”Các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi xả rác không đúng nơi quy định của người dân tại thành phố Hồ Chí Minh”. (ĐỀ TÀI NCKH GIẢI NHÌ CẤP BỘ 2016)

NHẬN XÉT
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
TP. HCM, ngày

tháng

năm

i

MỤC LỤC
---------DANH MỤC BẢNG ..................................................................................................v
DANH MỤC BIỂU ĐỒ.............................................................................................vi
DANH MỤC HÌNH...................................................................................................vi
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ...................................................................................vii
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU....................................1
1.1

Lý do chọn đề tài ...............................................................................................1

1.2

Tổng quan về lịch sử nghiên cứu.......................................................................3

1.3

Vấn đề nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu.........................................................4

1.3.1

Vấn đề nghiên cứu ......................................................................................4

1.3.2

Câu hỏi nghiên cứu .....................................................................................4

1.4

Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................4

1.4.1

Mục đích của đề tài .....................................................................................4

1.4.2

Nhiệm vụ của đề tài ....................................................................................4

1.5

Đối tượng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu và khách thể nghiên cứu ..............5

1.5.1

Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu............................................5

1.5.2

Đối tượng khảo sát......................................................................................6

1.6

Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................6

1.7

Tính mới và những đóng góp của đề tài: ...........................................................7

1.7.1

Tính mới và tính sáng tạo của đề tài ...........................................................7

1.7.2

Những đóng góp của đề tài .........................................................................8

1.7.3

Ý nghĩa khoa học ........................................................................................8

1.7.4

Ý nghĩa thực tiễn.........................................................................................9

1.8

Kết cấu đề tài .....................................................................................................9

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ......................11


ii

2.1

Một số khái niệm cơ bản .................................................................................11

2.1.1

Khái niệm về người dân............................................................................11

2.1.2

Khái niệm rác và phân loại rác: ................................................................11

2.1.3

Khái niệm về hành vi ................................................................................13

2.1.4

Khái niệm hành vi xả rác không đúng nới quy định.................................14

2.1.5

Pháp luật với hành vi xả rác nơi công cộng ..............................................14

2.2

Cơ sở lý thuyết.................................................................................................17

2.2.1

Thuyết lựa chọn duy lý .............................................................................19

2.2.2

Thuyết hành vi dự định .............................................................................20

2.2.3

Thuyết công bằng thủ tục..........................................................................23

2.2.4

Thuyết công bằng thủ tục tại Anh.............................................................29

2.3

Mô hình nghiên cứu đề xuất ............................................................................31

2.3.1

Thái độ (THD) ..........................................................................................31

2.3.2

Chuẩn chủ quan (CCQ).............................................................................32

2.3.3

Nhận thức kiểm soát hành vi (KHV) ........................................................32

2.3.4

Nhận thức về môi trường (NMT)..............................................................32

2.3.5

Nguy cơ xử phạt (NXP) ............................................................................33

2.3.6

Hành vi xả rác (HVI) ................................................................................33

CHƯƠNG 3: THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ............................................................35
3.1

Quy trình nghiên cứu .......................................................................................35

3.2

Nghiên cứu sơ bộ.............................................................................................36

3.2.1

Nghiên cứu định tính ................................................................................36

3.2.2

Nghiên cứu định lượng sơ bộ....................................................................36

3.3

Xây dựng và phát triển thang đo......................................................................36

3.4

Nghiên cứu chính thức.....................................................................................37

3.4.1

Thiết kế mẫu nghiên cứu...........................................................................37


iii

3.4.2

Thu thập dữ liệu ........................................................................................39

3.4.3

Phương pháp xử lý và phân tích dữ liệu ...................................................39

CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .............................................................45
4.1

Tổng quan hành vi xả rác người dan tại TPHCM hiện nay.............................45

4.2

Thông tin về mẫu nghiên cứu ..........................................................................47

4.3

Kiểm định chất lượng thang đo .......................................................................48

4.4

Kết quả EFA biến độc lập................................................................................50

4.5

Kết quả EFA biến phụ thuộc ...........................................................................51

4.6

Phân tích hồi quy .............................................................................................52

4.6.1

Kiểm định tương quan ..............................................................................53

4.6.2

Phân tích hồi quy các yếu tố độc lập ảnh hưởng đến hành vi...................54

4.5. Phân tích sự khác biệt hành vi với các đặc điểm cá nhân................................60
4.6

Kiếm định giá thuyết trung bình tổng thể........................................................63

4.7

Kết quả nghiên cứu định tính mở rộng ............................................................64

4.8

Thảo luận kết quả nghiên cứu..........................................................................66

CHƯƠNG 5: HÀM Ý CHÍNH SÁCH VÀ KẾT LUẬN ......................................70
5.1

Tổng hợp kết quả nghiên cứu ..........................................................................70

5.1.1

Kết quả đo lường và ý nghĩa.....................................................................70

5.1.2

Kết quả về sự khác biệt cá nhân đến hành vi ............................................70

5.2

Hàm ý chính sách ............................................................................................71

5.2.1

Tuyên truyền và giáo dục cho sự hình thành ý thức của học sinh – sinh

viên, thanh thiếu niên và mọi người: .....................................................................71
5.2.2

Nâng cao nhận thức môi trường: ..............................................................76

5.2.3

Nâng cao quản lý giám sát từ phía nhà nước ............................................77

5.3

Đề xuất phân bổ và bố trí thùng rác nơi công cộng.........................................80

5.4

Kết luận chung.................................................................................................83


iv

5.4.1

Hạn chế đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo..........................................83

5.4.2

Kết luận.....................................................................................................84

DANH MỤC THAM KHẢO....................................................................................I
PHỤ LỤC 1 ............................................................................................................IV
PHỤ LỤC 2 ............................................................................................................VI
PHỤ LỤC 3 .........................................................................................................VIII
PHỤ LỤC 4 .............................................................................................................X
PHỤ LỤC 5 ............................................................................................................XI

PHỤ LỤC 6 ..........................................................................................................XII
PHỤ LỤC 7 .........................................................................................................XIII
PHỤ LỤC 8 .........................................................................................................XIV


v

DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1: Các biến quan sát đo lường “Thái độ - THD” .....................................................36
Bảng 3.2: Các biến quan sát đo lường “Chuẩn chủ quan - CCQ” .......................................36
Bảng 3.3: Các biến quan sát đo lường “Kiểm soát hành vi - KHV”....................................37
Bảng 3.4: Các biến quan sát đo lường “Nhận thức về môi trường – NMT”........................37
Bảng 3.5: Các biến quan sát đo lường “Nguy cơ xử phạt - NXP”.......................................37
Bảng 3.6: Các biến quan sát đo lường “Hành vi - HVI”......................................................37
Bảng 3.7: Thống kê các trường hợp tương quan..................................................................41
Bảng 4.1: Thống kê thông tin mẫu khảo sát ........................................................................47
Bảng 4.2: Kết quả Cronbach alpha các yếu tố trong mô hình nghiên cứu...........................48
Bảng 4.3: Kết quả Cronbach alpha các yếu tố trong mô hình nghiên cứu...........................49
Bảng 4.4: Ma trận xoay nhân tố các biến độc lập ................................................................50
Bảng 4.5: Ma trận xoay nhân tố biến phụ thuộc HVI ..........................................................51
Bảng 4.6: Ma trận tương quan .............................................................................................53
Bảng 4.7: Phương pháp sử dụng trong mô hình (HVI)........................................................54
Bảng 4.8: Chỉ tiêu đánh giá độ phù hợp của mô hình (HVI) ...............................................55
Bảng 4.9: Kiểm định độ phù hợp của mô hình (HVI) .........................................................55
Bảng 4.10: Bảng ANOVA theo phương pháp Stepwise......................................................55
Bảng 4.11: Các mô hình kết quả hôi quy .............................................................................56
Bảng 4.12: Hệ số hồi quy (HVI) ..........................................................................................56
Bảng 4.13: Kết luận các giả thuyết các yếu tố tác động đến hành vi...................................60
Bảng 4.14: Thống kê trung bình hành vi theo giới tính .......................................................60
Bảng 4.15: Kết quả Independent Samples Test so sánh hành vi theo giới tính ...................60

Bảng 4.16: Thống kê trung bình hành vi theo tình trạng hôn nhân ....................................61
Bảng 4.17: Kết quả Independent Samples Test so sánh theo tình trạng hôn nhân ..............61
Bảng 4.18: Kết quả Independent Samples Test so sánh theo nơi sinh ra và lớn lên............61
Bảng 4.19: Thống kê trung bình hành vi theo nới sinh ra và lớn lên..................................62
Bảng 4.20: Thống kê mô tả theo nghành nghề ....................................................................62
Bảng 4.21: Kiểm tra tính đồng nhất của chênh lệch ............................................................62
Bảng 4.22: ANOVA.............................................................................................................62
Bảng 4.23: Thống kê mô tả hành vi theo độ tuổi ................................................................63
Bảng 4.24: Kiểm tra tính đồng nhất của chênh lệch ............................................................63
Bảng 4.25: ANOVA.............................................................................................................63
Bảng 4.26: Giá trị trung bình mẫu nghiên cứu của các khái niệm.......................................64


vi
Bảng 4.27: So sánh giá trị trung bình mẫu nghiên cứu của các khái niệm với giá trị trung
bình của thang đo (µ0=3)......................................................................................................64
Bảng 4.28: Bảng tóm tắt kết quả thảo luận nhóm và phỏng vấn sâu mở rộng ....................65
Bảng 5.1 Đề xuất ở từng mức độ năng lực mỗi thùng rác ...................................................81

DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 4.1: Lượng phát sinh CTR đô thị của một số tỉnh, thành phố qua các năm 20052010......................................................................................................................................45
Biểu đồ 4.2: Biểu đồ tần số phần dư chuẩn hóa (HVI) ........................................................58
Biểu đồ 4.3: Biểu đồ phần dư phân tán (HVI) .....................................................................59
Biểu đồ 4.4: Biểu đồ P-P và Q-Q khảo sát phân phối chuẩn của phần dư (HVI)................59

DANH MỤC HÌNH
Hình 2.1: Mô hình thuyết hành động hợp lý (TRA) .................................................18
Hình 2.2: Mô hình các bước tiến hành để ra một quyết định phức tạp.....................20
Hình 2.3: Mô hình thuyết hành vi dự định (TPB) ....................................................21
Hình 2.4: Mô hình thuyết công bằng thủ tục giữa nghĩa vụ tuân thủ và đạo đức.....26

Hình 2.5: Mô hình thuyết Công bằng thủ tục theo Sunshine & Tyler......................27
Hình 2.6: Mô hình thuyết công bằng thủ tục trong việc tuân thủ pháp luật .............28
Hình 2.7: Mô hình thuyết công bằng thủ tục đối với cảnh sát tại Anh và xứ Wales 30
Hình 2.8: Mô hình nghiên cứu do nhóm tác giả đề xuất...........................................31
Hình 5.1: Ví dụ về năng lực cấp độ 3 .......................................................................82
Hình 5.2: Ví dụ về năng lực cấp độ 1 .......................................................................82
Hình 5.3: Ví dụ về cách phân bổ thùng rác ở các trọng điểm...................................83


vii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT


TỪ VIẾT TẮT
ANOVA

TIẾNG ANH

TIẾNG VIỆT

Analysis of Variance

Phân tích phương sai

BVMT

Bảo vệ môi trường

CBCC

Cán bộ công chức

CCQ

Chuẩn chủ quan

EFA

Exploratory Factor
Analysis

Phân tích nhân tố khám phá

HSSV

Học sinh sinh viên

HV

Hành vi

KHV

Nhận thức kiểm soát hành vi

KMO

Kaiser-Meyer-Olkin

Chỉ số được dùng để xem xét sự
thích hợp của phân tích nhân tố

NMT

Nhận thực về môi trường

NXP

Nguy cơ xử phạt

PTTH

Phổ thông trung học

SPSS

Statistical Package for
the Social Sciences

Phần mềm xử lý số liệu và thống kê

THD

Thái độ

TP.HCM

Thành phố Hồ Chí Minh

TRA

Theory of Reasoned
Action

Thuyết hành động hợp lý


viii

VIF

Variance inflation
factor

Hệ số phóng đại phương sai


1

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
1.1 Lý do chọn đề tài
Ngày nay, trên thế giới, môi trường đang là vấn đề được quan tâm hàng đầu. Ở
các quốc gia tiên tiến, vấn đề giữ gìn vệ sinh môi trường rất được chú trọng nên việc
xả rác và nước thải bừa bãi hầu như không còn nữa. Người dân được giáo dục rất kỹ
về ý thức bảo vệ môi trường sống xanh – sạch – đẹp. Tuy nhiên đáng buồn thay tại
Việt Nam vấn đề xả rác không đúng nơi quy định (sau đây gọi tắt là hành vi xả rác) đã
và đang xuất hiện nhan nhạn trên đường phố, từ thành thị đến nông thôn, ở mọi lúc
mọi nơi. Hiện tượng không giữ gìn vệ sinh đường phố có rất nhiều biểu hiện nhưng
phổ biến nhất là vứt rác ra đường hoặc nơi công cộng . Ăn xong một que kem hay một

chiếc kẹo, người ta vứt que, vứt giấy xuống đất . Uống xong một lon nước ngọt hay
một chai nước suối, hầu hết mọi người sẽ vứt lon, vứt chai ngay tại chỗ mặc dù thùng
rác để cách đó rất gần. Hay khi đi ăn hàng quán, mặc dù đã để sẵn một thùng rác nhỏ
dưới bàn ăn của mỗi người nhưng khi dùng xong giấy ăn hoặc tăm tre, rất nhiều người
thản nhiên vứt xuống nền nhà. Khá dễ để chứng kiến cảnh người ngồi trên xe gắn máy
vứt giấy gói thức ăn hay ném vỏ hộp sữa họ mới vừa uống xong ra đường. Cũng như
vậy với tình trạng người ngồi trên xe ô tô, nhất là xe buýt, xe du lịch, người ta cũng
vứt rác ra đường qua cửa sổ hay thậm chí còn khạc nhổ ngay trên xe. Các gia đình
sống dọc hai bên đường đều mang túi rác ra đường vứt.
Nhiều chuyên gia môi trường thế giới đã đưa ra ước tính: khi tốc độ phát triển
kinh tế tăng 2 lần, nếu không có các giải pháp BVMT thích đáng thì mức độ ô nhiễm
môi trường sẽ tăng lên 4 lần. Trong 20 năm qua, nước ta trong quá trình công nghiệp
hóa, đô thị hóa rất mạnh mẽ, đặc biệt là hoạt động xây dựng và giao thông đô thị diễn
ra rất sôi động ở các đô thị, chúng thải ra rất nhiều chất ô nhiễm môi trường. Nhưng
nhờ có đẩy mạnh hoạt động BVMT ở các đô thị, nên mức độ ô nhiễm không khí đô thị
ở nước ta chỉ tăng lên khoảng 20% sau 10 năm.
Thành phố Hồ Chí Minh là một trong những thành phố lớn của Việt Nam, cũng
là bộ mặt của nước Việt Nam, thành phố phải có những chủ trương chính sách để
nhằm đứng đầu trong việc bảo vệ môi trường, giữ gìn vệ sinh nơi công cộng, giữ cái
nhìn tốt của những du khách nước ngoài với nước mình. Mặc dù đã có nhiều biện pháp
được áp dụng như biển cấm đổ rác, bài trí nhiều thùng rác nơi công cộng…nhưng hiện


2

tượng xả rác bừa bãi vẫn có thể bất gặp ở bất cứ đâu trên thành phố. Trên mỗi con
đường ở thành phố chúng ta dễ dàng bắt gặp xác chuột và rác bẩn ném ra ngoài đường,
làm cho lề đường cũng như mặt đường trông rất dơ bẩn. Cứ một đoạn đường dài
khoảng độ 50 km mà rác bẩn hai bên đường không có nơi nào mà không có. Ngoại trừ
những nơi đồng ruộng không có người ở thì khá sạch sẽ, có nghĩa là rác bẩn ít. Còn

chỗ nào đông người là chỗ đó bẩn thỉu nhất. Sau khi có hội chợ, đêm giao thừa hay các
dịp lễ thì số lượng rác để lại rất nhiều.
Về tác hại, chỉ cần chú ý đôi chút thì ai cũng có thể nhận ra hành vi tưởng chừng
như nhỏ nhặt ấy đã ảnh hưởng đến cuộc sống như thế nào. Đầu tiên, xả rác ảnh hưởng
trực tiếp đến mĩ quan đô thị. Có những nơi để bảng khu phố văn hóa nhưng vẫn có cỏ
dại um tùm, rác rến ngổn ngang. Các công viên, bờ sông vốn là nơi thư giản, tập thể
dục của nhiều ông bà cô bác nay đầy rác thải, dòng sông đen ngòm với hình ảnh rác
trôi lềnh bềnh cùng mùi hôi thối bốc lên nồng nặc khiến chẳng ai muốn đến. Đâu chỉ
vậy, việc xả rác còn ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe con người. Môi trường hôi thối và
ô nhiễm nguồn nước đã góp phần gây ra các bệnh về đường ruột. Những hàng quán
ven đường cạnh những bãi rác chính là điều kiện thuận lợi cho giun sán phát triển. Các
bãi rác chính là nơi lí tưởng cho ruồi muỗi phát triển, gây ra các bệnh như sốt xuất
huyết, sốt rét. (Bình Nguyên, 2013).
Tình hình xả rác nơi công cộng không còn là một đề tài mới được nêu ra cho sự
chú ý của xã hội, mà nó đã là một vấn đề rất nghiêm trọng cần được sư quan tâm của
cả cộng đồng. Để ngăn được sự gia tăng của rác thải là điều không thể nhưng chúng ta
có thể hạn chế việc xả rác bừa bãi. Vì lý do này nên chúng tôi xin phép chọn đề
tài: ”Các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi xả rác không đúng nơi quy định của
người dân tại thành phố Hồ Chí Minh”. Nghiên cứu sẽ tìm ra nguyên nhân dẫn đến
việc xả rác thải bừa bãi và đưa ra các biện pháp khắc phục tình trạng này nhằm biến
thành phố Hồ Chí Minh thành một thành phố xanh-sạch-đẹp, luôn là điểm đến thu hút
đối với khách du lịch trong và ngoài nước.
1.2 Tổng quan về lịch sử nghiên cứu
Một số đề tài có sự liên quan đến bài nghiên cứu mà nhóm tác giả lấy làm tài liệu
tham khảo như sau:
 Đề tài nghiên cứu: “Understanding Factors of Littering Behaviourin
Australia” của nhóm tác giả Emma Williams, Rob Curnow và Peter Streker


3

(Tạm dịch là: hiểu được những nhân tố ảnh hưởng đến hành vi xả rác của Úc).
Đề tài nghiên cứu này xây dựng dựa trên thuyết hành vi nhưng có sự pha trộn
giữa các nhóm, đề tài này đưa ra những mô hình lý thuyết và những khái niệm
mag tính mới giúp nhóm tác giả định hình nên mô hình nghiên cứu của mình.
 Đề tài nghiên cứu: “Rapid Evidence Review of Littering Behaviour and AntiLitter Policies” của tác giả Brook Lyndhurst (Tạm dịch là: Những bằng chứng
phản ánh tốc độ xả rác nhanh chóng và những chính sách chống lại xả rác của
chính phủ). Đề tài đã củng cố lại các bằng chứng hiện có xung quanh hành vi xả
rác bừa bãi và cung cấp một bản tóm tắt nhửng tài liệu, những biện pháp có thể
sử dụng để hạn chế những hành vi thiếu ý thức của người dân và bài nghiên cứu
xây dựng thành công dựa trên thuyết hành vi, tuy nhiên đề tài còn hạn chế về
mặt nghiên cứu mở rộng, các yếu tố đưa vào không thay đổi và giữ nguyên mô
hình nghiên cứu trước đó.
 Đề tài nghiên cứu: “Các yếu tố tác động đến hành vi vứt rác bừa bãi của sinh
viên Thành phố Hồ Chí Minh” của nhóm tác giả Nguyễn Ngọc Châu Anh,
Trần Lê Quân, Đinh Xuân Trình (Khoa Quản trị kinh doanh – ĐH Tài chính –
Marketing) chỉ nghiên cứu về một nhóm đối tượng nhỏ là sinh viên tại Thành
phố Hồ Chi Minh, đặt cơ sở cho nhóm tác giả mở rộng phạm vi đối tượng
nghiên cứu là người dân đang sinh sống tại Thành phồ Hồ Chí Minh. Qua đó có
thể mở rộng được các tác động ảnh hưởng đến hành vi xả rác nơi công cộng
không chỉ trong bộ phận sinh viên mà là toàn thể người dân.
 Luận văn thạc sỹ: “Hành vi xả rác của người dân đô thị thành phố Hà Nội
(nghiên cứu trường hợp tại quận Hoàn Kiếm, Hà Nội)” của tác giả Nguyễn
Thị Ngọc Anh, trường ĐH Khoa Học Xã Hội và Nhân Văn, ĐHQG Hà Nội.
Đây là đề tài nghiên cứu theo hướng định lượng, đề tài đã khái quát rõ nét về
một số quan điểm của tác giả dựa trên khảo sát thực tế, tuy nhiên đề tài có
nhược điểm là nội dung bảng khảo sát chỉ xây dựng trên định tính của chính tác
giả không dựa trên mô hình nghiên cứu cụ thể, mặc dù trong phần cơ sở lý luận
tác giả đã đưa ra một số mô hình dựa trên thuyết hành vi.

4

1.3 Vấn đề nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu
1.3.1 Vấn đề nghiên cứu
Nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường và đó là trách
nhiệm của toàn xã hội, là nghĩa vụ của mọi người dân, nhóm tác giả sẽ tiến hành khảo
sát các yếu tố dẫn đến hành vi xả rác của người dân TP.HCM.
1.3.2 Câu hỏi nghiên cứu
Những yếu tố nào sẽ tác động đến hành vi xả rác, tác động như thế nào đến hành
vi xả rác của người dân tại TPHCM?
Làm thế nào nhằm giảm thiểu hành vi xả rác bừa bãi của người dân TPHCM hiện
nay?
1.4 Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
1.4.1 Mục đích của đề tài
Mục đích chính của bài nghiên cứu nhằm tìm hiểu hành vi xả rác nơi công cộng của
người dân sinh sống tại thành phố Hồ Chí Minh dựa trên các thuộc tính đại diện như
giới tính, tuổi, trình độ học vấn, nghề nghiệp. Thông qua khảo sát và nghiên cứu một
cách có hệ thống để đưa ra những đánh giá có cở sở khoa học và thực tiễn, nhằm nâng
cao ý thức bảo vệ môi trường, giảm thiểu hành vi xả rác bừa bãi nơi công cộng của
người dân tại thành phố.
Xác định và đánh giá mức độ tác động của từng yếu tố ảnh hưởng đến hành vi xả
rác nơi công cộng của người dân tại thành phố Hồ Chí Minh.
1.4.2 Nhiệm vụ của đề tài
Để thực hiện được những mục tiêu trên, đề tài cần có những nhiệm vụ sau:
 Phân tích cơ sở lý luận và thực tiễn nhằm tìm hiểu hành vi xả rác của người dân
tại thành phố.
 Phân tích, đánh giá tác động của từng yếu tố dựa trên phương pháp định tínhvà từ
đó hiệu chỉnh lại mô hình phù hợp với thực tế.
 Phân tích thực trạng nhận thức, thái độ, hành vi xả rác của người dân

 Đề xuất những giải pháp góp phần giảm thiểu hành vi xả rác bừa bãi của người
dân thành phố Hồ Chí Minh.


5

1.5 Đối tượng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu và khách thể nghiên cứu
1.5.1 Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
1.5.1.1 Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của nhóm chính là những yếu tố liên quan đến thông tin cá
nhân của người được khảo sát. Trước hết, nhóm bàn bạc và quyết định sẽ thu thập
những thông tin về các yếu tố khác nhau mà nhóm nghĩ có thể sẽ ảnh hưởng đến hành
vi xả rác của người dân tại TPHCM và sử dụng thông số kiếm được từ các đối tượng
khảo sát để phân tích xem liệu những yếu tố này có ảnh hưởng tới hành vi xả rác nơi
công cộng hay không. Những yếu tố này bao gồm:
 Thái độ
 Chuẩn chủ quan
 Nhận thức kiểm soát hành vi
 Nhận thức về môi trường
 Nguy cơ xử phạt
Nhóm quyết định lựa chọn những yếu tố này vì đây là yếu tố khá phổ biến, có thể
lấy được từ đối tượng khảo sát mà không quá cá nhân và khó nói, đồng thời đây cũng
là yếu tố quan trọng có thể liên quan trực tiếp đến tâm lý cũng như hành vi của đối
tượng được khảo sát .
1.5.1.2

Phạm vi nghiên cứu

Về không gian: Phạm vi nghiên cứu của đề tài giới hạn trong địa bàn TPHCM,
cụ thể nhóm sẽ đi khảo sát 5 con đường trong các quận như Quận 1, Quận 4, Quận 7

và quận Tân Bình. Nhóm chọn đường Nguyễn Thị Minh Khai trên quận 1 vì quận 1 là
quận trung tâm của thành phố, tập trung nhiều tầng lớp tri thức, tụ điểm tham quan ăn
uống của người dân và nhiều khách du lịch; đường Nguyễn Tất Thành ở quận 4 vì
quận 4 có nhiều quán ăn, nhiều dân địa phương sinh sống; đường Nguyễn Văn Linh
quận 7 tập trung nhiều người có thu nhập cao và ổn định; 2 con đường Hoàng Văn Thụ
và Trường Chinh quận Tân Bình có nhiều sinh viên sinh sống và học tập nên thiết nghĩ
tất cả quận này có thể làm đại diện cho thành phố Hồ Chí Minh và cho mẫu có độ tin
cậy cao.
Về thời gian: Thời gian nghiên cứu của đề tài bắt đầu từ tháng 01 năm 2016 đến
tháng 08 năm 2016.


6

1.5.2 Đối tượng khảo sát
Đối tượng khảo sát (Khách thể nghiên cứu) là người dân tại bốn quận trong
TPHCM. Các đối tượng được khảo sát về các thông tin khác nhau như giới tính (nam
và nữ), tình trạng hôn nhân (đã kết hôn hay còn độc thân), nghề nghiệp (học sinh sinh
viên hay công nhân viên), các độ tuổi (dưới 20 tuổi, từ 20 đến 30 tuổi, trên 30 tuổi) và
cuối cùng là nơi sinh ra và lớn lên, cụ thể gồm 2 nhóm:
 Nhóm thứ nhất: Những người đang học tập, làm việc, sinh ra và lớn lên tại
TPHCM.
 Nhóm thứ hai: Những người đang học tập, làm việc tại TPHCM nhưng sinh ra
và lớn lên tại các tỉnh khác.
1.6 Phương pháp nghiên cứu
Để giúp cho việc tìm hiểu cũng như nghiên cứu về đề tài những yếu tố ảnh
hưởng đến hành vi xả rác của người dân tại thành phố Hồ Chí Minh, cần sử dụng
những phương pháp sau:
Nghiên cứu sơ bộ: Nhóm thực hiện nghiên cứu sơ bộ bằng hai phương pháp
chính: phương pháp nghiên cứu định tính (bằng kĩ năng thảo luận nhóm tập trung) và

nghiên cứu định lượng (bằng kỹ năng thiết kế bảng khảo sát bằng dữ liệu được thu
thập trong cùng thời điểm, nghiên cứu thực nghiệm thông qua các biến). Thông tin thu
thập từ nghiên cứu định tính nhằm khám phá, điều chỉnh, bổ sung các thang đo thành
phần ảnh hưởng đến hành vi xả rác của người dân tại TPHCM. Nghiên cứu định lượng
sơ bộ được thực hiện bằng kỹ thuật phỏng vấn trực tiếp người dân tại TPHCM thông
qua bảng câu hỏi chi tiết. Thông tin từ nghiên cứu định lượng sơ bộ nhằm sàng lọc các
biến quan sát dùng để đo lường các khái niệm thành phần ảnh hưởng tới hành vi xả rác
của người dân. Phương pháp được sử dụng trong nghiên cứu định lượng sơ bộ bao
gồm: Phương pháp kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha và phân tích nhân tố khám
phá EFA thông qua công cụ chính là phần mềm SPSS.
Nghiên cứu chính thức: Được thực hiện thông qua phương pháp định lượng, dùng
kỹ thuật thu thập thông tin bằng phỏng vấn trực tiếp 600 người dân đang sống và làm
việc tại TPHCM. Nghiên cứu sử dụng thống kê suy diễn phân tích kết quả thu thập từ
mẫu. Thông tin thu thập từ nghiên cứu định lượng này đầu tiên sẽ sàng lọc các biến
quan sát không đạt chất lượng (biến rác) sử dụng hệ số độ tin cậy Cronbach’s Alpha và
phân tích nhân tố khám phá EFA thông qua công cụ là phần mềm SPSS. Sau đó nhóm


7

tác giả phân tích hồi quy dựa trên chỉ số beta chuẩn hóa và chưa chuẩn hóa, tiếp tục
kiểm định tính BLUE của mô hình thông qua 4 kiểm định: Kiểm định hiện tượng
tương quan giữa các phần dư, Kiểm định đa cộng tuyến, Các phần dư có phân phối
chuẩn, Phương sai của phần dư không đổi.
1.7 Tính mới và những đóng góp của đề tài:
1.7.1 Tính mới và tính sáng tạo của đề tài
Công trình nghiên cứu tuy là một nghiên cứu định lượng hàn lâm lặp lại (Loại III)
nhưng nhóm tác giả cũng đã đưa ra vào nghiên cứu mốt số tính mới, tính sáng tạo vượt
qua khỏi nghiên cứu định lượng theo cách thông thường mà hiện nay đang áp dụng, cụ
thể đề tài một số tính mới và tính sáng tạo như sau:

Một là, nghiên cứu cơ sở lý luận về hành vi xả rác không đúng nơi quy định của
người dân TPHCM thông qua các thuyết hành vi và dưới góc độ pháp lý. Từ đó nhóm
tác giả đưa ra những luận điểm tổng quát nhất nhằm xây dựng mô hình nghiên cứu
theo hướng hàn lâm lặp lại.
Hai là, bài nghiên cứu là một trong những công trình đi tiên phong trong việc
nghiên cứu định lượng dựa trên mô hình các nhân tố theo thuyết hành vi và các thuyết
được đề cập trong cơ sở lý luận ở chương 21. Nói thêm tính sáng tạo này được nhóm
tác giả đúc kết và sử dụng mô hình của những nghiên cứu theo thuyết hành vi nhưng
có bổ sung thêm các yếu tố ảnh hưởng (Theo đúng quan điểm hàn lâm lặp lại), đồng
thời là một nghiên cứu định lượng hóa dựa trên quan điểm của từng đối tượng khảo sát.
Ba là, kết hợp hài hòa giữa định lượng và định tính theo cấu trúc: Tính – Lượng –
Tính. Nghĩa là không chỉ dựa trên kết quả định lượng mà nhóm tác giả còn mở rộng
hậu kết quả nghiên cứu định lượng, khai thác các quan điểm mở rộng nhằm thu được
kết quả từ phía người dân (Không nghiên hoàn toàn về định lượng hay định tính mà
nhóm tác giả kết hợp hài hòa giữa 2 phương pháp nghiên cứu này nhằm thu được kết
quả mang tính thực tiễn nhất).
Bốn là, nhóm tác giả đề xuất mô hình phân bổ thùng rác theo khu vực. Không sử
dụng phương thức đồng đều giữa các khu vực trong thành phố mà cần có sự phân biệt
rõ ràng theo “năng lực đáp ứng mỗi thùng rác” ở từng địa điểm hay khu vực khác nhau.
Cần phân biệt sự khác nhau giữa khu dân cư, khu chợ truyền thống, buôn bán… nhằm
1

Các đề tài khác nghiên cứu định lượng nhưng theo hướng cảm tính hoặc thăm dò không theo một mô hình nhất định chuẩn
hóa. Với bài nghiên cứu này, định lượng nhưng nhóm tác giả xây dựng trên hệ thống mô hình, bám sát với mô hình mà khảo
sát nhằm thu về kết quả hợp với cơ sở lý luận ban đầu.


8

bố trí vị trí các thùng rác mang tính phù hợp với thực tiễn và tạo sự thuận tiện cho

người dân thành phố.
1.7.2 Những đóng góp của đề tài
Một là, nghiên cứu là một dạng quá trình thu thập, phân tích thông tin từ đó xây
dựng lên thang đo các yếu tố chính tác động đến hành vi xả rác của người dân tại
TP.Hồ Chí Minh. Vì vậy, hy vọng đây là cơ sở để triển khai các nghiên cứu tương tự
trong lĩnh vực ý định thực hiện hành vi.
Hai là, kết quả nghiên cứu giúp cho các nhà hoạch định chính sách có cách nhìn
đầy đủ và toàn diện hơn về mức độ quan trọng của các yếu tốảnh hưởng đến ý thức
người dân. Vì thế, hy vọng nghiên cứu này sẽ đặt cơ sở cho các giải pháp bảo vệ môi
trường, giáo dục trong gia đinh - nhà trường, nâng cao nhận thức cho người dân.
Ba là, nghiên cứu vận dụng, tổng hợp nhiều phương pháp, từ việc hệ thống hóa,
phân tích, tổng hợp,... của phương pháp truyền thống đến việc thảo luận nhóm tập
trung, định tính, định lượng, phân tích Cronbach alpha, phân tích hồi quy đa biến. Do
đó, hy vọng nghiên cứu này sẽ là nguồn tài liệu tham khảo về thiết kế nghiên cứu, về
phát triển thang đo và về mô hình nghiên cứu và xử lý dữ liệu cho sinh viên trong lĩnh
vực nghiên cứu thị trường.
1.7.3 Ý nghĩa khoa học
Thông qua những khía cạnh nghiên cứu việc thực hiện đề tài nhằm thu thập những
thông tin định tính và định lượng về tình trạng xả rác của người dân tại thành phố Hồ
Chí Minh, phát hiện và kiểm chứng lại những yếu tố ảnh hưởng đến hành vi xả rác
không đúng nơi quy định của người dân.
Sử dụng các số liệu thu thập từ cuộc khảo sát thực tế và các công cụ như: Bản khảo
sát, phỏng vấn sâu…thông qua việc xử lý và phân tích dựa trên số liệu thu thập cho
thấy thực trạng xả rác của người dân thành phố Hồ Chí Minh hiện nay và thấy được ý
thức , thái độ và hành vi trong việc bỏ rác đúng nơi quy định, suy nghĩ của họ khi nhìn
thấy người khác xả rác, từ đó đưa ra các giải pháp phù hợp để hạn chế hành vi xả rác
của người dân.
1.7.4 Ý nghĩa thực tiễn
Bài nghiên cứu giúp nhóm tác giả có cơ hội hiểu rõ hơn về các phương pháp nghiên
cứu xã hội học, cụ thể là tìm ra được các yếu tố tác động đến ý thức, hành vi, thái độ

9

của con người trong việc bảo vệ môi trường. Từ đó cung cấp them thông tin, đưa được
những giải pháp cụ thể để nâng cao ý thức của cộng đồng.
Đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho những bài nghiên cứu sau này tìm hiểu về
vấn đề xả rác, về môi trường và ý thức người dân.
Đề tài còn mang tính chất thăm dò, khảo sát thái độ ý thức của người dân thành phố
Hồ Chí Minh về suy nghĩ của họ trong việc giữ gìn vệ sinh môi trường, bảo vệ mĩ
quan đô thị.
Đề tài sẽ có những đóng góp cho thành phố về thực trạng được phơi bày, từ đó có
thể đưa ra khuyến nghị giúp các cơ quan chính quyền thành phố cung cấp một số kiến
thức về môi trường giúp cho người dân nâng cao nhận thức, có trách nhiệm với những
việc làm bảo vệ môi trường bằng những hành động cụ thể, thiết thực.
Cuối cùng, đề tài có ý nghĩa trong khai mở cách phân bổ thùng rác ở thành phố,
phân bổ mang tính chất phù hợp và thuận tiện dựa trên sự phân biệt giữa các khu vực
với nhau, trong đó nhóm tác giả đề xuất phân biệt thành 3 khu vực dựa trên “năng lực
đáp ứng mỗi thùng rác”.
1.8 Kết cấu đề tài
Chương 1: Tổng quan về đề tài nghiên cứu
Chương 2: Cơ sở lý luận và mô hình nghiên cứu
Chương 3: Thiết kế nghiên cứu
Chương 4: Kết quả nghiên cứu
Chương 5: Hàm ý chính sách và kết luận

TIỂU KẾT CHƯƠNG 1
Thực trạng xả rác hiện nay đang là một trong những vấn nạn đáng quan tâm tại
thành phố Hồ Chí Minh nói riêng và cả nước Việt Nam nói chung. Nếu tình trạng này
không được giảm thiểu, thành phố sẽ trở thành một “bãi rác”, ảnh hưởng đến mỹ quan

đô thị và sức khoẻ của cộng đồng. Nhận thức được tầm quan trọng của việc bảo vệ
môi trường, chúng tôi – đại diện cho thế hệ trẻ ở Việt Nam quyết định thực hiện bài
nghiên cúu để tìm ra các nguyên nhân ảnh hưởng mạnh mẽ đến hành vi xả rác của
người dân tại TP.HCM.


10

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU
2.1 Một số khái niệm cơ bản
2.1.1 Khái niệm về người dân
Khái niệm “công dân” hay “người dân” không phải là một khái niệm nhất thành
bất biến mà thay đổi theo từng thời điểm lịch sử, xã hội. Và, tất nhiên, “công dân” là
đối tượng nghiên cứu của rất nhiều ngành khoa học khác nhau như chính trị học, xã
hội học, triết học, v.v... đặc biệt là trong khoa học pháp lý.
Trong triết học Hy Lạp cổ đại, “công dân” được hiểu là một người đàn ông tự do,
là thành viên của một chế độ chính trị và có đủ phẩm chất mà chính thể đó yêu cầu.
Còn “công dân” trong thời kỳ Trung cổ lại được dùng để chỉ những người dân sống
trong các pháo đài và các thành thị, những người hoạt động sản xuất thủ công và buôn
bán trong các phường hội. (Nguyễn Chí Hiếu, 2012)
Theo khoản 1 điều 17 Hiến Pháp Nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam
năm 2013 thì: “Công dân nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là người có
quốc tịch Việt Nam.”
Như vậy từ định nghĩa trên nhóm tác giả mở rộng diễn dịch về khái niệm người
dân TPHCM là công dân của nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam đang
sinh sống và làm việc tại TPHCM hay đang tham gia vào các mối quan hệ xã hội tại
thành phố.
2.1.2 Khái niệm rác và phân loại rác:
Rác là một từ dùng để chỉ chung những vật không có giá trị sử dụng đối với một
số đối tượng nhất định. Rác là một bộ phận của chất thải tức là các chất được loại ra

trong sinh hoạt, trong quá trình sản xuất hoặc trong các hoạt động khác (Nguyễn Ngọc
Nông, 2011). Chất thải có thể ở dạng rắn, khí, lỏng hoặc một số dạng khác (theo Điều
2 Luật Bảo vệ môi trường).
Việc phân loại chất thải hiện nay chưa có những quy định thống nhất, tuy nhiên
bằng cách nhìn thực tiễn cuả hoạt động kinh tế và ý nghĩa của quản lý đối với chất thải,
có các cách phân loại sau đây:
Phân loại theo nguồn gốc phát sinh:
 Chất thải từ các hộ gia đình hay còn gọi là rác thải sinh hoạt


11

 Chất thải từ các hoạt động sản xuất kinh doanh, thương mại: là những chất
thải có nguồn gốc phát sinh từ các ngành kinh tế như công nghiệp, nông
nghiệp, dịch vụ.
Phân loại chất thải theo thuộc tính vật lý: gồm chất thải rắn, chất thải lỏng và
chất thải khí.
Phân loại chất thải theo tính chất hóa học: chất thải dạng hữu cơ và vô cơ hoặc
chất thải dạng kim loại, chất dẻo, thủy tinh, giấy bìa,…
Phân loại theo mức độ nguy hại đối với con người và sinh vật như chất thải độc
hại, chất thải đặc biệt độc hại,…
Mỗi cách phân loại có mục đích nhất định nhằm phục vụ nghiên cứ, sử dụng, tái
chế hay kiểm soát và quản lý chất thải hiệu quả.
Riêng với các chất thải phát sinh từ khu vực đô thị (như thành phố Hồ Chí Minh)
bao gồm 4 nhóm: vô cơ, hữu cơ, phân bắc và chất thải nguy hiểm. Các chất thải vô cơ
phát sinh chủ yếu từ các khu vực nông nghiệp, thương mại và xây dựng, với một
lượng nhất định đầu vào từ nền kinh tế hộ gia đình. Chất thải hữu cơ chiếm khoảng
53% tổng dòng thải được phát sinh từ công nghiệp chế biến thực phẩm, các chợ, các
cửa hàng bán lẻ rau và từ các thức ăn thải ra từ kinh tế hộ gia đình. Phân bắc phát sinh
chủ yếu từ hộ gia đình, với một phần ít hơn là nước thải cống từ các khách sạn, các cơ

quan và các hộ gia đình có đường cống nối với hệ thống cống thoát nước thành phố.
Các chất thải nguy hiểm chủ yếu phát sinh từ các bệnh viện và khu vực luyện kim
hoặc xử lý kim loại.
Rác thải có thể được chia làm 3 loại chính: rác thải sinh hoạt (chất thải từ các hộ
gia đình), rác thải sản xuất kinh doanh (phát sinh trong quá trình sản xuất kinh doanh
các nhà máy, xí nghiệp, cửa hàng,…) rác thải nguy hiểm (các chất độc hại, nguy hiểm
cho con người và sinh vật như chất thải y tế, chất phóng xạ,…)
Xả rác là một hành động của con người và động vật nhằm thải ra môi trường
công cộng như đường phố, ao, hồ,… gây tù đọng. Những vật dụng không còn dùng
đến, đặc biệt là rác thải sinh hoạt khi bị ném ra môi trường gây ảnh hưởng đến vệ sinh
môi trường và mỹ quan công cộng. Hiện tượng này xảy ra rất phổ biến ở các nước
phát triển và đang phát triển, trong đó thành phố Hồ Chí Minh không phải là một
ngoại lệ. Ngoài việc vức rác như lon, chai, que, vỏ, giấy… của người dân, một số loại
rác thải công nghiệp như gạch, đá phế thải hay nguy hiểm hơn là rác thải y tế như kim


12

tiêm, thuốc, máu,… cũng được đổ không đúng nơi quy định. Môi trường đang ngày
càng là vấn đề được quan tâm hàng đầu trên khắp thế giới, khi lượng rác thải đã tăng
đến mức báo động.
Tuy nhiên phạm vi trong bài nghiên cứu nhóm tác giả chỉ nghiên cứu ở phạm vi
rác thải sinh hoạt từ sinh hoạt người dân thành phố. Cụ thể là chất thải rắn sinh hoạt
của người dân, vì vậy nhóm tác giả đưa ra các định nghĩa về chất thải rắn sinh hoạt của
người dân như sau:
Bảng 2.1: Định nghĩa thành phần chất thải rắn sinh hoạt
Thành phần
Định nghĩa
Ví dụ
1.Các chất cháy được

Các túi giấy, mảnh bìa, giấy vệ
a.Giấy
Các vật liệu làm từ giấy bột và giấy
sinh
b.Hàng dệt
Các nguồn gốc từ các sợi
Vải, len, nilon...
Cọng rau, vỏ quả, thân cây, lõi
c.Thực phẩm
Các chất thải từ đồ ăn thực phẩm
ngô...
Các sản phẩm và vật liệu được chế Đồ dùng bằng gỗ như bàn, ghế,
d.Cỏ, gỗ, củi, rơm rạ
tạo từ tre, gỗ, rơm...
đồ chơi, vỏ dừa...
Các vật liệu và sản phẩm được chế Phim cuộn, túi chất dẻo, chai, lọ.
e.Chất dẻo
tạo từ chất dẻo
Chất dẻo, đầu vòi, dây điện...
Các vật liệu và sản phẩm được chế
f.Da và cao su
Bóng, giày, ví, băng cao su...
tạo từ da và cao su
2.Các chất không cháy
Các vật liệu và sản phẩm được chế Vỏ hộp, dây điện, hàng rào, dao,
a.Các kim loại sắt
tạo từ sắt mà dễ bị nam châm hút
nắp lọ...
b.Các kim loại phi sắt Các vật liệu không bị nam châm hút
Vỏ nhôm, giấy bao gói, đồ đựng...

Các vật liệu và sản phẩm được chế Chai lọ, đồ đựng bằng thủy tinh,
c.Thủy tinh
tạo từ thủy tinh
bóng đèn...
Bất cứ các vật liệu không cháy ngoài Vỏ chai, ốc, xương, gạch, đá,
d.Đá và sành sứ
kim loại và thủy tinh
gốm...
Tất cả các vật liệu khác không phân
loại trong bảng này. Loại này có thể
3.Các chất hỗn hợp
Đá cuội, cát, đất, tóc...
chưa thành hai phần: kích thước lớn
hơn 5 mm và loại nhỏ hơn 5 mm
(Nguồn: Nguyễn Ngọc Nông, ĐH Nông Lâm, ĐH Thái Nguyên)

2.1.3 Khái niệm về hành vi
Hành vi "là toàn thể những phản ứng của cơ thể, nhằm đáp ứng lại kích thích
ngoại giới" hành động hoặc phản ứng của đối tượng (khách thể) hoặc sinh vật, thường
sử dụng trong sự tác động đến môi trường, xã hội. Hành vi có thể thuộc về ý thức, tiềm
thức, công khai hay bí mật, và tự giác hoặc không tự giác. Hành vi là một giá trị có thể
thay đổi qua thời gian. (Nguyễn Thị Ngọc Anh, 2013)
Theo từ điển Tiếng Việt phổ thông, Viện ngôn ngữ học của TS Chu Bích Thu,
PGS. TS Nguyễn Ngọc Trâm, TS Nguyễn Thị Thanh Nga,Ts Nguyễn Thúy Khanh, TS
Phạm Hồng Việt, NXB TP Hồ Chí Minh thì hành vi là toàn bộ những phản ứng,


13

cách ứng xử, biểu hiện ra ngoài của một người trong một hoàn cảnh cụ thể nhất

định.
2.1.4 Khái niệm hành vi xả rác không đúng nới quy định
Hiện nay khái niệm hành vi xả rác không đúng nơi quy định chưa được đề cập
trong các văn bản quy phạm pháp luật. Mặc dù có nhiều đề tài nghiên cứu về hành vi
xả rác tuy nhiên các đề tài nghiên cứu mà nhóm tác giả được biết lại không đưa ra
được khái niệm hay định nghĩa về vấn đề này. Chính vì vậy dựa vào khoa học pháp lý,
khái niệm về hành vi, rác thải… thì nhóm tác giả cho rằng: Hành vi xả rác không
đúng nơi quy định là hành vi vi phạm pháp luật về môi trường, gây tổn hại đến môi
trường sống. Hành vi này có thể là hành vi cố ý hoặc vô ý.
2.1.5 Pháp luật với hành vi xả rác nơi công cộng
 Điều 7 Nghị định 167/2013/NĐ-CP ngày 12 tháng 11 năm 2013 của Chính

phủ quy định xử phạt hành chính vi phạm các quy định về giữ gìn vệ sinh chung.
1. Phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 100.000 đồng đến 300.000 đồng đối với một trong những
hành vi sau đây:
a) Không thực hiện các quy định về quét dọn rác, khai thông cống rãnh trong và xung quanh
nhà ở, cơ quan, doanh nghiệp, doanh trại gây mất vệ sinh chung.
b) Đổ nước hoặc để nước chảy ra khu tập thể, lòng đường, vỉa hè, nhà ga, bến xe, trên các
phương tiện giao thông nơi công cộng hoặc ở những nơi khác làm mất vệ sinh chung.
c) Tiểu tiện, đại tiện ở đường phố, trên các lối đi chung ở khu công cộng và khu dân cư.
d) Để gia súc, gia cầm hoặc các loại động vật nuôi phóng uế ở nơi công cộng.
đ) Lấy, vận chuyển rác, chất thải bằng phương tiện giao thông thô sơ trong thành phố, thị xã để
rơi vãi hoặc không đảm bảo vệ sinh.
e) Nuôi gia súc, gia cầm, động vật gây mất vệ sinh chung ở khu dân cư.
2. Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 2.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:
a) Đổ, ném chất thải, chất bẩn hoặc các chất khác làm hoen bẩn nhà ở, cơ quan, trụ sở làm
việc, nơi sản xuất, kinh doanh của người khác.
b) Tự ý đốt rác, chất thải, chất độc hoặc các chất nguy hiểm khác ở khu vực dân cư, nơi công
cộng.
c) Đổ rác, chất thải hoặc bất cứ vật gì khác vào hố ga, hệ thống thoát nước công cộng, trên vỉa

hè, lòng đường.
d) Để rác, chất thải, xác động vật hoặc bất cứ vật gì khác mà gây ô nhiễm ra nơi công cộng
hoặc chỗ có vòi nước, giếng nước ăn, ao, đầm, hồ mà thường ngày nhân dân sử dụng trong sinh hoạt
làm mất vệ sinh.

 Điều 20 nghị định số 179/2013/NĐ-CP: Vi phạm các quy định về vệ sinh
nơi công cộng; thu gom, vận chuyển, chôn lấp, thải rác thải sinh hoạt và chất thải
rắn thông thường; vận chuyển nguyên liệu, vật liệu, hàng hóa gây ô nhiễm môi
trường
1. Hành vi thu gom, thải rác thải sinh hoạt không đúng nơi quy định hoặc không đúng quy định
về bảo vệ môi trường, bị xử phạt như sau:


14
a) Phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 50.000 đồng đến 100.000 đồng đối với hành vi vứt, thải, bỏ
đầu, mẫu và tàn thuốc lá không đúng nơi quy định tại khu chung cư, thương mại, dịch vụ hoặc nơi
công cộng.
b) Phạt tiền từ 100.000 đồng đến 200.000 đồng đối với hành vi vứt, thải, bỏ rác thải sinh hoạt
không đúng nơi quy định tại khu chung cư, thương mại, dịch vụ hoặc nơi công cộng, trừ vi phạm quy
định tại Điểm d Khoản này.
c) Phạt tiền từ 200.000 đồng đến 300.000 đồng đối với hành vi vệ sinh cá nhân (tiểu tiện, đại
tiện) không đúng nơi quy định tại khu chung cư, thương mại, dịch vụ hoặc nơi công cộng.
d) Phạt tiền từ 300.000 đồng đến 400.000 đồng đối với hành vi vứt, thải rác thải sinh hoạt trên
vỉa hè, đường phố hoặc vào hệ thống thoát nước thải đô thị hoặc hệ thống thoát nước mặt trong khu
vực đô thị.
đ) Phạt tiền từ 400.000 đồng đến 500.000 đồng đối với hành vi thu gom rác thải sinh hoạt
không đúng quy định về bảo vệ môi trường.
2. Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 2.000.000 đồng đối với người điều khiển phương tiện vận
chuyển nguyên liệu, vật liệu, hàng hóa, chất thải không che chắn hoặc để rơi vãi ra môi trường trong
khi tham gia giao thông.

 Điều 30 nghị định số 179/2013/NĐ-CP: Vi phạm các quy định về bảo vệ
môi trường nơi công cộng, khu đô thị, khu dân cư và làng nghề
Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 2.000.000 đồng đối với hoạt động quản lý công viên, khu vui
chơi, giải trí, khu du lịch, chợ, nhà ga, bến xe, bến tàu, bến cảng, bến phà và khu vực công cộng khác
có một trong các hành vi sau đây:
a) Không niêm yết quy định về giữ gìn vệ sinh môi trường ở nơi công cộng.
b) Không có đủ công trình vệ sinh công cộng, phương tiện, thiết bị thu gom chất thải đáp ứng
yêu cầu giữ gìn vệ sinh môi trường theo quy định.
c) Không có đủ lực lượng thu gom chất thải, làm vệ sinh môi trường trong phạm vi quản lý theo
quy định.

Các thành phố, địa phương trên toàn quốc mà đi đầu là hai thành phố lớn của
nước ta thủ đô Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh trong năm 2015 và 2016 đã bổ sung
một số chính sách về việc xử phạt xả rác nơi công cộng và bảo vệ môi trường như sau:
 Tại Thủ đô Hà Nội: từ đầu tháng 6 năm 2016 Sở Xây dựng Hà Nội phối hợp
với quận Ba Đình, Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng xử phạt người dân vứt rác, xả rác
bừa bãi trên đường phố, nơi công cộng. Người dân đổ rác không đúng giờ,
không đúng nơi quy định cũng bị xử phạt. Công ty Môi trường đô thị phương
án thu gom rác trong 3 múi giờ: sáng từ 6h-7h30, trưa từ 12h-13h30 và tối từ
19h30-21h.Nhân dân trong quận Hoàn Kiếm phải đổ rác vào 3 múi giờ đó, nếu
không tuân thủ thì bị coi là vi phạm. Riêng các tuyến phố đi bộ, quận Hoàn
Kiếm bổ sung thêm một múi giờ là sau 24h. Và đến tháng 9, các công ty vệ sinh
môi trường phải đáp ứng đủ 6 tiêu chuẩn, trong đó có cơ giới hóa. Nếu đơn vị
nào không đủ điều kiện thành phố sẽ không cho đấu thầu. (Quang Phong, 2016)
 Tại TP.HCM: từ năm 2015, phường Đông Hưng Thuận (quận 12) gắn 6 camera
trên cầu chợ Cầu (giáp ranh quận 12 và Gò Vấp) chống việc xả rác tràn lan kéo
dài nhiều năm nay. Cùng với đó, TP.HCM xác định, đẩy mạnh công tác tuyền

15

truyền, giúp người dân hình thành nếp sống văn minh đô thị. (Sơn Hoà, 2015)
Chính phủ đã đưa ra các nghị định mới về xử phạt các hành vi vi phạm về môi
trường, đã nâng mức xử phạt nhiều lần. Tuy nhiên, mức xử phạt này vẫn ở mức “giơ
cao đánh khẽ”.Việc xử phạt hành chính đối với hành vi xả rác bừa bãi là cần thiết.
Người xả rác bừa bãi không chỉ phải nhận hình phạt từ phía chính quyền, mà còn nhận
những ánh mắt lên án gay gắt của những người xung quanh. Cộng đồng sẽ là nhân tố
quan trọng nâng cao ý thức bảo vệ từng con đường, từng mảng xanh hiện diện xung
quanh. Bên cạnh đó Chính Phủ cần áp dụng một cách cứng rắn các hình phạt về bảo
vệ môi trường như ở đất nước Singapore, đặc biệt đối với việc xả rác bừa bãi: Người
xả rác bừa bãi lần đầu tiên sẽ bị phạt tối đa là 1.000 đôla Singapore, tái phạm thì mức
phạt sẽ tăng lên 2.000 - 5.000 đôla và phải lao động công ích. Trong khoảng vài giờ,
người bị phạt trong bộ quần áo sáng màu đặc trưng sẽ phải làm sạch nơi công cộng, ví
dụ nhặt rác tại công viên, đôi khi phương tiện truyền thông địa phương được mời đến
để ghi lại sự kiện.
2.2 Cơ sở lý thuyết
2.2.1 Thuyết hành động hợp lý (TRA)
Thuyết hành động hợp lý (Theory of Reasoned Action - TRA) được Ajzen và
Fishbein xây dựng từ cuối thập niên 60 của thế kỷ 20, được hiệu chỉnh mở rộng trong
thập niên 70 và được xem là học thuyết tiên phong trong lĩnh vực nghiên cứu tâm lý
xã hội (Eagly & Chaiken, 1993; Olson & Zanna, 1993; Sheppard, Hartwick, &
Warshaw, 1988, trích trong Mark, C. & Christopher J.A., 1998, tr.1430). Mô hình
TRA cho thấy hành vi được quyết định bởi ý định thực hiện hành vi đó. Mối quan hệ
giữa hành vi đã được nêu ra và kiểm chứng thực nghiệm trong rất nhiều nghiên cứu ở
nhiều lĩnh vực (Ajzen, 1988; Ajzen & Fishben, 1980; Canary & Seibold, 1984;
Sheppard, Hartwick, & Warshaw, 1988, trích trong Ajzen, 1991, tr. 186), theo đóý
định thực hiện hành vi được thể hiện qua xu hướng thực hiện hành vi. Ý định là trạng
thái nhận thức ngay trước khi thực hiện hành vi; là một yếu tố dẫn đến thực hiện hành
vi.

Theo học thuyết TRA của Ajzen và Fishbein, ý định hành vi (Behavior Intention BI) là yếu tố quan trọng nhất dự đoán hành vi. Ý định hành vi chịu ảnh hưởng bởi hai
yếu tố: thái độ cá nhân (Attitude Toward Behavior - AB) và chuẩn chủ quan
(Subjective Norm - SN) (Hình 2.1).