Sáng kiến kinh nghiệm SKKN tổ chức trò chơi học tập trong tiết dạy môn khoa học ở tiểu học

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

ĐỀ TÀI:
"TỔ CHỨC TRÒ CHƠI HỌC TẬP TRONG TIẾT DẠY MÔN
KHOA HỌC Ở TIỂU HỌC"

1


PHẦN I: MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài
* Để thực hiện mục tiêu giáo dục của Bộ GD&ĐT đã đặt ra : Giáo dục cho học sinh Tiểu
học là phải giáo dục toàn diện, không coi trọng môn chính, môn phụ . Bởi vậy cùng với
các môn học khác, môn khoa học đã góp phần không nhỏ vào việc hình thành và phát
triển toàn diện cho học sinh .
- Để dạy tốt môn khoa học, người giáo viên cần biết phối kết hợp các phương pháp dạy
học như : Phương pháp quan sát , phương pháp thí nghiệm, phương pháp nhóm, phương
pháp trò chơi học tập .Trong đó phương pháp Trò chơi học tập là một trong những
phương pháp dạy học có hiệu quả nhằm khuyến khích sự tò mò khoa học, thói quen đặt
câu hỏi, tìm câu giải thích khi các em được tiếp cận với thực tế, qua đó các em dễ dàng
ghi nhớ nội dung bài học.
-Nhà tâm lý học Kun Kel người Anh nói : “ Trò chơi học tập là một phƣơng pháp
dạy học giúp các em vui vẻ hẳn lên, thích hoạt động hơn . Khi bị khép vào luật chơi,
các em dần có trật tự, kỷ luật hơn…”
- Trò chơi học tập còn có một vai trò rất lớn trong mỗi tiết học vì:
+ Nó làm thay đổi không khí lớp học, tập thể có được bầu không khí vui vẻ, thân ái,
thông cảm.
+ Quá trình học tập còn trở thành một hình thức vui chơi hấp dẫn.
+ Học sinh thấy nhanh nhẹn cởi mở hơn.
+ Học sinh tiếp thu bài tự giác, tích cực hơn.
+ Học sinh được hệ thống và củng cố kiến thức.

*Nhưng một số ý kiến cho rằng, sử dụng phương pháp này sẽ gây ồn ào, mất trật tự ảnh
hưởng đến hoạt động khác, lại có ý kiến cho rằng phương pháp này chỉ là hình thức và
thay bằng hoạt động cá nhân, nếu có tổ chức cũng chỉ là gượng ép, miễn cưỡng.
- Mặt khác, một số giáo viên khi sử dụng phương pháp Trò chơi học tập lại chưa biết lựa
chọn nội dung bài dạy để vận dụng phương pháp trò chơi học tập cho hợp lý, hoặc trò chơi
đưa ra không có tác dụng thiết thực phục vụ mục tiêu bài học nên việc tổ chức Trò chơi học
tập chơi chưa đạt hiệu quả cao .
Riêng tôi, tôi thấy phương pháp Trò chơi học tập có nhiều ưu điểm, không những giúp
học sinh tự khám phá, hình thành, hệ thống kiến thức mà nó còn tạo cho các em có sự thi

2


đua, tính nhanh nhẹn, cởi mở, vui vẻ khi đến trường tạo điều kiện cho sự phát triển toàn
diện ở học sinh Tiểu học.
- Qua nhiều năm giảng dạy, tôi thấy đa số học sinh rất muốn được tham gia Trò chơi
học tập nhưng vẫn còn không ít học sinh thụ động, tự ti, chưa mạnh dạn tham gia vào
các hoạt động này. Mặt khác, trong môn khoa học lớp 5 có rất nhiều tiết học cần sử dụng
đến phương pháp Trò chơi học tập để phát hiện kiến thức mới hoặc để củng cố kiến thức
đã học.
* Với các lý do trên, tôi đã mạnh dạn nghiên cứu để nâng cao hiệu quả của phương pháp
Trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5.
II . Lịch sử sáng kiến kinh nghiệm.
- Phương pháp Trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5 đã được nhiều tài liệu
hướng dẫn, nhiều giáo viên, giảng viên nghiên cứu để nâng cao hiệu quả của phương
pháp dạy học này.
- Tuy nhiên, để có biện pháp cụ thể, hướng dẫn từng bài phù hợp trong môn khoa học
lớp 5 để giáo viên áp dụng giảng dạy nâng cao chất lượng chưa rõ ràng.
- Mặt khác, hiện nay, nhu cầu giáo dục ở nước ta ngày càng đổi mới, đổi mới về
phương pháp dạy học, đổi mới về nội dung chương trình để nền giáo dục ngày càng tiến

bộ, theo kịp các nước khác trên thế giới. Do vậy, phương pháp Trò chơi học tập cũng cần
có sự chỉnh sửa và thay đổi
Chính vì vậy, tôi vẫn mạnh dạn nghiên cứu để nâng cao hiệu quả của phương pháp Trò
chơi học tập trong môn khoa học lớp 5.
III . Mục đích nghiên cứu .
-Tìm hiểu và tổng kết được những khó khăn, thuận lợi của học sinh và giáo viên khi
tham gia và tổ chức Trò chơi học tập.
-Tìm được một số biện pháp để giải quyết những khó khăn mà học sinh và giáo viên
mắc phải khi tham gia Trò chơi học tập. Qua đó dần nâng cao hiệu quả của phương pháp
Trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5 nhằm nâng cao chất lượng dạy và học , giúp
các em phát triển toàn diện ngay từ bậc học đầu tiên.
IV. Nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu.
* Để đạt được mục đích trên, người giáo viên cần thực hiện những nhiệm vụ sau:
- Nghiên cứu những vấn đề chung về khoa học lớp 5 .
- Nghiên cứu 1 số biện pháp sư phạm nhằm nâng cao hiệu quả dạy học môn khoa học.

3


- Nghiên cứu đặc điểm tâm, sinh lý lứa tuổi học sinh.
- Tìm hiểu thực tế học sinh lớp 5 Trường Tiểu học Nguyễn Đình Chiểu về sở thích
tham gia Trò chơi học tập, về sự tiếp nhận kiến thức khoa học, để phát hiện những khó
khăn, vướng mắc, những tồn tại cần giải quyết.
* Để nghiên cứu thực tế, tôi đã sử dụng những phương pháp như:
- Phương pháp nghiên cứu: Đọc các tài liệu, giáo trình có liên quan đến vấn đề nghiên
cứu để làm cơ sở giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu.
- Phương pháp điều tra : Nhằm phát hiện các vấn đề cần giải quyết, nguyên nhân, chuẩn
bị cho các bước nghiên cứu tiếp theo.
- Phương pháp đàm thoại :Trao đổi với học sinh để hiểu tâm tư, nguyện vọng , những
khó khăn , vướng mắc ,của các em.Trao đổi với Ban giám hiệu nhà trường, với bạn bè đồng

nghiệp để học hỏi kinh nghiệm trong giảng dạy.
- Phương pháp quan sát: Quan sát học sinh qua mỗi tiết học chính khoá cũng như ngoại
khoá để phát hiện khó khăn, thuận lợi trong quá trình hoạt động.
- Phương pháp tổng kết, rút kinh nghiệm : Để kiểm nghiệm tính thực thi, khả năng và
tác dụng của trò chơi vào bài học đã thiết kế để điều chỉnh cho hợp lý.
V . Giới hạn nghiên cứu.
- Học sinh lớp 5 Trường Tiểu học Hoà An1.
- Nghiên cứu 1 số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả của phương pháp trò chơi học tập
trong môn khoa học lớp 5.
- Kế hoạch thực hiện đề tài tiến hành trong năm học 2009-2010.
VI . Điểm mới trong kết quả nghiên cứu.
- Cùng với sự hướng dẫn của Bộ GD&ĐT, với các đề tài nghiên cứu khác, sự nghiên
cứu của tôi cũng đã đề cập đến sự chuẩn bị, các bước tiến hành, hình thức tổ chức, cho
một trò chơi học tập.
- Mặt khác, qua thời gian tìm tòi, nghiên cứu, tôi đã chỉ ra được từng bài cụ thể để vận
dụng phương pháp trò chơi học tập trong tiết học.
- Chỉ ra được mục tiêu của từng trò chơi đó để vận dụng cho phù hợp.
PHẦN II: NỘI DUNG.
CHƢƠNG I: Cơ sở lý luận.

4


Vui chơi là một hoạt động không thể thiếu được của con người ở mọi lứa tuổi, đặc biệt
ở lứa tuổi tiểu học. Bởi lẽ, nó phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của lứa tuổi này. Bởi vậy
phương pháp Trò chơi học tập được đánh giá cao trong giảng dạy.
* Trò chơi học tập là gì? Trò chơi không chỉ là một “công cụ” dạy học mà nó còn là con
đường sáng tạo xuyên suốt quá trình học tập của học sinh. Phương pháp tổ chức trò chơi
không chỉ là sự đánh giá trong quá trình dạy và học của thầy và trò mà nó còn tạo cho ta
cảm giác thoải mái, tự tin, có sự sáng tạo, nhanh trí, có óc tư duy, tưởng tượng của học

sinh. Dạy kết hợp với tổ chức trò chơi chính là việc giáo viên hướng dẫn học sinh hoàn
thành tốt phẩm chất của con người mới : Con người xã hội chủ nghĩa.
* Tổ chức trò chơi là một hình thức tổ chức dạy học, chơi là một biện pháp học tập có
hiệu quả của học sinh . Thông qua trò chơi, học sinh được tập luyện, làm việc cá nhân,
làm việc theo đơn vị tập thể theo sự phân công với tinh thần hợp tác. Đó là những việc
làm thuộc phương pháp học tập mới mà trường Tiểu học cần hình thành ở người học.
CHƢƠNG II: Khảo sát thực trạng.
Sau khi được phân công chủ nhiệm lớp 5 , tôi đã tiến hành điều tra cụ thể về tình hình học sinh,
sự mong muốn và khả năng tham giai trò chơi học tập trong môn khoa học nói riêng và trong các
môn học khác nói chung. Kết quả như sau:
* Tổng số học sinh : 27 em.
- Số học sinh muốn được tham gia, hiểu mục đích và thu được kết quả sau trò chơi học
tập : 40%
- Số học sinh muốn được tham gia, nhưng chỉ tham gia với mục đích vui chơi là chính mà
chưa hiểu, chưa thu được kết quả sau trò chơi học tập : 30%
- Số học sinh chưa muốn tham gia:30%
Sở dĩ các em chưa muốn tham gia hoặc tham gia mà chưa thu được kết quả là do một số
nguyên nhân sau:
1. Các em chưa hiểu mục tiêu của trò chơi : chơi để làm gì? chơi nhằm mục đích gì?
2. Các em chưa hiểu rõ cách chơi, luật chơi, sự thi đua “thưởng-phạt”,giữa các đội
chơi.
3. Trò chơi giáo viên đưa ra chưa thú vị, chưa đủ hấp dẫn để lôi cuốn học sinh.
4. Trò chơi quá khó, các các em không thể tham gia.
5. Giáo viên không chủ động về thời gian, về các tình huống xảy ra dẫn đến tình trạng
trò chơi bỏ dở hoặc kết thúc trò chơi mà không thu hoạch được gì.

5


Để khắc phục những nguyên nhân trên tôi đã nghiên cứu dần để tìm hướng giải quyết

như sau:
CHƢƠNG III : Những biện pháp
1/ Giáo viên cần lựa chọn nội dung bài dạy phù hợp với nội dung trò chơi.
Không phải tiết khoa học nào cũng cần sử dụng đến phương pháp Trò chơi học tập.
Nếu như vậy thì giáo viên đã quá lạm dụng phương pháp này. Vì thế , với mỗi tiết dạy,
giáo viên cần xác định rõ mục tiêu của bài học, lựa chọn phương pháp dạy học cho phù
hợp với nội dung từng phần, áp dụng linh hoạt các phương pháp dạy học trong tiết dạy
sao cho tiết học trở nên nhẹ nhàng, học sinh tiếp thu bài tích cực, chủ động hơn. Tuỳ từng
bài mà giáo viên sử dụng phương pháp Trò chơi học tập cho thích hợp. Khi đã lựa chọn
được phương pháp dạy học cho mỗi hoạt động, giáo viên cần xác định rõ mục tiêu để xây
dựng hình thức tổ chức cho hoạt động đó.
2/ Giúp học sinh xác định rõ mục đích của trò chơi.
Trước khi tổ chức cho học sinh tham gia chơi, giáo viên cần giúp học sinh hiểu :Qua
trò chơi , các em sẽ tìm được những kiến thức gì, củng cố hay khắc sâu , hệ thống được
những kiến thức gì?
Phần lớn Trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5 ở hai dạng kiến thức: chơi để
khám phá, hình thành kiến thức mới và chơi để củng cố , hệ thống hoá kiến thức đã học.
Cụ thể như sau:
a/ Trò chơi để hình thành kiến thức mới.
Tiết-trang

Tên trò chơi

Mục đích trò chơi

T1-trang4

Bé là con ai?

HS nhận ra, mỗi trẻ em đều có

những đặc điểm giống bố, mẹ
mình.

T2,3-trang6

Ai nhanh, ai đúng?

HS biết phân biệt đặc điểm về
mặt sinh học và xã hội của nam
và nữ.

6


T6-trang 14

Ai nhanh, ai đúng?

HS hiểu 1 số đặc điểm chung của
trẻ ở từng giai đoạn từ 3 đến 10
tuổi.

T11-trang
30

Ai nhanh, ai đúng?

HS biết tác nhân gây bệnh, sự
nguy hiểm của bệnh viêm não.

T16-trang
34

Ai nhanh, ai đúng?

HS giải thích được HIV, AIDS là
gì? các đường lây bệnh HIV,

T17-trang36 HIV lây hay không HS biết các hành vi tiếp xúc
lây?
thông thường không lây HIV.
T35-trang
72

Ai nhanh, ai đúng?

HS biết đặc điểm của chất rắn chất lỏng - chất khí.

T36-trang
74

Nhà khoa học trẻ

HS biết các phương pháp tách các
chất ra khỏi hỗn hợp.

T37-trang77 Đố bạn

HS biết phương pháp sản xuất
muối từ nước biển, sản xuất nước

cất tiêm .

T38,39trang 78

Bức thư bí mật

HS biết vai trò của nhiệt trong
biến đổi hoá học.

T55-trang
112

Ghép chữ

HS biết đặc điểm bên ngoài của
động vật đẻ con, động vật đẻ
trứng.

T57-trang
116

Bắt trước tiếng kêu

HS biết thời gian, địa điểm sinh
sản của ếch.

b/ Trò chơi để củng cố hoá kiến thức
Tiết - trang

Tên trò chơi

Mục đích của trò chơi

7


T7-trang 16

Ai, đang ở giai Củng cố hiểu biết về lứa tuổi vị
đoạn nào?
thành niên, tuổi trưởng thành, tuổi
già.

T9,10trang20

Chiếc
hiểm

T11-trang24

Ai nhanh, ai đúng?

Củng cố về giá trị dinh dưỡng của
thuốc và cách sử dụng thuốc an
toàn.

T18-trang 38

ứng xử khôn khéo

HS biết cách ứng xử khi bị xâm
hại.

T20,21trang42

Ai nhanh, ai đúng?

Củng cố cách phòng tránh 1 số
bệnh thường gặp đã học.

T34-trang 68

Ô chữ kì diệu

Củng cố kiến thức về chủ đề:Con
người và sức khoẻ.

T49,50trang100

Ai nhanh, ai đúng?

Củng cố về tính chất 1 số vật liệu
và sự biến đổi hoá học.

ghế

nguy Thực hành để củng cố sự hiểu biết
về tác hại của chất gây nghiện.

T52-trang106 Ghép chữ

Củng cố về sự sinh sản ở thực vật có
hoa.

T63-trang130 Ai nhanh, ai đúng?

Hệ thống 1 số nguồn tài nguyên và
tác dụng của chúng.

T63-trang133 Ai nhanh,ai đúng?

Hệ thống kiến thức về môi trường.

T69-trang142 Chữ gì?

Củng cố kiến thức có liên quan
đến sự ô nhiễm môi trường.

-Cách nêu mục tiêu của trò chơi ,giáo viên cần đưa ra một cách khéo léo, hấp dẫn, có
tính chất gợi mở để tạo sự tò mò khám phá cho học sinh .

8


- Sau khi các em đã hiểu được mục đích của trò chơi, thấy được sự hấp dẫn của trò chơi các
em sẽ chủ động tham gia chơi mà không cần giáo viên ép buộc. Để có được điều đó, giáo
viên cần xây dựng trò chơi học tập sao cho hợp lý ; hợp lý về thời gian; hợp lý về hình thức
chơi ; về luật chơi ; về hình thức khen thưởng .
3/ Cách xây dựng trò chơi học tập.
Giáo viên có thể tổ chức 1 hoạt động học tập thành 1 trò chơi học tập khi đã có đủ các

điều kiện sau:
- Về đồ dùng, dụng cụ phục vụ cho trò chơi.
- Về thời gian, thời điểm chơi, không gian chơi.
- Có cách chơi, luật chơi rõ ràng.
- Có cách tính điểm để phân định “thắng- thua”, khen thưởng…
Các yếu tố đó là sự chuẩn bị cụ thể chu đáo của giáo viên, góp phần quyết định sự thành
công hay không của trò chơi.
a/Sự chuẩn bị đồ dùng học tập cho học sinh tham gia trò chơi.
Đối với mỗi tiết học nói chung hay với mỗi Trò chơi học tập nói riêng, giáo viên cần
xác định rõ: Để phục vụ cho trò chơi này cần đến những đồ dùng nào? dụng cụ nào?
phương tiện nào? Từ đó, giáo viên dành thời gian để chuẩn bị
( hoặc giao cho học sinh chuẩn bị ) chu đáo.
*Ví dụ:
+ Thực hiện trò chơi tiếp sức “ HIV lây hay không?’’ (T17-trang36) cần chuẩn bị:
-2 bộ thẻ chữ ghi các hành vi có nguy cơ lây nhiễm hoặc không lây nhiễm như:

9


Cầm tay.

Khoác vai

Dùng chung
dao cạo

Nghịch bơm, kim
tiêm đã dùng.

Cùng chơi

bi

Uống chung ly
nước
Đánh răng
chung bàn chải

2 bảng từ có nội dung giống nhau:
Các hành vi có nguy cơ lây nhiễm Các hành vi không có nguy cơ lây
HIV
nhiễm HIV

Những tấm
thẻ chữ, giáo
viên
không
cần làm cầu
kì, không có
dấu hiệu phân
biệt ở 2 hành
vi khác nhau,
nhưng chữ viết phải rõ ràng, phía sau thẻ có gắn nam châm để học sinh gắn thẻ lên bảng
lớp một cách dễ dàng.
+ Chuẩn bị cho trò chơi “Ghép chữ” (T52-trang106 )
Giaos viên cần vẽ:
-2 tranh câm
Sơ đồ cơ quan sinh sản ở thực vật có hoa:

10

-2 bộ thẻ chữ có ghi tên các bộ phận của cơ quan sinh sản ở thực vật có hoa:

Hạt phấn

Đầu nhụy

Vòi nhụy

Ống phấn

Bao phấn

Bầu nhụy
Noãn

- Với tranh câm giáo viên cần vẽ đúng các bộ phận của cơ quan sinh sản ở thực vật có
hoa. Các bộ phận phải rõ nét, phân biệt bằng màu sắc cụ thể, đảm bảo tính khoa học và
thẩm mỹ cho bức tranh.

11


- Sự chuẩn bị chu đáo, hấp dẫn sẽ tạo niềm hứng khởi, thu hút học sinh tham gia. Sự rõ
ràng, khoa học sẽ giúp các em dễ tìm hiểu, dễ nhận biết kiến thức, nhiệm vụ của bản thân
trong quá trình tham gia chơi. Sự chuẩn bị cho một trò chơi không nhất thiết phải quá cầu
kì, đôi khi còn dễ tìm, dễ kiếm .
- Để chuẩn bị “ Chiếc ghế nguy hiểm” cho trò chơi T10-trang 20 , giáo viên chỉ cần lấy
luôn chiếc ghế của mình, phủ lên ghế một tấm vải tối màu để học sinh không phát hiện được
bên trong ghế là cái gì? Sự chuẩn bị này tuy đơn giản nhưng vẫn tạo được sự tò mò, tâm trạng

hồi hộp của học sinh khi đến gần chiếc ghế , chiếc ghế ấy sẽ thu hút học sinh tham gia vào trò
chơi.
Với sự chuẩn bị như vậy, giáo viên sẽ khuyến khích các em tham gia vào trò chơi.
Ngoài việc chuẩn bị đồ dùng dạy học, giáo viên cần biết bố trí thời gian cho các hoạt
động trong tiết học một cách hợp lý. Trò chơi học tập cũng là một hoạt động trong tiết
học. Bởi vậy, giáo viên cần sắp xếp thời gian, thời điểm phù hợp cho mỗi trò chơi.
b/ Xác định thời gian, thời điểm diễn ra trò chơi.
Để xác định thời gian, thời điểm diễn ra trò chơi, giáo viên cần đọc kĩ mục tiêu tiết dạy,
mục tiêu của trò chơi để phân bố thời gian cho hợp lý.
Ở những trò chơi hình thành kiến thức mới, hoạt động này được diễn ra đầu tiết học
hoặc đầu một phần nội dung bài học. Những trò chơi để củng cố nội dung kiến thức đã
học thường diễn ra cuối tiết học hoặc cuối một phần nội dung vừa học. Tuy nhiên, trò
chơi diễn ra vào thời điểm nào, giáo viên cũng cần xác định thời gian cho hợp lý, không
để ảnh hưởng đến thời gian của tiết học hoặc thời gian của tiết học khác.
*Ví dụ :
-Trò chơi: “Ai nhanh, ai đúng?” (Tiết 14- trang 30 ),đây là hoạt động đầu tiên của tiết
học, cũng là một hoạt động chính giúp học sinh hiểu được :
+ Tác nhân gây bệnh viêm não.
+ Tác hại của bệnh viên não.
+ Lứa tuổi hay mắc bệnh viêm não.
+ Đường lây truyền bệnh viêm não.
Bởi vậy, giáo viên cần dành từ 15-17 phút để học sinh có đủ thời gian để đọc các thông
tin trong sách giáo khoa , thảo luận rồi lựa chọn đáp án đúng . Đáp án đúng chính là
những kiến thức mới mà các em đã tự tìm hiểu, khám phá cho bản thân.

12


-Trò chơi: Ghép chữ (Tiết 52-trang 106 ), đây là trò chơi có mục đích để củng cố kiến
thức vừa học ở hoạt động trên, vì vậy giáo viên không cần quá nhiều thời gian cho trò

chơi, sẽ gây ảnh hưởng đến các hoạt động khác, chỉ cần từ 5-7 phút, đủ để học sinh đọc
nhanh nội dung ghi trên các tấm bìa rồi gắn vào : Sơ đồ nhị và nhụy của hoa.
- Việc chuẩn bị chu đáo sẽ giúp cho giáo viên tự tin, chủ động trong tiết dạy. Bởi vậy
ngoài việc chuẩn bị về đồ dùng dụng cụ, xác định thời gian, thời điểm cho hợp lý giáo
viên cần xác định địa đểm, số lượng học sinh tham gia chơi cho mỗi trò chơi để phù hợp
cả về không gian, thời gian, phù hợp với cả 3 đối tượng học sinh.
c/ Địa diểm và đối tượng học sinh tham gia chơi.
Phần lớn các trò chơi được diễn ra trong lớp học. Tuy vậy, với mỗi trò chơi cũng cần có
khoảng không gian chơi cho phù hợp
*Ví dụ:
- Những trò chơi để hình thành kiến thức mới, thường tất cả các học sinh được tham gia
chơi, do vậy các em có thể ngồi ngay trong bàn học theo từng đội chơi , như trò chơi: Ai
nhanh, ai đúng? (Tiết 16-trang 33 ). Hay trò chơi: Chiếc ghế nguy hiểm (Tiết 20-trang23
), mặc dù đây là trò chơi để củng cố nội dung nhưng tất cả học sinh cần được tham gia,
các em cần xếp thành hàng dọc để lần lượt đi qua chiếc ghế nguy hiểm. Bởi vậy, nếu trời
không mưa, các em sẽ xếp hàng ngoài sân rồi lần lượt đi qua chiếc ghế vào lớp.
Nếu trời mưa, giáo viên cần sắp xếp bàn ghế gọn gàng để học sinh xếp hàng trong lớp.
Những chuẩn bị này, dù là rất nhỏ nhưng giáo viên cũng cần để ý tới để chủ động trong
mọi tình huống.
Khi sự chuẩn bị đã chu đáo, giáo viên sẽ tổ chức trò chơi học tập cho các em tham gia
sao cho học sinh hào hứng làm việc và thu được kết quả tốt, đó là điều hết sức quan
trọng.
4/ Tiến hành tổ chức Trò chơi học tập.
Với mỗi trò chơi giáo viên cần tiến hành qua 3 bước sau:
Bước1:
Giáo viên nêu mục đích và hướng dẫn cách chơi, luật chơi.
-Tên trò chơi hấp dẫn, dễ hiểu sẽ lôi cuốn các em tham gia chơi.
+ Ví dụ: “ Chiếc ghế nguy hiểm”; “ Bức thư bí mật”; “ Ô chữ kì diệu”…

13

- Mục đích trò chơi sẽ giúp các em định hình được mình tham gia chơi để làm gì? mình
sẽ tìm thấy kiến thức gì qua trò chơi này?...từ đó học sinh xác định nhiệm vụ của bản thân
trong khi chơi.
- Hướng dẫn cách chơi cụ thể giúp các em hiểu được từng bước hoạt động mà mình phải
tiến hành.
- Luật chơi rõ ràng giúp các em chơi tích cực, tự giác.
- Hình thức “thưởng- phạt” sẽ là động cơ thúc đẩy sự cố gắng của mình.
Bước2:
Học sinh tham gia chơi.( Học sinh có thể chơi thử nếu cần thiết).
Khi các em đã hiểu rõ mục đích, cách chơi và luật chơi, các em sẽ tham gia trò chơi
một cách chủ động, tự tin, hào hứng.ở bước này học sinh là người quyết định cho kết quả
của trò chơi, do vậy các em phải làm việc tích cực, tuy nhiên ở 1 số trò chơi học sinh vẫn
cần có sự giúp đỡ của giáo viên hoặc sự tán thưởng của bạn.Ở những trò chơi hình thành
kiến thức mới, giáo viên cần quan sát, nhắc nhở, giúp đỡ các em nếu các em còn lúng
túng. Ở trò chơi củng cố nội dung vừa học, bè bạn cũng cần có sự động viên bằng những
tràng vỗ tay ,( nhưng không quá ồn ào tránh ảnh hưởng đến lớp khác).
Bước 3:
Nhận xét, đánh giá.
Đây là bước thu hoạch của cả một quá trình chuẩn bị và làm việc ở trên. Bởi vậy, giáo
viên không được coi nhẹ bước này.
Sau khi các đội chơi đã hoàn thành, giáo viên hoặc cán sự môn học sẽ là trọng tài để phân
định “thắng-thua” và quan trọng hơn là kết luận được rút ra để hình thành kiến thức mới
hoặc để nhấn mạnh , khắc sâu kiến thức đã học.
-Học sinh (hoặc đại diện của đội chơi ) báo cáo kết quả .
-Trọng tài đánh giá, phân định “thắng-thua’’- tuyên dương đội thắng cuộc.
-Em học tập được gì qua trò chơi?
*Ví dụ:
Trò chơi:Ai nhanh, ai đúng? ( Tiết 14-trang30 ) :

Bước 1:
Giáo viên giới thiệu :

14


- Viêm não là một loại bệnh hết sức nguy hiểm. Nguyên nhân gây bệnh là gì? lứa tuổi
nào hay mắc bệnh? Bệnh nguy hiểm như thế nào? Các em sẽ khám phá qua trò chơi: “Ai
nhanh, ai đúng?”.
- Mỗi tổ thành một đội chơi, các em sẽ cử đội trưởng cho đội mình.
- Các em sẽ đọc thông tin trong sách giáo khoa trang 20, bàn bạc trong đội để chọn câu
trả lời tương ứng với từng câu hỏi. Sau khi cả đội thống nhất, đội trưởng sẽ ghi đáp án
theo thứ tự câu hỏi vào bảng phụ .
- Sau 7 phút đội nào có đáp án gắn lên bảng lớp nhanh nhất và đúng nhất là thắng cuộc,
đội thắng cuộc sẽ được nhận một phần thưởng xứng đáng.
Bước 2:
Học sinh hoạt động theo các yêu cầu trên.
Giáo viên quan sát, nhắc nhở học sinh (nếu học sinh còn lúng túng ).
Bước 3:
Nhận xết, đánh giá.
- Đội trưởng báo cáo kết quả. Mỗi đội có thể trả lời thêm 1 số câu hỏi mà trọng tài đưa
ra:
+ Vì sao từ 3-5 tuổi hay mắc bệnh viêm não?
+Bệnh viêm não nguy hiểm như thế nào?
- Trọng tài phân định “thắng – thua”, thưởng cho đội thắng một tràng pháo tay.
- Em rút ra được kiến thức gì qua trò chơi này?
Với cách tiến hành như trên, các em sẽ chủ động tìm tòi và phát hiện kiến thức mới cho
bài học, hình thành kiến thức cho bản thân .
Tiết 52- trang 106:
Bước 1:

Giáo viên giới thiệu:
- Để thể hiện lại quá trình thụ phấn, thụ tinh ở thực vật có hoa, cô sẽ tổ chức cho các em
chơi trò: “Ghép chữ vào hình”.
- Có 2 đội chơi, mỗi đội 7 em, các em sẽ chọn tấm thẻ có ghi chú thích( hạt phấn; ống
phấn ; bao phấn ; bầu nhụy ; đầu nhụy ; noãn ; vòi nhụy ) để gắn vào sơ đồ câm: “Cơ
quan sinh sản ở thực vật có hoa” . Mỗi em chỉ được gắn một lần, bạn sau có thể sửa lại

15


cho bạn trước trong đội của mình, hết lượt mình, sẽ xuống đứng vào cuối hàng của đội.
Đội nào nhanh và đúng hơn là đội thắng cuộc, thời gian tối đa là 3 phút.
- Giáo viên cử học sinh tham gia chơi,(có đủ cả 3 đối tượng ).
Bước2
Học sinh chơi như đã hướng dẫn.
Bước 3
Nhận xét, đánh giá.
- Đội trưởng báo cáo kết quả của đội.( chỉ vào từng bộ phận và nêu tên của bộ phận đó).
- Trọng tài nhận xét, phân định “ thắng-thua”, tuyên dương đội thắng cuộc.
- Em học được gì qua trò chơi?
Học sinh có thể học tập được về: nội dung, kiến thức của bài học ; về sự cẩn thận khi
làm việc ; về sự nhanh nhẹn, khéo léo khi hoạt động .
Với sự chuẩn bị chu đáo, từ khâu soạn bài, chuẩn bị đồ dùng, dụng cụ đến khâu tổ chức
cho học sinh tham gia trò chơi và bước thu hoạch ở phần đánh giá, nhận xét rồi đi đến nội
dung bài học cần rút ra, tôi thấy kết quả việc dạy và học ở lớp tôi đã có sự thay đổi
CHƢƠNGIV:

Kết quả đạt được.

*Trong thời gia qua, tôi đã cố gắng tìm các biện pháp để khắc phục những khó khăn mà

học sinh và giáo viên còn mắc phải trong khi sử dụng phương pháp Trò chơi học tập
trong môn khoa học lớp 5. Áp dụng những biện pháp mới đó vào việc giảng dạy cho học
sinh lớp 5, tôi thấy các em đã có nhiều tiến bộ trong khi tham gia Trò chơi học tập ở môn
khoa học. Cụ thể là:
- Số học sinh muốn được tham gia chơi và chơi có hiệu quả giáo dục: 75% ( tăng 35%
so với đầu năm học ).
- Số học sinh muốn được tham gia chơi, nhưng kết quả chưa cao : 15% (giảm 15% so
với đầu năm ).
- Số học sinh còn nhút nhát trong khi chơi dẫn đến việc tiếp nhận kiến thức khoa học
còn hạn chế : 10% ( giảm 20% so với đầu năm) .
* Về phía bản thân tôi, tôi cảm thấy nhẹ nhàng hơn, không còn mệt mỏi khi truyền thụ
kiến thức tới học sinh vì các em tiếp nhận kiến thức một cách chủ động, tích cực thông
qua trò chơi. Kỹ năng vận dụng trò chơi của tôi linh hoạt hơn, thành thạo hơn. Tôi có
nhiều kinh nghiệm trong việc lựa chọn và tổ chức trò chơi hơn , đảm bảo kiến thức và kỹ
năng bài học cho học sinh.
16


Tôi thấy rất vui, khi học sinh của mình có tiến bộ, không những về kiến thức mà các em
còn trở nên vui vẻ, nhanh nhẹn, cởi mở, khéo léo…trong hoạt động và trong giao tiếp,
đáp ứng đúng mục tiêu: Giáo dục toàn diện cho học sinh ngay từ bậc học đầu tiên mà Bộ
GD&ĐT đã đề ra. Từ đó tôi rút ra cho mình bài học như sau:
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.
A. Kết luận.
Qua việc nghiên cứu một số biện pháp nâng cao hiệu quả của Phương pháp trò chơi
trong môn khoa học lớp 5, tôi rút ra một số kinh nghiệm sau:
1.Giáo viên và học sinh cần xác định rõ mục đích của mỗi trò chơi trong mỗi tiết học ,
từ đó có hướng đi đúng đắn cho việc làm tiếp theo của mình.
2. Giáo viên cần có sự chuẩn bị chu đáo về đồ dùng học tập để phục vụ trò chơi, đồ
dùng cần đảm bảo tính khoa học, thẩm mĩ, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ em ,

giáo viên cần có sự chuẩn bị về không gian, thời gian, thời điểm diễn ra trò chơi, không
lạm dụng trò chơi biến cả tiết học thành tiết chơi hoặc tổ chức quá nhiều trò chơi trong
tiết học tạo cho học sinh sự thái quá; giáo viên cần chuẩn bị về hình thức tổ chức, có luật
chơi rõ ràng, đơn giản, dễ nhớ, dễ thực hiện, không đòi hỏi thời gian dài cho việc huấn
luyện. Giáo viên cần xác định về số lượng học sinh tham gia sao cho đủ cả các đối tượng
đều được hoạt động.
3. Tổ chức trò chơi theo 3 bước:
Bước 1
- Giáo viên hướng dẫn.
-Giáo viên nêu tên và mục đích trò chơi.
- Giáo viên hướng dẫn cách chơi, luật chơi, thời gian chơi, hình thức khen thưởng .
- Cử số lượng thành viên trong mỗi đội chơi ( đủ 3 đối tượng ).
- Cử đội trưởng, trọng tài.
Bước 2
- Học sinh tham gia trò chơi.( Học sinh có thể chơi thử nếu giáo viên thấy cần thiết)
Học sinh cần nỗ lực, tự giác thực hiện đúng cách chơi, luật chơi mà GV đã nêu ra.
Bước 3
- Nhận xét, đánh giá.
-Các đội chơi tổng kết, báo cáo.
17


- Trọng tài nhận xét, phân định “thắng- thua”, tuyên dương, khen thưởng .
- Học sinh rút ra điều cần ghi nhớ về nội dung bài học qua trò chơi.
Nếu giáo viên thực hiện tốt những việc làm trên, có ý thức coi trọng Phương pháp Trò
chơi học tập, hiểu được tầm quan trọng của phương pháp này: không chỉ đơn thuần là
cung cấp kiến thức cho học sinh, phát huy tính tích cực, chủ động tìm tòi, khám phá kiến
thức cho học sinh mà còn tạo cho các em niềm vui học tập mỗi khi đến trường .Chắc
chắn chất lượng dạy và học môn khoa học nói riêng và các môn học khác nói chung sẽ
được nâng cao. Song để thực hiện được điều đó, tôi mạnh dạn có một số ý kiến đề xuất

với các cấp lãnh đạo như sau.
B. Ý kiến đề xuất.
Bản thân tôi cũng như các giáo viên trong khối mong muốn Ban giám hiệu nhà trường,
Phòng GD&ĐT huyện Phú Hoà giúp đỡ:
- Một số thiết bị dạy học môn khoa học như: tranh câm “ Sơ đồ cơ quan sinh sản ở thực
vật có hoa”; một số tranh liên quan đến việc ô nhiễm môi trường; một số thẻ từ .
- Một số băng hình giảng dạy môn khoa học lớp 5.
- Tổ chức những buổi chuyên đề khoa học có sử dụng đến phương pháp Trò chơi học
tập để chúng tôi được học hỏi kinh nghiệm.
Trên đây là một vài biện pháp có thể coi là kinh nghiệm của bản thân tôi trong thời gian
qua, đó cũng là những gì tôi rút ra từ thực tế giảng dạy. Tôi cũng mạnh dạn đưa ra , mong
muốn nhận sự góp ý, bổ sung của Hội đồng nhà trường giúp tôi có nhiều biện pháp tốt
hơn để thực hiện tốt hơn Phương pháp trò chơi học tập, áp dụng trong thời gian tới , đáp
ứng mục tiêu mà Bộ GD&ĐT đã đề ra .

18