nghiên cứu đánh giá hiện trạng môi trường và đề xuất biện pháp kiểm soát ô nhiễm môi trường

Tuyển tập Báo cáo “Hội nghị Sinh viên Nghiên cứu Khoa học” lần thứ 6 Đại học Đà Nẵng - 2008


220
NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG MÔI TRƯỜNG
VÀ ĐỀ XUẤT CÁC BIỆN PHÁP KIỂM SOÁT Ô NHIỄM
LÀNG NGHỀ ĐÚC ĐỒNG PHƯỚC KIỀU - TỈNH QUẢNG
NAM
ENVIRONMENTAL ASSESSMENT STUDY AND POLLUTION
CONTROLLING METHODS AT THE ABSTRACT CASTING A COPPER
PHUOC KIEU – QUANG NAM PROVINCE
SVTH: LÊ THỊ CẨM HỒNG
Lớp: 03MT, Trường Đại học Bách khoa
GVHD: THS. NGUYỄN LAN PHƢƠNG
Khoa Môi Trường , Trường Đại học Bách khoa

TÓM TẮT
Trong các làng nghề tái chế kim loại ở Việt Nam, vấn đề khí thải và nhiệt thừa là nhân tố gây ô
nhiễm môi trường không khí nhiều nhất. Vì vậy cần phải tìm ra các giải pháp kiểm soát ô
nhiễm môi trường tại các làng nghề nhằm mục đích bảo vệ môi trường, đảm bảo môi trường
vi khí hậu cho công nhân làng nghề và tăng năng suất lao động. Bài báo cáo này giới thiệu
một số phương pháp kiểm soát ô nhiễm môi trường tại làng nghề đúc đồng Phước Kiều nói
riêng và các làng nghề tái chế kim loại ở Việt Nam nói chung.
SUMMARY
At the abstracts recycling metal in Viet Nam, exhausted air and temperature caused the most
environmental pollution. So, it’s verry necessary to find environmental pollution controlling
methods to protect enviroment there, create the best working environment and increase
cacbon output. This report introduces some of controlling ways at the astracts reusing metal in
Viet Nam, especially astracts casting a copper Phuoc Kieu.
1. Mở đầu:
Trong những năm gần đây làng đúc đồng Phƣớc Kiều phát triển rất mạnh, sản phẩm của

làng nghề không những đơn thuần là cung cấp nhu cầu tiêu dùng của thị trƣờng trong và ngoài
nƣớc, mà làng nghề còn thu hút đƣợc nhiều khách du lịch, tăng doanh thu hàng năm cho tỉnh
Quảng Nam. Song việc tăng sản lƣợng sản xuất cũng làm lƣợng chất thải cũng tăng lên rất
nhiều bởi lẽ sản phẩm làm ra hoàn toàn bằng phƣơng pháp thủ công, các thiết bị hỗ trợ sản
xuất thì quá lạc hậu, nhiên liệu dùng cho sản xuất chủ yếu là than và dầu FO…khí thải không
xử lý xả trực tiếp ra môi trƣờng gây ô nhiễm môi trƣờng nghiêm trọng.. Nhằm mục đích bảo
vệ môi trƣờng làng nghề nên ta tiến hành đề ra các phƣơng pháp kiểm soát ô nhiễm đạt hiệu
quả cao mà giá thành lại rẻ.
Phạm vi nghiên cứu của đề tài: Nghiên cứu hiện trạng môi trƣờng và đề xuất các biện
pháp kiểm soát ô nhiễm môi trƣờng làng nghề đúc đồng Phƣớc Kiều – tỉnh Quảng Nam.
2. Nội dung:
2.1. Nghiên cứu đánh giá hiện trạng sản xuất và môi trường của làng nghề đúc đồng
Phước Kiều
- Khảo sát thực tế, thu thập tài liệu, các thông tin về hoạt động sản xuất, xã hội khu vực
nghiên cứu.
- Khảo sát, lấy mẫu nƣớc mặt, nƣớc ngầm, khí tại khu vực làng nghề.
- Phân tích, xác định tính chất, thành phần nƣớc mặt, nƣớc ngầm, khí.
- Tính toán cân bằng vật liệu cho lò nấu đồng.
- Tính toán cân bằng năng lƣợng cho lò nấu đồng.
- So sánh các thông số môi trƣờng đo đạc đƣợc với TCVN.
Tuyển tập Báo cáo “Hội nghị Sinh viên Nghiên cứu Khoa học” lần thứ 6 Đại học Đà Nẵng - 2008

221
2.2. Đề xuất giải pháp kiểm soát ô nhiễm môi trường làng nghề đúc đồng Phước Kiều.
- Đề xuất và phân tích các giải pháp giảm thiểu ô nhiễm theo hƣớng sản xuất sạch hơn.
- Đề xuất và phân tích các giải pháp xử lý các chất ô nhiễm tại làng nghề.
3. Kết quả và thảo luận
3.1. Hiện trạng sản xuất tại làng nghề đúc đồng Phước Kiều.
- Quy mô sản xuất: sản xuất theo quy mô nhỏ, từng hộ gia đình, thôn, xóm..
- Nguyên liệu, nhiên liệu: đồng phế liệu các loại, đất sét và trấu (làm khuôn), rẻo cao

su (xông khuôn), than, dầu FO.
- Lực lƣợng lao động: 104 ngƣời (39 hộ), không phân biệt tuổi tác, giới tính.
- Sản phẩm: cồng chiêng, đại hồng chung (chuông lớn), tiểu hồng chung ( chuông
nhỏ), thanh la, lƣ hƣơng đèn, bình hoa, hàng lƣu niệm, đồ gia dụng…
- Sơ đồ quy trình đúc đồng tại làng nghề Phƣớc Kiều kèm theo dòng thải.

3.2. Hiện trạng môi trường tại làng nghề đúc đồng Phước Kiều.
Bảng 3.1. Kết quả phân tích mẫu nước ngầm
STT

Tên chỉ tiêu

ĐVtính

Kết quả
TCVN
5944-2005
K
1
K
2

1 Màu Pt - Co 30 30 5 đến 50
2 pH - 7,4 7,8 6,5 đến 8,5
3 Zn mg/l 0,1 0,07 5,0
Đồng phế liệu thu mua về
Cân lấy khối lƣợng cần thiết
Lò nấu đồng
Đất sét, trấu, nƣớc
Than
Cấp gió
Nhiệt ,Khí thải
Hơi kim loại

Váng xỉ

Rót khuôn
Chuẩn bị khuôn
Tháo dỡ khuôn
Xà beng, xẻng, nƣớc
Nhiệt
Bụi
Bùn

Làm nguội sản phẩm
Nƣớc
Nƣớc thải
Hơi nóng
Chỉnh, sửa, cạo đục phần thừa
Búa sắt, dao cạo
Rẻo kim loại
Tạo âm thanh,
Rẻo kim loại,
tiếng ồn
Thành phẩm
Đánh bóng
Thành phẩm
Bụi kim loại,
tiếng ồn
Nhiệt ,Khí thải
Hơi kim loại
Váng xỉ

Hình 3.1. Sơ đồ quy trình đúc đồng tại làng nghề Phước Kiều kèm theo dòng thải

Tuyển tập Báo cáo “Hội nghị Sinh viên Nghiên cứu Khoa học” lần thứ 6 Đại học Đà Nẵng - 2008


222
4 Pb mg/l 0,03 0,02 0,05
5 Cd mg/l KPH KPH 0,01
6 Cu mg/l 0,01 0,01 1,0
Ghi chú:
TCVN 5944 – 2005: Tiêu chuẩn chất lƣợng nƣớc ngầm
Vị trí thu mẫu K
1
, K
2
: Tại giếng nhà ông Dƣơng Ngọc Tiễn, Dƣơng Ngọc Thắng
Ngày lấy mẫu: 14/05/2008
Thời tiết lấy mẫu: Nắng và gió nhẹ
Nhận xét: Các chỉ tiêu đều nằm trong giới hạn cho phép
Bảng 3.2. Kết quả phân tích mẫu nước mặt.
STT

Tên chỉ tiêu

ĐVtính

Kết quả
TCVN
5942-2005
N
1

N
2

1 pH - 6,8 6,7 5,5 đến 9
2 COD mg/l 20 26 <35
3 SS mg/l 250 Không làm 80
4 Zn mg/l 0,12 0,1 5,0
5 Pb mg/l 0,03 0,02 0,05
6 Cd mg/l KPH KPH 0,01
7 Cu mg/l 0,02 0,02 1,0
Ghi chú:
TCVN 5944 – 2005: Tiêu chuẩn chất lƣợng nƣớc ngầm
Vị trí thu mẫu N
1
, N
2
: Tại Bầu Ông trong làng Phƣớc Kiều (mẫu tổ hợp)
Ngày lấy mẫu: 14/05/2008
Thời tiết lấy mẫu: Nắng và gió nhẹ
Nhận xét: Các chỉ tiêu đều nằm trong giới hạn cho phép, chỉ có SS vƣợt tiêu chuẩn cho phép
Bảng 3.3. Kết quả phân tích mẫu khí tại nơi đúc đồng
STT Tên chỉ tiêu ĐVtính Kết quả TCVN
1 SO
2
mg/m
3
2 5*
2 CO mg/m
3
15 20*

3 NO
2
mg/m
3
1,5 5*
4 CO
2
mg/m
3
1320 900
5 Bụi chì mg/m
3
0,0002 0,001*
6 Nhiệt độ
0
C 48

30**
7 Độ ẩm % 30%

80**
8 Gió m/s 0,5 1,5**
9 Tiếng ồn dBA 77 85***
10 Bụi tổng số mg/m
3
12 6****
Ghi chú:
TCVN: Tiêu chuẩn Việt Nam - 21 Tiêu chuẩn vệ sinh lao động của bộ y tế
*Tiêu chuẩn 21: Nồng độ giới hạn cho phép các chất độc hại trong cơ sở sản xuất.
**Tiêu chẩn 7: Vi khí hậu vùng làm việc

*** Tiêu chuẩn 12: Mức cho phép tiếng ồn trong khu vực sản xuất
*** Tiêu chuẩn 9: Giới hạn tối đa cho phép của bụi trong cơ sở sản xuất.
Vị trí thu mẫu: Tại lò nấu đồng nhà ông Dƣơng Ngọc Thắng.
Ngày lấy mẫu: 20/02/2008
Thời tiết lấy mẫu: Nắng và gió nhẹ
Nhận xét: Các chỉ tiêu đều nằm trong giới hạn cho phép, riêng bụi vƣợt tiêu chuẩn cho phép
2 lần, CO
2
vƣợt giới hạn cho phép 1,47 lần, nhiệt độ và độ ẩm cao hơn giới hạn cho phép.
Tuyển tập Báo cáo “Hội nghị Sinh viên Nghiên cứu Khoa học” lần thứ 6 Đại học Đà Nẵng - 2008

223
3.3. Cân bằng vật chất và cân bằng năng lượng cho lò nấu đồng
3.3.1. Cân bằng vật chất











Bảng 3.4. Tính toán cân bằng vật chất cho lò nấu đồng
Đầu vào Đầu ra
Thành phần Ký hiệu
Lƣợng
(kg/ngày)

Thành phần Ký hiệu
Lƣợng
(kg/ngày)
Đồng phế liệu G
đ
1000 Đồng thành phẩm G
spđ
850
Than G
than
2140 Xỉ kim loại G
xỉ
150
Không khí G
kk
20308,6
Khói bụi G
khói
21600
Tro bụi G
tro bụi
259,2
Tổng vào
23448.6
Tổng ra
22859.2
Nhận xét: Tỷ lệ giữa khối lƣợng đầu vào và khối lƣợng đầu ra không đáng kể chỉ ở mức:
5,2100
6.23448
2.228596.23448



%.
Theo định luật bảo toàn G
vào
= G
ra
nhƣng trong các phép tính toán có một phần sai số và
một phần khối lƣợng bốc hơi. Tuy nhiên lƣợng hao hụt này không đáng kể.
3.3.2. Cân bằng năng lượng
Theo định luật bảo toàn năng lƣợng: tổng lƣợng nhiệt vào lò = tổng lƣợng nhiệt ra khỏi
lò + tổn thất nhiệt








Bảng 3.5. Tính toán cân bằng năng lượng cho lò nấu đồng
Đầu vào Đầu ra
Nhiệt lƣợng Ký
hiệu
Lƣợng
kcal/ngày
Tỉ lệ
(%)
Nhiệt lƣợng Ký
hiệu

Lƣợng
kcal/ngày
Tỉ lệ
(%)
Nhiệt tỏa ra do đƣa
nhiên liệu vào lò
Q
nliệu
201264 2,28
Nhiệt tỏa ra do
nấu chảy đồng
Q
nc
90528 1,03
Nhiệt do không khí
cấp vào lò
Q
kk
550632 6,24
Nhiệt ra theo xỉ
Q
xỉ
32400 0,37
Nhiệt cung cấp từ
quá trình cháy
Q
cháy
8074080
91,4
8

Nhiệt ra theo khói
Q
khói
55992 0,63
Nhiệt ra thành lò,
đáy lò
Q
lò
9787 0,11
Đồng phế liệu

Lò nấu đồng
1000 kg
850 kg
Thành phẩm
Than
2,14 tấn
Không khí
Xỉ
150 kg
Khói thải
Tro
Hình 3.2. Sơ đồ cân bằng vật chất



Lò nấu đồng
Q
nliệu

Q
kkhí


Q
nấu sp
Q
ra theo xỉ

Q
ra theo bụi


Q
cháy

Q
qua lò nấu

Q
tổn thất

Hình 3.3. Sơ đồ cân bằng năng lượng

Tuyển tập Báo cáo “Hội nghị Sinh viên Nghiên cứu Khoa học” lần thứ 6 Đại học Đà Nẵng - 2008


224
1
2

3
6
4
5
HỆ THỐNG XỬ LÝ KHÍ THẢI
CHÚ THÍCH
1. ỐNG KHÓI
2. VAN
3. CỬA NẠP LIỆU
4. THÀNH LÒ
5. BỤNG LÒ
6. PHẦN CHỨA KIM LOẠI LỎNG
Nhiệt tổn thất
khác
Q
t thất
8637269 97,86
Tổng vào
Q
vào
8825976 100
Tổng ra
Q
ra
8825976 100
Nhận xét: Theo định luật bảo tồn năng lƣợng ta có:
Q
vào
=Q
ra

+Q
tthất


Q
tthất
= Q
vào
- Q
ra
= 8637269 kcal/ngày
Nhƣ vậy vấn đề quan tâm nhất tại làng nghề là khí thải và nhiệt.
3.4. Đề xuất các biện pháp kiểm sốt ơ nhiễm mơi trường
3.4.1. Các biện pháp giảm thiểu ơ nhiễm theo hướng sản xuất sạch hơn.
*Tăng cường quản lý nội vi
- Tính tốn và đƣa ra định mức sử dụng ngun liệu, nhiên liệu hợp lý.
- Tăng cƣờng bảo ơn, cách nhiệt đối với lò nấu kim loại.
- Lắp đặt các dụng cụ đo nhiệt độ ở lò nấu kim loại để theo dõi nhiệt độ trong lò nhằm
duy trì nhiệt độ tối ƣu trong lò.
- Điều chỉnh lƣợng khơng khí cấp vào.
- Các thao tác trong q trình đúc nên nhanh, gọn, liên tục.
- Trang bị bảo hộ lao động cho cơng nhân: khẩu trang, quần áo bảo hộ, kinh mắt.
- Bố trí thêm quạt gió cơ khí tạo mơi trƣờng làm việc cho cơng nhân thơng thống.
- Các hộ sản xuất nhỏ lẻ, sản xuất ít nên gom lại để nấu một mẻ lớn.
- Nên thay thế các khn đất hiện nay bằng các khn gang.
* Phân loại ngun liệu tại nguồn
- Ngƣời thu mua ngun liệu cần phải nắm rõ nguồn gốc, xuất xứ của ngun liệu.
- Cần phải tăng cƣờng kiểm tra khâu phân loại các phế liệu thu mua đƣợc để loại bỏ
các chất độc hại nguy hiểm, các loại phế liệu khơng đạt u cầu.
* Thay thế nhiên liệu đang sử dụng

Thay nhiên liệu than, dầu FO sang dầu DO, khí thiên nhiên.
* Cải tiến thiết bị.
Đổi lò nấu đồng bằng đất sét thủ cơng miệng hở thành lò nấu đồng kiểu đứng.


















3.4.2. Các giải pháp kỹ thuật xử lý ơ nhiễm do khí thải
Khí thải và nhiệt là nguồn gây ơ nhiễm chính tại làng nghề đúc đồng. Đặc điểm khí thải
của loại hình này là nhiệt độ cao có chứa bụi và hơi khí độc.
Hình 3.4. Lò nấu kim loại kiểu buồng đứng
Ƣu điểm của lò đốt kiểu buồng đứng:
- Lò sử dụng nhiên liệu dầu DO có hàm lƣợng
lƣu huỳnh thấp hơn (0,2 – 0,5%).
- Lò có buồng đốt riêng, có thể giữ nhiệt độ cao
giúp cho nhiên liệu cháy nhanh, cháy triệt.

- Ngun liệu trƣớc khi nấu chảy đƣợc sấy nóng
bằng nhiệt độ cao của khói lò, giảm đƣợc năng
lƣợng cung cấp ban đầu vào lò.
- Lò xây bằng vật liệu chịu lửa thích hợp ( gạch
samốt), giảm tổn thất nhiệt qua thành lò, tăng
hiệu suất sử dụng nhiên liệu.
- Hệ thống ống khói đơn giản, dễ lắp đặt và độ
cao có thể nâng lên thích hợp. Hạn chế đƣợc ơ
nhiễm cục bộ.
- Kích thƣớc lò có thể to nhỏ, tùy thuộc vào quy
mơ, cơng suất của từng cơ sở sản xuất.