Tính thống nhất và sắc thái riêng trong ca dao người Việt ở ba miền Bắc, Trung, Nam

TR

NG

I H C QU C GIA HÀ N I

I H C KHOA H C XÃ H I VÀ NHÂN V N
-----)(-----

Tr năTh KimăLiên

TệNHăTH NGăNH TăVÀăS CăTHÁIă
RIÊNGăTRONGăCAăDAOăNG
IăVI Tă ă
BAăMI NăB C,ăTRUNG,ăNAM
LU NăÁNăTI NăS ăNG ăV N

HÀăN Iă - 2005


TR

NG

I H C QU C GIA HÀ N I

I H C KHOA H C XÃ H I VÀ NHÂN V N
-----)(-----

Tr năTh ăKimăLiên

TệNHăTH NGăNH TăVÀăS CăTHÁIă
RIÊNGăTRONGăCAăDAOăNG
IăVI Tă
ăBAăMI NăB C,ăTRUNG,ăNAMă
Chuyên ngành: V năh cădơnăgian
Mã s : 50407
LU NăÁNăTI NăS ăNG ăV N

Ng i h ng d n khoa h c:
GS. TS. Nguy n Xuân Kính

HÀăN Iă- 2005


L IăCAMă OAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên c u do b n thân
tôi th c hi n. Các s li u và k t qu đ
trung th c và ch a t ng đ

c nêu trong lu n án là

c các tác gi khác công b .
Tác gi lu n án

Tr n Th Kim Liên


QUYă

CăTRỊNHăBÀY

Kí hi u [119, tr. 1307] có ngh a là: tài li u tham kh o s 119, trang 1307
[167]

: tài li u tham kh o s 167

Nxb

: Nhà xu t b n

xb

: xu t b n

Khi d n các lu n án tr

c n m 2000, chúng tôi g i theo quy đ nh hi n

nay
Khi trích d n các tác gi , n u có đ a danh c chúng tôi gi nguyên và có
chú thích theo đ a danh hi n nay.
Khi trích d n các tác gi , n u g p tên các t c ng
T ăđi năti ngăVi t, do Hoàng Phê ch biên, Nxb

i, chúng tôi vi t theo
à N ng, n m 2003.


M CăL C
Trang

M ă

Ch

Ch

5

U

1.ăLíădoăch năđ ătƠi

5

2.ăăL chăs ăv năđ

5

3.ăT ăli uăkh oăsát

10

4.ăPh

11

ngăphápănghiênăc u

5.ă óngăgópăc aălu năán

11

6.ăB ăc căc aălu năán

12

ng 1:ăM Tă S ă V Nă

Lệă LU Nă CHUNG

13

1.1.ăGi iăthuy tăcácăkháiăni m

13

1.1.1. Ca dao vƠ dân ca

13

1.1.2. Cácăkháiăni măB c B , Trung B , Nam B , mi n B c, mi n Trung,
mi n Nam

17

1.1.3. Phơnăvùngăv năh cădơnăgianăvƠăphơnăvùngăcaădao

20

1.2.ăMôiătr ngăt ănhiên,ăxƣăh iăvƠăl chăs ăc aăch ănhơnăcaădaoăB căB ă

(caădaoămi năB c)

27

1.3.ăMôiătr ngăt ănhiên,ăxƣăh iăvƠăl chăs ăc aăch ănhơnăcaădaoăTrungă
B ă(caădaoămi năTrung)

30

1.4.ăMôiătr ngăt ănhiên,ăxƣăh iăvƠăl chăs ăc aăch ănhơnăcaădaoăNamăB ă
(caădaoămi năNam)

33

1.5.ăV ăm iăquanăh ăgi aătínhăth ngănh tăvƠăs cătháiăriêngătrongăcaădaoă
ng iăVi tă ăbaămi năB c,ăTrung,ăNam

38

1.6.ăTi uăk t

46

ng 2: TệNHă TH NGă NH Tă VÀă S Că THÁIă RIÊNGă TRONGă
N Iă DUNGă CAă DAOă NG
Iă VI Tă ă BAă MI Nă B C,ă
TRUNG, NAM

47

2.1.ăTínhăth ngănh tăvƠăs cătháiăriêngătrongăn iădungăm ngăcaădaoăph nă
ánhătìnhăc măyêuăn c

48

2.1.1. Yêu quê h

49

ng làng xóm

2.1.2. T hào v truy n th ng v n hoá t t đ p
2.1.3. Ca ng i truy n th ng kiên c
2.1.4. T cáo t i ác quân gi c

ng gi n

54
c

57
63


Ch

2.2.ă Tínhă th ngănh tăvƠăs cătháiăriêngătrongăn iădungăm ngăcaădaoăv ă
quanăh ăgiaăđình,ăh ăhƠng

69

2.2.1. Tình c m c a con cháu v i ông bà, cha m

70

2.2.2. Tình c m v ch ng

81

2.2.3. Tình c m anh ch em

95

2.2.4. Quan h dòng h

97

2.3.ăTínhăth ngănh tăvƠăs cătháiăriêngătrongăm ngăcaădaoătìnhăyêuă

98

2.3.1. Nh ng bi u hi n phong phú c a tình yêu l a đôi

99

2.3.2. Tiêu chí ch n b n tình và quan ni m v tình yêu

111

2.4.ăTi uăk t

118

ng 3:ă ă TệNHă TH NGă NH TăVÀăS CăTHÁIăRIÊNGăTRONGăNGH ă
THU Tă C Aă CAă DAOă NG
TRUNG, NAM

Iă VI Tă

ă BAă MI Nă B C,ă
121

3.1.ăTínhăth ngănh tăvƠăs cătháiăriêngătrongăvi căs ăd ngăth ăth ăl căbát 121
3.1.1. Th th l c bát trong ca dao

121

3.1.2. Ca dao ba mi n đ u s d ng hình th c l c bát bi n th

129

3.2.ăTínhăth ngănh tăvƠăs cătháiăriêngătrongăvi căs ăd ngăhaiăd ngăv nă
132
b năt oăhìnhăvƠăbi uăhi n
3.3.ăTínhăth ngănh tăvƠăs cătháiăriêngătrongăvi căs ăd ngăngônăng

135

3.3.1. S d ng ph

135

ng ng

3.3.2. S d ng t g c Hán và đi n tích
3.3.3. S d ng các bi n pháp tu t và bi u t

147
ng

3.4.ăTi uăk t
K Tă LU N
CÁCă CỌNGă TRỊNHă NGHIÊNăC UăC AăTÁCăGI ă ÃăCỌNGăB ăLIÊNă
QUANă Nă ăTÀIă LU NăÁNă
TÀIă LI UăTHAMăKH O

161
188
191

197
198


M ă
1.ăLệăDOăCH Nă

U

ăTÀI

ư t lâu, ca dao tr thành đ i t

ng đ

c quan tâm chú ý c a các

nhà s u t m, nghiên c u. Nh ng n m g n đây, vi c s u t m, nghiên c u,
ph bi n ca dao đư đ t đ

c nhi u thành t u to l n. Tuy nhiên, chúng ta v n

ch a có m t công trình nào tìm hi u v ca dao mang tính ch t so sánh – t ng
h p đ có cái nhìn toàn di n v ca dao c a t ng vùng trong m i quan h v i
ca dao c a c n

c. Chính vì th chúng tôi ch n đ tài: Tính th ng nh t và

s c thái riêng trong ca dao ng
Nghiên c u v ca dao s u t m

i Vi t

ba mi n B c, Trung, Nam .

ba mi n B c B , Trung B , Nam B , chúng

ta s th y s c h p d n, s c s ng mưnh li t c a ca dao m i mi n.

ng th i,

chúng ta c ng s nh n ra tính th ng nh t, d u n c a truy n th ng, c a c i
ngu n bên c nh nh ng s c thái đa d ng v v n hoá đ
mi n khác nhau trên đ t n
s c thái riêng c a ca dao ng

c bi u hi n

các

c Vi t Nam. T vi c làm rõ tính th ng nh t và
i Vi t, lu n án góp ph n vào vi c nh n th c

tính th ng nh t trong s đa d ng c a v n hoá Vi t Nam nói chung và ca dao
nói riêng, đ ng th i góp ph n gi gìn, b o l u nh ng giá tr v n hoá truy n
th ng c a dân t c.
2.ăL CHăS ăV Nă
Nhi u nhà nghiên c u đư vi t v ca dao t ng t nh, nh ng h ít quan
tâm đ n ca dao t ng mi n.
Trong ph n ti u lu n (g m 117 trang) c a cu n CaădaoădânăcaăNamăB
(1984) có nhi u nh n đ nh liên quan đ n tính th ng nh t và s c thái riêng
c a ca dao mi n đ t n

c. Ph n ti u lu n g m b n bài:

1. Vài nét v mi n đ t Nam B (Tr n T n V nh vi t);
2. Vài nét v n i dung ca dao – dân ca Nam B (Nguy n T n Phát
vi t);

3. M t s đ c đi m ngh thu t c a ca dao – dân ca Nam B (Bùi M nh
Nh vi t);
4. Ca dao – dân ca Nam B , nh ng bi u hi n s c thái đ a ph

ng (B o

nh Giang vi t).
Trong bài th hai, tác gi Nguy n T n Phát nêu v n đ có ý ngh a
ph

ng pháp lu n đ i v i vi c nghiên c u tính th ng nh t và s c thái riêng

c a ca dao - dân ca Nam B so v i ca dao - dân ca c n

c: “Vi c tìm ra

nh ng nét chung và riêng c a ca dao – dân ca Nam B s làm giàu thêm
trong s nh n th c c a chúng ta v ca dao dân ca dân t c, s kh ng đ nh
đ

c tính th ng nh t bao trùm c a n n v n hoá chung c a dân t c, đ ng th i

ch ra s đóng góp riêng c a m i đ a ph
s đó mà xem xét con đ

ng vào kho tàng chung y, trên c

ng v n đ ng c a các th lo i v n h c dân gian

Vi t Nam, quy lu t n y sinh và phát tri n c a chúng” [40, tr. 25].

V tính th ng nh t c a ca dao, tác gi đư nh n xét: “Ca dao – dân ca
s ut m
n

Nam B th ng nh t v i ca dao – dân ca các mi n khác c a đ t

c v c i ngu n” [40, tr. 25]. Ông nêu nh ng lu n đi m chung v tính

th ng nh t c a ca dao Nam B : “

vùng đ t m i Nam B , ta v n th y nh ng

bài ca c (t c ca dao truy n th ng) còn gi nguyên v n ph n l i, ph n ngh a,
ch thay đ i v môi tr
cách di n x
th hi n rõ r t

ng di n x

ng, đi u ki n di n x

ng và ít nhi u

ng… Tính th ng nh t c a ca dao - dân ca s u t m

Nam B

ch đ c a th lo i” [40, tr. 26].

Nguy n T n Phát kh ng đ nh: “Tính th ng nh t có ý ngh a bao trùm.

S gi ng nhau c a các m ng đ tài ca dao – dân ca s u t m đ
v i các mi n khác c a đ t n

c

Nam B

c làm thành cái lõi v ng ch c c a m t thân

cây, dòng ch y chính c a m t con sông. Ca dao – dân ca Nam B do đó
không t o thành m t th lo i nào tách bi t v i ca dao – dân ca c a c n

c”

[40, tr. 27].
V tính đ a ph

ng (t c là s c thái riêng), ông vi t: “Tính đ a ph

ng

c a th lo i sáng tác dân gian là m t v n đ thu c b n ch t trong s v n
đ ng c a v n h c dân gian.

ó là m t v n đ có tính ch t t t y u v a là


thu c tính v a là ph m ch t c a đ i t

ng. Ca dao – dân ca tr tình Nam B

n m trong s v n đ ng chung có tính quy lu t y… [40, tr. 33]. Tính đ a
ph

ng th hi n ngay trong n i dung và hình th c c a m i th lo i. Quan h

gi a tính th ng nh t chung v i tính đ a ph

ng (vùng, mi n…) c a v n h c

dân gian là m t quan h bi n ch ng, tác đ ng không ng ng l n nhau và b i
b cho nhau [40, tr. 34].
Tác gi còn “so sánh, đ i chi u nh ng bi u hi n c a s c thái đ a
ph
x

ng

các m ng đ tài, các hình th c bi u hi n và ph

ng th c di n

ng c a nó”.
bài “M t s đ c đi m ngh thu t c a ca dao – dân ca Nam B ”, tác

gi Bùi M nh Nh trình bày nét đ c s c riêng trong s th ng nh t c a ca dao
– dân ca Nam B . “Ca dao – dân ca Nam B luôn phát tri n theo ph
h

ng

ng chung, m t xu th chung luôn l nh h i và c m th nh ng truy n

th ng chung c a ca dao – dân ca toàn dân t c, đ ng th i nó c ng luôn phát
huy nh ng đ c đi m riêng g n v i hoàn c nh t nhiên, hoàn c nh l ch s , xư
h i, v n hoá, tâm lí tính cách c a con ng

i đ a ph

“Nh m t t n t i khách quan nh ng ph

ng” [40, tr. 58].

ng di n ngh thu t c a ca

dao – dân ca Nam B bi u hi n r t rõ và r t sinh đ ng các m i quan h
th ng nh t nh ng đa d ng, đa d ng nh ng th ng nh t c a kho tàng ca dao –
dân ca Vi t Nam.

đây, tính th ng nh t dân t c và tính đ a ph

không h mâu thu n, ng

ng c th

c l i đư làm phong phú và đ m đ c cho nhau” [40,

tr. 59]. Tác gi đư nh n th y ca dao Nam B ít dùng th l c bát h n so v i ca
dao B c B .
C ng trong ph n ti u lu n, nhà th B o

v s c thái đ a ph

nh Giang trình bày bài vi t

ng c a ca dao – dân ca Nam B . Tác gi ch y u mô t

s c thái riêng c a ca dao n i đây trong vi c s d ng t ng ch đ a danh, đ c
s n, tính ch t vùng sông n

c, tính cách tr ng nhân ngh a… Tuy nhiên, tác

gi ch a có s so sánh v i ca dao các mi n khác c ng nh ch a đ a ra đ
nh ng lu n đi m lí gi i sâu s c, phù h p v i b n ch t th lo i ca dao.

c


Nhìn chung, tuy ch a nêu m t cách toàn di n và th t đ y đ v tính
th ng nh t và s c thái riêng c a ca dao ba mi n, nh ng ph n ti u lu n c a
cu n sách CaădaoădânăcaăNamăB là g i m quan tr ng cho đ tài lu n án.
Ngoài ra, nh ng trang c a Nguy n Chí B n (m t nhà nghiên c u, sinh
tr

ng

B c B , có 13 n m công tác

Nam B ) vi t v hình nh sông n

trong ca dao Nam B ; lu n v n th c s c a Nguy n Ph

c

ng Châm kh o sát

ngôn ng và th th ca dao Nam B ; lu n án ti n s c a nhà giáo Tr n Di m
Thuý v thiên nhiên trong ca dao tr tình Nam B ; lu n án ti n s c a Tr n
V n Nam phân tích bi u tr ng c a ca dao Nam B ;... - nh ng tài li u đó
c ng là nh ng ch d n quý báu cho nghiên c u sinh trong vi c nh n di n
tính th ng nh t và s c thái riêng c a ca dao Nam B .
Trong vi c s u t m, biên so n ca dao Trung B , bên c nh xu h
t p h p th ca dân gian theo t ng t nh, còn có xu h

ng

ng thu th p ca dao theo

t ng ti u vùng (l n h n t nh):
a. Ca dao x Ngh (Ngh An và Hà T nh)
b. Ca dao Bình Tr Thiên (Qu ng Bình, Qu ng Tr , Th a Thiên - Hu )
c. Ca dao Nam Trung B ( à N ng, Qu ng Nam, Qu ng Ngưi, Bình
nh, Phú Yên, Khánh Hoà, Ninh Thu n và Bình Thu n).
N m 1981 t i H i th o khoa h c v v n h c dân gian mi n Trung
(đ

c t ch c t i

à N ng), tác gi Lê V n H o kh ng đ nh có m t vùng

v n hoá dân gian mi n Trung và có các ti u vùng dân ca t

ng ng v i các

ti u vùng v n hoá c a v n hoá mi n Trung. (1)
Bàn v nét riêng c a ca dao Ngh T nh còn có các bài vi t c a Lê V n
H o, Ninh Vi t Giao, Nguy n Ph

ng Châm, lu n v n th c s c a Phan Th

Mai...

(1) Lê V n H o xác đ nh vùng v n hoá dân gian mi n Trung là t Thanh Hoá và o đ n Bình
Thu n; v i b n ti u vùng là : Thanh Hoá, Ngh T nh, Bình Tr Thiên và Nam Trung B . Chúng
tôi xác đ nh vùng v n hoá mi n Trung là t Ngh T nh và o Bình Thu n v i ba ti u vùng:
Ngh T nh, Bình Tr Thiên và Nam Trung B .


V ca dao ti u vùng Bình Tr Thiên, Lê V n H o nh n xét, phong
cách ca dao n i đây “có ph n d u nh đ m đà, m m m ng, uy n chuy n h n,
ít d t khoát ch c n ch h n. Không ph i ng u nhiên mà s hi n di n c a kinh
đô Phú Xuân x a đư góp ph n đem l i cho m nh đ t Ô Lý, Thu n Hoá c
m t cái gì thanh l ch, hài hoà, trang như nh đư t ng th y

kinh đô Th ng

Long x a” [167, tr. 24-25].
Ngoài ra, trong các cu n sách Dână caă Bìnhă Tr ă Thiên c a Tr n Vi t
Ng , Thành Duy; Dână caă Bìnhă Tr ă Thiênăc a Tôn Th t Bình; ảòăđ iăđápă
namăn ăTh a Thiênă– ảu c a Tri u Nguyên,... đó đây c ng có nh ng nh n
xét v s c thái c a ca dao ti u vùng này.

V ti u vùng ca dao Nam Trung B , Xuân Di u là ng

i vi t s m và

vi t k v i bài S ngăv iăcaădao,ădânăcaămi năNamăTrungăB .

úng nh nh n

xét c a Nguy n Chí B n, ti u lu n này “đ

c vi t b ng m t t m lòng tràn

đ y xúc c m, m t s c m th r t sâu s c và tinh t ca dao mi n Nam Trung
B nên r t có giá tr đ i v i vi c nghiên c u ca dao

đây” [5, tr. 576]. Xuân

Di u nh n th y: “Ca dao Nam Trung B không thích đ cho l i nói c ch y
êm xuôi, mà thích dùng l i ch y v ng qua đá, nh y l c b c qua s i, đây
không ph i là m t th c c l c, mà là th tinh vi riêng v nh c đi u” [25, tr.
289].
Nét riêng c a ca dao Nam Trung B còn đ

c đ c p đ n trong các

bài vi t c a Lê V n H o (1981), Nguy n V n B n (1983), Ngô Quang Hi n
và Tr nh Sâm (1986), Th ch Ph
Nguy n

ng (1994), trong lu n v n th c s c a

nh: Ngônăng ăvàăth ăth ăcaădaoăNamăTrungăB (1999), ...

V s c thái c a ca dao B c B , ch a có bài vi t nào dành cho v n đ
này. Chúng ta ch có th tìm th y m t s nh n xét r i rác

nh ng bài vi t có

nhi m v khác. Ch ng h n, n m 1963, trong khi t p trung vi t v ca dao
Nam Trung B , Xuân Di u đư đ c p đ n nét riêng c a ca dao B c B . Theo
ông, ca dao B c B là s n ph m c a “m t xư h i m y nghìn n m c ng trau
chu t ca dao c a mình; h i th tho i mái ng t ngào, nh không còn kh p
kh nh ch nào n a, ca dao mà đ n nh “ èn tà th p thoáng bóng tr ng, Ai


đem ng

i ng c thung th ng ch n này”, thì th t là hay đ n trình đ c đi n.

Tuy nhiên, trong cái trau chu t, nhi u khi x y ra cái khuôn sáo; ca dao c ng
đư có cái khuôn sáo c a ca dao; cái ch t sáng t o và phát hi n c a ngh thu t
d

ng nh mòn d n, và đó là nh

c đi m c a nhi u bài ca B c B – Tôi nói

v ca dao ân tình, còn v xư h i thì theo ý tôi, ca dao B c B phong phú
nh t, s c s o đ n m c đi n hình” [25, tr. 286].
Nh v y, đư có không ít công trình, bài vi t phân tích các vùng và các

ti u vùng ca dao, góp ph n kh ng đ nh ca dao ng

i Vi t th ng nh t trong

s đa d ng.
Có th nh n xét chung v các bài vi t, ti u lu n c a các tác gi đi
tr

c nh sau:
+ V ph m vi không gian: S so sánh c a các tác gi đi tr

c mang

tính ch t nh l . Các công trình m i ch t p trung vào m t vùng (hay ti u
vùng) tiêu bi u mà ch a có s so sánh t ng h p, toàn di n v ca dao ba
mi n.
+ V ph m vi v n đ : Các tác gi chú ý bàn v tính th ng nh t ho c
s c thái riêng m t cách đ c l p (có ph n nghiêng v s c thái riêng) mà ít
chú ý đ n m i quan h gi a hai ph

ng di n này.

3. T ăLI UăKH OăSÁT
Trong khi ti n hành th c hi n đ tài, ch y u chúng tôi s d ng t li u
ca dao trong b sách Khoătàngăcaădaoăng
Phan

iăVi t do Nguy n Xuân Kính và

ng Nh t làm ch biên cùng các so n gi Phan

Thuý Loan,

ng Di u Trang [74].

ng Tài, Nguy n

ây là công trình t p th đ

c biên so n

v i s n l c l n trong 20 n m, t 1974 đ n 1994. B n in n m 1995 g m
b n t p 2788 trang, t p h p kh i l ng t li u t

ng đ

dân ca, ca dao c a t t c 37 cu n sách (g n 46 t p đ

ng v i s t li u v

c biên so n t cu i th

k XVIII đ n n m 1975 t t c có 11.825 đ n v ). Khoătàngăcaădaoăng
đ

iăVi t

c tái b n v i s ch nh lí và b sung n m 2001 g m có t li u c a 40

cu n sách (49 t p) v i 12.487 l i ca dao, dân ca đ

c in thành hai t p. Ngoài


vi c s l i ca dao đ

c t p h p v i kh i l ng đ s , phong phú, các so n

gi đư đ a ra m t s li u th ng kê nh ng k t qu đ i chi u so sánh các v n
b n Vi t và v n b n Nôm có n i dung s u t m biên so n ca dao, giúp ng

i

đ c không ch bi t v n i dung các d b n ca dao mà còn bi t c ngu n g c
c a d b n.
Ngoài ra, chúng tôi c ng s d ng các tài li u s u t p ca dao khác
(Xem ph n Tài li u tham kh o).

4. PH

NGăPHÁPăNGHIÊNăC U

Trong quá trình th c hi n đ tài lu n án, bên c nh các ph

ng pháp

mô t , t ng h p, phân tích, nghiên c u liên ngành, chúng tôi s d ng
đ cao ph

ng pháp th ng kê và ph

m c

ng pháp so sánh.

5.ă ịNGăGịPăC AăLU NăÁN
T tr

c đ n nay đư có nhi u công trình vi t v n i dung và ngh

thu t ca dao. Các m ng ca dao tình yêu nam n , ca dao trào phúng, ca dao
ph n ánh l ch s đư đ

c không ít tác gi quan tâm. Cái chung và nét riêng

c a ca dao m t s ti u vùng v n hoá Trung B , Nam B c ng đư đ

cm t

s tác gi đ c p. Trên c s các ngu n tài li u phong phú c a ca dao và các
công trình nghiên c u v n i dung, ngh thu t trong ca dao c truy n toàn
qu c và ca dao ba mi n, chúng tôi ti n hành h th ng hoá, t p trung nghiên
c u tính th ng nh t và s c thái riêng trong ca dao ng

i Vi t qua ca dao ba

mi n. V i lu n án này, l n đ u tiên có m t công trình phân tích m t cách có
h th ng, chuyên sâu v tính th ng nh t và s c thái riêng c a ca dao B c B ,
Trung B , Nam B . Tính th ng nh t và s c thái riêng đó đ

c phân tích qua

n i dung th hi n và hình th c ngh thu t bi u hi n.
K t qu nghiên c u c a lu n án s góp ph n làm rõ b n s c v n hoá
Vi t Nam th ng nh t và đa d ng

ba mi n, trong đó ca dao đư làm cho v n

hoá dân t c thêm đ m đà, r c r h n. K t qu nghiên c u c ng giúp ta hi u
sâu s c h n v n hoá t ng vùng, mi n qua l i c m, l i suy ngh , l i làm n,
cách s ng c a con ng

i g n v i l ch s , đ a lí, thiên nhiên... T đó, lu n án


s góp ph n b o t n các giá tr v n h c ngh thu t, ngôn ng , thu n phong
m t c c a dân t c. Nh ng tinh hoa v n hoá đó góp ph n xây d ng làm
phong phú thêm n n v n hoá tiên ti n đ m đà b n s c dân t c ch ng l i s
xâm nh p c a v n hoá đ c h i và xây d ng n n v n hoá tiên ti n đ m đà
b n s c dân t c là đ ng l c đ phát tri n kinh t , đ t n

c.

6. B ăC CăC AăLU NăÁN
Ngoài ph n m đ u, k t lu n và tài li u tham kh o, lu n án g m ba
ch

ng

ng:

Ch

ngă1 M t s v n đ lí lu n chung

Ch

ngă2 : Tính th ng nh t và s c thái riêng trong n i dung ca dao

i Vi t
Ch

ba mi n B c, Trung, Nam
ngă3: Tính th ng nh t và s c thái riêng trong ngh thu t ph n

ánh c a ca dao ng

i Vi t

ba mi n B c, Trung, Nam .


CÁCăCỌNGăTRỊNHăNGHIÊNăC UăC AăTÁCăGI ă ÃăCỌNGăB ă
LIÊNăQUANă

Nă

ăTÀIăLU NăÁN

1. Cáchăs ăd ngăt ăx ngăhôătrongăcaădaoătìnhăyêu, V n hoá dân gian,
Hà N i, 2003, s 2, tr. 65 - 68.

2. Nhìnăl iăvi căphânăvùngăđ iăv iăv năhoá,ăv năngh ădânăgianăvàăv nă
h cădânăgian, Ngu n sáng dân gian, Hà N i, 2003, s 3, tr. 42 - 45.
3. Tínhăth ngănh tăvà s cătháiăriêngăc aăth ăth ăl căbátătrongăcaădaoă
baămi năB c,ăTrung,ăNam, V n hoá dân gian, Hà N i, 2004, s 1,
tr. 63 - 67.
4. M tăvàiăbi uăhi năc aătinhăth năyêuăn

cătrongăcaădaoăng

iăVi t,

Ngu n sáng dân gian, Hà N i, 2004, s 1, tr. 62 - 65.
5. Tínhăth ngănh tăvàăs cătháiăriêngăc aăn iădungăcaădaoăng

iăVi t,

Ngu n sáng dân gian, Hà N i, 2004, s 2, tr. 59 - 63.
6. Tínhăth ngănh tăvàăs cătháiăriêngăc aăcaădaoăng

iăVi tăd

iăconă

m tăcácănhàănghiênăc u, V n hoá dân gian, Hà N i, 2004, s 4, tr.
69 - 74.


TÀIăLI UăTHAMăKH O
1.

Tr n Th An (1990), V ăm tăph

ngădi năngh ăthu tăc aăcaădaoă

tìnhăyêu, V n h c, Hà N i, s 6, tr. 54-59.
2.

Tr n Th An (1997), Côăgáiă- nhânăv tătr ătìnhătrongăđ iăcaănamă
n ă haiă vùng Ngh ă T nhă vàă Bìnhă Tr ă Thiên, Lu n v n Th c s ,
Tr

3.

ng

i h c S ph m, Hà N i.

Tr n Thúy Anh (2000), Th ă ngăx ăxãăh iăc ătruy năc aăng
châuăth ăB căB ăth ăhi năquaăcaădaoăt căng ,ăNxb

iăVi tă

i h c Qu c

gia Hà N i, Hà N i.
4.

Nguy n Chí B n (Nguy n Ph
v năhoáădânăgianăc aăng

ng Th o) (1993), Thiênă nhiênă vàă

iăVi tăđ ngăb ngăsôngăC uăLong, T p

chí Dân t c h c, s 1, tr. 27-32.
5.

Nguy n Chí B n (2003), V năhoáădânăgianăVi tăNamănh ngăphácă
th o, Nxb V n hoá Thông tin, Hà N i.

6.

Nguy n Hoà Bình (2003), Khoă tàngă caă daoă ng

iă Vi tă vàă vi că

ph nă ánhă th ă gi iă đ ngă v t, ti u lu n t t nghi p đ i h c, Tr
i h c Khoa h c xư h i và Nhân v n (
7.

ng

i h c Qu c gia Hà N i).

Tôn Th t Bình (1994), Dână caă Bìnhă Tr ă Thiên, Nxb Thu n Hoá,
Hu .

8.

Tôn Th t Bình (1995), Nh ngăđ cătr ngăc aăhòăTr ăThiên, Lu n án

Ti n s Ng v n, Tr

9.

ng

i h c T ng h p Hà N i.

Tôn Th t Bình (1995), VùngăhòăTr ăThiênătrongăm iăt

ngăquană

v iădânăcaăVi tăNam,ăV n hoá dân gian, Hà N i, s 3, tr. 44-48.
10.

Ph m H ng Bình (1996), V ăm tăđ căđi măngh ăthu tăc aăcaădaoă
dânăcaăs uăt mă ăQu ngăNamă N i, s 2, tr.72-75.

àăN ng, V n hoá dân gian, Hà


11.

Nguy n V n B n (1985), V nă ngh ă dână giană Qu ngă Namă -

àă

N ng,ăăS V n hoá Thông tin Qu ng Nam - à N ng xb.
12.

Nguy n Tài C n, Võ Bình (1985), Th ă bànăthêmăv ăth ăth ăăl că
bát,ăV n hoá dân gian, Hà N i, s 3 + 4, tr. 9-18.

13.

ng Châm (1997), S ă khácă nhauă gi aă caă daoă ng

Nguy n Ph

iă

Vi tă ăx ăNgh ăvàăx ăB c,ăV n hoá dân gian, Hà N i, s 3, tr. 9-21.
14.

ng Châm (1998), Tínhăch tăbácăh cătrongăcaădaoăx ă

Nguy n Ph

Ngh ,ăV n hoá dân gian, Hà N i, s 3, tr. 46-54.
15.

ng Châm (2000), Ngônăng ăvàăth ăth ătrongăcaădaoă

Nguy n Ph
ng

iăVi tă ăNamăB ,ăLu n v n Th c s , Vi n Nghiên c u v n hoá

dân gian, Hà N i.
16.

ng Châm (2001), Bi uă t

Nguy n Ph

ngă hoaăđào, V n hoá dân

gian, Hà N i, s 5, tr. 16-22.
17.

ng Châm (2001), T ăg căảán,ăđi nătíchăảánătrongăcaă

Nguy n Ph
daoă ng

iă ă Vi tă ăNamăB , V n hoá ngh thu t, Hà N i, s 8, tr.

54-57.
18.

Nguy n

ng Chi, Ninh Vi t Giao biên so n (1984), Ca dao Ngh ă

T nh, S V n hoá Thông tin Ngh T nh xb.
19.

Mai Ng c Ch (1989), V n,ănh p,ăthanhăvàăs căm nhăbi uăhi năýă
ngh aăc aăl căbátăbi năth ,ăV n hoá dân gian, Hà N i, s 2, tr.1618.

20.

Mai Ng c Ch (1991), Ngônăng ăcaădaoăVi tăNam,ăT p chí V n
h c, Hà N i, s 2, tr. 24-28.

21.

Bùi V n C

ng, V Qu c Ái,

Nguy n H nh,

oàn Tùng

(1974),ăCaădaoăt căng ăNamăảà, Ty V n hoá Nam Hà xb.
22.

Nguy n V n Dân (1995), Nh ngă v nă đ ă líă lu nă c aă v nă h că soă
sánh, Nxb Khoa h c xư h i, Hà N i.

23.

Chu Xuân Diên (2002), C ă s ă v nă hoáă Vi tă Nam, Nxb
Qu c gia Thành ph H Chí Minh.

ih c


24.

Xuân Di u gi i thi u (1962), Caă daoă khángă chi n, Nxb Quân đ i
nhân dân, Hà N i.

25.

Xuân Di u (1963), S ngăv iăcaădaoădânăcaămi năNamăTrungăB ,
trong sách: Tr n Vi t Ng , Tr

ình Quang s u t m Dână caă

ng

mi năNamăTrungăB , t p II, Nxb V n h c, Hà N i.
26.

Xuân Di u (1967), Cácă nhàă th ă h că nh ngăgìă ăcaădao, T p chí
V n h c, Hà N i, s 1, tr. 49-59.

27.

Hoàng D ng (1986), Suyăngh ăv ăv năđ ăx ălíăs cătháiăđ aăph

ngă

trongăs uăt măv năh cădânăgianăBìnhăTr ăThiên,ăV n hóa dân gian,
Hà N i, s 2, tr. 8-12.
28.

Phan Huy D ng (1991),ă ảìnhă th că l păl ngăc aăl iăt ătìnhătrongă

bàiăcaădaoăăXinăáo,ăV n hoá dân gian, Hà N i, s 3, tr. 53-54.

29.

L c

c D

ng (2001), L ch s ă l uă dân, b n d ch c a Cao T

Thanh, Nxb Tr , Thành ph H Chí Minh.
30.

Triêu D

ng (1963),

iătìmă nhăh

ngăTruy năKi uătrongăv năh că

dânăgian, V n h c, Hà N i, tr. 46-57.
31.

Triêu D

ng, Ph m Hoà, T o Trang, Chu Hà s u t m biên so n

(1971), Ca dao ng năng ăảàăN i, H i V n ngh Hà N i xb.
32.

(1997), V nă h că đ iă m iă vàă giaoăl uăv năhoá, Nxb

Phan C

Chính tr qu c gia, Hà N i.
33.

Long

i n, Nguy n V n Minh (1999), T ă đi nă v nă li u, Nxb Hà

N i.
34.

Cao Huy

nh (1966), L iăđ iăđápătrongăcaădaoătr ătình,ăV n h c,

Hà N i, s 9, tr.10-14.
35.

Cao Huy

nh (1974), Tìmăhi uăti nătrìnhăv năh cădânăgianăVi tă

Nam, Nxb Khoa h c xư h i, Hà N i.
36.

Nguy n

nh (1999), Ngônăng ăvàăth ăth ăcaădaoăNamăTrungăB ,

Lu n v n Th c s , Vi n Nghiên c u v n hoá dân gian, Hà N i.
37.

Hà Minh

c (1995), C.Mác,ăPh. ngghen,ăV.I.Lêninăvàăm tăs ăv nă


đ ălíălu năv năngh (tái b n), Nxb Chính tr qu c gia, Hà N i.
38.

Nguy n Xuân

c (2003), Nh ngă v nă đ ă thiă phápă v nă h că dână

gian, Nxb Khoa h c xư h i, Hà N i.
39.

Nguy n Xuân

c (2004),

iătìmăngu năg căth ăl căbátăVi tăNam,

Nghiên c u v n h c, Hà N i, s 6, tr. 77 - 98.
40.

Bo

nh Giang, Nguy n T n Phát, Tr n T n V nh, Bùi M nh Nh

biên so n (1984), CaădaoădânăcaăNamăB , Nxb Thành ph H Chí
Minh.
41.

Ninh Vi t Giao ch biên (1996), Nguy n

ng Chi, Ninh Vi t Giao,

Võ V n Tr c s u t m, Khoătàngăcaădaoăx ăNgh ăhai t p), Nxb Ngh
An.
42.

Chu Hà, Tr n Lê V n, Nguy n Vinh Phúc biên so n (1981), Ca
daoăng năng ảàăN i, t p II, H i V n ngh Hà N i xb.

43.

D

ng Qu ng Hàm (1943), Vi tă Namă v nă h că s ă y u,ă Nha h c

chính ông Pháp, Hà N i.
44.

Lê Bá Hán, Tr n ình S , Nguy n Kh c Phi đ ng ch biên (1992),
T ăđi năthu tăng ăv năh c, Nxb Giáo d c, Hà N i.

45.

V T H o (1986), Tìmăhi uăm tăs ătr

ngăh pădùngăch ăảánăvàă

đi nă tíchă trongă caă dao,ă dână ca, V n hoá dân gian, Hà N i, s 2,
tr.13-18.
46.

V T H o (1997), Nh ngăy uăt ătruy năth ngătrongăcaădaoăhi nă
đ i,ăNhânăđ căcu năCaădaoăvèăkhángăchi năch ngăPháp,ăV n hoá
dân gian, Hà N i, s 2, tr. 74-78.

47.

V T H o ch biên (2002), Tinhăth năyêuăn
v năh cădânăgianăng

căquaăcácăth ălo iă

iăVi t,ă Trung tâm Khoa h c xư h i và nhân

v n qu c gia, Vi n Nghiên c u v n hoá dân gian.
48.

Lê H ng (2000), Dânăcaăx ăNgh ăvàăvi căxâyăd ngămôiătr

ngăhátă

dânăcaă ăNgh ăAn,ăV n hoá ngh thu t, Hà N i, s 5, tr. 72-74.
49.

Lê Huy Hoà ch biên (2001), Báchăkhoaătriăth căph ăthông, in l n
th ba, Nxb V n hoá Thông tin, Hà N i