Bài giảng Pháp luật tài chính

CHƯƠNG 6

PHÁP LUẬT TÀI CHÍNH
Khái quát về pháp luật tài chính
Một số chế định chủ yếu trong hệ thống pháp luật tài
chính


KHÁI QUÁT VỀ PHÁP LUẬT TÀI CHÍNH

1. Sự cần thiết phải điều chỉnh các quan hệ tài chính
bằng pháp luật
2. Phạm vi điều chỉnh và phương pháp điều chỉnh của
pháp luật tài chính
3. Nội dung điều chỉnh các quan hệ tài chính
4. Quy phạm pháp luật tài chính
5. Quan hệ pháp luật tài chính
6. Hệ thống pháp luật tài chính


SỰ CẦN THIẾT PHẢI ĐIỀU CHỈNH CÁC
QUAN HỆ TÀI CHÍNH BẰNG PHÁP LUẬT

+ Trong hoạt động của NN có HĐTC- hoạt động mang
tính công quyền, phải được thể chế hóa bằng PL
+ Từ bản chất của QHTC – để giải quyết hài hòa các
MQH lợi ích
+ Từ tính chất, đặc điểm của QHTC trong kinh tế thị
trường
(Do nhiều chủ thể thực hiện; tính chất phong phú,
phức tạp...)

+ Để sử dụng hiệu quả nguồn tài chính
+ Từ các thuộc tính của pháp luật


PHẠM VI ĐIỀU CHỈNH CỦA PHÁP LUẬT TÀI CHÍNH
Căn cứ vào tính chất của QHTC:
QHTC công (quan hệ tạo lập, quản lý, sử dụng quỹ
NSNN; Quan hệ tín dụng nhà nước; quan hệ tạo lập,
quản lý, sử dụng quỹ tài chính nhà nước ngoài NSNN;
quan hệ tài chính phát sinh trong hoạt động của ngân
hàng NN; QHTC các cơ quan nhà nước và đơn vị
quản lý hành chính khác; QHTC ĐVSN công; QHTC
các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội;…)
QHTC tư (QHTCDN; QHTCHTX; QHTC hộ gia đình;
QHTC các tổ chức trung gian tài chính; QHTC các tổ
chức, cá nhân khác không thuộc tài chính công;..)
Căn cứ vào yếu tố nước ngoài: QHTC không có yếu tố
nước ngoài và QHTC có yếu tố nước ngoài.


PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU CHỈNH
CỦA PHÁP LUẬT TÀI CHÍNH
* Phương pháp mệnh lệnh
* Phương pháp thỏa thuận


NỘI DUNG ĐIỀU CHỈNH BẰNG PHÁP LUẬT CÁC
QUAN HỆ TÀI CHÍNH
• Điều chỉnh quan hệ tạo lập quỹ tiền tệ;
• Điều chỉnh quan hệ quản lý các quỹ tiền tệ;

• Điều chỉnh quan hệ sử dụng các quỹ tiền tệ.


QUY PHẠM PHÁP LUẬT TÀI CHÍNH
•

Khái niệm

•

Phân loại
+ Căn cứ vào nội dung quy định có: QPPL quy định về nội dung của QHTC
và QPPL quy định về hình thức của QHTC.
+ Căn cứ vào tính chất của các quy tắc xử sự có: QPPLTC bắt buộc;
QPPLTC cấm chỉ; QPPL lựa chọn (trao quyền).


QUAN HỆ PHÁP LUẬT TÀI CHÍNH
Khái niệm
Các yếu tố của QHPLTC
Phân loại:
+ Căn cứ vào tính chất của QHTC: QHPLTC công và
QHPLTC tư;
+ Căn cứ vào nội dung của QHTC: QHPL NSNN,
QHPLBH, QHPL tín dụng nhà nước, QHPLTDNH,
QHPLTC các CQNN, QHPLTC các ĐVSN, QHPL
chứng khoán,…
+ căn cứ vào yếu tố nước ngoài: QHPLTC không có
yếu tố nước ngoài và QHPLTC có yếu tố nước ngoài

HỆ THỐNG PHÁP LUẬT TÀI CHÍNH
•

Khái niệm

•

Hệ thống cấu trúc của PLTC

•

Một số chế định chủ yếu trong hệ thống PLTC:
- PLNSNN
- PL thuế
- PLTC đơn vị sử dụng NSNN
- PL bảo hiểm thương mại
- PL chứng khoán
-…


MỘT SỐ CHẾ ĐỊNH CHỦ YẾU TRONG HỆ
THỐNG PHÁP LUẬT TÀI CHÍNH
•

Pháp luật ngân sách nhà nước

•

Pháp luật thuế

•

Pháp luật tài chính đơn vị sử dụng NSNN

•

Pháp luật bảo hiểm thương mại

•

Pháp luật chứng khoán

•

…


PHÁP LUẬT NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
Khái niệm
Phạm vi điều chỉnh:
- Quan hệ phân cấp quản lý NSNN
- Quan hệ phát sinh trong quá trình lập lập, quyết định, chấp hành
và quyết toán NSNN
- Quan hệ phát sinh trong quá trình tạo lập quỹ NSNN
- Quan hệ phát sinh trong quá trình sử dụng quỹ NSNN
- Quan hệ phát sinh trong quá trình kiểm tra, thanh tra, kiểm toán
NSNN
Nội dung điều chỉnh của pháp luật ngân sách nhà nước
Phương pháp điều chỉnh: mệnh lệnh

NỘI DUNG ĐIỀU CHỈNH CỦA PHÁP LUẬT
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
•
•
•
•
•
•

Quy định về hệ thống NSNN
Quy định về phân cấp quản lý NSNN
Quy định quy trình NSNN
Quy định về việc tạo lập quỹ NSNN
Quy định về sử dụng NSNN
Quy định về kiểm tra, thanh tra, kiểm toán NSNN


PHÁP LUẬT THUẾ
Khái niệm pháp luật thuế
Nội dung điều chỉnh của pháp luật thuế
+ Quy định sự kiện pháp lý làm phát sinh nghĩa vụ thuế
+ Quy định đối tượng chịu thuế và đối tượng không chịu thuế
+ Quy định căn cứ, phương pháp tính thuế
+ Quy định các trường hợp miễn, giảm thuế
+ Quy định về đăng ký thuế
+ Quy định thủ tục kê khai thuế
+ Quy định thủ tục ấn định thuế
+ Quy định thủ tục nộp thuế

+ Quy định thủ tục hoàn thuế
+ Quy định thủ tục miễn, giảm thuế, xóa nợ tiền thuế, tiền phạt
+ Quy định thủ tục kiểm tra, thanh tra thuế
+ Quy định thủ tục thi hành quyết định hành chính
+ Quy định thủ tục xử lý vi phạm pháp luật thuế