Tức Cảnh Pác Bó

Tức cảnh pác bó
Hồ Chủ Tịch
A. Mục đích yêu cầu.
- Học sinh cảm nhận từ bài thơ cảnh sinh hoạt và làm việc của Bác Hồ trong
những ngày ở Pác Bó.
- Niềm vui của ngời CM, niềm vui đợc hoà hợp với thiên nhiên trong cuộc sống
gian khổ.
- Vẻ đẹp thơ tứ tuyệt tiếng việt của Bác, lời thơ bình dị xúc cảm hồn nhiên mà sâu
sắc, sự kết hợp hài hoà miêu tả và biểu cảm.
B. Tiến trình bài dạy.
Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh
* Kiểm tra bài cũ
- Đọc thuộc và diễn cảm bài thơ Từ
ấy, phân tích tâm trạng nhà thơ?
- Học sinh trả bài.
* Giới thiệu bài mới:
- Giới thiệu một số hình ảnh vè Bác Hồ
và bài hát Bác Hồ một tình yêu bao la
- Học sinh nghe và quan sát.
- Qua hình ảnh và giai điệu thiết tha của
lời bài hát vừa rồi chắc hẳn các em đều
nhận ra đó là Bác Hồ muôn vàn kính
yêu của chúng ta. Là một vị lãnh tụ tối
cao, là danh nhân văn hoá thế giới nhng
đồng thời Bác cũng là một nhà văn nhà
thơ lớn. ở lớp 7 các em đã đợc học bài
thơ nổi tiếng của Bác viết hồi đầu kháng
chiến chống Pháp đó là bài Cảnh
khuya và Rằm tháng riêng. Hôm nay
chúng ta lại gặp lại thơ ngời ở suối Lê
Nin, hang Pác Bó qua bài thơ Tức cảnh

Bác Pó.
- Học sinh nghe.
I. Đọc tìm hiểu chú thích
1. Đọc.
- Yêu cầu: Giọng đọc vui, hóm hỉnh,
nhẹ nhàng, thoải mái và sảng khoái. Rõ
nhịp 4/3 hoặc 2/2/3.
- 3 học sinh đọc.
- Em hiểu sử Đảng ở đây là gì? - Lịch sử ĐCS Liên Xô đợc Bác dịch
vắn tắt.
- chông chênh? - Từ láy tợng hình, không vững chắc, dễ
nghiêng đổ.
2. Hoàn cảnh sáng tác bài thơ.
- 2/ 1941 sau 30 năm bôn ba nớc ngoài
tìm đờng cứu nớc, Bác Hồ đã bí mật trở
về Pác Bó trực tiếp lãnh đạọ phong trào
CM trong nớc. Giây phút trở về thiêng
liêng ấy đã đợc nhà thơ Tố Hữu ghi lại:
Ôi sáng xuân nay xuân 41
Trắng rừng biên giới nở hoa mơ
Bác về.....im lặng con chim hót.
Thánh thót bờ lau vui ngẩn ngơ.
- Qua phần chú thích em hiểu gì về
cuộc sống của Ngời ở nơi đây?
- Trong lúc cả dân tộc đang sống trong
cảnh nớc sôi lửa bỏng thì Bác cũng phải
hi sinh rất nhiều: ở hang Pác Bó, làm
việc bàn đá.
- Học sinh xem hình ảnh Bác Những
Năm trở về Pác Bó.

II. Tìm hiểu nội dung.
1. Cấu trúc văn bản
- Bài thơ có nhan đề Tức cảnh Pác Bó,
em hãy giải thích nhan đề?
- Tức cảnh: Ngời viết từ một sự việc,
một cảnh tợng cụ thể mà có cảm hứng
viết nên thơ.
- Pác Bó: đúng tên là Cốc Pó- nghĩa là
đầu suối.
- Sinh thời Bác Hồ có một quan
niệmNgâm thơ ta vốn không ham nh-
ng trên con đờng cứu nớc của mình Bác
sáng tác thơ ca nhằm tuyên truyền vận
động CM. Song cũng có những bài thơ
trớc vẻ đạp bất ngờ nào đó Ngời tức
cảnh sinh tình mà viết nên thơ nh bài
Tức cảnh Pác Bó
- Bài thơ đợc làm theo thể thơ nào? - Thất ngôn tứ tuyệt tiếng việt.
- Đã đợc học ở lớp 7, em hãy nhắc lại
những hiểu biết của em về thể thơ này?
- 4 câu mỗi câu 7 chữ
- Em đồng ý với nhận xét nào khi nhận
xét về phơng thức biểu đạt của bài thơ?
a. Tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm
b. a. Tự sự và biểu cảm.
c. Miêu tả và biểu cảm.
- Bài thơ chia làm mấy phần? - 2 phần: - Phần 1: Câu 1, 2, 3
- Phần 2: Câu 4
- Nêu nội dung từng phần? - Phần 1: Cảnh sinh hoạt và làm việc
của Bác khi ở hang Pác Bó.

- Phần 2: Cảm nghĩ của Bác.
2. Đọc và tìm hiểu nội dung.
- 2 học sinh đọc.
- GV dẫn dắt:
a. Cảnh sinh hoạt và làm việc của Bác
khi ở hang Pác Bó.
- Đọc câu thơ đầu và cho biết cấu tạo
câu thơ có gì đặc biệt?
Sáng ra bờ suối / tối vào hang
- Dùng phép đối.: - Vế câu
- Không gian
- Thời gian
- GV: Câu thơ có thời gian, không gian
và hành động, tất cả đều tạo nên một vế
đối rất hoàn hảo.
- Tác dụng của phép đối trong câu? - Toát lên cuộc sống sinh hoạt của Bác
Hồ hiện lên khá nhịp nhàng và đều đặn.
Mọi hoạt động đã trở thành nề nếp, từ
sáng đến tối, từ suối đến hang, từ ra đến
vào. Đó là một cuộc sống bí mật nhng
vẫn giữ đợc sự quy củ của ngời.
- Bên cạnh đó câu thơ Sáng ra bờ suối
tối vào hang còn diễn tả mối quam hệ
nào giữa Bác và thiên nhiên?
- Mối quan hệ gắn bó, hoà hợp.
GV: Dù thiên nhiên ở đây không phải là
đẹp, có suối nhng không phải là Tiếng
suối trong nh tiếng hát xa, cũng chẳng
phải là suối mơ hay suối thơ gì cả, và
hang chỉ là nơi ẩn náu, chứ không phải

là bình minh hay tịch dơng tuyệt đẹp
nh Ngời vẫn thởng thức vẫn sống hoà
hợp cùng thiên nhiên với một thái độ vô
cùng ung dung tự tại.
- Câu thơ còn gợi cho hiểu gì về cuộc
sống của Bác ở nơi đây? - Đó là một cuộc sống hài hoà th thái có
ý nghĩa của một ngời CM luôn làm chủ
hoàn cảnh.
- Nếu có ý kiến đổi câu Sáng ra bờ
suối tối vào hang thanhg câu Tối vào
hang sáng ra bờ suối thì ý nghĩa và
hiệu quả nghệ thuật có gì thay đổi
không, vì sao?
- Nghệ thuật: Nó không tạo đợc sự nhịp
nhàng vần luật của thể thơ tứ tuyệt
- Nội dung: Câu thơ sáng sủa quá,
không phù hợp với tình hình lịch sử và
tâm hồn Bác lúc ấy. Câu thơ mở về phía
suối phía cảnh đẹp, phía thởng thức hơn.
Tình hình l/s lúc bấy giờ Bác Hồ đang
phải hoạt động bí mật là chính vì thế
câu thơ vẫn phải khép lại từ phía hang.
- Nếu lại thay bằng Sáng, tối, ra vào
suối với hang?
- ý thơ lại có vẻ xô bồ lộn xộn quá
không phù hợp với cách sống quy củ
của Ngời.
- Câu thơ Sáng ra bờ suối tối vào hang
là một sự sắp xếp chặt chẽ không thể
- Học sinh xem suối Lê Nin, hang Pác

Bó.
thay đổi, nó thể hiện lối sống s hoà hợp
với thiên nhiên của một con ngời luôn
làm chủ hoàn cảnh nh Bác.
- Em có cảm xúc suy nghĩ gì khi gặp lại
chứng tích lịch sử trên?
- Đây là mảnh đất đã từng diễn ra hoạt
động Sáng ra bờ suối tối vào hang của
Ngời.
- Bác Võ Nguyên Giáp kể lại rằng: Có
hôm trời ma to rắn rết chui cả vào chỗ
nằm. Có buổi sáng Bác thức dậy thấy
một con rắn lớn nằm khoang tròn ngay
cạnh Ngời. Bác bị sốt rét liên tục nhng
Ngời vẫn rất vui vì đó chính là mảnh đất
tổ quốc nơi đã từng giữ bí mật sự an
toàn cho Ngời những năm đầu trở về n-
ớc.
- Đấy là cuộc sống tinh thần của ngời,
vậy đời sống vật chất của Bác diễn ra
nh thế nào, chúng ta tìm hiểu câu thơ
thứ 2 của văn bản.
- Học sinh đọc câu thơ 2.
- Câu thơ đề cập đến việc gì trong sinh
hoạt của Bác?
- Vấn đè ăn uống hàng ngày.
- Hãy giải nghĩa từ cháo bẹ rau
măng?
- Cháo ngô
- Rau măng rừng

Những thứ luôn sẵn có trong bữa ăn
hàng ngày của Bác.
- Em có suy nghĩ gì về những thực đơn
chính này?
- Những món ăn ít chất dinh dỡng, đơn
sơ giản dị tới mức độ khó ăn.
- Nhng với Bác cháo bẹ rau măng không
chỉ là món ăn mà nó còn thể hiện tình
cảm của Bác với con ngời và thiên
nhiên ở Pác Bó. Em hiểu ý trên nh thế
nào?
- Cháo bẹ rau măng những thjứ đơn
sơ giản dị nhng lại chứa chan tình cảm
bởi đó là những thứ do thiên nhiên ban
tặng và con ngời cung cấp, đồng thời
còn thể hiện lối sống gần gũi với thiên
nhiên với nhân dân lao động nghèo khổ
của Ngời.
- Chính vì vậy hởng thụ cháo bẹ rau
măng với Ngời còn là một niềm vui
cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng. Em
hiểu từ sẵn sàng nh thế nào trong 3
cách sau đây?
a. Lúc nào cũng có cũng sẵn sàng
không thiếu (cháo bẹ rau măng)
b. Tuy hoàn cảnh vật chất tiếu thốn gian
khổ nhng tinh thần của Bác lúc nào
cũng sẵn sàng chấp nhận khắc phục và
vợt qua.
c. Kết hợp cả 2 cách hiểu trên.

- Học sinh chọn theo cách hiểu của
mình.
- Hiểu theo cách a là vừa hiện thực vừa
thấp thoáng nụ cời rất vui rất trẻ của
Bác Hồ.
Cách b chỉ đơn thuần là tình cảm có
phần cứng nhắc lên gân không phù hợp
với tâm hồn của Bác.
Cách c dung hoà cả 2 cách hiểu nhng lại
ra chung chung.
- Hiểu theo ý a phù hợp hơn.
Câu thơ tả thực cuộc sống gian khổ
thiếu thốn của Bác lúc bấy giờ: Bắt con
ốc khe chặt nõn chuối ngàn
Một bát cơm ngô giữa ngày bệnh yếu
Bác chia cùng dân tộc buổi lầm than
Cháo bẹ rau măng vây lùng bủa quét
- Từ sẵn sàng vừa tả hiện thực lại vừa
đùa vui vợt lên trên hiện thực nh thế.
Hai câu thơ Sáng ra....................cháo
bẹ rau măng còn toát lên ở Ngời một
cái thú mà ngời xa gọi là thú lâm tuyền.
Em có hiểu biết gì về thú lâm tuyền
không?
- Vui với thiên nhiên nơi rừng núi, vui
với cảnh nghèo, cái nghèo nhng thanh
cao trong sạch.
- Thơ xa có nhiều nhà thơ đề cập đến
thú lâm tuyền, em có biết đó là những
nhà thơ nào không?

- Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm,
Nguyễn Khuyến.
- Bác cũng từng có một mong muốn
Bao giờ đất nớc đợc hoàn toàn độc lập
tự do, đồng bào ai cũng có cơm no áo
ấm thì riêng phần tôi làm một cái nhà
nho nhỏ nơi có non xanh nớc biế để câu
cá trồng hoa, sớm chiều làm bạn với các
cụ già hái củi, trẻ em chăn trâu không
màng gì đến vòng danh lợi, chỉ có điều
cuộc đời CM chỉ cho phép Ngời hởng
thú lâm tuyền trong điều kiện gian khổ
khi hoạt động bí mật nh ở hang Pác Bó.
Tại đây Ngời vẫn không quên nhiệm vụ
của mình, nhiệm vụ đó là gì?
- Học sinh đọc câu 3.
- Câu thơ diễn tả điều gì trong cuộc
sống của Ngời?
- Công việc hàng ngày của Bác.
- Giải thích từ chông chênh? - Từ láy gợi hình ảnh không vững chắc
dễ nghiêng đổ. Tợng trng cho thế lực
CM nớc ta khá chông chênh còn đang
trong thời kì khó khăn trứng nớc.
- Dịch sử đảng là làm việc gì? - Dịch cuốn lịch sử ĐCS Liên Xô ra
tiếng việt làm tài liệu học tập tuyên
truyền CM cho cán bộ chiến sĩ của
chúng ta.
- Câu thơ còn đối ý, đối thanh em hãy
tìm?
- Đối thanh: Thanh bằng: Chông chênh

đối với thanh trắc: Dịch sử đảng.