶n xt hµng ho¸ nhá (gi¶n ®¬n) nh»m cã ®ỵc gi¸ trÞ sư dơng, kh«ng cã
tÝnh chÊt bãc lét, ph¹m vi vµ quy m« s¶n xt hµng ho¸ nhá ; Mơc ®Ých cđa s¶n xt hµng ho¸
TBCN lµ mang l¹i gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ thỈng d cho nhµ t b¶n, mang tÝnh chÊt bãc lét lao ®éng lµm
thuª, ph¹m vi réng vµ ®iĨn h×nh nhÊt trong lÞch sư (mäi thø trong CNTB ®Ịu lµ hµng ho¸) ; Mơc
®Ých cđa s¶n xt hµng ho¸ XHCN nh»m tho¶ m·n nhu cÇu ngµy cµng cao vỊ vËt chÊt vµ tinh
thÇn cđa mäi thµnh viªn trong x· héi, kh«ng cã tÝnh chÊt bãc lét, cã sù qu¶n lý vµ ph¸t triĨn cã kÕ
ho¹ch cđa nhµ níc XHCN  nhµ níc cđa d©n, do d©n vµ v× d©n.
+ Kinh tÕ thÞ trêng lµ giai ®o¹n ph¸t triĨn cao cđa kinh tÕ hµng ho¸. Hay nãi c¸ch kh¸c, nỊn kinh
tÕ hµng ho¸ ph¶i ph¸t triĨn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh míi trë thµnh kinh tÕ thÞ trêng. Ch¼ng
h¹n : Tr×nh ®é cđa lùc lỵng s¶n xt lµ nỊn ®¹i c«ng nghiƯp c¬ khÝ ; Quan hƯ s¶n xt : ®a d¹ng
ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u vỊ t liƯu s¶n xt, trong ®ã së h÷u lín chiÕm u thÕ ; C¬ cÊu kinh tÕ :
c«ng - n«ng nghiƯp - dÞch vơ ; Cã ®Çy ®đ c¸c h×nh th¸i thÞ trêng c¬ b¶n vµ ho¹t ®éng ®ång bé : thÞ tr-
êng hµng tiªu dïng, thÞ trêng t liƯu s¶n xt, thÞ trêng søc lao ®éng, thÞ trêng chøng kho¸n...

+ T¹i sao nãi gi¸ trÞ sư dơng lµ ph¹m trï vÜnh viƠn, cßn gi¸ trÞ lµ ph¹m trï lÞch sư ? Gi¸ trÞ sư
dơng lµ c«ng dơng cđa vËt phÈm, nh÷ng c«ng dơng nµy do thc tÝnh tù nhiªn, vèn cã cđa vËt
phÈm quy ®Þnh, lµ néi dung vËt chÊt cđa hµng ho¸. Hay nãi c¸ch kh¸c, gi¸ trÞ sư dơng lµ mỈt cđa
c¶i cđa x· héi, nhê viƯc tiªu dïng gi¸ trÞ sư dơng mµ ®êi sèng cđa con ngêi, x· héi ngµy cµng
ph¸t triĨn phong phó. V× vËy, gi¸ trÞ sư dơng lµ mét ph¹m trï vÜnh viƠn. Gi¸ trÞ lµ ph¹m trï lÞch
sư, bëi v× gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ lao ®éng cđa ngêi s¶n xt hµng ho¸ kÕt tinh trong hµng ho¸, lµ biĨu
hiƯn quan hƯ gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xt hµng ho¸. Cho nªn, chØ trong ®iỊu kiƯn tån t¹i s¶n xt
hµng ho¸, s¶n phÈm s¶n xt ra ph¶i ®em ra trao ®ỉi, mua b¸n th× míi ph¶i tÝnh ®Õn gi¸ trÞ cđa
nã.
+ Sù ra ®êi cđa tiỊn giÊy : Trong lu th«ng, lóc ®Çu tiỊn xt hiƯn díi h×nh thøc vµng thoi, vµng
nÐn. DÇn dÇn nã ®ỵc thay thÕ b»ng tiỊn ®óc. §Ĩ lµm chøc n¨ng thíc ®o gi¸ trÞ th× b¶n th©n tiỊn tƯ
còng ph¶i ®ỵc ®o lêng. §¬n vÞ ®o lêng tiỊn tƯ lµ mét träng lỵng nhÊt ®Þnh cđa kim lo¹i ®ỵc dïng
lµm tiỊn tƯ gäi lµ tiªu chn gi¸ c¶ cđa tiỊn tƯ. Trong qu¸ tr×nh lu th«ng tiỊn ®óc bÞ hao mßn dÇn
vµ mÊt mét phÇn gi¸ trÞ cđa nã, nhng nã vÉn ®ỵc x· héi chÊp nhËn nh nã cßn ®đ gi¸ trÞ. Nh vËy,
gi¸ trÞ thùc cđa tiỊn t¸ch rêi gi¸ trÞ danh nghÜa cđa nã. Thùc tiƠn nµy ®· dÉn ®Õn sù ra ®êi cđa tiỊn
giÊy. TiỊn giÊy gän nhĐ, dƠ mang theo h¬n tiỊn ®óc mµ vÉn ®¶m nhiƯm ®ỵc chøc n¨ng ph¬ng tiƯn
lu th«ng. Nhng b¶n th©n tiỊn giÊy kh«ng cã gi¸ trÞ thùc (kh«ng kĨ gi¸ trÞ cđa vËt liƯu giÊy dïng
lµm tiỊn). TiỊn giÊy chØ lµ kÝ hiƯu cđa gi¸ trÞ vµ ®ỵc c«ng nhËn trong ph¹m vi qc gia.
III.PHƯƠNG PHÁP :
Các phương pháp chính : thuyết trình, đàm thoại, trực quan, ….
IV. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC:
CÇn dïng c¸c ph¬ng tiƯn d¹y häc trùc quan nh chn bÞ tríc c¸c s¬ ®å, biĨu b¶ng, hc dïng
®Ìn chiÕu, m¸y vi tÝnh ...
Ch¼ng h¹n cã thĨ dïng mét sè s¬ ®å sau :
S¬ ®å vỊ mèi quan hƯ gi÷a gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ trao ®ỉi :
Gi¸ trÞ trao ®ỉi
(tØ lƯ trao ®ỉi)
1m v¶i =
5 kg thãc
1m v¶i =

10 kg thãc
2m v¶i =
5 kg thãc
Gi¸ trÞ
(hao phÝ lao ®éng)
2 giê = 2 giê 2 giê = 2 giê 2 giê = 2giê
S¬ ®å vỊ sù ph¸t triĨn cđa c¸c h×nh th¸i gi¸ trÞ dÉn ®Õn sù ra ®êi cđa tiỊn tƯ :
+ H×nh th¸i gi¸ trÞ gi¶n ®¬n hay ngÉu nhiªn :
+ H×nh th¸i gi¸ trÞ ®Çy ®đ hay më réng :
Trao ®ỉi trùc tiÕp hµng lÊy hµng
1 con gµ = 10 kg thãc
H×nh th¸i t-
¬ng ®èi
H×nh th¸i
ngang gi¸

1 con gà = 10 kg thóc, hoặc = 5 kg chè, hoặc = 2 cái rìu, hoặc = 0,2 gam vàng...
+ Hình thái chung của giá trị :
1 con gà =
10 kg thóc =
5 kg chè = 1 m vải
2 cái rìu =
0,2 gam vàng =
...
+ Hình thái tiền tệ :
1 con gà =
10 kg thóc =
5 kg chè = 0,2 gam vàng
2 cái rìu =
1 m vải =

...
Thớc đo giá trị
Phơng tiện lu thông
Sơ đồ về các chức năng của tiền tệ : Phơng tiện cất trữ
Phơng tiện thanh toán
Tiền tệ thế giới
Công thức của quy luật lu thông tiền tệ :

=
P.Q
M
V
Trong đó : M là số lợng tiền cần thiết cho lu thông
P là mức giá cả của đơn vị tiền tệ
Q là số lợng hàng hoá đem ra lu thông
V là số vòng luân chuyển trung bình của một đơn vị tiền tệ
P.Q là tổng số giá cả của hàng hoá đem lu thông.
Nh vậy, M tỉ lệ thuận với P.Q, tỉ lệ nghịch với V
Có thể giải thích cho HS hiểu công thức này nh sau : Khi tổng số giá cả của hàng hoá đem lu
thông tăng lên thì số lợng tiền cần thiết cho lu thông phải nhiều lên. Còn khi số vòng luân chuyển
trung bình của một đơn vị tiền tệ tăng lên thì số lợng tiền cần thiết cho lu thông sẽ giảm đi.
Sơ đồ về các chức năng của thị trờng :
Thực hiện (hay thừa nhận)
Trao đổi trực tiếp hàng lấy hàng
Trao đổi gián tiếp thông qua một hàng hoá làm vật ngang giá chung
Vàng làm vật ngang giá chung cho sự trao đổi
Chức năng
của thị trờng
Th«ng tin
§iỊu tiÕt, kÝch thÝch s¶n xt vµ tiªu dïng.

V. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP :
1. Ổn đònh tổ chức lớp :
2. Kiểm tra bài cũ:
3. Giảng bài mới:
NÕu nh tríc ®©y, c¬ chÕ kinh tÕ tËp trung, quan liªu, bao cÊp ®· t¹o cho ngêi ta t©m lÝ tr«ng chê,
û l¹i vµo Nhµ níc, th× ngµy nay trong c¬ chÕ thÞ trêng ®ßi hái mçi ngêi ph¶i thùc sù tÝch cùc, n¨ng
®éng, tÝnh to¸n s¸t thùc ®Õn hiƯu qu¶ kinh tÕ. Hay nãi c¸ch kh¸c, ®Ĩ thÝch øng víi cc sèng kinh tÕ
thÞ trêng, mçi ngêi cÇn ph¶i hiĨu râ b¶n chÊt cđa c¸c u tè cÊu thµnh kinh tÕ thÞ trêng. VËy hµng
ho¸ lµ g× ? TiỊn tƯ lµ g× ? ThÞ trêng lµ g× ? Cã thĨ hiĨu vµ vËn dơng chóng nh thÕ nµo trong ho¹t ®éng
s¶n xt vµ ®êi sèng ?
Phần làm việc của Thầy và Trò Nội dung chính của bài học
Tiết 1:
Hoạt độâng1: Đàm thoại + Giảng giải.
Mục tiêu: HiĨu ®ỵc kh¸i niƯm hµng ho¸.
GV dïng s¬ ®å vỊ 3 ®iỊu kiƯn ®Ĩ s¶n phÈm trë
thµnh hµng ho¸ :
S¶n phÈm do lao ®éng t¹o ra.
Cã c«ng dơng nhÊt ®Þnh.
Th«ng qua trao ®ỉi mua, b¸n.
Yªu cÇu HS nªu nh÷ng vÝ dơ thùc tiƠn ®Ĩ chøng
minh r»ng : ThiÕu mét trong ba ®iỊu kiƯn trªn th×
s¶n phÈm kh«ng thĨ trë thµnh hµng ho¸.
GV kÕt ln :
+ Hµng ho¸ chØ lµ mét ph¹m trï cđa lÞch sư, bëi v×
chØ trong ®iỊu kiƯn s¶n xt hµng ho¸ th× s¶n phÈm
míi ®ỵc coi lµ hµng ho¸ ( Sản phẩm trong nền kinh
tế tự nhiên không phải là hàng hoá)
+ Hµng ho¸ kh«ng chØ bao gåm s¶n phÈm mang
tÝnh vËt thĨ, mµ cßn gåm c¶ nh÷ng s¶n phÈm phi
vËt thĨ (hµng ho¸ dÞch vơ). Nªu vÝ dơ vỊ mét sè

lo¹i dÞch vơ vµ mét sè ®Ỉc tÝnh kh¸c biƯt cđa hµng
ho¸ dÞch vơ so víi hµng ho¸ vËt thĨ : tÝnh v« h×nh,
s¶n xt vµ tiªu dïng diƠn ra ®ång thêi víi nhau,
tÝnh kh«ng thĨ dù tr÷ ®ỵc ...
Hoạt độâng2: Đàm thoại + Thuyết trình
Mục tiêu: HiĨu ®ỵc hai thc tÝnh cđa hµng ho¸,
tÝnh thèng nhÊt vµ m©u thn cđa chóng trong mét
hµng ho¸.
 Tìm hiểu về Giá trò sử dụng của hàng hoá:
GV vẽ s¬ ®å vỊ nhu cÇu cđa con ngêi :
Nhu cầu sản xuất.
1. Hàng hoá:
a. Hàng hoá là gì?
Hàng hoá là sản phẩm của lao động có thể
thoả mãn một nhu cầu nào đó của con người
thông qua trao đổi mua – bán.
b. Hai thuộc tính của hàng hoá:
Nhu cầu
Nhu cầu tiêu dùng cá nhân
Vật chất Tinh thần
Các câu hỏi đàm thoại:
- HS lÊy vÝ dơ vỊ mét sè s¶n phÈm tháa m·n tõng
mỈt nhu cÇu nãi trªn?
- Mét hµng ho¸ cã mét hc nhiỊu gi¸ trÞ sư dơng?
- Gi¸ trÞ sư dơng ®ỵc ph¸t hiƯn dÇn cïng víi sù ph¸t
triĨn cđa khoa häc - kÜ tht ?
- Gi¸ trÞ sư dơng kh«ng ph¶i cho ngêi s¶n xt ra
hµng ho¸ ®ã mµ cho ngêi mua, cho x· héi?
- Rút ra khái niệm “giá trò sử dụng” ?
 Tìm hiểu về Giá trò của hàng hoá:

GV phân tích:
+ VËt mang gi¸ trÞ sư dơng còng ®ång thêi lµ vËt
mang gi¸ trÞ trao ®ỉi. Gi¸ trÞ cđa hµng ho¸ ®ỵc biĨu
hiƯn th«ng qua gi¸ trÞ trao ®ỉi.
GV nªu s¬ ®å vỊ mèi quan hƯ gi÷a gi¸ trÞ trao ®ỉi
víi gi¸ trÞ.
VÝ dơ :
1 m v¶i = 5 kg thãc, hc 1 m v¶i = 10 kg thãc,
(2 giờ) = (2 giờ) (2 giờ) = (2 giờ)
hc 2 m v¶i = 5 kg thãc, ...
(2 giê) = (2 giê)
Ph©n tÝch vÝ dơ nµy:
 Cho HS hiĨu ®ỵc trªn thÞ trêng ngêi ta trao ®ỉi
hµng ho¸ víi nhau theo nh÷ng tØ lƯ nhÊt ®Þnh (cã thĨ
thay ®ỉi) nhng vỊ thùc chÊt lµ trao ®ỉi nh÷ng lỵng
lao ®éng hao phÝ b»ng nhau Èn chøa (kÕt tinh) trong
c¸c hµng ho¸ Êy.
 Gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ lao ®éng cđa ngêi s¶n xt
hµng ho¸ kÕt tinh trong hµng ho¸ ; Gi¸ trÞ lµ néi
dung, lµ c¬ së cđa gi¸ trÞ trao ®ỉi ; Gi¸ trÞ hµng ho¸
biĨu hiƯn mèi quan hƯ s¶n xt gi÷a nh÷ng ngêi s¶n
xt hµng ho¸ ; Gi¸ trÞ lµ mét ph¹m trï lÞch sư.
 Tìm hiểu về Lượng giá trò của hàng hoá:
GV phân tích:
+ Lỵng gi¸ trÞ cđa hµng ho¸ kh«ng ph¶i ®ỵc tÝnh
b»ng thêi gian lao ®éng c¸ biƯt, mµ tÝnh b»ng thêi
Giá trò sử dụng của hàng hoá: là công dụng của
sản phẩm có thể thoả mãn nhu cầu nào đó của
con người.
Giá trò của hàng hoá:là lao động xã hội của

người sản xuất hàng hoá kết tinh trong hàng hoá