Xây dựng chính sách tài chính hỗ trợ đổi mới công nghệ ở các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong ngành chè Việt Nam (Nghiên cứu trường hợp Công ty chè Á Châu)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
----------------------------------------------

LÊ PHƢƠNG

XÂ D NG CH NH S CH TÀI CH NH H

TR

Đ I MỚI

C NG NGH Ở C C DOANH NGHI P NHỎ VÀ V A
TRONG NGÀNH CH VI T NAM
(NGHIÊN C U TRƢỜNG H P: C NG T CH

CHÂU

LUẬN VĂN THẠC SĨ
CHU ÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KHOA HỌC VÀ C NG NGH

Hà Nội, 2016


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
----------------------------------------------

LÊ PHƢƠNG

XÂ D NG CH NH S CH TÀI CH NH H

TR

Đ I MỚI

C NG NGH Ở C C DOANH NGHI P NHỎ VÀ V A
TRONG NGÀNH CH VI T NAM
NGHIÊN C U TRƢỜNG H P: C NG T CH

CHÂU

LUẬN VĂN THẠC SĨ
CHU ÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KHOA HỌC VÀ C NG NGH
MÃ SỐ: 60.34.04.12

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Vũ Cao Đàm

Hà Nội, 2016


Mục lục
LỜI CẢM ƠN ....................................................................................... …..1
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................ 2
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................ 4
1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................... 4
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu .................................................................. 5
3. Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................... 7
4. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................... 7
5. Mẫu khảo sát ................................................................................................ 8
6. Câu hỏi nghiên cứu ...................................................................................... 8

8. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................. 9
9. Kết cấu của luận văn .................................................................................. 10
PHẦN NỘI DUNG ........................................................................................ 11
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ XÂY DỰNG CHÍNH SÁCH HỖ
TRỢ TÀI CHÍNH CHO QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI CÔNG NGHỆ TẠI
DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT CHÈ NHỎ VÀ VỪA. ............................... 11
1.1. Chính sách .............................................................................................. 11
1.1.1. Khái niệm chính sách ....................................................................... ..11
1.1.2. Các loại tác động của chính sách ....................................................... 13
1.1.3. Phân loại chính sách ........................................................................... 14
1.1.3.1 Phân loại chính sách theo chủ thể ban hành .................................... 14
1.1.3.2 Phân loại theo mục tiêu tác động của chính sách............................. 14
1.1.3.3 Phân loại theo tầm hạn của chính sách ............................................ 14
1.1.3.4 Phân loại theo thời hạn ..................................................................... 15
1.1.4 Chính sách tài chính ............................................................................ 15
1.1.4.1 Các Quỹ hỗ trợ .............................................................................. 15
1.1.4.2 Chính sách tín dụng....................................................................... 20
1.1.4.3 Chính sách thuế ............................................................................. 20
1.2. Công nghệ ............................................................................................. 21
1.2.1. Khái niệm về công nghệ ..................................................................... 21
1.2.2. Đặc điểm của hoạt động công nghệ ................................................... 22
1.3. Đổi mới công nghệ ................................................................................ 22
1.3.1. Khái niệm đổi mới công nghệ ............................................................ 22
1.3.2. Quản lý đổi mới công nghệ ................................................................ 24
1.4 Doanh nghiệp nhỏ và vừa .................................................................. 26
1.4.1. Khái niệm DNNVV ............................................................................ 26
1.4.2. Vai trò của DNNVV ........................................................................... 28
1.4.3 Đặc trƣng hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp NVV .......... 32
1.4.3.1 Tính chất hoạt động kinh doanh ....................................................... 32
1.4.3.2 Về nguồn lực vật chất....................................................................... 32

1.4.3.3 Về năng lực quản lý điều hành ......................................................... 33
1.4.3.4 Về tính phụ thuộc hay bị động ......................................................... 33


CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ TÀI CHÍNH
CHO ĐỔI MỚI CÔNG NGHỆ Ở CÁC DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT
CHÈ NHỎ VÀ VỪA ..................................................................................... 34
2.1. Tổng quan về ngành chè Việt Nam ................................................... . ..34
2.1.1. Thị trƣờng trong nƣớc ........................................................................ 35
2.1.2. Tình hình xuất khẩu thực tế năm 2012............................................... 36
2.1.3. Thị trƣờng thế giới ............................................................................. 37
2.2. Tổng quan thực trạng công nghệ và đổi mới công nghệ của các doanh
nghiệp sản xuất chè nhỏ và vừa ................................................................... 38
2.2.1. Tiêu chí xác định DNNVV ................................................................ 38
2.2.2 Công nghệ và đổi mới công nghệ. ...................................................... 39
2.2.3. Thực trạng công nghệ của các DNNVV nói chung và DNNVV
ngành chè...................................................................................................... 51
2.3. Tổng quan về chính sách hỗ trợ tài chính cho đổi mới công nghệ đối
với các doanh nghiệp sản xuất chè nhỏ và vừa. ........................................... 53
2.3.1. Chính sách tín dụng ............................................................................ 53
2.3.2. Chính sách thuế .................................................................................. 57
2.4 Thực trạng việc huy động các nguồn vốn từ các Quĩ ............................ 60
2.4.1 Các Quỹ liên quan đến đổi mới công nghệ của doanh nghiệp và các
Quỹ hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa ........................................................... 60
2.4.2 Thực trạng việc huy động các nguồn vốn từ các quỹ ......................... 64
CHƢƠNG 3. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CHÍNH
SÁCH HỖ TRỢ TÀI CHÍNH CHO ĐỔI MỚI CÔNG NGHỆ Ở CÁC
DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT CHÈ NHỎ VÀ VỪA TRONG NGÀNH
CHÈ VIỆT NAM ........................................................................................... 77
3.1 Phân tích những hạn chế trong chính sách hỗ trợ tài chính cho đổi mới

công nghệ ở các doanh nghiệp sản xuất chè nhỏ và vừa ............................. 77
3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả của chính sách hỗ trợ tài chính cho hoạt
động đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp chè..................................... 79
3.2.1 Kinh nghiệm nƣớc ngoài về chính sách đổi mới công nghệ .............. 79
3.2.2 Một số giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả các chính sách tài
chính hỗ trợ đổi mới công nghệ ................................................................... 85
3.2.2.1 Nghiên cứu kỹ trƣớc khi ban hành chính sách ................................. 85
3.2.2.2 Điều chỉnh lại chính sách tín dụng cho doanh nghiệp ..................... 86
3.2.2.3 Hỗ trợ doanh nghiệp về thông tin .................................................... 87
3.2.2.4 Hỗ trợ nghiên cứu, đầu tƣ đổi mới công nghệ trong nƣớc ............... 88
3.2.2.5 Hỗ trợ về chính sách thuế ................................................................. 89
3.2.2.6 Hỗ trợ các DNVVN khai thác nguồn vốn từ các Quĩ hiện có cho
hoạt dộng đổi mới công nghệ. ...................................................................... 89
KẾT LUẬN .................................................................................................. 94


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập Chương trình cao học chuyên ngành Quản lý
Khoa học và Công nghệ tại trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Đại học Quốc gia Hà Nội, học viên đã có cơ hội tiếp nhận kiến thức và sự
giúp đỡ nhiệt tình của các Thầy, Cô trong Khoa Khoa học Quản lý nói riêng
và các Thầy, Cô giáo trong trường cũng như Ban lãnh đạo nhà trường nói
chung.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Vũ Cao Đàm – người
thầy đã dành nhiều thời gian, công sức giúp đỡ hướng dẫn tôi hoàn thành
luận văn tốt nghiệp.
Một lần nữa, tôi muốn gửi lời cảm ơn đến các chuyên gia, các đồng
nghiệp và bạn bè đã tạo điều kiện ủng hộ, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập,
nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Xin trân trọng cám ơn.
Học viên

Lê Phương

1


DANH MỤC C C T

Bộ KH&CN
Bộ NN&PTNT
BVTV
CN
CGCN
CNH-HĐH
CP
ĐMCN
DN
DNKH&CN
DNKN
DNNVV
KH&CN
KH&ĐT
NHNN
NN
QĐ
R&D
TNHH

VIẾT TẮT

Bộ Khoa học và Công nghệ
Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn
Bảo vệ thực vật
Công nghệ
Chuyển giao công nghệ
Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa
Chính phủ
Đổi mới công nghệ
Doanh nghiệp
Doanh nghiệp khoa học và công nghệ
Doanh nghiệp khởi nghiệp
Doanh nghiệp nhỏ và vừa
Khoa học và Công nghệ
Kế hoạch và Đầu tƣ
Ngân hàng Nhà nƣớc
Nhà nƣớc
Quyết định
Nghiên cứu và triển khai
Trách nhiệm hữu hạn

2


DANH MỤC C C BẢNG BIỂU
Bảng 1.1 : Tiêu thức áp dụng để xác định doanh nghiệp NVV của một số
quốc gia............................................................................................... .....27
Bảng 2.1 : Phân loại cụ thể của các doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam
theo các nhóm ngành…………………………………………………….35
Bảng 2.2: Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty…………72

3


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong hội nhập kinh tế thế giới, doanh nghiệp muốn đứng vững và phát
triển đòi hỏi phải dựa vào công nghệ, phải thực hiện đổi mới công nghệ để có
đƣợc năng suất và chất lƣợng sản phẩm có tính cạnh tranh cao. Việc ứng dụng
và đổi mới công nghệ là một trong những giải pháp quan trọng giúp doanh
nghiệp nâng cao sức cạnh tranh từ việc giảm tiêu hao nguyên, nhiên liệu;
nâng cao chất lƣợng sản phẩm, đa dạng hóa mẫu mã, nâng cao mức độ an
toàn sản xuất, giảm tác động xấu đến môi trƣờng và góp phần nâng cao uy tín
của doanh nghiệp.Tuy nhiên việc đổi mới công nghệ còn nhiều khó khăn đối
với các doanh nghiệp nhỏ và vừa đặc biệt là các doanh nghiệp sản xuất chè.
Trên thực tế chè là cây công nghiệp thế mạnh của Việt Nam. Theo đánh giá
của Hiệp hội chè Việt Nam thì nƣớc ta đứng thứ 5 về diện tích và thứ 6 về sản
lƣợng chè trên thế giới nhƣng giá chè xuất khẩu của Việt Nam chỉ đạt khoảng
60-70% giá chè bình quân của thế giới và chất lƣợng chè Việt Nam chỉ ở mức
trung bình trên thế giới. Đã có nhiều ý kiến của các chuyên gia và nhiều khảo
sát cho thấy phần lớn các doanh nghiệp sản xuất chè là doanh nghiệp nhỏ và
vừa, cần thiết phải đổi mới công nghệ nhằm nâng cao năng suất lao động,
chất lƣợng sản phẩm để tăng tính cạnh tranh không chỉ là trên thị trƣờng quốc
tế mà ngay cả trên thị trƣờng nội địa. Mặc dù Nhà nƣớc đã có nhiều chính
sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa nói chung và ngành chè nói riêng, đồng
thời bản thân các doanh nghiệp cũng có nhận thức cần đổi mới để tồn tại
trong xu hƣớng hội nhập quốc tế, trƣớc sức ép cạnh tranh khi nƣớc ta tham
gia vào các hiệp định thƣơng mại song phƣơng và đa phƣơng. Trên thực tế,
các doanh nghiệp sản xuất chè cho đến nay không có nhiều sự đổi mới về
công nghệ, ít đầu tƣ cho khoa học và công nghệ và chất lƣợng cũng nhƣ giá
thành của chè Việt Nam ít có sự cải thiện. Nguyên nhân thì có nhiều nhƣ vấn

đề nhân lực, qui mô sản xuất.. song vấn đề tài chính là khó khăn lớn nhất đối
với doanh nghiệp trong việc đầu tƣ đổi mới công nghệ. Là một ngƣời đang
4


công tác tại một công ty sản xuất xuất khẩu chè, với mong muốn tìm ra giải
pháp về tài chính hỗ trợ các doanh nghiệp trong quá trình đổi mới công nghệ
nhằm góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp hƣớng tới
sự phát triển bền vững và đƣa cây chè Việt Nam lên vị trí xứng đáng trên thị
trƣờng thế giới, tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu: “X
T
NH

CH NH H

TR

V VỪ TRON

C N

N H

D N

CH NH S CH

Đ

M

C C DO NH N H P

N

NH CH V T N M (N H ÊN CỨU TR

N

H P: CÔNG TY CHÈ Á CHÂU)“.
Ý nghĩa lý thuyết của đề tài: Kết quả nghiên cứu của đề tài nhằm bổ
sung cơ sở lý luận về chính sách hỗ trợ tài chính cho DNNVV đổi mới công
nghệ .
Ý nghĩa thực tế: Thông qua việc phân tích những hạn chế trong chính
sách hỗ trợ tài chính hiện tại từ đó cung cấp những luận cứ khoa học cho các
nhà quản lý và các cấp chính quyền trong việc hoạch định chính sách nhằm
hỗ trợ DNNVV đổi mới công nghệ nâng cao năng suất lao động.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Doanh nghiệp nhỏ và vừa đóng vai trò to lớn đối với quá trình phát
triển kinh tế xã hội của nƣớc ta, theo khảo sát của Tổng cục thống kê tính đến
cuối năm 2011 hơn 90% doanh nghiệp Việt Nam thuộc loại hình doanh
nghiệp nhỏ và vừa. Đã có nhiều nghiên cứu, khảo sát về các doanh nghiệp
nhỏ và vừa ở nƣớc ta.
-

Năm 2000, đề tài nghiên cứu cấp cơ sở của tác giả Nguyễn Thị Minh
Hạnh - Viện Chiến lƣợc và Chính sách KH&CN “Nâng cao hiệu quả một
số chính sách thuế và tín dụng khuyến khích các DN đổi mới công nghệ ” đã
nghiên cứu bất cập trong việc vận hành chính sách thuế và tín dụng hỗ trợ
các DN đổi mới công nghệ , phát triển sản xuất. Tuy nhiên đề tài mới chỉ

đề cập đến các doanh nghiệp nói chung chƣa đi sâu về các doanh nghiệp
có quy mô nhỏ và vừa. Tác giả cũng mới nghiên cứu một số chính sách về
thuế và tín dụng nhƣng chƣa đi sâu vào những khó khăn về tài chính của
doanh nghiệp trong việc đổi mới công nghệ.
5


-

GS. TS. Nguyễn Cúc đã thống kê, phân tích thực trạng các chính sách
hỗ trợ DNVVN, từ đó có đề xuất một số điều kiện để phát triển DNVVN
ở Việt Nam trong nội dung cuốn sách “Đổi mới cơ chế và chính sách hỗ
trợ phát triển DNVVN ở Việt Nam” ( Nhà xuất bản chính trị quốc gia
năm 2000). Đây là một công trình nghiên cứu tập trung về chính sách đề
cập đến nhiều vấn đề nhƣ chính sách thuế, hỗ trợ tín dụng, chính sách
thƣơng mại và có đề cập đến chính sách công nghệ. Tuy nhiên trong cuốn
sách các tác giả nhấn mạnh đến yếu tố thị trƣờng và sự định hƣớng của
Nhà nƣớc, chƣa thực sự đi sâu vào các khó khăn của doanh nghiệp trong
việc đổi mới công nghệ.

-

Năm 2010 tác giả Trƣơng Quang Thông có tác phẩm “Tài trợ tín dụng
ngân hàng cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa - một nghiên cứu thực
nghiệm tại khu vực Thành phố Hồ Chí Minh - Hà Nội”. Tác giả đã đúc
kết những cơ sở lý thuyết khác nhau về các đặc điểm về tổ chức, quản lý
của các doanh nghiệp nhỏ và vừa và tài trợ tín dụng của ngân hàng cho
các doanh nghiệp nhỏ và vừa; đề xuất những gợi ý chính sách phù hợp đối
với việc hỗ trợ việc phát triển các doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng nhƣ việc
tiếp cận các quan hệ tín dụng. Tuy nhiên tác giả chƣa đi sâu vào vấn đề

đổi mới công nghệ ở doanh nghiệp.

-

Thời gian gần đây nhóm tác giả Vũ Hoàng Nam và Đoàn Quang Hƣng
của Viện Kinh tế và Thƣơng mại quốc tế (Trƣờng Đại học Ngoại thƣơng)
cũng có nghiên cứu về các nhân tố tác động đến sự phát triển của các
doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam, song các tác giả chú trọng vào vấn
đề đổi mới sản phẩm và đổi mới phƣơng thức marketing.
Ngoài ra có nhiều nghiên cứu, khảo sát của các tổ chức và cá nhân về

doanh nghiệp nhỏ và vừa nói chung và doanh nghiệp chè nói riêng. Tuy vậy
các khảo sát và nghiên cứu mới chỉ ra những điểm yếu còn tồn tại của doanh
nghiệp, những điểm cần đổi mới nhƣng chƣa thực sự đi sâu về chính sách hỗ
trợ tài chính cho doanh nghiệp đổi mới công nghệ nâng cao khả năng năng
6


Tài liệu tham khảo
Tài liệu tiếng Việt
1. Trần Ngọc Ca (2000), Nghiên cứu cơ sở khoa học cho việc xây dựng một số
chính sách và biện pháp thúc đẩy hoạt động đôỉ mới công nghệ và nghiên
cứu - triển khai trong các cơ sở sản xuất ở Việt Nam, Báo cáo đề tài cấp bộ.
2. TS.Nguyễn Văn Chiến (2012), Thực trạng và giải pháp cho doanh nghiệp
nhỏ và vừa trong giai đoạn hiện nay, Kỷ yếu hội thảo “Hỗ trợ DNNVV
vƣợt qua khủng hoảng”, Trƣờng Đại học Tôn Đức Thắng (2012).
3. Chính phủ nƣớc Cộng hoà XHCN Việt Nam (2001), Quyết định số
193/QĐ-TTg ngày 20/12/2001 về việc ban hành quy chế thành lập, tổ chức
và hoạt động của Quỹ bảo lãnh tín dụng cho DNVVN.
4. Chính phủ nƣớc Cộng hoà XHCN Việt Nam (2009), Nghị định số

56/2009/NĐ-CP về tr giúp phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa.
5. Vũ Cao Đàm (2007), iáo trình phương pháp luận nghiên cứu khoa
học, NXB Giáo dục, 2007.
6. Vũ Cao Đàm (2009), Tuyển tập các công trình đã công bố, Tập II Nghiên
cứu chính sách và chiến lƣợc, Nhà xuất bản Thế giới, 2009.
7. PGS.TS Đoàn Thanh Hà, Th.S Mai Hữu Ƣớc (2012), Thách thức, ưu thế
và một số giải pháp cơ bản để DNNVV tại Việt Nam phát triển, Kỷ yếu hội
thảo “Hỗ trợ DNNVV vƣợt qua khủng hoảng”, Trƣờng Đại học Tôn Đức
Thắng (2012).
8. TS.Nguyễn Xuân Trƣờng (2012), Khó khăn của các doanh nghiệp vừa và
nhỏ năm 2012 và một số giải pháp h tr , Kỷ yếu hội thảo “Hỗ trợ
DNNVV vƣợt qua khủng hoảng”, Trƣờng Đại học Tôn Đức Thắng (2012).
9. Quốc hội nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIII: Luật
KH&CN năm 2013 số 29/2013/QH13 của Quốc hội Việt Nam thông qua
ngày 18/6/2013
Tài liệu tiếng Anh
1. Robert Karlsberg & Dr. Jane Adler (2010), 7 strategies for sustained
innovation,
/>2. Oslo Manual (2005), Defining Innovation, />
96


3. UN Commission on Sustainable Development (2000), Report of the Asia
Pacific expert group meeting on transfer of ESTs among small and
medium enterprises, Background paper, APCTT; New Delhi, India.
4. David Zilberman (2010), Technology, Innovation, and Entrepreneurship,
Lecture,
/>&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKEwjArrG9_ZPNAhXDJZQKHWvHD8kQ
FggqMAE&url=http%3A%2F%2Fare.berkeley.edu%2F~zilber%2FInnov
ationandadoption.ppt&usg=AFQjCNEDvZuH0y_qT9sEtXmOpGwbSMI7

Dg&sig2=Yn2qDeRRrRAULVDJcUdGQw

97