Nguyễn Huệ và Hồ Xuân Hương

Nguyễn Huệ và Hồ Xuân Hương có quan hệ họ hàng thế nào?
Trung chi II họ Hồ Quỳnh Đôi
Theo sử cũ, ông tổ đầu tiên của họ Hồ ở nước ta là trạng nguyên Hồ Hưng Dật sống vào thế kỷ thứ 10. Tộc phả bị thất
truyền 11 đời (khoảng 300 năm). Đến đời 12 (ông Hồ Liêm) dời ra Thanh Hóa và đời 13 (ông Hồ Kha) ở Nghệ An, tộc
phả mới liên tục.
Năm 1314, ông Hồ Kha từ Quỳ Trạch (Yên Thành) về Quỳnh Đôi xem địa thế và giao cho con cả là Hồ Hồng ở lại
cùng 2 người họ Nguyễn, họ Hoàng khai cơ lập nên làng Quỳnh Đôi còn mình trở lại Quỳ Trạch. Sau này ông Hồ Hồng
cùng với 2 ông thủy tổ họ Nguyễn, họ Hoàng được dân suy tôn là Thành Hoàng, rước vào thờ ở đền làng.
Ông Hồ Kha và ông Hồ Hồng được coi là thủy tổ họ Hồ ở Quỳnh Đôi, thờ ở nhà thờ lớn họ Hồ. Thế thứ (còn gọi là đời,
vai) trong họ được tính từ ông Hồ Hân (con ông Hồ Hồng) trở đi, nghĩa là: ông Hồ Hân là đời thứ nhất. Nếu tính từ đời
ông Hồ Hưng Dật thì phải cộng thêm 14 đời nữa.
Ông tổ trung chi II là Hồ Khắc Kiệm (đời 3) con Hồ Ước Lễ, cháu Hồ Hân. Cháu đời 8 là Hồ Sĩ Anh (còn gọi là Hồ
Thế Anh) sinh năm 1618, mất năm 1684, thi hội trúng tam trường, làm tri huyện Hà Hoa (vùng Kỳ Anh, Hà Tĩnh) tước
Diễn Trạch hầu.
Hồ Thế Anh sinh Hồ Thế Viêm (đậu Sinh đồ), Hồ Phi Cơ (thi hội đậu tam trường), Hồ Danh Lưu, Hồ Phi Tích (đậu
Hoàng giáp, tước quận công), Hồ Phi Đoan.
Hồ Thế Viêm sinh Hồ Phi Khang (đời 10). Phi Khang sinh 5 con trai: Hồ Phi Phú, Hồ Phi Thọ, Hồ Phi Trù, Hồ Phi
Phúc, Hồ Phi Huống.
Hồ Phi Phúc sinh 3 con trai: Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ (đời 12)
Nguyễn Nhạc (1743-1793) sinh các con trong đó có Nguyễn Bảo, con Bảo là Nguyễn Đâu.
Nguyễn Huệ (1753-1792) sinh các con trai trong đó có Quang Thiệu (Khang công tiết chế); Quang Bàn (Tuyên công,
đốc trấn Thanh Hóa); Quang Toản (vua Cảnh Thịnh 1783-1802).
Hồ Phi Cơ (đời 9) sinh Hồ Phi Gia (thi hội đậu tam trường). Hồ Phi Gia sinh Hồ Phi Diễn (đậu sinh đồ) và Hồ Phi Lãng
(cũng đậu sinh đồ). Hồ Phi Diễn (1703-1786) sinh Hồ Xuân Hương (đời 12, 1772-1822).
Tài liệu tham khảo: Hồ Tông thế phả“ (Hồ Sĩ Dương soạn, các hậu duệ chép bổ sung). Tiến sĩ Hồ Sĩ Dương (1621-
1681) sống cùng thời với Hồ Thế Anh (1618-1684).Trong số các hậu duệ có Hoàng giáp Hồ Sĩ Đống (1738-1785) sống
cùng thời với Hồ Phi Phúc và cùng thế hệ với 3 anh em nhà Tây Sơn
• „Hồ gia thực lục, bản chi thế thứ tục biên“ của tú tài Hồ Phi Hội (1802-1875), cháu 5 đời của Hồ Sĩ Anh và
cùng thế hệ với Hồ Xuân Hương – Nguyễn Huệ
• Ghi chép của Án sát Hồ Trọng Toàn (1801-1864)
• Hồ Quỳnh gia phổ của chi Hồ Phi Tích, Thư viện Hoàng Xuân Hãn, Paris

Ghi chú: Thế thứ ghi ở trên là thế thứ họ Hồ ở Quỳnh Đôi. Đời 1 nếu tính từ Nguyên tổ (Trạng nguyên Hồ Hưng
Dật, thế kỷ thứ 10) là đời 15. Theo „Hồ Tông thế phả“: Con của Phi Khang là Phi Phú, Phi Thọ, Phi Trù, Phi Phúc,
Phi Huống từ Quỳnh Đôi di cư lên Nhân Lý (Nhân Sơn, Quỳnh Hồng ngày nay) rồi một chi chuyển cư vào Thái
Lão – Hưng Nguyên, tiếp theo một chi vào trại Tây Sơn – Qui Nhơn. Trần Thanh Mai (tạp chí Văn học số 10-1964)
cho rằng Hồ Xuân Hương là con ông Hồ Sĩ Danh (1706-1783), em cùng cha khác mẹ với Hồ Sĩ Đống (1738-1786).
Thế nhưng „Hồ Tông thế phả“ chép: „Phi Diễn sinh nữ Xuân Hương ư Khán Xuân phường“ (Phi Diễn sinh con gái
Hồ Xuân Hương ở phường Khán Xuân)
open all | close all
Hồ Hưng Dật (viễn tổ)
... (11 đời)
Hồ Kha (thủy tổ họ Hồ làng Quỳnh Đôi)
Hồ Hồng (thủy tổ)
(1) Hồ Hân (quản lĩnh hầu)
(2) Hồ Ước Lễ
(3) Hồ Khắc Kiệm (ông tổ trung chi 2)
... (đời 4, 5, 6, 7)
(8) Sĩ Anh
Thế Viêm
Phi Khang
Phi Phú
Phi Tứ
Phi Thọ
Phi Trù
Phi Phúc
Nguyễn Nhạc
Nguyễn Bảo
Ng. V. Đâu
Nguyễn Huệ
Ng. Quang Thiệu
Ng. Quang Bàn

Ng. Quang Toản
Nguyễn Lữ
Phi Huống
Phi Cơ
Phi Gia
Phi Diễn
Xuân Hương
Danh Lưu
Phi Tích
Phi Đoan


Hoàng Lê Nhất Thống Chí
Nguyễn Thị Thanh Lâm