Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực xuất khẩu tại các doanh nghiệp xuất khẩu lao động ở Hà Nội

TIENCONGVU4 LEHONGPHONG
I H C QU C GIA HÀ N I

TR

NG

I H C KINH T

------------------

D

NG TUY T NHUNG

NÂNG CAO CH T L

NG NGU N NHÂN L C

XU T KH U
T I CÁC DOANH NGHI P XU T KH U LAO

NG

HÀ N I
Chuyên ngành:
Mã s :

Qu n tr kinh doanh
60.34.05

LU N V N TH C S QU N TR KINH DOANH

NG

IH

NG D N KHOA H C: PGS. TS. LÊ DANH T N

Hà N i – 2008


M CL C
M cl c

1

Danh m c các ch vi t t t

4

Danh m c các hình

5

Danh m c các b ng

6

M đ u

7

ng 1: XU T KH U LAO
NHÂN L C XU T KH U

Ch

NG VÀ CH T L

NG NGU N

12

1.1 Xu t kh u lao đ ng và vai trò c a nó đ i v i s phát tri n
kinh t , xã h i c a đ t n c

12

1.1.1 Xu t kh u lao đ ng

12

1.1.2. Vai trò c a xu t kh u lao đ ng đ i v i các qu c gia

18

1.1.3. Ho t đ ng XKL c a Vi t Nam t n m 1980 đ n nay

21

1.2. Ch t l

22

ng ngu n nhân l c xu t kh u

1.2.1. Các khái ni m

22

1.2.2. Các tiêu th c đánh giá ch t l

ng ngu n nhân l c xu t kh u

1.2.3. Các y u t tác đ ng đ n ch t l
c a Vi t Nam

ng ngu n nhân l c xu t kh u

26
30

1.3. Kinh nghi m c a m t s n c ông Nam Á v nâng cao
ch t l ng ngu n nhân l c xu t kh u.

36

1.3.1. Kinh nghi m c a m t s n

36

c

1.3.2. M t s bài h c kinh nghi m cho Vi t Nam

40

ng 2: TH C TR NG CH T L NG NGU N NLXK VÀ HO T
NG NÂNG CAO CH T L
NG NGU N NLXK T I CÁC DOANH
NGHI P XKL
HÀ N I

43

Ch


2.1. T ng quan v các doanh nghi p XKL

Hà N i

43

2.1.1. C c u t ch c qu n lý c a các doanh nghi p XKL trên đ a
bàn Hà N i

43

2.1.2. Ngu n l c c a doanh nghi p XKL

45

2.1.3. Th tr

ng xu t kh u lao đ ng

53

2.2. Ch t l ng ngu n nhân l c xu t kh u c a các doanh nghi p
XKL trên đ a bàn Thành ph Hà N i

59

2.3. Th c tr ng ho t đ ng nâng cao ch t l
các doanh nghi p XKL
Hà N i

63

ng ngu n NLXK t i

2.3.1. Công tác tuy n ch n ngu n nhân l c xu t kh u

63

2.3.2. Công tác đào t o

65

2.3.3. Công tác giáo d c đ nh h
2.3.4. Công tác qu n lý ch t l

ng cho ng

i lao đ ng

ng ngu n nhân l c xu t kh u

67
67

2.4. ánh giá chung v ch t l ng ngu n NLXK và ho t đ ng
nâng cao ch t l ng ngu n NLXK t i các doanh nghi p XKL
Hà N i

69

2.4.1. Nh ng k t qu và tác đ ng

69

2.4.2. Nh ng h n ch và nguyên nhân

72

ng 3: NH H NG VÀ GI I PHÁP NÂNG CAO CH T
L
NG NGU N NHÂN L C XU T KH U T I CÁC DOANH
NGHI P XKL

HÀ N I

82

3.1. B i c nh m i và đ nh h
nhân l c xu t kh u

82

Ch

ng nâng cao ch t l

ng ngu n

3.1.1. B i c nh m i và tác đ ng c a nó đ i v i ho t đ ng XKL
c a các doanh nghi p Vi t Nam

82

3.1.2.

88

nh h

ng nâng cao ch t l

ng ngu n nhân l c xu t kh u

3.2. M t s gi i pháp nh m nâng cao ch t l

ng ngu n NLXK

90


t i các doanh nghi p XKL

Hà N i.

3.2.1. Nâng cao n ng l c nghiên c u th tr

ng XKL

3.2.2. y m nh và nâng cao hi u qu , ch t l
NLXK

90

ng tuy n ch n ngu n

92

3.2.3. y m nh và nâng cao hi u qu công tác đào t o ngh , ngo i
ng cho ng i lao đ ng

95

3.2.4. y m nh và nâng cao hi u qu công tác giáo d c đ nh h

cho ng i lao đ ng tr c khi đi làm vi c n c ngoài

99

ng

3.2.5. Nâng cao ch t l ng đ i ng cán b làm công tác XKL t i
các doanh nghi p XKL
Hà N i

101

3.2.6. C i ti n công tác qu n lý ch t l
doanh nghi p XKL
Hà N i

ng ngu n NLXK t i các

102

3.2.7. Gi i pháp v ch tr ng, chính sách c a Nhà n c đ i v i
ho t đ ng nâng cao ch t l ng ngu n nhân l c xu t kh u

104

K t lu n

109

Tài li u tham kh o

111

Ph l c 1. Danh sách các doanh nghi p XKL đang ho t đ ng trên
đ a bàn Thành ph Hà N i

116

Ph l c 2. N i dung b i d
đ ng tr c khi đi làm vi c

123

ng ki n th c c n thi t cho ng
n c ngoài.

i lao


DANH M C CÁC CH

VI T T T

NG

C

CAO

CNH - H H

Công nghi p hoá, hi n đ i hoá

H

IH C

L TB&XH

Lao đ ng Th

L XK

LAO

NLXK

Nhân l c xu t kh u

NXB

NHÀ XU T B N

THCS

Trung h c c s

THPT

TRUNG H C PH THÔNG

TNHH

Trách nhi m h u h n

USD

ng binh và Xã h i

NG XU T KH U

Ọ LA M

XHCN

Xã h i ch ngh a

XKL

XU T KH U LAO

XNK

Xu t nh p kh u

NG


Danh môc c¸c h×nh
ng ng

i Vi t Nam đi XKL t n m 1991 đ n 2007

Hình 1

S l

Hình 2

T ch c b máy qu n lý c a các doanh nghi p XKL

45

Hình 3

M t s th tr ng XKL chính c a các doanh nghi p XKL
Hà N i n m 2007

54

Hình 4

Quy trình tuy n ch n ngu n nhân l c xu t kh u t i m t s
doanh nghi p XKL
Hà N i

64

Hình 5

Quy trình đào t o, giáo d c đ nh h
Công ty Interserco

66

Hình 6

Ngu n thông tin tuy n ch n lao đ ng xu t kh u

75

Hình 7

Mô hình qu n lý ch t l

103

ng cho ng

ng theo ISO 9001:2000

i lao đ ng t i

22


Danh môc c¸c b¶ng
B ng 1

C c u cán b , nhân viên làm công tác XKL t i m t s

doanh nghi p XKL
Hà N i

46

B ng 2

Phân lo i cán b làm công tác XKL theo trình đ và kinh
nghi m t i các doanh nghi p XKL
Hà N i

48

B ng 3

C c u cán b làm công tác XKL theo chuyên ngành đ
đào t o t i các doanh nghi p XKL
Hà N i

B ng 4

S l ng c s đào t o ngh và giáo d c đ nh h
s doanh nghi p XKL
Hà N i

B ng 5

S L XK c a các doanh nghi p XKL
2002-2007 (chia theo t ng th tr ng)

B ng 6

Thu nh p bình quân c a ng i lao đ ng Vi t Nam t i m t s
th tr ng lao đ ng trên th gi i

B ng 7

M t s ch tiêu v ch t l

B ng 8

Ch t l
XKL

B ng 9

T l lao đ ng có tay ngh đi XKL

c

49

ng c a m t

Hà N i t

n m

51
53

58

ng ngu n lao đ ng Vi t Nam

60

ng ngu n nhân l c xu t kh u t i m t s doanh nghi p
Hà N i n m 2006

61
71

B ng 10 Doanh thu XKL c a Công ty SONA n m 2002 – 2004

72

B ng 11 Cán b đào t o L XK t đánh giá v k n ng, ki n th c c a
mình

77

B ng 12

ánh giá ki n th c, k n ng c a ng i lao đ ng sau khi đ
đào t o t i các doanh nghi p XKL
Hà N i

B ng 13 K ho ch XKL c a các doanh nghi p XKL
TP. Hà N i giai đo n 2008 – 2010

c

79

trên đ a bàn

89


Më ®Çu
1. Tính c p thi t c a đ tài:
Xu t kh u lao đ ng là m t ho t đ ng kinh t có ý ngh a chi n l
c u khách quan c a n n kinh t n

c và là nhu

c ta trong quá trình h i nh p kinh t qu c t .

XKL không ch t o vi c làm, nâng cao trình đ tay ngh , tác phong công nghi p,
mang l i thu nh p cao cho ng
ngo i t cho đ t n

i lao đ ng mà XKL còn góp ph n t ng ngu n thu

c đ ph c v công cu c xây d ng đ t n

c trong th i k công

nghi p hoá, hi n đ i hoá.
Nh n th c rõ t m quan tr ng c a ho t đ ng XKL

tri n kinh t xã h i c a đ t n

c,

xu t kh u lao đ ng và t ng c

ng qu n lý Nhà n

ih iXc a

trong chi n l

ng đư nh n m nh “

c phát
y m nh

c đ i v i ho t đ ng này” (V n

i h i đ i bi u toàn qu c l n th X, Nhà xu t b n Chính tr qu c gia – trang

ki n
244).

Ch t l

ng ngu n nhân l c xu t kh u bao g m trình đ h c v n, k n ng,

kinh nghi m, tay ngh , phong cách làm vi c, s c kho , ph m ch t đ o đ cầ c a
ng

i lao đ ng. S c lao đ ng xu t kh u chính là s n ph m, d ch v c a doanh

nghi p XKL

vì s c lao đ ng đ

nghi p xu t kh u thu đ

c chuy n cho ng

c phí môi gi i t vi c cung ng ngu n nhân l c đó.

s c lao đ ng có th tho mãn nhu c u c a ng
th tr

i s d ng lao đ ng và doanh

ng L XK, các doanh nghi p XKL

i s d ng và c nh tranh đ

c trên

c n quan tâm nâng cao ch t l

ng

ngu n nhân l c xu t kh u thông qua quá trình tuy n ch n, đào t o, nâng cao trình
đ , tay ngh , s c kho , tác phong làm vi c và ý th c k lu t cho ng

i lao đ ng.

Có th nói các doanh nghi p XKL đóng vai trò trung gian trong vi c chuy n
s c lao đ ng thành m t d ng hàng hoá đ c bi t đ xu t kh u sang th tr
ngoài. Nh v y doanh nghi p s thu đ
nhiên hi n nay, các doanh nghi p XKL

ng n

c

c l i nhu n t ho t đ ng XKL . Tuy
Vi t Nam nói chung và

Hà N i nói


riêng còn ch a ch đ ng đ u t nâng cao ch t l
Ch t l

ng ngu n nhân l c xu t kh u.

ng nhân l c xu t kh u th p đang là rào c n l n trong ho t đ ng XKL và

m r ng th tr

ng m i c a các doanh nghi p. Ngu n nhân l c xu t kh u c a

chúng ta hi n nay ch y u là lao đ ng ph thông, ph c v các th tr

th ng, có thu nh p th p nh :
n

c ta ch a đáp ng đ

ài Loan, Malaysiaầ Ch t l

c yêu c u c a các th tr

ng truy n

ng ngu n nhân l c

ng lao đ ng qu c t có ti m

n ng l n và thu nh p cao nh : Nh t B n, Hàn Qu c, Anh, M , Canada, các n

c

Trung Âu và Tây Âuầ
Xu t phát t th c ti n đó, c n đánh giá m t cách khách quan th c tr ng ho t
đ ng nâng cao ch t l

ng ngu n nhân l c xu t kh u t i các doanh nghi p XKL

Hà N i, tìm ra nh ng v n đ còn t n t i đ t đó đ xu t nh ng bi n pháp nh m
nâng cao ch t l
c a

ng ngu n nhân l c xu t kh u, góp ph n th c hi n t t m c tiêu

ng và Nhà n

c, t ng c

ng s c c nh tranh, hi u qu ho t đ ng XKL c a

các doanh nghi p và gi i quy t vi c làm, c i thi n thu nh p cho ng
v y vi c nghiên c u đ tài “Nâng cao ch t l
doanh nghi p xu t kh u lao đ ng

i lao đ ng. Vì

ng ngu n nhân l c xu t kh u t i các

Hà N i” v a có ý ngh a c p bách, v a có ý

ngh a lâu dài c v lý lu n và th c ti n.
2. Tình hình nghiên c u liên quan đ n đ tài:
Trong nh ng n m g n đây, v n đ XKL

nói chung, ngu n nhân l c xu t

kh u nói riêng đư thu hút s quan tâm c a các nhà nghiên c u và ho ch đ nh chính
sách, đi n hình nh :
- PGS. TS. M c Ti n Anh (2006), Phát tri n ngu n nhân l c

Vi t Nam

ph c v XKL trong đi u ki n h i nh p kinh t th gi i, T p chí Vi c làm ngoài

n

c s 5/2006.
- Ph m Công B y (2003), Tìm hi u pháp lu t kinh t v xu t kh u lao đ ng,

NXB Chính tr Qu c gia.


- Nguy n Th H ng Bích, Hoàng Minh Hà, Phú V n H n (2007), XKL
m ts n

c ông Nam Á - kinh nghi m và bài h c, NXB Khoa h c xã h i.

- Nguy n Ti n D ng (2006), M t s bi n pháp đ y m nh xu t kh u lao đ ng
đi Malaysia, T p chí Vi c làm ngoài n

c s 2/2006.

- Qu nh Hoa (2006), Xu t kh u lao đ ng trong xu th h i nh p kinh t qu c
t , T p chí Vi c làm ngoài n

c s 4/2006.

- Nguy n Phúc Khanh (2004), Xu t kh u s c lao đ ng v i ch

ng trình qu c

gia v vi c làm, th c tr ng và gi i pháp (đ tài nghiên c u khoa h c).
- Nguy n Th Ph

ng Linh (2004), M t s gi i pháp đ i m i qu n lý tài

chính v xu t kh u lao đ ng Vi t Nam theo c ch th tr

ng, Lu n án Ti n s

kinh t .
- PGS. TS. Cao V n Sâm (2006), Nâng cao n ng l c c nh tranh c a doanh
nghi p XKL

khi Vi t Nam là thành viên WTO, T p chí vi c làm ngoài n

cs

6/2006.
- TS. Tr n Th Thu (2006), Nâng cao hi u qu qu n lý xu t kh u lao đ ng
c a các doanh nghi p trong đi u ki n hi n nay, NXB Lao đ ng – xã h i.
Các công trình trên đư phân tích th c tr ng XKL
Vi t Nam và đ a ra gi i pháp
nâng cao hi u qu ho t đ ng XKL
m t s khía c nh nh công tác t ch c, qu n
lý, tài chínhầ Tuy nhiên ch t l ng ngu n nhân l c xu t kh u t i các doanh
nghi p XKL v c b n m i ch đ c đ c p đ n nh m t v n đ c n quan tâm
trong các nghiên c u chung v XKL ho c m i ch đ c xem xét t ng khía
c nh. Ch a có các công trình nghiên c u chuyên bi t mang tính h th ng v v n đ
ch t l ng


TÀI LI U THAM KH O
1.

PGS. TS. M c Ti n Anh (2006), Phát tri n ngu n nhân l c

Vi t Nam

ph c v XKL trong đi u ki n h i nh p kinh t th gi i, T p chí Vi c
làm ngoài n
2.

c s 5/2006.

Ph m Công B y (2003), Tìm hi u pháp lu t kinh t v xu t kh u lao
đ ng, NXB Chính tr Qu c gia.

3.

Nguy n Th H ng Bích, Hoàng Minh Hà, Phú V n H n (2007), XKL
m ts n

c

ông Nam Á - kinh nghi m và bài h c, NXB Khoa h c Xã

h i.
4.

B L TB&XH (2007), Quy t đ nh s 19/2007/Q -BL TBXH ngày
18/7/2007 ban hành quy đ nh v t ch c b máy ho t đ ng đ a ng
lao đ ng đi làm vi c

c ngoài và b máy chuyên trách đ b i d

n

i lao đ ng tr

ki n th c c n thi t cho ng

c khi đi làm vi c

i
ng

n

c

ngoài.
5.

B

L TB&XH (2007), Quy t đ nh s

05/2007/BL TBXH ngày

17/1/2007 v vi c quy đ nh m c phí môi gi i XKL
tr
6.

ng.

B L TB&XH (2007), Thông t s 18/2007/BL TBXH ngày 18/7/2007
ban hành ch
đ ng tr

7.

t i m t s th

PGS. TS.

ng trình b i d

c khi đi làm vi c
Minh C

n

ng ki n th c c n thiét cho ng

i lao

c ngoài.

ng (2004), Phát tri n lao đ ng k thu t

Vi t

Nam. Lý lu n và th c ti n, NXB Lao đ ng – Xã h i.

8.

Nguy n Ti n D ng (2006), M t s bi n pháp đ y m nh xu t kh u lao
đ ng đi Malaysia, T p chí Vi c làm ngoài n

c s 2/2006.


9.

ng (2006), Nh ng gi i pháp ch y u đ phát tri n th

TS. Lê Duy
tr

ng lao đ ng n

c ta đ n 2010, T p chí Lao đ ng và Xã h i s 284

tháng 4/2006.
10. Tr n V n H ng (1996), Các gi i pháp nh m đ i m i qu n lý nhà n
v XKL

c

Vi t Nam trong giai đo n 1995 – 2010, Lu n án PTS KH

kinh t .
11. Qu nh Hoa (2006), Xu t kh u lao đ ng trong xu th h i nh p kinh t
qu c t , T p chí Vi c làm ngoài n

c s 4/2006.

12. Nguy n Thanh Hoà (2006), Xu t kh u lao đ ng n m 2006 – V t th
thách đ phát tri n, T p chí vi c làm ngoài n

c s 5/2006.

13. Tr nh V nh H i, Nh n th c và nh ng v n đ đ t ra t th c t ho t đ ng
xu t kh u lao đ ng, T p chí Vi c làm ngoài n

c s 2/2006.

14. Lê B ch H ng, V n đ vi c làm v i h i nh p kinh t qu c t giai đo n
2006-2010, T p chí Lao đ ng và Xã h i s 292 tháng 8/2006.
15. Thu H

ng (2008), XKL 2008: Nâng cao ch t l

ng ngu n lao đ ng

xu t kh u, Website c a B L TB&XH chuyên m c XKL .
16. Nguy n Phúc Khanh (2004), Xu t kh u s c lao đ ng v i ch

ng trình

qu c gia v vi c làm, th c tr ng và gi i pháp (đ tài nghiên c u khoa
h c).
17. TS. Ph m Th Khanh (2007), Phát tri n ngu n nhân l c ch t l

ng cao

đáp ng yêu c u h i nh p kinh t qu c t , T p chí Lao đ ng và Xã h i
s 325.
18. Nguy n Th Ph

ng Linh (2004), M t s gi i pháp đ i m i qu n lý tài

chính v XKL Vi t Nam theo c ch th tr

ng, Lu n án Ti n s kinh

t .
19. Lu t ng

i Vi t Nam đi làm vi c

n

c ngoài theo h p đ ng.


20. Hoa Mai (2006), M t s th tr

ng lao đ ng ngoài n

n m 2006, T p chí Vi c làm ngoài n

c 6 tháng đ u

c s 2/2006.

21. TS. Nguy n Lê Minh, M i quan h tr

ng ngh – doanh nghi p, T p

chí Lao đ ng và Xã h i s 292 tháng 8/2006.
22. TS. Nguy n Lê Minh (2006), Bàn v XKL gi n đ n, T p chí Lao đ ng
và Xã h i s 296 tháng 10/2006.
23. Hu nh Th Nhân (2007), Nâng cao ch t l

ng ngu n lao đ ng đáp ng

yêu c u h i nh p kinh t qu c t , T p chí Lao đ ng và Xã h i s 304 +
305 tháng 2/2007.
24. GS. TS. Bùi V n Nh n (2006), Qu n lý và phát tri n ngu n nhân l c xã
h i, NXB T pháp.
25. Lê Hoàng Nguyên (2006), Các bi n pháp gi m t l lao đ ng b tr n t i
ài Loan, T p chí Vi c làm ngoài n

c s 6/2006.

26. TS. Nguy n Vinh Quang, Bùi Th Xuy n (2006), Giúp b n l a ch n
tham gia lao đ ng xu t kh u, NXB Thanh Niên.
27. Cao V n Sâm (1994), Hoàn thi n h th ng t ch c và c ch qu n lý
XKL

n

c ta trong giai đo n t i, Lu n án PTS KH kinh t .

28. PGS. TS. Cao V n Sâm (2006), Nâng cao n ng l c c nh tranh c a
doanh nghi p XKL khi Vi t Nam là thành viên WTO, T p chí vi c làm
ngoài n

c s 6/2006.

29. S Lao đ ng Th

ng binh và Xã h i Hà N i, Các báo cáo tình hình

th c hi n công tác XKL trên đ a bàn thành ph Hà N i t n m 2001
đ n 2006.
30. S Lao đ ng Th

ng binh và Xã h i Hà N i, H th ng bi u t ng h p

đi u tra lao đ ng – vi c làm Thành ph Hà n i n m 2001 – 2005.
31. Thu S
ngoài n

ng (2006), Xu t kh u lao đ ng
c s 1/2006.

Philippines, T p chí Vi c làm


32. TS. Nguy n Th Thu (2006), Phân tích hi n qu kinh t xã h i đ i v i
công tác xu t kh u lao đ ng, T p chí Lao đ ng và Xã h i s 295 tháng
9/2006.

33. TS. Tr n Th Thu (2006), Nâng cao hi u qu qu n lý xu t kh u lao
đ ng c a các doanh nghi p trong đi u ki n hi n nay, NXB Lao đ ng –
Xã h i.
34.

ng Thuý (2006), M thi u lao đ ng nông thôn tr m tr ng, T p chí
Vi c làm ngoài n

c s 4/2006.

35. PGS. TS. M c V n Ti n (2007),

ào t o ngh tr

c thách th c h i

nh p, T p chí Lao đ ng và Xã h i s 304 + 305 tháng 2/2007.
36. PGS. TS. Nguy n Ti p (2007),

ào t o và phát tri n lao đ ng chuyên

môn k thu t – ti n đ quan tr ng đ s d ng hi u qu ngu n nhân l c,
T p chí Lao đ ng và Xã h i s 316.
37. Tr n Th Thanh Trà (2006), XKL c a Vi t Nam sang th tr

ng

ông

B c Á, Lu n v n th c s kinh t đ i ngo i.

38. TS. Nguy n L

ng Trào (2007), Gi i pháp nâng cao ch t l

đ ng Vi t Nam đáp

ng yêu c u c a th tr

Website c a Trung tâm lao đ ng ngoài n
39. TS. Nguy n L
Vi t Nam v

ng lao

ng lao đ ng qu c t ,

c.

ng Trào (2008), Gi i pháp nào đ doanh nghi p XKL

t qua thách th c và v đích n m 2008, Website c a Hi p

h i XKL Vi t Nam.
40. ThS. Nguy n Huy Trung (2006), V n nhân l c và đ nh h

ng ngh

nghi p, T p chí Lao đ ng và Xã h i s 295 tháng 9/2006.
41. Vi n nghiên c u phát tri n kinh t xã h i (2005), Chi n l
ngu n nhân l c đ n n m 2010, Chuyên đ nghiên c u.

c phát tri n


42. Các website c a: B Lao đ ng Th
XKL ); Hi p h i XKL

ng binh và Xã h i (chuyên m c

Vi t Nam; Trung tâm h p tác lao đ ng n

ngoài; M t s doanh nghi p XKL

Hà N i.

c