Nghiên cứu đánh giá chất lượng nước và đề xuất biện pháp kiểm soát các nguồn gây ô nhiễm nước lưu vực sông ngũ huyện khê tỉnh bắc ninh

B

GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR

NG

B

NÔNG NGHI P VÀ PTNT

I H C THU L I

INH XUÂN THANH

NGHIÊN C U ÁNH GIÁ CH T L
NG N
C
VÀ
XU T BI N PHÁP KI M SOÁT CÁC NGU N GÂY
Ô NHI M N
C L U V C SÔNG NG HUY N KHÊ T NH B C NINH

CHUYÊN NGÀNH : KHOA H C MÔI TR
MÃ S

NG

: 60 - 85 - 02

LU N V N TH C S

NG

IH

NG D N KHOA H C: PGS.TS. NGUY N TH MINH H NG

HÀ N I - 2016


B GIÁO D C & ÀO T O
TR

NG

B NÔNG NGHI P & PTNT
I H C TH Y L I

INH XUÂN THANH

NGHIÊN C U ÁNH GIÁ CH T L

NG N

C VÀ

XU T

BI N PHÁP KI M SOÁT CÁC NGU N GÂY Ô NHI M N
L U V C SÔNG NG HUY N KHÊ - T NH B C NINH

LU N V N TH C S

HÀ N I - 2016

C


B GIÁO D C & ÀO T O
TR

B NÔNG NGHI P & PTNT

NG

I H C TH Y L I

INH XUÂN THANH

NGHIÊN C U ÁNH GIÁ CH T L

NG N

C VÀ

XU T

BI N PHÁP KI M SOÁT CÁC NGU N GÂY Ô NHI M N
L U V C SÔNG NG HUY N KHÊ – T NH B C NINH

CHUYÊN NGÀNH : KHOA H C MÔI TR
MÃ S

NG

: 60 - 85 - 02

LU N V N TH C S

Ng

ih

ng d n khoa h c : PGS TS. Nguy n Th Minh H ng

HÀ N I - 2016

C



L I CAM OAN
Mã s h c viên:128440301009

Tên tôi là: inh Xuân Thanh
L p: CH20MT
Chuyên ngành: Khoa h c môi tr

Mã s : 60-85-02

ng

Khóa h c: 20 (2011 - 2014)
Tôi xin cam đoan quy n lu n v n đ

c chính tôi th c hi n d

is h

ng d n c a

PGS.TS. Nguy n Th Minh H ng v i đ tài nghiên c u trong lu n v n “Nghiên c u
đánh giá ch t l
n

ng n

c và đ xu t bi n pháp ki m soát các ngu n gây ô nhi m

c l u v c sông Ng Huy n Khê – t nh B c Ninh”.
ây là đ tài nghiên c u m i, không trùng l p v i các đ tài lu n v n nào tr

c đây,

do đó không có s sao chép c a b t kì lu n v n nào. N i dung c a lu n v n đ

c th

hi n theo đúng quy đ nh, các ngu n tài li u, t li u nghiên c u và s d ng trong lu n
v nđ uđ

c trích d n ngu n.

N u x y ra v n đ gì v i n i dung lu n v n này, tôi xin ch u hoàn toàn trách nhi m
theo quy đ nh./.
Hà N i, tháng 9 n m 2016
NG

I VI T CAM OAN

inh Xuân Thanh

i


L IC M
Lu n v n “Nghiên c u đánh giá ch t l
các ngu n gây ô nhi m n

N

ng n

c và đ xu t bi n pháp ki m soát

c l u v c sông Ng Huy n Khê – t nh B c Ninh” đ

hoàn thành ngoài s c g ng n l c c a b n thân tác gi còn đ

c

c s giúp đ nhi t

tình c a các Th y, Cô, c quan, b n bè và gia đình.
Tác gi xin bày t lòng bi t n sâu s c t i cô giáo PGS.TS. Nguy n Th Minh H ng
đã t n tình giúp đ , h

ng d n, quan tâm theo dõi, g i ý các ý t

ng khoa h c và t o

đi u ki n thu n l i cho tác gi trong su t th i gian th c hi n lu n v n.
Tác gi xin trân tr ng c m n các c quan, đ n v đã nhi t tình giúp đ tác gi trong
quá trình đi u tra thu th p tài li u cho lu n v n này.
Xin trân tr ng c m n các th y, cô giáo trong khoa Môi tr

ng - Tr

ng

i h c Thu

L i đã t n tình gi ng d y và giúp đ tác gi trong su t quá trình h c t p, c ng nh quá
trình th c hi n lu n v n này.
Cu i cùng tác gi xin chân thành c m

n gia đình, b n bè, t p th l p cao h c

CH20MT đ ng viên tác gi r t nhi u trong su t th i gian hoàn thành lu n v n.
XIN TRÂN TR NG C M N!

Hà n i, tháng 9 n m 2016
Tác gi

inh Xuân Thanh

ii


DANH M C CÁC CH

VI T T T

BVMT

:

B o v môi tr

ng

BVTV

:

B o v th c v t

BTNMT

:

B Tài nguyên Môi tr

CCN

:

C m công nghi p

CLN

:

Ch t l

CN

:

Công nghi p

CSSX

:

C s s n xu t

HTXLNT

:

H th ng x lý n

HTTL

:

H th ng th y l i

KCN

:

Khu công nghi p

KTXH

:

Kinh t xã h i

LVS

:

L u v c sông

NN&PTNT

:

Nông nghi p & phát tri n nông thôn

NSTP

:

Nông s n th c ph m

PTTNN

:

Phát tri n tài nguyên n

QCVN

:

Quy chu n Vi t Nam

QH

:

Quy ho ch

SXKD

:

S n xu t kinh doanh

TCVN

:

Tiêu chu n Vi t nam

TTCN

:

Ti u th công nghi p

TCCP

:

Tiêu chu n cho phép

TNN

:

Tài nguyên n

TP

:

Thành ph

TT

:

Th tr n

VLXD

:

V t li u xây d ng

XLNT

:

X lý n

WHO

:

T ch c Y t th gi i (World Health Organization)

WQI

:

Ch s ch t l

ng n

ng

c

c th i

c

c

c th i
ng n

iii

c (Water Quality Index)


M CL C
M

U ......................................................................................................................... 1

1. Tính c p thi t c a đ tài .............................................................................................. 1
2. M c đích c a đ tài: .................................................................................................... 2
3.

it

ng và ph m vi nghiên c u : ............................................................................. 2

4. Cách ti p c n và ph

ng pháp nghiên c u: ................................................................ 3

5. C u trúc c a lu n v n..................................................................................................... 3
CH

NG 1: T NG QUAN V

TÌNH HÌNH Ô NHI M N

C SÔNG

VI T

NAM - GI I THI U V L U V C SÔNG NG HUY N KHÊ – T NH B C NINH5
1.1 T ng quan v tình hình ô nhi m n
1.2.

c sông

Vi t Nam .......................................... 5

c đi m t nhiên và kinh t xã h i l u v c sông Ng Huy n Khuê - t nh B c

Ninh ................................................................................................................................. 5
1.2.1.

c đi m t nhiên ................................................................................................. 9

1.2.2

c đi m kinh t xã h i........................................................................................ 14

1.3. K t lu n ch
CH

NG 2:

ng 1 .................................................................................................. 17
ÁNH GIÁ CH T L

NG N

C M T L U V C SÔNG NG

HUY N KHÊ T NH B C NINH ................................................................................. 19
2.1 Các ngu n gây ô nhi m n

c sông Ng Huy n Khê – t nh B c Ninh ................... 19

2.1.1. Phân lo i các ngu n gây ô nhi m n

c ............................................................... 19

2.1.2 Ngu n ô nhi m n

c do n

2.1.3. Ngu n ô nhi m n

c do ho t đ ng c a CCN làng ngh ; làng ngh ................... 20

2.1.4 Ngu n ô nhi m n

c do ho t đ ng nông nghi p ................................................. 25

2.2 Tình hình ô nhi m n

c sông Ng Huy n Khê ...................................................... 26

2.3. ánh giá ch t l

ng n

c th i sinh ho t ....................................................... 19

c sông Ng Huy n Khê – t nh B c Ninh ........................ 28

2.3.1 Tình hình s li u quan tr c s d ng. .................................................................... 28

iv


2.3.2.

ánh giá ch t l

ng môi tr

ng n

c l u v c sông Ng Huy n Khê đo n ch y

qua t nh B c Ninh theo tiêu chu n hi n hành (QCVN 08-MT:2015/BTNMT) ............ 32
2.3.3. ánh giá ch t l
s ch t l

ng n

ng n

c l u v c sông Ng Huy n Khê t nh B c Ninh theo ch

c WQI ...............................................................................................38

2.3.4 So sánh hai ph
2.4. Tính toán t i l

ng pháp đánh giá ch t l

ng n

c ............................................ 46

ng ch t ô nhi m và áp l c ô nhi m trên l u v c sông Ng Huy n

Khê – t nh B cNinh. ...................................................................................................... 46
2.4.1. Ph

ng pháp tính toán t i l

ng ch t ô nhi m.................................................... 46

2.4.2. Tính toán t i l

ng ch t ô nhi m do n

c th i sinh ho t .................................... 47

2.4.3. Tính toán t i l

ng ch t ô nhi m do n

c th i công nghi p ............................... 50

2.4.4. Tính toán t i l

ng ch t ô nhi m do n

c th i nông nghi p .............................. 55

2.4.5. T ng t i l

ng ô nhi m l u v c sông Ng Huy n Khê – t nh B c Ninh ............ 58

2.4.6. Áp l c ô nhi m trên l u v c sông Ng Huy n Khê t nh B c Ninh .................... 61
2.5. K t lu n ch

ng 2 .................................................................................................. 63

CH

XU T BI N PHÁP KI M SOÁT CÁC NGU N GÂY Ô NHI M

N

NG 3:

C L U V C SÔNG NG HUY N KHÊ – T NH B C NINH ......................... 65

3.1. Hi n tr ng công tác qu n lý, ki m soát ô nhi m môi tr

ng n

c l u v c sông

Ng Huy n Khê – t nh B c Ninh .................................................................................. 65
3.1.1. Nh ng vi c đã làm đ

c...................................................................................... 65

3.1.2. Nh ng t n t i trong b o v môi tr
3.2.

ng ............................................................... 69

xu t các bi n pháp ki m soát các ngu n gây ô nhi m l u v c sông Ng Huy n

Khê – t nh B c Ninh ......................................................................................................72
3.2.1. T ng h p các nguyên nhân gây ô nhi m n

c sông Ng Huy n Khê – t nh B c

Ninh ............................................................................................................................... 72
3.2.2. C s đ xu t các gi i pháp ................................................................................. 73
3.2.3

xu t bi n pháp ................................................................................................. 73
v


3.3. K t lu n ch

ng 3 .................................................................................................. 86

K T LU N VÀ KI N NGH ....................................................................................... 87
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................................. 89

vi


DANH M C HÌNH V
Hình 1.1: Nhi t đ trung bình các mùa qua các n m c a LVS Ng Huy n Khê ..........10
Hình 1.2:

m trung bình các mùa qua các n m c a LVS Ng Huy n Khê .............10

Hình 1.3: L

ng m a trung bình các mùa qua các n m c a LVS Ng Huy n Khê .....11

Hình 1.4: S gi n ng trung bình các mùa qua các n m c a LVS Ng Huy n Khê ....11
Hình 1.5

a gi i hành chính t nh B c Ninh .................................................................12

Hình 1.6 S đ l u v c sông Ng Huy n Khê và v trí CCN, làng ngh ....................17
Hình 2.1 N

c th i c a CSSX x ra sông Ng Huy n Khê ..........................................28

Hình 2.2 Rác th i d c hai bên b đê và d

i sông Ng Huy n Khê ............................28

Hình 2.3 S đ v trí l y m u trên sông Ng Huy n Khê t nh B c Ninh ......................29
Hình 2.4. Di n bi n TSS sông Ng Huy n Khê giai đo n 2011 - 2015. ......................32
Hình 2.5. Di n bi n BOD5 sông Ng Huy n Khê giai đo n 2011 - 2015. ...................33
Hình 2.6 Di n bi n COD sông Ng Huy n Khê giai đo n 2011 - 2015. ......................34
Hình 2.7 Di n bi n DO sông Ng Huy n Khê giai đo n 2011 - 2015. .........................35
Hình 2.8. Di n bi n amoni (NH4+) sông Ng Huy n Khê giai đo n 2011 - 2015. ......36
Hình 2.9. Di n bi n T ng Coliform sông Ng Huy n Khê giai đo n 2011 - 2015. .....37
Hình 2.10. Bi u đ t i l

ng ô nhi m c a TSS phân theo ngu n th i ..........................59

Hình 2.11. Bi u đ t i l

ng ô nhi m c a BOD5 phân theo ngu n th i ......................59

Hình 2.12. Bi u đ t i l

ng ô nhi m c a t ng N phân theo ngu n th i ......................59

Hình 2.13. Bi u đ t i l

ng ô nhi m c a t ng P phân theo ngu n th i ......................59

Hình 2.14. Bi u đ t i l

ng ô nhi m t các ngu n th i c a l u v c sông Ng Huy n

Khê – t nh B c Ninh ......................................................................................................61
Hình 3.1. S đ công ngh x lý n
Hình 3.2: S đ x lý n

c th i mini c a làng ngh gi y ...........................80

c th i b sung khi có màu và hàm l

ng tinh b t cao .........81

(COD cao)......................................................................................................................81
Hình 3.3: S đ x lý CTR t i ngu n đ i v i các ngu n phát th i ..............................83

vii


DANH M C B NG BI U
B ng 1.1.

n v hành chính phân theo huy n, thành ph thu c l u v c sông Ng

Huy n Khê ch y qua t nh B c Ninh .............................................................................. 14
B ng 1.2. Dân s

phân theo huy n, thành ph thu c l u v c sông Ng Huy n Khê .. 15

B ng 1.3. Danh sách các làng ngh thu c l u v c sông Ng Huy n Khê.................... 16
B ng 2.1 Quy mô các làng ngh trong khu v c nghiên c u ......................................... 22
B ng 2.2 Các CCN t p trung trong khu v c nghiên c u .............................................. 25
B ng 2.3. V trí đo đ c, thu m u môi tr

ng n

c m t l u v c sông Ng Huy n Khê29

B ng 2.4 K t qu phân tích m u n

c m t v trí C u ào Xá...................................... 30

B ng 2.5 K t qu phân tích m u n

c m t v trí V n Môn .......................................... 30

B ng 2.6 K t qu phân tích m u n

c m t v trí c u Song Thát .................................. 31

B ng 2.7 K t qu phân tích ch t l

ng n

c sông Ng Huy n Khê n m 2015 .......... 39

B ng 2.8 B ng quy đ nh các giá tr qi, BPi .................................................................. 40
B ng 2.9. B ng quy đ nh các giá tr BPi và qi đ i v i DO% bão hòa .......................... 41
B ng 2.10. B ng quy đ nh các giá tr BPi và qi đ i v i thông s pH ........................... 41
B ng 2.11 . B ng đánh giá ch t l

ng n

c ................................................................. 42

B ng 2.12 K t qu WQI t i các v trí tính toán ............................................................ 45
B ng 2.13. ánh giá m c ch t l

ng n

c t i các v trí quan tr c ............................... 45

B ng 2.14 H s phát sinh ch t th i khi có x lý .......................................................... 48
B ng 2.15. H s phát sinh ch t th i khi không có x lý .............................................. 48
B ng 2.16. Dân s c a các huy n trong l u v c sông Ng Huyên Khê ...................... 48

B ng 2.17. T i l

ng các ch t ô nhi m ti m n ng do n

c th i sinh ho t trong l u v c

sông Ng Huy n Khê t nh B c Ninh ............................................................................. 49
B ng 2.18. N ng đ các ch t ô nhi m trong n

c th i công nghi p theo nhóm ngành

s n xu t .......................................................................................................................... 51
B ng 2.19. L u l

ng n

c th i công nghi p c a các KCN t p trung ......................... 51

B ng 2.20. T i l

ng các ch t ô nhi m ti m n ng do n

c th i công nghi p c a CCN

t p trung l u v c sông Ng Huy n Khê t nh B c Ninh ................................................ 52
B ng 2.21. L u l

ng n

c th i công nghi p c a các c s phân tán ......................... 53

B ng 2.22. Các làng ngh t i t nh B c Ninh ................................................................. 53

viii


B ng 2.23. T i l

ng ch t ô nhi m do n

c th i công nghi p c a các c s s n xu t

phân tán l u v c sông Ng Huy n Khê t nh B c Ninh .................................................54
B ng 2.24. T i l

ng ch t ô nhi m do n

c th i công nghi p l u v c sông Ng Huyên

Khê t nh B c Ninh .........................................................................................................54
B ng 2.25. T i l

ng các ch t ô nhi m do n

c th i tr ng tr t l u v c sông Ng

Huy n Khê t nh B c Ninh .............................................................................................55
B ng 2.26. L

ng n

c th i ch n nuôi l u v c sông Ng Huy n Khê t nh B c Ninh.56

B ng 2.27. N ng đ m t s ch t ô nhi m trong n
B ng 2.28. T i l

ng các ch t ô nhi m do n

c th i ch n nuôi ...........................57
c th i ch n nuôi l u v c Ng Huy n

Khê t nh B c Ninh .........................................................................................................57
B ng 2.29. T ng t i l

ng ô nhi m các ch t phân theo các l u v c ............................58

B ng 2.30. T ng t i l

ng ô nhi m l u v c sông Ng Huy n Khê phân theo ngu n ..58

B ng 2.31. Áp l c ô nhi m trên l u v c sông Ng Huy n Khê t nh B c Ninh ............62
B ng 3.1: Các đ c tr ng c a đ m Thi p .......................................................................74

ix



M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
Tài nguyên n

c là thành ph n ch y u c a môi tr

công trong các chi n l

ng s ng, quy t đ nh s thành

c, quy ho ch, k ho ch phát tri n kinh t - xã h i, b o đ m

qu c phòng, an ninh qu c gia. Hi n nay ngu n tài nguyên thiên nhiên quý hi m và
quan tr ng này đang ph i đ i m t v i nguy c ô nhi m và c n ki t. Nhu c u phát tri n
kinh t nhanh v i m c tiêu l i nhu n cao, con ng
đ ng đ n môi tr
bi t là n
ng

i đã và đang c tình b qua các tác

ng m t cách tr c ti p ho c gián ti p. Nguy c ô nhi m n

c ng t và n

c s ch đang là m t hi m h a l n đ i v i s t n vong c a con

i c ng nh toàn b s s ng trên trái đ t. Do đó con ng

i c n ph i nhanh chóng

có các bi n pháp b o v và s d ng h p lý ngu n tài nguyên n
h

c, đ c

c mà không nh

ng l n ho c gây h u qu nghiêm tr ng cho th h mai sau.

B c Ninh là m t t nh c a ngõ phía B c c a Th đô Hà N i, trung tâm x Kinh B c c
x a. B c Ninh là c u n i gi a Hà N i v i các t nh trung du mi n núi phía B c và n m
trên hành lang kinh t L ng S n - Hà N i - H i Phòng - H Long, là t nh thu c vùng
kinh t tr ng đi m có v trí quan tr ng v an ninh qu c phòng và có m ng l

iđ

ng

th y: sông C u, sông u ng, sông Thái Bình cùng v i h th ng sông ngòi n i đ a nh
sông Ng Huy n Khê, sông Dâu, sông B i, sông Tào Khê… r t thu n l i n i B c
Ninh v i h th ng c ng sông và c ng bi n c a vùng, t o đi u ki n cho B c Ninh là đ a
bàn m g n v i phát tri n c a th đô Hà N i. ây là nh ng y u t r t thu n l i đ phát
tri n kinh t - xã h i và giao l u c a B c Ninh v i bên ngoài.
Sông Ng Huy n Khê ch y qua 5 đ n v hành chính c p huy n, g m:

ông Anh (Hà

N i); th xã T S n, huy n Yên Phong và huy n Tiên Du, TP. B c Ninh. Sông này có
nhi m v tiêu thoát n

c v mùa m a, l y n

c ph c v cho s n xu t nông nghi p v

mùa khô, đ ng th i đ m nhi m ch c n ng gi cân b ng h sinh thái, c nh quan thiên
nhiên cho toàn khu v c.
Do các ho t đ ng kinh t - xã h i phát tri n m nh đi u đó đã t o ra s c ép không nh
lên môi tr

ng n

suy thoái

nhi u n i, đ c bi t là nh ng đo n ch y qua các CCN, làng ngh , khu đô

th .... N

c l u v c sông Ng Huy n Khê khi n cho ch t l

c th i t các CCN làng ngh , làng ngh , n

ng n

c sông b

c th i sinh ho t c a các khu dân

c d c ven sông đa ph n là ch a qua x lý đ u đ th ng ra sông Ng Huy n Khê.
1

Sông Ng Huy n Khê có 5 đi m nóng gây ô nhi m, đó là làng ngh s n xu t đ g m
ngh

ng K , tái ch s t

a H i ph

ng Châu Khê th xã T S n, tái ch gi y Phú

Lâm huy n Tiên Du và tái ch gi y Phong Khê thành ph B c Ninh. i n hình nh t là
đo n sông ch y qua đ a ph n xã Phú Lâm (huy n Tiên Du) đ n ph

ng Phong Khê

(TP B c Ninh) “tô màu” đen đ c do các c s s n xu t gi y, bao bì các lo i th i tr c
ti p hàng nghìn m3/ngày đêm v
thông s quan tr c ch t l

ng n

t nhi u l n kh n ng t làm s ch c a sông. Các
c sông nh DO, BOD 5 , COD, NH4+… đ u v

t quy

chu n cho phép c t A2, th m chí là c t B1 QCVN 08-MT:2015/BTNMT. Theo k t
qu quan tr c m i nh t vào đ t 1 n m 2016 c a T ng c c Môi tr
ào Xá (xã Phong Khê) giá tr COD là 542 mg/l v

392 mg/l v

ng, t i đi m c u

t g p 18 l n và BOD 5 có giá tr là

t g p 26 l n so v i QCVN 08-MT:2015/BTNMT lo i B1. Ngoài ra, ch t

th i r n ch a đ

c x lý c a các CCN, làng ngh , khu dân c đ b a bãi trên m t đê

d c ven sông gây ách t c dòng ch y, làm ô nhi m n
nhà chuyên môn thì sông Ng Huy n Khê đ

c sông. Theo đánh giá c a các

c ví nh sông Th V i

ng Nai vì

tình tr ng ô nhi m t ng cao c a nó.
Vì th , “Nghiên c u đánh giá ch t l
ngu n gây ô nhi m n

ng n

c và đ xu t bi n pháp ki m soát các

c l u v c sông Ng Huy n Khê – t nh B c Ninh” là r t c n

thi t, làm ti n đ cho vi c xem xét, gi i quy t các v n đ môi tr
đ ra các bi n pháp c i thi n ch t l

ng n

ng và làm c s đ

c, đáp ng m c tiêu phát tri n kinh t - xã

h i c a t nh, đ ng th i giúp cho vi c b o v phát tri n b n v ng tài nguyên n

cl u

v c sông Ng Huy n Khê – t nh B c Ninh.
2. M c đích c a đ tài:
- ánh giá đ

c các ngu n gây ô nhi m n

c, tính toán t i l

ng ch t ô nhi m, tính áp

l c ô nhi m trên l u v c sông Ng Huy n Khê - t nh B c Ninh.
-

xu t bi n pháp ki m soát các ngu n gây ô nhi m n

Khê – t nh B c Ninh nh m c i thi n ch t l

và b o v môi tr
3.

it

ng n

ng c a t nh.

ng và ph m vi nghiên c u :

2

c l u v c sông Ng Huy n

c, s d ng n

c m t cách hi u qu


it

-

ng nghiên c u : Ch t l

B c Ninh t ph

ng n

c sông Ng Huy n Khuê đo n ch y qua t nh

ng Châu Khê thu c th xã T S n đ n xã Hòa Long, thành ph B c

Ninh.
- Ph m vi nghiên c u: L u v c sông Ng Huy n Khê thu c t nh B c Ninh vào mùa
ki t (Tháng 3, là tháng có l u l

ng dòng ch y th p nh t trong n m vì v y ph n ánh

chính xác nh t m c đ ô nhi m c a sông) ch y qua các huy n: T S n, Yên Phong,
Tiên Du và thành ph B c Ninh.
4. Cách ti p c n và ph

ng pháp nghiên c u:

a. Cách ti p c n:
Ti p c n t ng h p: dùng trong đánh giá ch t l

ng n

c và đ xu t bi n pháp gi m

thi u các ngu n gây ô nhi m l u v c sông.
b. Ph

ng pháp nghiên c u:

Lu n v n s d ng các ph
- Ph

ng pháp sau:

ng pháp thu th p, t ng h p, phân tích s li u: thu th p s li u hi n có liên quan

đ n đ tài, thu th p t t c các s li u v đi u ki n t nhiên, kinh t xã h i, ch t l
n

c… T đó, t ng h p, phân tích, đánh giá vùng nghiên c u.

- Ph

ng pháp đi u tra, kh o sát t i th c đ a: đi th c đ a đ thu th p thông tin s li u

t i hi n tr

ng, tìm hi u tình hình th c t c a khu v c nghiên c u và xác đ nh nh ng

v n đ b c xúc v môi tr
- Ph
l

ng

ng c n gi i quy t.

ng pháp đánh giá ch t l

ng n

c theo tiêu chu n Vi t Nam, theo ch s ch t

c WQI: đánh giá m c đ ô nhi m c a sông đ i v i t ng thông s đ làm c

ng n

s cho vi c đ xu t các gi i pháp ph c h i ch t l

ng n

c sông.

5. C u trúc lu n v n:
Lu n v n bao g m các ph n sau:
M
CH

U
NG I: T NG QUAN V

TÌNH HÌNH Ô NHI M N

C SÔNG

VI T

NAM – GI I THI U V L U V C SÔNG NG HUY N KHÊ, T NH B C NINH

3

CH

NG II:

ÁNH GIÁ CH T L

NG N

C L U V C SÔNG NG

HUY N

KHÊ T NH B C NINH
CH
N

NG III:

XU T BI N PHÁP KI M SOÁT CÁC NGU N GÂY Ô NHI M

C L U V C SÔNG NG HUY N KHÊ – T NH B C NINH

K T LU N VÀ KI N NGH

4


CH

NG 1: T NG QUAN V TÌNH HÌNH Ô NHI M N

NAM - GI I THI U V

L U V C SÔNG NG

C SÔNG

VI T

HUY N KHÊ – T NH B C

NINH
1.1 T ng quan v tình hình ô nhi m n
N

c sông

Vi t Nam

c là ngu n tài nguyên quý báu và h t s c quan tr ng đ i v i s s ng trên trái đ t.

Th c ti n ch ra r ng qu c gia nào quan tâm đ n công tác b o v môi tr
có vi c khai thác, s d ng h p lý ngu n n
trong s ch, thì h n ch đ

ng xuyên b o đ m cho ngu n n

c nhi u d ch b nh, ch t l

Ngày nay, v n đ ô nhi m môi tr
nên nghiêm tr ng

c, th

ng cu c s ng đ

c đã và đang tr

ng ti n thông tin đ i chúng (ti vi, báo

đài), chúng ta có th d dàng b t g p nh ng hình nh, nh ng thông tin v môi tr
b ô nhi m. B t ch p nh ng l i kêu g i b o v môi tr
tr ng ô nhi m (đ c bi t là ô nhi m n

c

c nâng lên.

ng, đ c bi t là ô nhi m ngu n n

Vi t Nam. Trên các ph

ng, trong đó

ng, b o v ngu n n

ng

c, tình

c sông) đang ngày càng tr nên tr m tr ng.

H th ng n

c m t Vi t Nam v i h n 2360 con sông v i t ng chi u dài kho ng

41900km[1].

ây là ngu n tài nguyên quý giá, là n i c trú và ngu n s ng c a các

loài đ ng, th c v t và hàng tri u ng
xã h i c a đ t n

i, góp ph n quan tr ng vào s phát tri n kinh t -

c.

Tuy nhiên, hi n nay v n đ suy thoái tài nguyên n

c l u v c sông di n ra ngày càng

nghiêm tr ng do khai thác quá m c và b ô nhi m v i m c đ khác nhau. Suy thoái tài
nguyên n
là ch t l
nguyên n

c trên l u v c sông đ

c bi u hi n

s suy gi m v s l

ng và đ c bi t

ng. Trong nh ng n m qua, s t ng nhanh v dân s và khai thác quá m c tài
c, các tài nguyên đ t và r ng đã làm suy ki t ngu n n

c; vi c phát tri n

đô th và công nghi p nh ng không có bi n pháp qu n lý ch t ch và x lý các ch t
th i l ng, th i r n c ng đã làm ô nhi m ngu n n

c, vì th suy thoái tài nguyên n

đã tr thành tình tr ng khá ph bi n đ i v i các l u v c sông

n

c

c ta. Th m chí

nhi u con sông, đo n sông, ao, h đang “ch t”.
Các l u v c sông khu v c mi n B c nói chung và vùng đ ng b ng sông H ng nói
riêng đã và đang ch u áp l c m nh m c a quá trình gia t ng dân s , quá trình đô th
hóa, công nghi p hóa. Các khu đô th , khu dân c và khu công nghi p t p trung đ

c

hình thành và phát tri n m nh d c theo các l u v c sông. Trong s các ngu n th i phát
sinh thì n

c th i sinh ho t và n

c th i công nghi p đóng góp t l l n v i t ng
5


l

ng các ch t ô nhi m r t cao. Ngoài ra m t l

l c l n đ i v i môi tr

ng n

ng l n n

c th i làng ngh c ng là áp

c.

Sông H ng qua Phú Th , V nh Phúc đang có d u hi u ô nhi m.

c bi t là đo n sông

t Công ty Supe Photphat và hóa ch t Lâm Thao đ n khu công nghi p phía nam Thành
ph Vi t Trì, các thông s v

t ng

ng B1 c a QCVN nhi u l n.

trung nhi u nhà máy hoá ch t, ch bi n th c ph m, d t nên n
L

ng n

c th i

ây là khu v c t p

c nhi m b n đáng k .

đây đ n 168.000 m3/ngày đêm, vào mùa c n n

c sông nhi m b n

n ng.
L u v c Sông C u nhi u đo n đã b ô nhi m nghiêm tr ng, nh t là các đo n sông ch y
qua các đô th , khu công nghi p và các làng ngh thu c t nh Thái Nguyên, B c Giang,
B c Ninh. o n sông C u qua B c Ninh, B c Giang: Theo Chi c c b o v môi tr

ng

sông C u, ph n l n các đi m quan tr c trên l u v c đ u có giá tr các thông s v
QCVN A1, th m chí v

t

t ho c x p x QCVN B1. Bên c nh đó, giá tr m t s thông s

nh COD, BOD 5 , NH4+ có xu h

ng t ng, đi u này cho th y ch t l

suy gi m. Trong nh ng n m g n đây, n

c sông C u có l u l

ng n

c đang b

ng cát và ch t l l ng

ngày càng t ng do các ho t đ ng khai thác khoáng s n (cát, s i,...). Th i gian t i, n u
không đ

c qu n lý và ki m soát ch t ch thì hàm l

ng các ch t này s càng cao.

Sông Ng Huy n Khê là m t trong nh ng đi n hình ô nhi m nghiêm tr ng c a l u v c
sông C u do ho t đ ng c a các CCN làng ngh , làng ngh và các c s s n xu t tr i
su t d c sông t
n

ông Anh (Hà N i) cho đ n xã Hòa Long (Tp. B c Ninh). H u h t

c th i các c s s n xu t đ u ch a đ

ô nhi m nghiêm tr ng và ch t l
Môi tr
n

ng n

ng n

c x lý và x tr c ti p ra sông. N
c không thay đ i nhi u qua các n m.

c m t c a l u v c sông Nhu -

c th i sinh ho t, n

trong khu v c, ch t l

c sông b

áy đang ch u s tác đ ng m nh c a

c th i c a các ho t đ ng công nghi p, nông nghi p và thu s n
ng n

c c a nhi u đo n sông b ô nhi m t i m c báo đ ng.

Sông Nhu b ô nhi m n ng sau khi ti p nh n n

c t sông Tô L ch và Kim Ng u đ

vào khi ch y qua đ p Thanh Li t.
Ngu n ô nhi m chính khu v c

ông Nam B là ngu n ô nhi m n

nhân ch y u là do n

c th i công nghi p và sinh ho t. Sông

th

ng n

ng l u sông ch t l

ct

c m t, nguyên
ng Nai khu v c

ng đ i t t nh ng khu v c qua Thành ph Biên

6


Hòa n

c sông b ô nhi m n ng do ti p nh n ngu n x t các nhà máy, khu công

nghi p và n

c th i sinh ho t c a ng

i dân thành ph Biên Hòa.

H th ng sông

ng b ng sông C u Long b ô nhi m b i ngu n n

nghi p l n nh t n

c (70% l

tr

ng n

ng phân bón đ

c cây và đ t h p th , 30% đi vào môi

c). Bên c nh đó, ngành nuôi tr ng th y s n

có nh ng b

c phát tri n v

(t ng s n l

ng th y s n nuôi tr ng c a

70,94% t ng s n l

c th i do nông

t b c v di n tích và s n l

khu v c này th i gian qua đã
ng nuôi tr ng v i quy mô l n

ông b ng sông C u Long chi m kho ng

ng nuôi tr ng th y s n trong c n

c). Vì v y ch t l

ng n

c

sông Ti n và sông H u đã có d u hi u ô nhi m h u c (m c đ ô nhi m sông Ti n cao
h n sông H u). Sông Vàm C b ô nhi m b i nhi u y u t : ho t đ ng s n xu t t nhà
máy, khu dân c t p trung. Sông Vàm C

ông có m c đ ô nhi m cao h n sông Vàm

C Tây.

 L u v c sông Ng Huy n Khê đo n ch y qua t nh B c Ninh:
T i l u v c sông Ng Huy n Khuê đo n sông ch y qua t nh B c Ninh, ch t l
n

c sông đang b ô nhi m nghiêm tr ng do n

ng

c th i c a các CCN s n xu t gi y

(CCN Phong Khê 1, Phong Khê 2, Phú Lâm), các làng ngh , c s s n xu t x ra dòng
sông hàng nghìn mét kh i n

c th i đa ph n ch a qua x lý v

t nhi u l n kh n ng

t làm s ch c a dòng sông theo chu trình t nhiên. Ngoài ra, ch t th i r n ch a đ

c

x lý c a các CCN, làng ngh tái ch đ b a bãi trên m t đê gây c t c dòng ch y. Bên
c nh đó, ngu n n

c th i sinh ho t t khu dân c s ng r i rác ven sông không qua x

lý c ng đ th ng xu ng sông... đã làm n

c sông Ng Huy n Khuê ngày càng ô

nhi m. Các thông s DO, COD, BOD5, N-NO 2 -, N-NH 4 + đ u v
MT:2015/BTNMT lo i B1 (Trong ch

t giá tr QCVN 08-

ng II lu n v n s đi sâu vào phân tích tình

hình ô nhi m c a sông Ng Huy n Khê)
* Các nghiên c u đã có v ô nhi m n
Nghiên c u v ô nhi m n

c sông Ng Huy n Khê:

c sông Ng Huy n Khê tr

c đây đã có m t vài nghiên

c u nh sau:
- Nghiên c u c a t nh B c Ninh: Th hi n qua các báo cáo hi n tr ng môi tr
n m trong đó đ u có đánh giá bi n đ i ch t l
TNMT t nh B c Ninh.

7

ng n

ng hàng

c d a theo s li u đo đ c c a S

- Nghiên c u c a Trung tâm quan tr c môi tr
giá ch t l

ng n

ng, t ng c c môi tr

ng “Báo cáo đánh

c m t l u v c sông C u d trên các k t qu đo đ c đ

n m 2010-2012”, n m 2012. Trong báo cáo đã ch rõ ch t l

ng n

c trong các
c sông Ng

Huy n Khê c 3 n m 2012, 2011 và 2010

m c kém ho c r t kém. Ch có đo n đ u

ngu n sông Ng Huy n Khê ch t l

c

ng n

nhánh sông c p m t c a LVS C u có ch t l

l

ng ch a đ

m c trung bình. Ng Huy n Khê là

ng n

c th p nh t trong l u v c và ch t

c c i thi n qua các n m do dòng sông này ch u nh h

ng c a các làng

ngh s n xu t gi y.
- Nghiên c u c a Chi c c B o v môi tr
và c i thi n môi tr
ô nhi m môi tr

ng l u v c sông C u, C c Qu n lý ch t th i

ng “Báo cáo th c tr ng môi tr

ng n

ng n

c và ngu n th i chính gây

c trên l u v c sông C u – nguyên nhân và gi i pháp”, n m

2015. Báo cáo đã ti n hành đánh giá CLN c a toàn b l u v c sông C u trong đó có
sông Ng Huy n Khê đo n ch y qua t nh B c Ninh. N
b ô nhi m n ng, các thong s v ch t l

ng n

c sông Ng Huy n Khê n

c

c (BOD 5 , COD, DO, TSS…) đ u x p

x , cao h n QCVN-B1, đ c bi t là đo n sông ch y qua làng ngh tái ch gi y Phong
Khê – thành ph B c Ninh.
- Lu n v n th c s c a Hà Th Liên –
h

ng c a ô nhi m môi tr

i h c Th y L i “Nghiên c u, đánh giá nh

ng làng ngh đ n s c kh e c ng đ ng trên đ a bàn t nh

B c Ninh và đ xu t bi n pháp kh c ph c”, n m 2012. Trong lu n v n đã đánh giá
đ

c tình hình, m c đ ô nhi m các làng ngh c a t nh B c Ninh. S phát tri n c a

làng ngh đã đem l i l i ích kinh t cho dân c , lao đ ng trong t nh nh ng song song

v i nó t n t i nguy c gây ô nhi m môi tr
con ng
ra môi tr

ng nghiêm tr ng. Do s thi u ý th c c a

i, trong quá trình s n xu t t i các làng ngh không x lý tri t đ các ch t th i
ng xung quanh gây nên tình tr ng ô nhi m môi tr

đ n s c kh e ng

i lao đ ng. S ng

ng, nh h

ng tr c ti p

i dân t i các làng ngh m c các b nh đ

ng hô

h p, đau m t, b nh ngoài da, tiêu hóa là r t cao (đ c bi t là làng ngh Phong Khê).
i u đó đ t ra m c đ đáng báo đ ng v tình hình ô nhi m làng ngh

Vi t Nam nói

chung và t nh B c Ninh nói riêng hi n nay.
Trong các nghiên c u trên đ u ch rõ sông Ng Huy n Khê đang b ô nhi m n ng đ c
bi t là h l u c a sông đo n ch y qua làng ngh tái ch gi y Phong Khê, Phú Lâm.

8


 T th c t trên cho th y, v n đ suy thoái tài nguyên n
ngày càng nghiêm tr ng trên các l u v c sông

c l u v c sông di n ra

Vi t Nam. Vi c tìm hi u, xác đ nh

các ngu n ô nhi m chính là r t c n thi t nh m đ a ra các gi i pháp kh c ph c tình tr ng
ô nhi m, c i thi n ch t l

ng n

c, ch t l

ng môi tr

ng s ng c a ng

i dân khu v c

ven sông, đ m b o phát tri n kinh t , xã h i và s phát tri n b n v ng cho t
1.2.

ng lai.

c đi m t nhiên và kinh t xã h i l u v c sông Ng Huy n Khuê - t nh B c

Ninh
1.2.1.

c đi m t nhiên

1.2.1.1. V trí đ a lý
Khu v c nghiên c u c a đ tài thu c t nh B c Ninh.
B c Ninh là m t t nh thu c vùng đ ng b ng châu th Sông H ng, n m trong tam giác
kinh t tr ng đi m Hà N i - H i Phòng - Qu ng Ninh, khu v c có m c t ng tr
kinh t cao, giao l u kinh t m nh và là c a ngõ phía

ông B c c a th đô Hà N i.

B c Ninh có di n tích t nhiên 823km2, có t a đ đ a lý t
B c, t 105°54' đ n 106°19' kinh đ

ng

20°58' đ n 21°16' v đ

ông.

B c Ninh có đ a gi i hành chính ti p giáp v i các t nh:
- Phía B c giáp t nh B c Giang,
- Phía ông Nam giáp t nh H i D

ng,

- Phía Nam giáp t nh H ng Yên
- Phía Tây giáp th đô Hà N i.

B c Ninh có l ch s hình thành lâu đ i. T m y nghìn n m tr
trú và l p làng
Tiêu V

ven sông C u, sông Dâu, sông

c, ng

i Vi t c đã c

u ng, sông Ng Huy n Khê, sông

ng s ng ch y u b ng canh tác nông nghi p k t h p làm ngh th công.

Chính vì v y, B c Ninh là t nh thu c vùng kinh t tr ng đi m B c B , có các h th ng
giao thông, sông ngòi thu n l i k t n i v i các t nh trong vùng.

ây là nh ng y u t

r t thu n l i đ phát tri n kinh t - xã h i và giao l u v i bên ngoài và có v trí quan
tr ng v an ninh qu c phòng.
1.2.1.2 Khí h u
- Nhi t đ - đ

m:

L u v c sông Ng Huy n Khê - t nh B c Ninh n m trong vùng khí h u nhi t đ i gió
mùa v i b n mùa khá rõ r t, có mùa đông l nh, mùa hè nóng n c. Nh ng n m tr l i
9

đây, nhi t đ trung bình n m là 24,0oC, nhi t đ tháng cao nh t là 29,7oC (tháng 6),
nhi t đ th p nh t là 15,6oC (tháng 12). S chênh l ch nhi t đ gi a tháng cao nh t và
tháng th p nh t là 13,1oC.
Nhi t đ (oC)
35
30
25
Mùa đông
Mùa xuân
Mùa hè
Mùa thu

20
15
10
5
0
2011

2012

2013

2014

Hình 1.1: Nhi t đ trung bình các mùa qua các n m c a LVS Ng Huy n Khê
(Ngu n: S li u cu Trung tâm khí t
mt

ng th y v n t nh B c Ninh n m 2014)

ng đ i trung bình kho ng 83%, đ chênh l ch v đ

không l n.

mt

ng đ i th p nh t là 65% th

đ i cao nh t là 88-92% th

m gi a các tháng

ng x y ra t tháng 12, đ

mt

ng

ng x y ra t tháng 3 đ n tháng 4 trong n m.

m(%)
90
85

Mùa đông

80

Mùa xuân

75

Mùa hè

70

Mùa thu

65
2011

Hình 1.2:

2012

2013

m trung bình các mùa qua các n m c a LVS Ng Huy n Khê

(Ngu n: S li u cu Trung tâm khí t
-L

2014

ng th y v n t nh B c Ninh n m 2014)

ng m a:

T ng l

ng m a trung bình hàng n m c a L u v c sông Ng Huy n Khê - t nh B c

Ninh kho ng 1500mm nh ng phân b không đ u trong n m. Mùa m a ch y u t
tháng 5 đ n tháng 10, chi m 80% t ng l

ng m a c n m. Mùa khô t tháng 11 đ n

10


tháng 4 n m sau ch chi m 20% t ng l
nh t là tháng 7 và tháng có l
L

ng m a trong n m. Tháng có l

ng m a cao

ng m a th p nh t là tháng 1.

ng m a (mm)
600
500
400
300
200
100
0

Mùa thu
Mùa hè
Mùa xuân
Mùa đông
2011

Hình 1.3: L

2012

2013

2014

ng m a trung bình các mùa qua các n m c a LVS Ng Huy n Khê

(Ngu n: S li u cu Trung tâm khí t

ng th y v n t nh B c Ninh n m 2014)

- S gi n ng- gió:
Trong các n m tr l i đây, t ng s gi n ng trung bình là 1360 gi , trong đó tháng có
gi n ng l n nh t là tháng 9, 10; tháng có gi n ng ít nh t là tháng 1,2. Hàng n m có
hai mùa gió chính: gió mùa

ông B c và gió mùa

ông Nam. Gió mùa

ông B c

th nh hành t tháng 10 n m tr

c đ n tháng 3 n m sau, t c đ gió trung bình vào

tháng 1 kho ng 2,6m/s; gió mùa

ông Nam th nh hành t tháng 4 đ n tháng 9 mang

theo h i m gây m a rào, t c đ trung bình vào tháng 7 kho ng 2,4m/s.
S gi n ng(gi )
200
150
Mùa đông
Mùa xuân
Mùa hè
Mùa thu

100
50
0
2011

2012

2013

2014

Hình 1.4: S gi n ng trung bình các mùa qua các n m c a LVS Ng Huy n Khê
(Ngu n: S

li u cu

Trung tâm khí t

ng th y v n t nh B c Ninh n m 2014)

11