TÀI LIỆU BỆNH CHÀM ECZEMA

CHÀM
( ECZEMA)

I.- ĐỊNH NGHĨA:
Chàm là một bệnh thường gặp do nhiều nguyên nhân gây ra, vì vậy không nên
xem chàm như một bệnh mà nên xem nó như là một hội chứng.
II.- LÂM SÀNG:
Sang thương là những dát hay mảng đỏ với giới hạn rõ hoặc không rõ, tiến
triển qua các giai đọan sau :
1) Giai đọan hồng ban:
Khởi sự với hai triệu chứng : ngưá và nổi hồng ban hơi phù nề. trên nền hồng
ban lấm tấm nhiều hạt nhỏ li ti mắt thường không nhìn thấy, sờ thấy nhám, các hạt này
sẽ thành mụn nước ở giai đoạn sau. Có khi không có mụn nước chỉ có hồng ban và phù
nề. Sau đó lặn đi và tróc vẩy như cám.
2) Giai đoạn mụn nước:
Trên nền hồng ban sau vài giờ hay vài ngày xuất hiện những mụn nước nông
chứa dòch trong. Mụn nước có thể tụ lại thành bóng nước.
3) Giai đoạn đóng mày:
Mụn nước có thể khô tự nhiên và đóng mày nhưng thường mụn nước vỡ ra, rỉ
dòch vàng, khi dòch khô lại đóng thành mày.
4) Giai đoạn thượng bì láng nhẵn :
Thượng bì tái tạo mỏng như vỏ hành, giai đoạn này ít có , nếu có thì chỉ
thoáng qua
5) Giai đoạn tróc vẩy:
Thượng bì thường nứt ra và tróc vẩy, có khi trong giai đoạn này mụn nước
nổi lại và rỉ dòch vàng. Trong trường hợp chàm bán cấp da sẽ lành lại bình thường và
bệnh nhân sẽ không còn ngứa nữa.
6) Giai đoạn dày da trong trường hợp mạn tính:
Bệnh tiến triển lâu năm, da sẽ dày lên dưới tác động gãi mạnh do ngứa
nhiều. Da ngày càng dày, màu xám đen, có những rãnh đan chéo nhau thành ô vuông
gọi là hiện tượng lichen hóa, thường gặp tại các nếp gấp lớn như cổ chân, nếp cổ.

Sang thương của chàm không khi nào có ở niêm mạc nhưng bán niêm mạc
như môi, qui đầu có thể có.
III.- TIẾN TRIỂN:
1) Thuận lợi : hết hoàn toàn trong vài ngày hay vài tuần. Thường gặp trong
trường hợp chàm tiếp xúc.
2) Không thuận lợi:
a) Tái phát : có thể tái phát tại chỗ hay phân tán nhiều nơi. Do bệnh tái đi tái
lại nhiều năm hay do điều trò không đúng cách sẽ dẫn đến đỏ da toàn thân.
b) Nhiễm trùng: bề mặt thương tổn bò trầy sướt do gãi dẫn đến bội nhiễm,
lúc này thương tổn sẽ có mủ. Bệnh nhân nóng sốt và thường có hạch liên hệ.
c) Viêm vi cầu thận cấp: là biến chứng của nhiễm trùng.
1


IV.- NGUYÊN NHÂN:
Rất phức tạp, chàm thường xảy ra trên một cơ đòa đặc biệt. Bệnh chàm xảy
ra phải có hai điều kiện:
 Cơ đòa dò ứng
 Dò ứng nguyên
1) Cơ đòa:
 Cơ đòa dò ứng như suyễn, viêm mũi dò ứng, mề đay…
 Chức năng gan ruột kém.
 Rối loạn tiêu hóa như táo bón, viêm đại tràng man tính…
 Suy thận
 Nội tiết: nhiều trường hợp bò chàm trong thai kỳ hay vòng kinh
 Chức năng thần kinh bò xáo trộn
 Thiếu acid béo không no, thiếu sinh tố PP, B6, B12…
2) Dò ứng nguyên:
o Bên ngoài: các yếu tố hóa học, vật lý, vi trùng, ký sinh trùng, thảo mộc
và nội tiết

o Bên trong: như thuốc men, thức ăn.
V.- DẠNG LÂM SÀNG:
Có thể phân loại theo nhiều cách;
A. Dạng tiến triển:
- Chàm cấp: ròn dòch nhiều, hồng ban đỏ và sưng phù
- Chàm bán cấp: ròn dòch ít hơn, không còn sưng phù
- Chàm mạn: dạng lichen hóa hay dầy sừng.
B. Dạng nguyên nhân:
1) Chàm mắc phải (thụ đắc): viêm da nhân tạo hay viêm da do tiếp xúc
a) Đặc điểm:
- Giới hạn rấùt rõ, phù hợp với vùng da tiếp xúc với dò ứng nguyên
- Thường viêm đỏ và sưng phù.
- Mụn nước nhiều có khi biến thành bóng nước.
- Tiến triển thoáng qua.
- Thường tái phát nếu tiếp xúc lại với dò ứng nguyên
Có khi sang thương đi xa hơn chổ tiếp xúc với dò ứng nguyên gọi là phản
ứng xa.
b) Nguyên nhân:
 Thuốc bôi: tất cả các loại thuốc bôi dưới nhiều dạng như mỡ, kem dung
dòch, gel hay bột đều có thể gây chàm tiếp xúc. Đa số do bệnh nhân tự mua dùng hay
dùng không theo sự chỉ dẫn của thầy thuốc.
 Tác nhân nghề nghiêäp:
- Chàm do xi măng: thợ hồ
- Đường, vani: thợ làm bánh
- Xà bông, thuốc tẩy: thợ giặt
- Thuốc uốn tóc, dầu gội đầu, thuốc sơn móng tay, thuốc nhuộm tóc,
aceton: thợ uốn tóc.
2

- Giấy than: thư ký
 Mỹ phẩm: là nguyên nhân gây chàm thường gặp ở phụ nữ mà vò trí hay
gặp là ở mặt
 o quần hay giầy dép: thường gặp là quần áo lót, rất dễ nhận biết nhờ
vò trí và hình dáng của sang thương và thường xảy ra sau khi tiếp xúc với dò nguyên độ
vài ngày.
 Dụng cụ nội trợ có thể gây chàm: xà bông, nước Javel, găng tay cao
su…
2) Chàm do vi trùng : do 2 cơ chế :
- Dò ứng và sự nhiễm trùng toàn thân.
- Do chính tác động của vi trùng lên da.
Chàm do vi trùng thường gặp:
- Chàm kẽ ( intertrigo): mảng hồng ban trợt, thường ròn nước, đối xứng,
thường gặp tại các nếp lớn như: bẹn, nách, dưới vú, gian mông.
- Chàm quanh lỗ tự nhiên: như tai ngoài, quanh mũi, hậu môn và chỗ mở
hậu môn ra da, lỗ dò (fistule) , thường dưới dạng hồng ban tróc vẩy và có các vết nứt
nhỏ.
- Chàm trên vết loét chân : hồng ban ròn dòch, mủ, xảy ra sau khi thoa
nhiều thuốc mỡ,
3) Chàm do ký sinh trùng: do chí rận hay cái ghẻ
4)Chàm do nấm: tổ đỉa do nấm…
5) Chàm tiết bã: mảng đỏ, đóng mày rất dày, mày mềm như mỡ, gỡ rất dễ
nhưng vài giờ sau đóng mày lại rất nhanh. Thường có ở những vùng bã nhầy như da
đầu, nếp mũi, má, nách, nếp dưới vú. Thường gặp ở người to béo, ít vận động, ăn
nhiều. Ngày nay người ta nhận thấy có sự tác động của nấm Pityrosporum orbiculare
trên chàm tiết bã vì nấm này rất có ái tính với vùng da nhờn.
6) Chàm sữa: thường xuất hiện ở trẻ khỏe mạnh, bụ bẫm lúc trẻ 3-4 tháng
tuổi.
- Vò trí: má, đối xứng, có thể lan đến vành tai, da đầu, cổ, tay chân. Sang
thương không có ở mũi mắt miệng và cằm

- Lâm sàng: mảng hồng ban thường sưng phù có mụn nước hay không có,
đôi khi khô nứt có vẩy khô, đôi khi ròn nước và đóng mày. Trẻ thường hay ngứa nhiều.
Bệnh thường khỏi trước 2 tuổi, nếu sau 2 tuổi bệnh vẫn còn kéo dài thì gọi là chàm thể
tạng. Những trẻ bò chàm sữa nên hạn chế cho nhập viện vì môi trường bệnh viện có thể
gây bội nhiễm thứ phát cho trẻ, cũng không nên điều trò bằng kháng sinh liều cao.
- Nguyên nhân sinh bệnh:
• Rối loạn tiêu hóa: cần điều chỉnh thức ăn và cách cho bú.
• Giang mai bẩm sinh cũng có thể có.
• Thể tạng gia đình : suyễn, mề đay.
7) Chàm thể tạng :
Bệnh tái đi tái lại nhiều lần, cơn bộc phát thường không rõ nguyên nhân.
Có thể do yếu tố bên ngoài như dò ứng, có thể do yếu tố bên trong như thai nghén, kinh
nguyệt. Chàm thể tạng thường xảy ra trên người có yếu tố gia đình dò ứng như mề đay,
3


suyễn, viêm mũi dò ứng. Do bệnh tiến triển nhiều năm nên sang thương thường đa
dạng: trên một vùng da người ta thường thấy nhiều loại sang thương: mụn nước, sẩn,
vết gãi, lichen hóa, dát hồng ban màu tím sậm. Bệnh nhân ngứa nhiều, gãi liên tục làm
móng tay mòn bóng, lông rụng, da sướt.
Nguyên nhân sinh bệnh:
- Thể tạng dò ứng cá nhân hay gia đình : suyễn, mề đay…
- Rối lọan tiêu hóa thường tại gan mật, đại tràng.
- Rối lọan vận mạch
- Rối lọan dinh dưỡng
- Rối lọan chức năng thần kinh
VI.- CHẨN ĐÓAN:
1) Chẩn đóan xác đònh: thường là
- Mụn nước trên nền hồng ban, giới hạn có thể rõ hay không rõ, ngứa.
- Hoặc mảng da dày, lichen hóa, giới hạn không rõ.

- Sang thương thường có tính đối xứng.
2) Chẩn đoán nguyên nhân:
Rất khó tìm dò ứng nguyên
3) Chẩn đoán phân biệt:
• Tổ đỉa: không có hồng ban, có mụn nước sâu trong da. Thường ở mặt
bên của ngón tay, lòng bàn tay, bàn chân.
• Herpes môi hay sinh dục: mụn nước dính chùm trên nền hồng ban,
khởi sự ngứa sau thì hơi rát
• Zona: chùm mụn nước trên nền hồng ban hơi phù nề, đau rát nhiều,
sang thương chạy dọc theo thần kinh nửa bên thân mình.
VII.- MÔ HỌC:
Hiện tượng xốp ở thượng bì là chủ yếu, các gai bì sung huyết ở trung bì,
mao mạch dãn nở. Khi đó có sự di chuyển những dòch chất và bạch cầu vào lớp
thượng bì gây nên phù nội và ngoại tế bào. Những dòch chất tụ lại giữa khoảng liên
bào của lớp tế bào gai và tạo nên mụn nước.
VIII.- ĐIỀU TRỊ:
1) Nguyên tắc:
- Tìm dò ứng nguyên gây bệnh
- Tránh bôi nhiều loại thuốc vì có thể là dò ứng nguyên
- Vì chàm cũng là một phản ứng viêm nên có thể dùng thuốc kháng viêm
thoa trực tiếp lên thương tổn, đó là corticoid dùng tại chỗ. Nhưng cần lưu ý đến vò trí,
thể bệnh và nguyên nhân của bệnh chàm để lựa chọn thuốc bôi thích hợp.
2) Điều trò cục bộ:
a) Giai đoạn cấp : ròn dòch rất nhiều nên không nên dùng các loại thuốc
mỡ, nó sẽ làm bòt kín mặt da. Nên dùng dung dòch sát khuẩn nhẹ: như hexamidine,
chlor hexidine, thuốc tím1/20.000 để rửa thương tổn. Sau khi rửa sạch thương tổn, có
thể thoa: hồ nước hay nitrate bạc 1-5% để làm khô dòch tiết.
b) Giai đoạn bán cấp có thể thoa : dung dòch Eosine 2% hay Milian
4

c) Giai đoạn mạn : giai đoạn này thương tổn thường dày sừng da và khô,
nên có thể dùng corticoid tại chỗ dạng mỡ, hay dạng kem hay dạng phối hợp với acid
salicylique để tiêu sừng nhiều hơn
3) Điều trò tòan thân:
a) Triệu chứng :
- Thuốc kháng histamine nhóm I để chống ngứa- Anti H1 và Anti H2
thường phối hợp trong mề đay cơ học
Kháng sinh: dùng khi có bội nhiễm, thường là nhiễm trùng do
Staphylocoque doré
Corticoid tòan thân: nên cân nhắc điều trò vì thuốc có thể gây
biến chứng nặng nề. Thường chỉ dùng trong trường hợp chàm cấp ở mặt hay bàn
tay. Thuốc thường dùng là Prednisone với liều 0,5mg/ kg/ ngày x 3ngày.
Chàm mạn không nên dùng corticoid liều thấp kéo dài vì khi
ngừng thuốc sẽ làm cho bệnh bùng phát lại . trong trường hợp đặc biệt khi chàm lan
tỏa thì dùng Methylprednisolone liều pulse và được thực hiện tại bệnh viện
PUVA liệu pháp và chiếu tia UV : dùng cho chàm lòng bàn tay,
bàn chân hay chàm mạn lan tỏa.
Thuốc ức chế miễn dòch : mặc dầu có thể hiệu quả trên một vài
ca chàm mạn lan tỏa, nhưng vì các biến chứng nặng nề của nó khiến người ta không
thể chấp nhận đưa vào phác đồ điều trò.
Giải dò ứng không đặc hiệu : chích Histaglobin, có tác dụng làm
giảm lượng kháng thể và giảm phóng thích Histamine. Tiêm dưới da 1 ống 2ml/
lần /ngày x 3-9 ống cách nhau mỗi 3-7 ngày
4) Nguyên nhân:
- Vi trùng : dùng kháng sinh
- Nấm : dùng Griseofulvin, Ketoconazole, Itraconazole
- Giải dò ứng đặc hiệu : tiêm trong da dò ứng nguyên liều nhỏ tăng dần .
- Thiếu sinh tố : tùy trường hợp sử dụng vitamine F, B1, B6, B12, C…l;
IX.- KẾT LUẬN:

Chàm là một bệnh khá phổ biến, nguyên nhân phức tạp, dễ tái phát, khó điều
trò và cho kết quả thấp. Điều trò sớm thường cho kết quả tốt hơn. Cả thầy thuốc lẫn
bệnh nhân cần phải kiên trì tìm nguyên nhân thì mới có thể điều trò có hiệu quả được.

5