Skkn một số vấn đề cần được quan tâm từ những cuộc thi vẽ tranh thiếu nhi

A/.ĐẶT VẤN ĐỀ
I/.LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.
Càng ngày, mọi người càng nhận thức được hơn tầm quan trọng của giáo dục mỹ
thuật cho thiếu nhi, nhất là ở lứa tuổi mẫu giáo và tiểu học. Bởi hoạt động này giúp
cho các em phát triển nhân cách cùng với những năng lực rất quan trọng. Trong
những nội dung của hoạt động mỹ thuật thiếu nhi, thì các cuộc thi và triển lãm tranh
của các em giữ một vai trò không nhỏ. Những cuộc thi vẽ này là một hoạt động văn
hóa, một sân chơi hết sức thú vị đối với các em, khích lệ các em, là cơ hội để các em
thể hiện mình, thể hiện ước mơ và tài năng sáng tạo. Các cuộc thi này cũng là dịp để
các em đánh giá mình và giao lưu, học hỏi lẫn nhau. Về phía các thầy cô giáo thì đây
cũng là điều kiện để họ tìm hiểu, rút kinh nghiệm về phương pháp, nội dung và chất
lượng đào tạo của mình. Nếu không có các cuộc thi, triển lãm, việc học tập mỹ thuật
của các em sẽ kém hứng thú và kém hiệu quả.
Trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển của xã hội, chúng ta đã có nhiều
hơn những cuộc thi vẽ, những triển lãm tranh cho các em; thi ở đơn vị, ở cấp tỉnh
thành, gần đây có cấp Trung ương, Có cuộc do ngành văn hóa tổ chức, có cuộc do
ngành giáo dục, có cuộc do các đoàn thể, các ngành, các báo... tổ chức với những nội
dung và quy mô khác nhau. Những cuộc thi này đã giúp nâng cao nhận thức xã hội
cho các em với những nội dung, chủ đề; "Bảo vệ môi trường", "Phòng chống ma túy",
"Tiết kiệm điện", "Tiết kiệm năng lượng", "Bảo vệ tầng Ô zôn", "Lòng nhân ái", "Nói
không với bạo lực gia đình", "An toàn giao thông", "Văn hóa giao thông", "Biển đảo
Tổ quốc ta"v.v... Tuy phần lớn các cuộc thi chỉ phát huy ở các trung tâm đô thị lớn,
nhưng dù sao cũng là những "cú huých" đối với phong trào hoạt động mỹ thuật thiếu
nhi.Tôi xin phép được chia sẻ với các nhà tổ chức, các bạn đồng nghiệp một số vấn đề
đáng quan tâm từ những cuộc thi vẽ tranh thiếu. Những vấn đề tưởng nhỏ nhưng lại
không nhỏ, để chúng ta tìm cách khắc phục.
II.THỰC TRẠNG CỦA CÁC CUỘC THI VẼ TRANH THIẾU NHI
1.Sự hạn chế hiệu quả của các cuộc thi
1

Mỗi cuộc thi, tuy có quy mô khác nhau, nhưng điểm giống nhau là sự huy động
công sức. Tùy theo mỗi cuộc thi mà phải có những khoản kinh phí cần thiết phải chi.
Từ những thành viên trong ban tổ chức, ban giám khảo đến các thầy cô giáo đều đòi
hỏi một cố gắng nhất định. Đặc biệt là sự đóng góp công sức các em. Nếu có ai đã
được nhìn số lượng tranh gửi đến trong một cuộc thi cấp thành phố hay cấp toàn quốc
thì mới cảm nhận được công sức, tâm huyết của các em cho cuộc thi lớn như thế nào.
Chứng tỏ các em rất yêu thích hoạt động mỹ thuật. Nhưng, cuộc thi nào thì cũng có
người thắng, người thua. Cơ cấu giải thưởng có hạn. Thật tiếc khi thấy có nhiều bức
tranh rất đẹp nhưng vẫn không thể vào giải được vì còn bức khác nhỉnh hơn, đấy là
nguyên tắc của chuyện đua tranh. Vấn đề đáng bàn ở đây là sau khi kết thúc cuộc thi,
kết thúc triển lãm, chúng ta sẽ làm gì với các bức tranh đẹp đã đoạt giải. Phần nhiều là
những bức tranh này được cất đi và bị quên lãng. Hay nói một cách khác: chúng ta
chưa phát huy được kết quả của phần lớn các cuộc thi. Chỉ có rất ít các cuộc thi được
chọn tranh đẹp in sách vì in sách tranh tốn rất nhiều tiền. Nếu in thì số lượng cũng hạn
chế vì giá thành sách tranh rất cao, khó phát hành. Vì vậy chỉ in đủ để tặng và tuyên
truyền trong một khuôn khổ hạn hẹp. Cũng ít khi có sự tổng kết, rút kinh nghiệm kỹ
càng, thấu đáo về mặt chuyên môn sau cuộc thi. Bởi hầu hết các cuộc thi đều mang
tính chất phong trào. Các cuộc triển lãm tranh của các em thường mở ngắn ngày và
cũng chỉ phục vụ được cho các em quanh khu vực, các em ở xa không thể đến xem.
Những bức tranh đẹp không được nhiều người biết đến. Ngay như cuộc triển lãm mỹ
thuật toàn quốc năm 2011, là hoạt động mỹ thuật thiếu nhi lớn nhất trong cả nước, tuy
được hàng trăm báo chí đưa tin, nhưng tất cả chỉ đăng ảnh quan chức khai mạc triển
lãm chứ không đăng tranh của các em. Có một vài báo đăng thì chỉ một hai bức ví dụ.
Không được tiếp xúc với nhiều tranh đẹp là một sự hạn chế rất lớn cho việc học và
dạy mỹ thuật. Còn phải nói thêm một điều nữa: hàng năm, chúng ta vẫn chọn gửi
những bức tranh đẹp để tham dự các cuộc thi quốc tế, từ những cuộc thi này có thể
đem về những bằng khen, huy chương, nhưng tranh thì mất. Vì thông lệ và thể lệ ở tất
cả các cuộc thi tranh thiếu nhi - tranh không được gủi trả lại, việc đó quá phiền hà và
2

tốn kém cho ban tổ chức. Bạn được xem tranh của ta, nhưng ta không được xem tranh
của bạn. Chính từ trăn trở đó mà tôi với mong muốn giúp các em và các bạn đồng
nghiệp có thêm thông tin, thêm tư liệu phục vụ cho việc dạy và học mỹ thuật của thầy
và trò, nhất là ở các vùng xa các trung tâm đô thị, đồng thời tạo điều kiện để nhiều
người được thưởng thức nghệ thuật của thiếu nhi.
2.Thiếu Sự sáng tạo trong tranh và trong hoạt động mỹ thuật.
Trong tất cả các môn học ở nhà trường, không có môn học nào kích thích óc sáng
tạo các em bằng môn mỹ thuật. Nhưng tiếc rằng, chúng ta chưa đạt được mục đích
này vì nhiều lý do. Qua nghiên cứu và so sánh tranh vẽ của trẻ em Việt Nam với tranh
của trẻ em nước ngoài, tôi nhận thấy có nét khác biệt. Phần lớn tranh của trẻ em nước
ngoài có nhiều yếu tố hội họa hơn, nhiều tính sáng tạo và độc đáo hơn.(Tất nhiên có
nước còn kém Việt Nam). Tranh trẻ em Việt Nam thường có khuynh hướng minh họa,
tôn trọng hiện thực, cách thể hiện gần với đồ họa (tô màu mảng phẳng rồi viền nét)
không có nhiều những cách nhìn độc đáo bởi thường nệ thực. Tôi nghĩ rằng hạn chế
này của chúng ta có nhiều nguyên nhân: Liệu có nguyên nhân là từ truyền thống?
Người Việt Nam chúng ta rất tôn trọng kinh nghiệm, thông minh, giỏi bắt chước
nhưng không giàu sức sáng tạo, (thực tế là chúng ta không có những nhà tư tưởng,
nhà phát minh). Có nguyên nhân là hạn chế của không gian tinh thần của các em, các
em ít tự do - ở nhà trường cũng như ở gia đình- ít được tiếp cận với nghệ thuật, với
hội họa, ít hoặc không được đi xem bảo tàng, xem triển lãm tranh, xem các phiên bản
tranh đẹp của các danh họa. Đời sống vật chất khó khăn cũng góp phần làm nghèo trí
tưởng tượng, sự lãng mạn của các em. Có nguyên nhân là điều kiện học tập: điều kiện
cần là các em phải được tiếp cận với họa phẩm tốt, được sử dụng nhiều chất liệu khác
nhau để tìm tòi nhiều cách xử lý khác nhau, hình thức khác nhau. Các em không chỉ
có vẽ mà còn được nặn, được dán, ghép, trổ, in...Mà ngay việc vẽ thì cũng cần có
nhiều chất liệu: màu nước, màu goát, acrilyc, bút chì, bút sắt...kết hợp với nhiều chất
liệu khác, chứ không phải chỉ mỗi hộp màu sáp vẽ quanh năm. Đây là một vấn đề khó
trong điều kiện hiện nay đối với nhà trường và các nhà thiếu nhi. Nhưng các cơ sở
3

đào tạo tư nhân thì thì lại có thể dễ giải quyết vấn đề này hơn. Rồi hạn chế của thầy
cô, của phương pháp giảng dạy và nhất là hạn chế của nội dung chương trình học tập,
mà chúng ta sẽ có dịp bàn tiếp. Trong những năm gần đây, tranh thiếu nhi Việt Nam ít
được giải cao ở những triển lãm tranh quốc tế của những quốc gia có hoạt động mỹ
thuật thiếu nhi mạnh. Tất nhiên, chẳng ai có ý định đào tạo tất cả thiếu nhi Việt Nam
thành họa sĩ. Nhưng muốn phát triển năng lực sáng tạo, năng lực thẩm mỹ và những
năng lực xã hội khác, đồng thời để góp phần hoàn thiện nhân cách cho các em, các em
rất cần được giáo dục mỹ thuật thông qua hoạt động với sự hứng thú của các em mà
không thể giáo dục bằng lý thuyết. Tài năng và trí thông minh của các em cũng phát
triển trên cơ sở này. Chắc chắn, chúng ta không mong gì trong tương lai có một thế hệ
công dân dù thông minh nhưng kém thẩm mỹ, nghèo cảm xúc và thiếu năng lực sáng
tạo.
Tôi xin cung cấp một số bức tranh đạt giải cao của các cuộc thi trong nước và
tranh đạt giải của thiếu nhi quốc tế để chúng ta thấy sự khác nhau về nhiều mặt mà tôi
đã nói qua.

Bùi thị Hồng Vân- 14T Tuyên Quang- Giải A
Cuộc thi vẽ tranh “ Cuộc sống xung quanh em 2009” do cung thiếu Hà nội tổ chức
4


Nguyễn Khánh Linh- 11T- Giải B
Cuộc thi vẽ tranh “ Cuộc sống xung quanh em 2009” do cung thiếu Hà nội tổ chức
Còn đây là một số tác phẩm đạt giảo của triển lãm mỹ thuật thiếu nhi quốc tế tại
Đài Loan lần thứ 36.(năm 2009)

Chưởng Hằng-7T- Trung Quốc
Tác phẩm: Em gái

JESSICA HINDMAN 7T - Nam Phi
Tác phẩm: Một bó hoa to
5


EVA VIDUOT 15T - Lithuania
Tác phẩm : "Thứ ba xưng tội"

JAKUB KOSTEL 10T - CH Sec
Tác phẩm: "Thành phố "

Cuộc thi vẽ tranh thiếu nhi Quốc tế IE-NO-HIKARI lần thứ 10( Nhật Bản)

KANEKO DAIKI- 7 Tuổi
TP : Các chú chim non tụ họp trên cây

MARUYAMA DAIKI-8 Tuổi
TP:Tiếng trống mừng lễ hội hoa anh
6


3. Chênh lệch về giáo dục nghệ thuật giữa các vùng miền.
Phải khẳng định một điều là hiện nay đang có sự chênh lệch về giáo dục giữa đô
thị và nông thôn, chứ chưa nói đến miền núi hay vùng sâu vùng xa. Mà trong đó,
chênh lệch về giáo dục nghệ thuật thì lớn gấp bội. Nên các cuộc thi vẽ cho trẻ em lâu
nay chỉ là sân chơi cho trẻ em ở đô thị. Trẻ em nông thôn có tham gia cũng rất ít có hy
vọng tranh giải. Chỉ khi nào địa phương tổ chức thi thì các em mới có cơ hội, nhưng
điều này rất hiếm. Trong các cuộc thi, tranh của các em khu vực nông thôn thường
không được đẹp, nhiều em có nét vẽ khô cứng, màu sắc đơn giản, thiếu tính sáng tạo

và thể hiện một thị hiếu thẩm mỹ thấp. Đây là một thực trạng buồn. Lý do rất dễ hiểu:
Các em không được giáo dục mỹ thuật hoặc có nhưng không tốt. Các em không có
điều kiện như không có họa phẩm hoặc có nhưng chỉ là loại họa phẩm kém chất lượng
vì khả năng kinh tế. Không có thầy cô dạy mỹ thuật hoặc không nhiều thầy cô có
năng lực chuyên môn tốt; chương trình dạy mỹ thuật của bộ giáo dục thì chưa hợp lý
và chưa sát với tâm lý và sự phát triển trí tuệ của lứa tuổi các em; Thầy cô giáo cũng
như các em đều thiếu thông tin và tài liệu tham khảo , nghiên cứu...cùng với vô vàn lý
do khác. Nhưng ngay cả ở các đô thị lớn thì hoạt động giáo dục mỹ thuật cho các em
cũng không đồng đều giữa các khu vực dân cư, giữa nội thành và ngoại thành là đã rất
khác nhau. Vấn đề nổi cộm ở đây không phải là chuyện tranh đẹp, tranh xấu, mà
chúng ta thấy sự mắc nợ của xã hội với trẻ em nông thôn trong lĩnh vực này. Thực
trạng này đòi hỏi trách nhiệm của các cấp lãnh đạo, của cả xã hội chứ không riêng gì
trách nhiệm của ngành giáo dục.
4. Những người săn giải
Chúng ta cũng phải thông cảm phần nào với các thầy cô giáo dạy mỹ thuật ở các
trường phổ thông, các câu lạc bộ, nhà thiếu nhi. Họ phải chịu áp lực không nhỏ từ phụ
huynh học sinh, từ lãnh đạo của họ. Mỗi khi có cuộc thi vẽ được tổ chức, đôi khi
người lớn "máu" giành giải thưởng hơn trẻ em. Trong khi-với các em- tham gia cuộc
thi chỉ như là tham gia một cuộc chơi. Có một lần, tôi gặp một giáo viên dạy vẽ của
một trường tiểu học và hỏi thăm cô về tình hình ở trường cô trong lúc thành phố đang
7


có cuộc thi vẽ. Cô cho biết: "Em xin lỗi, em không triển khai cho học sinh trường em
thi vẽ cuộc này đâu. Vì nếu được giải thì không sao, chứ nhỡ không được giải, em lại
bị hiệu trưởng mắng. Sợ lắm. Các cuộc thi của sở giáo dục thì bắt buộc em phải tham
gia thôi". Tất nhiên, trường hợp như thế này không nhiều. Hầu hết các thầy cô giáo
đều mong có cuộc thi để học sinh của mình tham gia. Tuy rằng, triển khai cho học
sinh thi sẽ làm cho các thầy cô vất vả, bận bịu hơn nhưng thấy vui hơn vì nhờ hoạt
động này có thể phong trào mỹ thuật của lớp mình, trường mình sẽ tốt hơn. Điều này

vừa là tình cảm vừa là trách nhiệm của thầy, cô. Đấy là một tinh thần tích cực.
Có một điều cần phê phán ở một số thầy cô và lãnh đạo là nhận thức lệch lạc về
việc này: giành giải thưởng bằng mọi cách vì thành tích của đơn vị mình và của mình
- lại bệnh thành tích. Tranh của các em tự vẽ thường thiếu sự hoàn chỉnh. Bao giờ
tranh cũng hoàn chỉnh hơn sau khi có sự tham góp ý của thầy cô giáo. Sự tham gia
góp ý phải đúng mức để bảo đảm tranh hoàn toàn là sản phẩm của các em, bằng nhận
thức và khả năng của các em. Nhưng thay vì khuyến khích, gợi ý hay hướng dẫn cho
các em, thầy cô lại tìm hộ bố cục cho các em. Nếu thầy cô không phác hình trực tiếp
vào tranh thì sẽ vẽ mẫu để các em chép bố cục, rồi chỉ đạo màu sắc để các em thể
hiện. Đôi khi, còn trực tiếp "nhúng tay" vẽ hộ. Những cách làm này là sai phạm .
Người ta thấy có những bức tranh gửi dự thi có sự tham gia lộ liễu của người lớn. Tuy
vậy , có thầy cô "gẩy" rất siêu, làm ban giám khảo đau đầu vì không biết trong bức
tranh đó có bao nhiêu phần là do trẻ em vẽ, bao nhiêu phần là do thầy cô vẽ. Chọn
tranh vào giải thì sợ ban giám khảo bị lừa, không công bằng với các em khác. Loại
tranh ra thì sợ em ấy bị xử oan, sợ bỏ qua một tài năng quý hiếm. Cuối cùng ban giám
khảo đành chặc lưỡi: "để lương tâm em ấy tự phán xét" nếu em không trung thực, vì
không có điều kiện kiểm chứng. Có thể đứa trẻ ấy sẽ vui mừng khi được nhận giải
thưởng, nhưng chắc chắn trong sâu xa, lòng tự trọng của em bị sứt mẻ.
5. Nạn đạo tranh, chế tranh
Ai cũng hiểu nguyên tắc của cuộc thi vẽ: bức tranh gửi dự thi phải là tác phẩm
của mình tạo ra, tuyệt đối không được sao chép tranh của người khác. Vi phạm điều
8


này là gian dối trong thi cử và trở thành chuyện đạo đức, nhân cách của các em.
Nhưng hiện nay, việc chép tranh người khác để dự thi không phải là hiếm vì nếu
không lọt cũng không sao. Ở nước ta,chưa một em nào bị kỷ luật vì việc này. Tôi đã
gặp những "dị bản" tranh của các họa sỹ lớn trong những lần được chấm tranh, thậm
chí đã từng được gặp tranh của chính mình.Thực ra, cóp tranh người lớn thì ban giám
khảo phát hiện được ngay. Tinh khôn nhất là "chế" tranh thiếu nhi, đôi khi là của thiếu

nhi nước ngoài, không cóp nguyên xi. Có khi, một bức tranh của một em đã đạt giải
cuộc thi này nhưng chép lại hoặc có sửa đổi chút ít cho phù hợp nội dung thi hay còn
gọi là "chế" tranh để lại lấy giải ở cuộc thi khác. Ban giám khảo các cuộc thi thường
khác nhau, không hiểu biết sâu về tranh thiếu nhi, nên những thợ "chế"này vẫn ăn
giải. Rất đáng tiếc là ở đây hình như có sự đồng lõa của thầy cô giáo của các em.

PHAN THỊ THANH NHÀN 12T Nhà Thiếu nhi Việt Đức - Nghệ An
Giải A cuộc thi vẽ tranh "Ước mơ của em về Việt Nam trong 10 năm
tới" do Hội Mỹ thuật VN và Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB)
phối hợp tổ chức năm 2003

9


PHAN THANH TUYẾT 15T Nhà Thiếu nhi Việt Đức- NghệAn.

Giải A cuộc thi vẽ "Phù đổng hôm nay, Sea games ngày mai" do Báo Nhi đồng và
Họa mi (TW Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và vụ Công tác Học sinh, sinh viên (Bộ Giáo
dục Đào tạo) phối hợp tổ chức năm 2004

HÀ VINH 14T Nghệ An trưng bày tại "Triển lãm tranh Thiếu nhi toàn
quốc 2011" do Cục Mỹ thuật- Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức.
10


Chúng ta hãy so sánh 3 bức tranh của 3 em khác nhau ở 3 thời điểm khác nhau chắc
dễ dàng nhận ra những điểm giống nhau của chúng. Thực ra còn một bức nữa "anh
em" của những bức này được gửi tham dự cuộc thi vẽ với chủ đề "chống ma túy" do
Bộ Y tế và Ủy ban Quốc gia Bảo vệ và chăm sóc trẻ em phối hợp tổ chức cách đây ít
năm đã suýt được giải. Bức tranh đó cũng có hàng cây y chang, bên dưới là mảng đất

cong như thế, điểm khác là trên mảng đất được vẽ thêm những nấm mộ với những cây
thánh giá.Tôi không nhớ tên tác giả, chỉ nhớ là của Nghệ An. Điểm gây ấn tượng của
những bức tranh này là hàng cây với những mảng lá được cách điệu theo lối trang trí
tạo thành những mảng họa tiết thay đổi khác nhau khá đẹp. Xử lý được như vậy
thường phải là những họa sĩ đã được đào tạo bài bản, có ay nghề chứ khó có thể là của
một em 12-13 tuổi. Sẽ là không hay khi trên sân chơi của trẻ em lại có lẫn người lớn.
Đây không phải là trường hợp duy nhất,có những trường hợp khác còn giống nhau
nhiều hơn.
6. Sự giống nhau về cách vẽ ở trong một lớp, một lò
Một chuyện thường gặp là trong mỗi cuộc thi có nhiều đơn vị gửi tranh tham gia,
bao giờ cũng có hiện tượng ở một số đơn vị - nhưng không phải là tất cả- là các em ở
cùng một đơn vị có cách vẽ giống nhau. Các em học trong cùng một lớp, một trung
tâm, một nhà thiếu nhi thường chịu ảnh hưởng lẫn nhau, đặc biệt là chịu ảnh hưởng
của người thầy dạy chúng. Nhưng để nhiều em có cách vẽ giống nhau, nhiều bức
tranh của các em khác nhau mà người ta tưởng là của một em vẽ thì thật đáng tiếc.
Đây là lỗi hay hạn chế của thầy cô hướng dẫn, vì đã để làm mất cá tính của các em.
Quá trình dạy mỹ thuật cho các em là quá trình giúp các em trở thành chính mình,
giúp các em tự tin và tạo ra tác phẩm của mình không giống người khác. Điều này rất
quan trọng, vì sâu xa hơn, chính là chúng ta giúp các em có năng lực độc lập về tư
duy mà không trở thành những con người chỉ quen bắt chước, a dua hay phụ thuộc.
Với các em, nội dung hướng dẫn không bao giờ là một mẫu số chung. Các thầy cô
phải phát hiện được cái mạnh, cái riêng của từng em để khơi gợi, khuyến khích. Thực
11


ra, bên cạnh lỗi của thầy cô thì mặt trái của hiện tượng vẽ giống nhau này còn là biểu
hiện của sự thiếu tự tin của các em. Đây là hạn chế lớn của trẻ em chúng ta.
7. Sự thiếu tự tin của trẻ em chúng ta.
Thiếu tự tin là một hạn chế lớn và phổ biến của trẻ em chúng ta. Nó hạn chế rất
nhiều đến quá trình học tập và kết quả học tập mỹ thuật của các em. Khắc phục điều

này rất khó khi mà trong đời sống xã hội, trẻ em chưa được tôn trọng đúng mức.
Trong phạm vi ở lớp học, các thầy sẽ phải vừa là thầy ,vừa là bạn, là người dẫn dắt
tinh thần cho các em.Thầy cô áp đặt ý kiến hay chê bai chỉ trích chỉ làm các em thêm
mất tự tin và không thể vẽ được. Rồi thầy cô nhiệt tình vẽ hộ vào tranh của các em
cũng sẽ làm các em mất tự tin không kém. Các em sẽ tự tin hơn khi nhận được ý kiến
khơi gợi đúng mức của thầy cô để tác động vào tư duy các em với sự tôn trọng và tình
cảm yêu mến các em ở thầy cô. Các em rất cần những lời động viên khích lệ của thầy
cô và nhất là khi các em nhận thấy sự tiến bộ trong học tập của mình. Khi tự tin, các
em sẽ có thể có nhiều điều kiện cho một trạng thái tinh thần khác: ước muốn sáng tạo.
Các em không thể sáng tạo khi không hứng thú, nhưng cũng không thể sáng tạo được
khi thiếu tự tin và bị gò ép.
III/.MỤC ĐÍCH CỦA ĐỀ TÀI
Ở lứa tuổi tiếu nhi có thể một số khuynh hướng đã bộc lộ khá rõ ràng và nếu
được khuyến khích đúng, kịp thời, trẻ sẽ có cơ hội phát huy được những năng khiếu
đó.Không cứ phải biết về nghệ thuật mới phát triển được khả năng nghệ thuật ở con
mình. Edison trở thành nhà khoa học nổi tiếng trong khi cha mẹ ông là những người
lao động nghèo.Moza là thần đồng âm nhạc trong khi cha ông chỉ là một người yêu
nhạc. Không phải cha mẹ của danh họa nào cũng hiểu biết về hội họa. Ngược lại,
cũng không phải nghệ sĩ tài ba nào cũng sinh ra những đứa con đủ khả năng nối
nghiệp họ. Cha mẹ không phải là người truyền thụ tất cả những hiểu biết của mình
cho con cái, và con cái không phải là về mặt trí tuệ, kiến thức của cha mẹ mình. Quan
trọng là làm thế nào để khuyến khích khả năng của trẻ. Với năng khiếu hội họa có một
số cách giúp trẻ: Phát triển năng lực quan sát: Hội họa và quan sát gắn liền với
12


nhau.Hãy giúp trẻ nhận biết và quan sát sự vật, sự việc xảy ra quanh mình, nhận ra sự
khác biệt gữa chúng, tìm được điểm nhấn của mỗi sự vật,sự việc mà trẻ quan sát. Phát
triển trí tưởng tượng: Đưa ra các tình huống mà trẻ phải tưởng tượng. Ví dụ, bảo trẻ
tưởng tượng ra cảnh mẹ vắng nhà và trẻ vẽ bức tranh về đề tài đó. Tưởng tượng là

quá trình tâm lý khá quan trọng đối với sang tạo nghệ thuật, nhất là hội họa. Hãy trò
chuyện với bé về những sự vật, sự việc cụ thể hằng ngày đang xảy ra quanh bé, hoặc
thử tạo ra những sự vật mới dựa trên những sự vật cũ, hãy nhìn sự vật, sự việc cũ
bằng cách nhìn mới. Phát triển thế giới cảm xúc: Giúp trẻ được trải nghiệm những
cảm xúc khác nhau và mô tả cảm xúc bằng tranh. Khi được xúc cảm chỉ huy, những
bức tranh sẽ “có hồn” hơn, ngay cả khi đó chỉ là những nét vẽ nghuệch ngoạc.
Khuyến khích tích cực: Đừng thờ ơ với bất kỳ nét vẽ nào của con, nhất là khi trẻ
muốn có một lời nhận xét từ người lớn. Hãy nhận xét đúng như bạn cảm nhận và
đừng những lời khen tích cực, tạo cho trẻ một sự phấn chấn, tự tin và muốn được tiếp
tục thể hiện. Cho trẻ đến thăm viện bảo tàng, xem các bức tranh nổi tiếng, kể cho trẻ
nghe những danh họa… Điều này cung cấp kiến thức về hội họa và cổ vũ sự say mê,
khả năng vượt khó của trẻ trên con đường đến với nghệ thuật của mình.
Vậy chúng ta không thể chối bỏ những lợi ích không ngờ mà trẻ được tiếp cận với
mĩ thuật hội họa.

1.Rèn luyện trí nhớ
13


Các nhà tâm lí học cho biết, những bức tranh của trẻ có thể không rõ hình thù
hay ý tưởng gì, nhưng thực ra, đó chính là những gì trẻ lấy lại từ trong trí nhớ,
trong những gì mà trẻ gặp hàng ngày.
Cha mẹ nên khuyến khích việc làm này của trẻ bằng cách đưa ra những lời
khen ngợi, không nên có biểu hiện chê cười hay không quan tâm. Dần dần sẽ tập
cho trẻ có thói quen nhớ lại những sự kiện trong quá khứ, một cách rèn luyện tốt
cho trí nhớ của trẻ.
2.Vẽ giúp não trẻ hoạt động
Khi vẽ, trẻ bắt đầu sử dụng não bộ của mình ở một mức cao hơn những hoạt động bình
thường trong ngày như ăn hoặc xem ti vi. Lúc này, não bắt đầu nhận dạng các màu
sắc, hình dạng và vị trí không gian của sự vật. Hoạt động này rất có lợi cho sự phát

triển trí thông minh ở trẻ.
3.Nâng cao khả năng quan sát
Những bức vẽ của trẻ có thể khó hiểu nhưng nếu quan sát kĩ, bạn sẽ nhận thấy
trong những bức tranh của con có những chi tiết lạ được vẽ rất nổi bật. Các chuyên gia
tâm lý cho rằng đây là sự phản ánh thế giới bên ngoài thông qua bộ nhớ của trẻ.
Trẻ con thường hay có bản tính là tò mò, vì đối với trẻ, những gì nhìn thấy trong
cuộc sống đều luôn có gì đó mới mẻ mà người lớn không để ý. Vì vậy, những bức vẽ
của trẻ em thường được nhiều chuyên gia về hội họa đánh giá là tinh tế hơn của người
lớn.
4.Nâng cao khả năng tưởng tượng
14


Sự nhận thức của trẻ em rất khác biệt so với người lớn. Nếu như người trưởng
thành luôn có những quy tắc để nhìn nhận cuộc sống thì đối với trẻ, những gì xung
quanh là một câu chuyện cổ tích xinh đẹp và đầy màu sắc.
Thêm vào đó, thông qua việc sử dụng màu sắc trong các bức vẽ của mình, trí tưởng
tượng của trẻ càng được thể hiện rõ.
5.Suy nghĩ của trẻ được phát triển đa chiều
Khi bắt tay vào thực hiện một bức vẽ, não của trẻ được kích thích một cách đa
chiều.Việc sử dụng màu sắc và các hình khối giúp trẻ tăng cường bộ nhớ và thúc đẩy
quan sát, nuôi dưỡng trí tưởng tượng. Đó là khả năng tư duy hình ảnh, khả năng và
khả năng sáng tạo mà trẻ sẽ không học được nếu không vẽ.
6.Tranh vẽ là một kênh ngôn ngữ giúp trẻ thể hiện cảm xúc.
Cũng giống như âm nhạc hay khiêu vũ, hội họa thể hiện cảm xúc của con người.
Đó chính là sự biểu hiện cảm xúc cá nhân bên trong. Nhìn vào tranh vẽ, cha mẹ có thể
dễ dàng thấy được tâm trạng và suy nghĩ của con, từ đó hiểu con hơn và có những
phương pháp tốt hơn trong việc dạy bảo trẻ.
7.Phát triển kĩ năng sử dụng đôi bàn tay
Một đôi bàn tay khéo léo thì có thể làm được rất nhiều việc sau này, không chỉ riêng

trong hội họa. Từ những đường nét nguệch ngoạc, không định hướng, bé sẽ dần sử
dụng đôi bàn tay chủ động hơn. Điều này phụ thuộc vào sự phát triển các cơ tay và
não bộ của bé. Theo thời gian, thói quen được hình thành và được thực tập thường
xuyên dưới sự hướng dẫn của người lớn, đôi tay bé sẽ uyển chuyển và tinh tế hơn, đặc
biệt bé sẽ tự tin hơn khi bắt đầu tập viết.

15


Hội họa đối với trẻ là một trò chơi và đây là một trò chơi không bao giờ có kết
thúc.
B/.GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ.
I/.NHỮNG VẤN ĐỀ TỔNG QUÁT CHUNG
"Trẻ em như búp trên cành, biết ăn, biết ngủ, biết học hành là ngoan". Đó là 2 câu
thơ đầy hình ảnh chứa đựng đầy tình yêu thương, sự quan tâm chăm lo của chủ tịch
Hồ Chí Minh lúc sinh thời dành cho trẻ em chứng tỏ vị trí quan trọng của quá trình
phát triển trẻ em đối với tương lai đất nước. Qua nhiều năm tháng, Đảng và Nhà nước
ta vẫn luôn dành sự quan tâm, ưu tiên đặc biệt đối với trẻ em, thế hệ tương lai của đất
nước. Cùng với đó, Chính phủ đã cho ra đời và thực hiện các chương trình, hoạt động
dành cho trẻ em như: Chương trình quốc gia bảo vệ trẻ em giai đoạn 2011 - 2015;
Chương trình hành động quốc gia vì trẻ em giai đoạn 2012-2020. Nhìn vào lĩnh vực
mỹ thuật hội họa, trẻ em bây giờ được quan tâm và đầu tư hơn rất nhiều so với thế hệ
trước. Từ vấn đề định hướng gu thẩm mỹ, gu sáng tạo, cách thức học và dạy vẽ cũng
đã có nhiều chuyển biến tích cực. Các em ngoài những giờ học mỹ thuật trên trường,
nếu có năng khiếu và đam mê thì còn rất nhiều địa điểm để lựa chọn cho đam mê ấy.
II.CÁC BIỆN PHÁP TỔ CHỨC THỰC HIỆN.
1. Đối với các “Nhà”tổ chức cuộc thi
1.1Thành phần ban giám khảo
Cuộc thi nào thì cũng phải có một ban giám khảo để đánh giá và chấm giải. Dĩ
nhiên, uy tín và ảnh hưởng của cuộc thi có một phần phụ thuộc vào thành phần của

ban giám khảo. Cho nên, thành viên ban giám khảo thường là những người có uy tín
về nghề nghiệp hoặc có chức danh cao. Đa phần, họ có con mắt nhìn tinh khi đánh giá
tranh, nhưng có một hạn chế là phần lớn họ không hiểu sâu về tranh thiếu nhi. Giống
như những khách du lịch Châu Âu thường mê mẩn trước những cái cũ kỹ, lạc hậu ở
Việt Nam như xích lô, quang gánh, trâu cày. Ban giám khảo - những người thường có
tay nghề điêu luyện, phong cách đã định hình trong sáng tác thường cũng rất thích thú
16


trước sự hồn nhiên đầy ắp trong tranh các em nhưng lại là cái mà các họa sĩ người lớn
không còn. Tâm trạng này sẽ dẫn đến sự không thiện cảm với những bức tranh bị cho
là "vẽ giống người lớn", "già". Vì vậy , các em vẽ "ngây", "hồn nhiên" dễ thắng.
Ban giam khảo cũng không ngờ rằng điều này đã định hướng cho các thầy cô dạy
vẽ ở nhiều nơi, "rút kinh nghiệm cho cuộc sau" và họ đã đúng. Sau những giải thưởng
tranh thiếu nhi, tôi nghi ngờ khả năng đi tiếp con đường nghệ thuật của các em quen
vẽ "ngây" này. Sự thất bại ở những cuộc thi đối với những em vẽ "khôn", "già giặn"
cũng sẽ làm nhiều em vốn"có quyết tâm theo nghề" dễ nản lòng bỏ cuộc.
Có thể sẽ là không công bằng nếu chỉ đổ lỗi cho ban giám khảo các cuộc thi. Nhìn
lại lịch sử mỹ thuật, những giá trị mỹ thuật truyền thống của chúng ta không nhiều
những cái tinh xảo, kinh điển...mà phần lớn là những cái mộc mạc, giản dị tuy rất tình
cảm và tạo nên cái riêng của Việt Nam như tranh Đông Hồ, như chạm khắc đình làng,
như nét mặt của những con rối nước rất "ngây, mộc", mà không nhiều những cái kỹ
càng, đi đến cùng trong kỹ thuật thể hiện như ở nhiều quốc gia khác. Có lẽ cái dễ
bằng lòng , không kiên trì đi đến cùng trong công việc là đặc điểm của người Việt
Nam chăng. Ban giám khảo thì cũng là người Việt Nam. Nhưng chúng ta không thể
chỉ "ngây". Nếu không cẩn thận, chúng ta sẽ làm mất đi sự phát triển đa dạng của mỹ
thuật thiếu nhi, không tạo được nguồn có chất lượng phong phú cho đầu vào của các
trường nghệ thuật, đồng thời, không rèn luyện được nhiều tính kiên trì, ý chí quyết
tâm trong tìm tòi và sáng tạo. Để khắc phục điều này, rất mong các họa sỹ khi làm
thành viên giám khảo chấm tranh thiếu nhi cần phải thật công bằng, thận trọng và lưu

ý khách quan hơn.
1.2 Thành phần truyền thong và đưa tin
Các cuộc triển lãm tranh của các em thường mở ngắn ngày và cũng chỉ phục vụ
được cho các em quanh khu vực, các em ở xa không thể đến xem. Những bức tranh
đẹp không được nhiều người biết đến.Các hoạt động trong cuộc thi tuy được báo chí
đưa tin, nhưng tất cả chỉ đăng ảnh quan chức khai mạc triển lãm chứ không đăng
tranh của các em. Có một vài báo đăng thì chỉ một hai bức ví dụ. Không được tiếp xúc
17


với nhiều tranh đẹp là một sự hạn chế rất lớn.Trong khi đó ở thời đại này công nghệ
thông tin đã phổ biến rộng rãi.
Chính từ những trăn trở đó mà tôi mong muốn có riêng một trang BLOG về Mỹ
thuật dành cho thiếu nhi,ở đó “tập hợp” những tác phẩm của các cuộc thi, giúp các em
và các bạn đồng nghiệp có thêm thông tin,thêm tư liệu cho việc dạy học và học mỹ
thuật của thầy trò, nhất là ở các vùng xa các trung tâm đô thị, đồng thời tạo điều kiện
được nhiều người thưởng thức nghệ thuật của thiếu nhi
2.Phát động và tổ chức các cuộc thi vẽ tranh
2.1.Phát động và tổ chức trong toàn Tỉnh
Trong nhiều năm trở lại đây qua theo dõi nắm bắt tình hình.Tôi thấy các phong
trào thi vẽ tranh chủ yếu được phát động, tổ chức ở các trường,cụm trường trong
thành phố tổ chức thường niên và có quy mô còn ở các huyện,xã thì có phần mờ nhạt
thậm chí là không có. Đó là điều thiệt thòi đối với những trẻ ở vùng sâu,vùng xa.Vậy
nên chăng các cuộc thi vẽ tranhh của các em thiếu nhi cần được phát động khắp
“ cộng đồng dân cư” ở cơ sở. Để rồi tập trung tổ chức thi ở một địa điểm trong
tỉnh( điều này rất nhiều tỉnh khác đã làm được). Đây là cơ hội để các em giao lưu, trao
đổi, học hỏi kinh nghiệm để phát huy năng khiếu hội họa của mình trong thể hiện ý
tưởng. Bên cạnh đó chất lượng các tác phẩm cũng đa dạng ,có phong cách riêng, biệt
lập, sáng tạo, không trùng lấp về bố cục, ý tưởng tránh được sự “một màu” trong cuộc
thi.

2.2 Phát động và tổ chức trong nhà trường
Trong một năm học xuyên suốt, có rất nhiều dịp kỷ niệm các ngày Về chất
lượng, đa số các họa sĩ đã có nhiều cố gắng tạo cho mình phong cách riêng, biệt lập,
sáng tạo, không trùng lấp về lẽ lớn như: kỷ niệm Tết độc lập 2-9, kỷ niệm ngày Nhà
giáo Việt nam 20-11, kỷ niệm ngày thành lập quân đội nhân dân Việt nam và quốc
phòng toàn dân 22-12, kỷ niệm ngày giải phóng miền nam và thống nhất đất nước 304…..Ngoài các hoạt động thi đua học tốt và dạy tốt thì đây cũng là dịp để tổ chức các
cuộc thi vẽ tranh thiếu nhi và cũng tạo thành hoạt động truyền thống hàng năm và là
18


sân chơi bổ ích, thiết thực, để các em thiếu nhi tập hợp về sân chơi đầy sắc màu này
thể hiện năng khiếu hội họa của mình. Thông qua hội thi vẽ tranh cũng để nhằm góp
phần bồi dưỡng tư duy thẩm mỹ, sáng tạo, giáo dục tình yêu quê hương, đất nước, gia
đình, tình làng nghĩa xóm. Đồng thời, để tạo điều kiện các em thể hiện ý tưởng của
mình về quyền trẻ em, về ý thức bảo vệ môi trường và góp phần nâng cao nhận thức
của công chúng về quyền trẻ em, để thực hiện tốt phong trào xây dựng một cộng đồng
tốt đẹp cho trẻ em. Qua hội thi phát hiện những em có năng khiếu để bồi dưỡng, đồng
thời tuyển chọn những tác phẩm xuất sắc để triển lãm và tham gia các cuộc thi của
Hội đồng Đội Trung ương,cuộc thi của Phòng giáo dục tổ chức,cũng như duy trì
phong trào thiếu nhi vẽ tranh trong toàn trường.
Cho dù trong thời gian nào, nhà trường cũng vừa phát động phong trào thi vẽ nhà
trường cũng đã thông báo rộng rãi đến các em học sinh trong buổi chào cờ thứ hai đầu
tuần, trong các giờ mỹ thuật và dán thể lệ cuộc thi tại bảng tin của trường. Nhà trường
cũng tạo điều kiện tối đa cho các em tham gia cuộc thi. Cô và trò thường xuyên có
những cuộc trao đổi về bài vẽ. Tuy nhiên, chúng ta không định hướng về nội dung học
sinh phải vẽ như thế nào và vẽ gì, mà chỉ đóng vai trò gợi mở, để các em tự do thể
hiện khả năng cũng như trí tưởng tượng của mình.

19

3.Các hình thức tổ chức thực hiện
3.1 Tổ chức theo hình thức thi cá nhân
Từ góc độ của một người làm giáo dục, là giáo viên Mỹ thuật tôi cũng cho rằng
các cuộc thi vẽ tranh là một trong những hoạt động giúp trẻ có những bước phát triển
toàn diện về tư duy và kỹ năng. Ban đầu, có thể đó chỉ là những nét vẽ đơn giản.
Nhưng sau đó sẽ rèn cho trẻ em tính kiên trì để hoàn thành một công việc. Cụ thể ở
đây chính là việc hoàn thành một bức tranh. Thêm vào đó, màu sắc sẽ tạo ra cảm xúc
của trẻ đối với thế giới xung quanh.

3.2 Tổ chức hình thức thi theo nhóm,tập thể
Ngoài ra, vẽ tranh cũng chính là thể hiện của học sinh về đường nét, màu sắc, sử
dụng ngôn ngữ tạo hình để diễn tả nội dung qua việc sắp xếp các hình ảnh. Không
những thế, môn mỹ thuật tạo hình còn giúp rèn giũa kỹ năng làm việc theo nhóm,
khuyến khích sự hợp tác.
20


Khi nhiều học sinh cùng nhau vẽ nên một bức tranh, các em sẽ giúp nhau phát
triển tư duy sáng tạo, cùng thảo luận với nhau để tạo nên sự hài hòa tổng thể cho bức
tranh.
3.3 tổ chức triển lãm
Kết thúc mỗi cuộc thi các em đều được "quyền" treo tranh triển lãm như các
họa sĩ thực thụ, lợi ích của các triển lãm nhí này là phần vừa động viên khích lệ thành
quả học tập sáng tác của các em, phần là dịp để các em giao lưu vui chơi mà vẫn học
theo cách riêng đồng thời phụ huynh cũng đánh giá đúng khả năng của con em mình,
là một sự gợi ý chất lượng đối với các phụ huynh mong muốn cho con em mình đi
học vẽ với những tiêu chí rất thực tế và tích cực.

21

III. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC
1.1 Kết quả đạt được trong trường học
Qua một thời gian dạy học và kết hợp với đề xuất về các cuộc thi trong nhà
trường. Tôi đã lên kế hoach tổ chức các cuộc thi như một hình thức dạy học và nhận
thấy phong trào thi vẽ tranh đã có hiệu quả, học sinh rất hứng thú với các hoạt động
mỹ thuật trong nhà trường. Đó là niềm vui không gì sánh bằng đối với tôi.Chính vì
thế hàng năm các cuộc thi vẽ tranh trong trường tôi diễn ra rất sôi nỏi và hiệu quả.
Kết quả thi vẽ tranh giữa các lớp trong khối 1.

22


Kết quả thi vẽ tranh giữa các lớp trong khối 2.

Kết quả thi vẽ tranh giữa các lớp trong khối 3.

Kết quả thi vẽ tranh giữa các lớp trong khối 4.
23


Kết quả thi vẽ tranh giữa các lớp trong khối 5.

24


Thông qua những cuộc thi vẽ như thế này mới thấy được học sinh thật sự thân
thiện gần gũi.Luôn say mê tìm tòi, khám phá,trải nghiệm.Điều mà không môn học
nào cũng mang đến cho các em được.

Sau mỗi cuộc thi, những tác phẩm của học sinh được triển lãm và treo ở các dọc
hành lang lớp học hoặc ở cầu thang hay chính trong lớp học của các em.Điều đó làm
cho các em vô cùng thích thú khi ngày nào cũng có thể nhìn thấy những tác phẩm
nghệ thuật của chính mình tạo ra.
Tranh treo dọc hành lang lớp học

Tranh treo trong lớp học

1.2 Kết quả đạt được trong Thành phố
Thành tích đạt được trong các cuộc thi vẽ tranh do Nhà thiếu nhi Tỉnh Gia lai phối
hợp với Phòng Giáo dục và Đào tạo tổ chức.

Năm học
2009-2010
2010-2011
2011-2012
2012-2013

Giải A
1

Đạt giải
Giải B Giải C
1
1
1
1
1
1
1

Tổng cộng
Giải kk
1
1
1

3
3
2
2
25