Nghiên cứu đánh giá tác động của các hồ chứa thượng nguồn đến chế độ thủy văn thủy lực

tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã

L IC M

ng ngu n đ n ch đ th y v n

N

Lu n v n th c s là m t m c quan tr ng trong h c t p và nghiên c u c a em.
Sau nh ng n m tháng h c t p d
nh ng bài h c quý giá v ph

i mái tr

ng

i H c Th y L i, đã đêm l i cho em

ng pháp ti p c n, nghiên c u khoa h c và gi i quy t bài

toán th c t c a m t cán b k thu t trong l nh v c tài nguyên n
hoàn thành Lu n v n này em đã nh n đ
cô, gia đình và b n đ ng nghi p, ng

cs

c và môi tr

ng.

giúp đ r t nhi u c a th y

i thân đã t o đi u ki n t t nh t cho em hoàn

thành nhi m v c a mình.
Tr

c tiên, em xin chân thành c m n th y PGS TS Nguy n Thanh Hùng công

tác t i Vi n khoa h c th y l i Vi t Nam và PGS.TS Ngô Lê Long công tác t i Tr
i h c Th y L i đã nhi t tình h

ng d n, đ nh h

ng

ng cho em cách ti p c n v i bài

toán, t o cho em nh ng đi u ki n t t nh t và đã giành nhi u th i gian quý báu đ đ c,
đóng góp nh ng ý ki n, nh n xét đ em có th hoàn thành Lu n v n c a mình đúng
h n. Trong đó đ tài KHCN c p nhà n
C A CÁC H

CH A TH

c "NGHIÊN C U

NG NGU N

N BI N

C A SÔNG VEN BI N H TH NG SÔNG MÃ VÀ
TÁC

ÁNH GIÁ TÁC

NG

NG LÒNG D N H DU,
XU T GI I PHÁP H N CH

NG B T L I NH M PHÁT TRI N B N V NG" Mã s KC.08.32/11-15 do

PGS. TS Nguy n Thanh Hùng làm ch nhi m đã t o đi u ki n cung c p các d li u
c n thi t cho Lu n v n.
Nhân đây tác gi c ng xin c m n t i các anh, ch trong t p th l p 21V21
nh ng ng

i đã cùng h c t p, nghiên c u và ph n đ u trong su t khóa h c đã đóng

góp ý ki n, th o lu n giúp tác gi hoàn thi n Lu n v n c a mình.
Em xin b y t lòng bi t n sâu s c đ n các th y cô giáo tr
l i, đ c bi t là các th y cô trong Khoa Th y v n và Tài nguyên n
m t môi tr

ng

i h c Th y

c đã t o cho em

ng h c t p lành m nh, cho em nh ng c h i đ ph n đ u và d n tr

ng

thành v ng vàng h n trong ngh nghi p c a mình.
Hà N i, tháng 12 n m 2015 .
H c viên

V Kim Th ng
H c viên: V Kim Th ng

1


tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã

ng ngu n đ n ch đ th y v n

B N CAM K T
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên c u c a riêng tôi. Các s li u, k t
qu nêu trong Lu n v n là trung th c và đ

c tham kh o t các ngu n tài li u có đ

tin c y.
Tôi xin cam đoan, m i s giúp đ cho vi c th c hi n Lu n v n này đã đ
c m n và các thông tin trích d n trong Lu n v n đã đ

c

c ghi rõ ngu n g c.

H c viên th c hi n Lu n v n

V Kim Th ng

H c viên: V Kim Th ng

2


tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã

ng ngu n đ n ch đ th y v n

M CL C
Trang
M

U.................................................................................................................................... 9

CH
NG I: T NG QUAN V
C I M T NHIÊN KINH T - XÃ H I L U
V C NGHIÊN C U .............................................................................................................. 12
I.1.
C I M A LÝ T NHIÊN ............................................................................... 12

I.1.1. V trí đ a lý ............................................................................................................. 12
I.1.2.

c đi m đ a hình .................................................................................................. 13

I.1.3

c đi m đ a ch t, th nh

I.1.4

c đi m th m ph th c v t ................................................................................... 17

ng ............................................................................... 14

I.2. TÌNH HÌNH PHÁT TRI N KINH T , XÃ H I ..................................................... 17
I.2.1. V s n xu t nông nghiêp- lâm nghi p- th y s n- công nghi p .............................. 17
I.2.2. V v n hóa- xã h i ................................................................................................. 20
I.3.
C I M KHÍ T
NG TH Y V N VÀ NGU N N
C ................................ 21
I.3.1. H th ng tr m quan tr c khí t ng, th y v n trên l u v c .................................... 21
I.3.2.
I.3.3

c đi m v khí t

ng ........................................................................................... 25

c đi m v th y v n ......................................................................................... 32

I.3.4. Ti m n ng ngu n n

c và nhu c u s d ng ngu n n

c ...................................... 38

I.4. Hi n tr ng và Quy ho ch h th ng h ch a trên l u v c sông Mã ........................ 42
I.4.1. Hi n tr ng h th ng h trên l u v c ...................................................................... 42
I.4.2. Thông tin v các h ch a đ a vào nghiên c u ...................................................... 44
CH

NG II: PH

NG PHÁP NGHIÊN C U................................................................. 50

CH
NG III: PHÂN TÍCH, ÁNH GIÁ K T QU TÁC
NG C A CÁC K CH
B N V N HÀNH H CH A
N CH
TH Y V N TH Y L C VÙNG H
L U SÔNG MÃ ..................................................................................................................... 64
III.1 Ch đ th y v n th y l c qua các tài li u quan tr c .............................................. 64
III.1.1 Hi n tr ng tài li u quan tr c s d ng trong nghiên c u ....................................... 64
III.1.2 Phân tích ch đ th y v n trên l u v c qua tài li u quan tr c ............................. 64
III.2 Xây d ng b công c mô ph ng ch đ th y v n th y l c trên l u v c sông Mã
.............................................................................................................................................. 67
H c viên: V Kim Th ng

3


tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã

ng ngu n đ n ch đ th y v n

III.2.1 Phân tích l a ch n mô hình mô ph ng................................................................. 67
III.2.2 Xây d ng mô hình th y v n tính toán dòng ch y nh p l u ................................. 68
III.2.3. Xây d ng mô hình th y l c m t chi u sông Mã ................................................. 77
III.3. Xây d ng các k ch b n v n hành h ch a th ng ngu n trên l u v c sông Mã
.............................................................................................................................................. 86
III.3.1. Xây d ng các k ch b n v n hành h ch a trong mùa ki t .................................. 86
III.3.3. Tính toán và mô ph ng th y l c theo các k ch b n ............................................ 95
III.4. Phân tích đánh giá các k ch b n v n hành h ch a th ng ngu n đ n ch đ
th y v n th y l c vùng h l u sông Mã ......................................................................... 112
III.4.1. ánh giá s thay đ i ch đ th y v n th y l c mùa ki t theo các k ch b n ..... 112
III.4.2. ánh giá s thay đ i ch đ th y v n th y l c mùa l theo các k ch b n ........ 116
K t Lu n ................................................................................................................................ 119
Tài Li u Tham Kh o ............................................................................................................ 120

H c viên: V Kim Th ng

4


tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã

ng ngu n đ n ch đ th y v n

M C L C B NG
B ng 2: L i tr m khí h u và đo m a trên l u v c sông Mã .......................................22
B ng 3: L i tr m th y v n trên l u v c sông Mã .......................................................24
B ng 5: Ch tiêu khí h u l u v c sông Mã ....................................................................27
B ng 6: L ng m a tháng n m trung bình nhi u n m t i m t s v trí ........................30
B ng 7: Dòng ch y n m trung bình nhi u n m m t s v trí .....................................32
B ng 8: Phân ph i dòng ch y tháng, n m thi t k ........................................................34
B ng 9: Kh n ng x y ra l l n nh t n m vào các tháng trong n m.............................34
B ng 10:
c tr ng l u l ng l thi t k m t s v trí .............................................36
B ng 11: T ng l ng l 7 ngày l n nh t .......................................................................37
B ng 12: Nhu c u n c t i kênh Bái Th ng ...............................................................39
B ng 13: Nhu c u n c t i cho các tr m b m trên sông Mã theo th i đo n..............41
B ng 14: Thông s h ch a n c C a t ...................................................................45
B ng 15: Các thông s chính c a công trình h ch a n c H a Na .............................46
B ng 16: Các thông s chính c a công trình h ch a n c Trung S n ........................47
B ng 17: Các thông s chính công trình th y đi n Bá Th c 2 ...................................49
B ng 19: Th i đo n đ i v i dòng ch y t i các tr m quan tr c ......................................69
B ng 20: Li t tài li u m a s d ng cho mô hình th y v n ...........................................69
B ng 21: Li t tài li u b c h i s d ng cho mô hình th y v n ......................................69
B ng 22: Th i đo n hi u ch nh cho mô hình m a dòng ch y n m ...............................70
B ng 28: Ch tiêu c b n c a các l u v c gia nh p khu gi a .......................................79
B ng 31: N m đi n hình đ a vào tính toán trên sông Chu ...........................................87
B ng 32: T n su t dòng ch y mùa c n đ n h Bá Th c 2 ..........................................87
B ng 34: Yêu c u c p n c th c t t h C a t cho vùng B c sông Chu – Nam sông
Mã trong mùa c n ..........................................................................................................89
B ng 35: Yêu c u c p n c th c t t h C a t cho h du sông Chu ......................91

B ng 36: T ng yêu c u c p n c th c t t h C a t ..............................................92
B ng 37: K t qu tính toán các đ c tr ng dòng ch y l t i các nút sông Âm, sông
ng, sông t t n su t P = 0.5% .................................................................................93
B ng 38: L u l ng đ nh l thi t k t i tuy n đ p Trung S n......................................95
B ng 39: K t qu tính toán đi u ti t l P=0,5% h H a Na........................................109
B ng 43: K t qu l u l ng, m c n c, v n t c trung bình trong các tháng t i tr m
th y v n Xuân Khánh n m 1964-1965 .......................... Error! Bookmark not defined.
B ng 44: K t qu l u l ng, m c n c, v n t c max, min trong các tháng t i tr m
th y v n Giàng n m 1964-1965 .................................... Error! Bookmark not defined.
B ng 45: K t qu l u l ng, m c n c, v n t c trung bình trong các tháng t i tr m
th y v n Giàng n m 1964-1965 .................................... Error! Bookmark not defined.
B ng 46: K t qu l u l ng, m c n c, v n t c max, min trong các tháng t i tr m
th y v n Xuân Khánh n m 1994-1995 ..........................................................................99
B ng 47: K t qu l u l ng, m c n c, v n t c trung bình trong các tháng t i tr m
th y v n Xuân Khánh n m 1994-1995 ..........................................................................99
B ng 48: K t qu l u l ng, m c n c, v n t c max, min trong các tháng t i tr m
th y v n Giàng n m 1994-1995 ....................................................................................99
H c viên: V Kim Th ng

5


tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã

ng ngu n đ n ch đ th y v n

B ng 49: K t qu l u l ng, m c n c, v n t c trung bình trong các tháng t i tr m
th y v n Giàng n m 1994-1995 ....................................................................................99
B ng 50: K t qu l u l ng, m c n c, v n t c max, min trong các tháng t i tr m

th y v n Xuân Khánh n m 2004-2005 ........................................................................101
B ng 51: K t qu l u l ng, m c n c, v n t c trung bình trong các tháng t i tr m
th y v n Xuân Khánh n m 2004-2005 ........................................................................101
B ng 52: K t qu l u l ng, m c n c, v n t c max, min trong các tháng t i tr m
th y v n Giàng n m 2004-2005 ..................................................................................102
B ng 53: K t qu l u l ng, m c n c, v n t c trung bình trong các tháng t i tr m
th y v n Giàng n m 2004-2005 ..................................................................................102
B ng 54: M c n c, l u l ng, v n t c dòng ch y t i tr m th y v n Lý Nhân trong
th i đo n 21/1-10/2 và 21/4-30/4 n m 2002-2003 ......................................................104
B ng 55: M c n c, l u l ng, v n t c dòng ch y t i tr m th y v n Giàng trong th i
đo n 21/1-10/2 và 21/4-30/4 n m 2002-2003 .............................................................104
B ng 56: M c n c, l u l ng, v n t c dòng ch y t i tr m th y v n Lý Nhân trong
th i đo n 21/1-10/2 và 21/4-30/4 n m 1979-1980 ......................................................106
B ng 57: M c n c, l u l ng, v n t c dòng ch y t i tr m th y v n Giàng trong th i
đo n 21/1-10/2 và 21/4-30/4 n m 1979-1980 .............................................................106
B ng 58: M c n c, l u l ng, v n t c dòng ch y t i tr m th y v n Lý Nhân trong
th i đo n 21/1-10/2 và 21/4-30/4 n m 1998-1999 ......................................................108
B ng 59: M c n c, l u l ng, v n t c dòng ch y t i tr m th y v n Giàng trong th i
đo n 21/1-10/2 và 21/4-30/4 n m 1998-1999 .............................................................108
B ng 60: M c n c l n nh t t i tr m th y v n Xuân Khánh trên l u v c sông Mã ng
v i l P=0,5% theo các ph ng án ..............................................................................117

H c viên: V Kim Th ng

6


tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã

ng ngu n đ n ch đ th y v n

M C L C HÌNH
Hình 2: M ng l i tr m th y v n trên l u v c sông Mã ..............................................25
Hình 3: Bi u đ phân ph i nhu c u dùng n c các tr m b m trên sông Mã theo th i
đo n ...............................................................................................................................41
Hình 4: M c n c, l u l ng t i tr m th y v n C m Th y và C a t ......................65
Hình 6: Phân lo i mô hình toán th y v n ......................................................................67
Hình 7: S đ mô ph ng c u trúc mô hình NAM .........................................................68
Hình 14: S đ tính toán th y l c m ng sông Mã........................................................79
Hình 15: M c n c th c đo – tính toán tr m Xuân Khánh X/2007 .............................81
Hình 16: M c n c th c đo – tính toán tr m Lý Nhân X/2007 ....................................81
Hình 17: M c n c th c đo – tính toán tr m Xuân Khánh VIII/1996 .........................82
Hình 18: M c n c th c đo – tính toán tr m Lý Nhân VIII/1996 ................................82
Hình 19: K t qu hi u ch nh m c n c t i tr m th y v n Lý Nhân .............................83
Hình 20: K t qu hi u ch nh m c n c t i tr m th y v n Xuân Khánh .......................84
Hình 21: K t qu ki m đ nh m c n c t i tr m th y v n Lý Nhân ..............................84
Hình 22: K t qu ki m đ nh m c n c t i tr m th y v n Xuân Khánh .......................85
Hình 23: S đ tr c d c các công trình th y đi n trên dòng chính sông Mã ................89
Hình 24: Quá trình l thi t k công trình th y đi n Trung S n ....................................95
Hình 25: L u l ng- M c n c t i tr m th y v n Xuân Khánh n m 1964-1965 ........95
Hình 26: L u l ng- M c n c t i tr m th y v n Giàng n m 1964-1965 ...................96
Hình 27: V n t c dòng ch y t i tr m th y v n Xuân Khánh và Giàng n m 1964-1965
.......................................................................................................................................96
Hình 28: L u l ng và M c n c t i tr m th y v n Xuân Khánh n m 1994-1995 .....98
Hình 29: L u l ng và M c n c t i tr m th y v n Giàng n m 1994-1995 ...............98
Hình 30: V n t c dòng ch y t i tr m th y v n Xuân Khánh và Giàng n m 1994-1995
.......................................................................................................................................98
Hình 31: L u l ng- M c n c t i tr m th y v n Xuân Khánh n m 2004-2005 ......100
Hình 32: L u l ng- M c n c t i tr m th y v n Giàng n m 2004-2005 .................100

Hình 33: V n t c dòng ch y t i tr m th y v n Xuân Khánh và Giàng n m 2004-2005
.....................................................................................................................................101
Hình 34: L u l ng và m c n c t i tr m th y v n Lý Nhân n m 2002-2003 .........103
Hình 35: L u l ng và m c n c t i tr m th y v n Giàng n m 2002-2003 ..............103
Hình 36: V n t c t i tr m th y v n Lý Nhân và Giàng n m 2002-2003 ..................104
Hình 37: L u l ng- m c n c t i tr m th y v n Lý Nhân n m 1979-1980 .............105
Hình 38: L u l ng- m c n c t i tr m th y v n Giàng n m 1979-1980 ................105
Hình 39: V n t c t i tr m th y v n Lý Nhân và Giàng n m 1979-1980 ...................106
Hình 40: L u l ng và m c n c t i tr m th y v n Lý Nhân n m 1998-1999 ........107
Hình 41: L u l ng và m c n c t i tr m th y v n Giàng n m 1998-1999 .............107
Hình 42: V n t c t i tr m th y v n Lý Nhân và Giàng n m 1998-1999 ...................108
Hình 43: i u ti t h ch a H a Na tr n l P=0,5% (theo các d ng l đi n hình) ......109
Hình 44: i u ti t h ch a C a t tr n l P=0,5% theo các n m đi n hình.............110
Hình 45: Quá trình m c n c t i Xuân Khánh ng v i các tr n l thi t k (P=0,5%)
.....................................................................................................................................111
H c viên: V Kim Th ng

7


tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã

ng ngu n đ n ch đ th y v n

Hình 46: Mô ph ng hi
Hình 47: Mô ph ng hi
Hình 48: Chênh l ch l
Hình 49: M c n c t
Hình 49: M c n c t

Hình 50: Chêch l ch v

u qu c t l t i tr m th y v n C m Th y- 1963 ....................112
u qu c t l t i tr m th y v n C m Th y- 1996 ....................112
u l ng t i Xuân Khánh và Giàng tr c và sau khi có h .....113
nhiên và khi có h t i Xuân Khánh .......................................114
nhiên và khi có h t i Giàng ..................................................114
n t c dòng ch y t i Xuân Khánh và Giàng ............................115

H c viên: V Kim Th ng

8


tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã

M
1. Tính c p thi t c a

ng ngu n đ n ch đ th y v n

U

tài:

L u v c sông Mã v i t ng di n tích 28.400 km2 n m trên đ a bàn c a 2 n
Nam và Lào. T ng l

ng n

chi m kho ng 2,4% t ng l

c hàng n m toàn b l u v c sông Mã kho ng 18 t m3
ng n

c m t toàn qu c và có đ n 30% l

ng n

ch y vào. Mùa khô trên l u v c kéo dài 6 tháng (XII – V) nh ng t ng l
khô ch chi m kho ng 30% t ng l
Tài nguyên n
v

cho nhu c u n

đi n,...và c p n

c: Vi t

ng n

c t Lào

ng n

c mùa

c c n m.

c m t trên l u v c sông Mã đang đ

c khai thác, s d ng ph c

c c a các ngành nông nghi p, công nghi p, th y s n, th y

c sinh ho t. Hi n t i, trên l u v c có g n 80 h ch a n m trên đ a

bàn 4 t nh: S n La, Hòa Bình, Thanh Hóa, Ngh An v i t ng dung tích kho ng 2.590
tri u m3; trong đó có g n 70 h đang v n hành v i t ng dung tích 1.639 tri u m3, 5 h
đang xây d ng v i t ng dung tích 888 tri u m3 và 4 h d ki n xây. Trên l u v c có 3
h ch a l n là Trung S n (W = 348,5 tri u m3, Nlm = 260MW đang xây d ng, d ki n
n m 2013 s đi vào v n hành), h C a

t (W = 1.364 tri u m3, Nlm = 97MW đang

v n hành) và h H a Na (W = 533 tri u m3, Nlm = 180MW đang v n hành). H ch a
n

c H a Na trên sông Chu có dung tích toàn b 533 tri u m3 v i nhi m v chính là

phát đi n, ngoài ra còn có nhi m v ch ng l cho h du và c p n
n

cC a

ct

i. H ch a

t trên sông Chu có dung tích l n nh t trên h th ng sông Mã, dung tích

toàn b là 1.364 tri u m3 v i nhi m v : c t gi m l b o v h l u, c p n
công nghi p, nông nghi p, k t h p phát đi n và b sung n

c sinh ho t,

c mùa ki t cho h l u

sông Mã.
Nh v y, rõ ràng các h ch a phía th
Na, C a

ng ngu n đang v n hành nh h H a

t và h Trung S n s p đ a vào v n hành đ u có nh h

và vi c c p n

ng l n t i an toàn

c t i h du. Nên vi c đánh giá các tác đ ng c a vi c vi n hành h ch a

th

ng ngu n t i ch đ th y v n th y l c trên sông là r t c n thi t. T đó đ a ra

đ

c các ph

ng án v n hành h h p lý, ph c v c p n

c cho h du và đ m b o

nhi m v ch ng l hi u qu .
H c viên: V Kim Th ng

9


tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã

ng ngu n đ n ch đ th y v n

Nh ng n m g n đây qua theo dõi t i các tr m th y v n, m c n

c trên h th ng

sông Mã vào mùa ki t xu ng r t th p so v i trung bình nhi u n m. i n hình nh n m
2009, 2010, 2011 m c n

c xu ng th p d

i m c l ch s . M t khác hi n t

ng s t l

b sông, vùng c a sông b bi n di n ra m nh đi n hình là nh ng đi m s t l t i Xuân
Khánh, Th Nguyên huy n Th Xuân trên sông Chu. Thi u Quang (Thi u Hóa),
Qu ng Ti n, Qu ng C (Qu ng X
ngày càng áp sát chân đê.
v n hành th y đi n th

ng)..trên sông Mã. Bãi sông l nhanh, dòng ch y

nh h

ng c a vi c gi a l i bùn cát trong lòng h và vi c

ng ngu n đ n bi n đ ng hình thái sông h du, các v n đ v

bi n hình lòng d n xem xét trên các khía c nh s thay đ i các y u t th y v n, th y
l c

h du các h ch a (m c n

H, t l phân chia l u l

c, đ c tr ng v i các t n su t khác nhau, quan h Q-

ng gi a các nhánh sông Mã, Chu, Lèn. Hi n t

ng xói ph

bi n lòng sông h du công trình h ch a s làm cho hình thái m t c t và đ d c lòng
sông có nh ng đi u ch nh rõ r t...T t c nh ng đi u này đ u nh h
công trình l y n

c h du, an toàn đê kè ven sông, nh h

ng đ n ho t đ ng

ng đ n tài s n, đ i s ng c a

dân sinh khu v c ven sông…. Cho nên vi c đánh giá các tác đ ng c a vi c vi n hành
h ch a th
đ a ra đ

ng ngu n t i ch đ th y v n th y l c trên sông là r t c n thi t. T đó
c các ph

ng án v n hành h h p lý, ph c v c p n

c cho h du và đ m

b o nhi m v ch ng l hi u qu .
2. M c đích c a đ tài
- Phân tích ch đ th y v n th y l c qua các tài li u quan tr c.
- Xây d ng b mô hình th y v n th y l c h th ng sông Mã nh m mô ph ng
các ph

ng án v n hành h ch a
- Phân tích tác đ ng c a vi c v n hành h ch a đ n ch đ th y v n th y l c h

du h ch a trên sông Mã, sông Chu
3.

it
-

ng và ph m vi nghiên c u
it

ng nghiên c u:

c tr ng th y v n th y l c h du h th ng h ch a h

th ng sông Mã.
- Ph m vi nghiên c u: H du h ch a th

ng ngu n h th ng sông Mã

4. C u trúc lu n v n
C u trúc lu n v n g m:
Ch

ng 1: T ng quan v đ c đi m t nhiên kinh t - xã h i l u v c nghiên c u

H c viên: V Kim Th ng

10


tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã

ng ngu n đ n ch đ th y v n

Ch

ng 2: Ph

ng pháp nghiên c u

Ch

ng 3: Phân tích, đánh giá k t qu tác đ ng c a các k ch b n v n hành h

ch a đ n ch đ th y v n th y l c vùng h l u sông mã
K t lu n và ki n ngh
Tài li u tham kh o

H c viên: V Kim Th ng

11


tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã

CH
I.1.

ng ngu n đ n ch đ th y v n

NG I: T NG QUAN V
C I M T NHIÊN- KINH T XÃ H I

L U V C NGHIÊN C U
C I M

A LÝ T

NHIÊN

I.1.1. V trí đ a lý
L u v c sông Mã v i t ng di n tích 28.400 km2 n m trên đ a bàn c a 2 n
Nam và Lào, đ

c: Vi t

c gi i h n t 22o37’30” đ n 20o05’00” đ v b c, 103o05’00” đ n

106o05’10” đ kinh đông. Phía B c giáp v i l u v c sông

à và sông Bôi; Phía Tây

giáp l u v c sông Mê Kông; Phía Nam giáp l u v c sông Hi u và sông Yên; Phía
ông là Bi n ông.

Hình 1: B n đ l u v c sông Mã (đ a ph n t nh Thanh Hóa)

H c viên: V Kim Th ng

12


tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th

th y l c vùng h l u sông Mã

ng ngu n đ n ch đ th y v n

Sông b t ngu n t dãy núi Bon Kho có đ cao 2178 m thu c huy n Tu n Giáo
t nh Lai Châu. Sông ch y qua 5 t nh trong n
An, Thanh Hoá và t nh S m N a c a n

c là: Lai Châu, S n La, Hoà Bình, Ngh

c C ng hoà Dân ch Nhân dân Lào r i đ ra

Bi n ông t i C a H i (L ch Trào) và 2 c a ph là L ch Tr

ng và L ch Sung.

c đi m đ a hình

I.1.2.

L u vđi sông Mã tr i r ng trên nhi u t nh thu c hai n
ch y dài t đ nh Tr

c Vi t Nam, Lào và

ng S n đ n V nh B c B nên đ a hình trên l u v c r t đa d ng.

H

ng d c chính c a đ a hình theo h o h sông Mã tr i r ng trên nhi u t nh thu c hai

n

c V,0 m. Có ththg Ma đ a hình sông Mã thành 3 d ng chính:

a.

a hình núi cao
D ng đ a hình này n m

Th

c tr lên th

th

ng ngu n l u v c sông: Ph n sông Mã t Bá

ng ngu n, ph n sông Chu t C a

t tr lên th

tích kho ng 23.228 km2 chi m t i 80% di n tích toàn l u v c.
Phu Lan 2.275 m, đ cao gi m d n theo h

ng ngu n, di n

nh cao nh t là núi

ng B c - Nam. Trên đ a hình này ch y u

là cây lâm nghi p, đ t nông nghi p ch kho ng 75.968 ha chi m 3,26% (di n tích hi n
đang canh tác 51.466 ha). Trong vùng này có nhi u thung l ng sông có kh n ng xây
d ng các kho n
b.

c l i d ng t ng h p ph c v cho phát tri n kinh t h du.

a hình gò đ i
T p trung ch y u

các huy n Th ch Thành, C m Thu , Ng c L c, Tri u S n,

Th Xuân thu c t nh Thanh Hoá, Tân L c, L c S n, Yên Thu (t nh Hoà Bình). D ng
đ a hình này có cao đ t 150m đ n 20m, di n tích m t b ng kho ng 3.305 km2 chi m
11,75% di n tích l u v c. ây là vùng có ti m n ng l n đ phát tri n cây công nghi p,
cây đ c s n v i di n tích đ t nông nghi p 85.100 ha, di n tích hi n đang canh tác
58.100 ha. Vùng gò đ i có nhi u sông su i nh có kh n ng xây d ng các h ch a t
và c p n
c.

i

c t i ch .

a hình đ ng b ng và đ ng b ng ven bi n
D ng đ a hình này n m tr n v n trong t nh Thanh Hoá có cao đ t +20 ÷ +1.0

m. Do s chia c t c a các sông su i mà t o nên các vùng đ ng b ng nh V nh L c( h
du sông B

i), Nam sông Mã - B c sông Chu, B c sông Lèn, Nam sông Lèn và đ c

bi t khu h

ng l i Nam sông Chu.

H c viên: V Kim Th ng

13


tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã

ng ngu n đ n ch đ th y v n

B ng 1: Di n tích m t b ng theo đ a gi i hành chính và đ a hình l u v c sông Mã

n v : ha
TT

n v hành chính

Di n tích
t nhiên

t kh
n ng nông
nghi p

t kh
n ng lâm
nghi p

Thu c d ng đ a
hình
Vùng núi cao

I

CHDCND Lào

109.8751

32.962

824.063

II

CHXHC Vi t Nam

1.750.249

287.828

1.299.987

1

Lai Châu

209.475

19.649

188.452

Vùng núi cao

2

S n La

477.038

29.981

394.115

Vùng núi cao

3

Hoà Bình

177.836

38.734

83.527

Vùng đ i - núi

4

Ngh An

62.810

5.000

45.000

Vùng núi

5

Thanh Hoá

823.090

194.464

588.893

ng b ng - đ i núi

185.466

81.125

55.639

ng b ng - đ i
th p

3.034.466

401.915

2.179.689

Khu h

III

ng l i

T ng
I.1.3
a.

c đi m đ a ch t, th nh

ng

c đi m chung
i ki n t o sông Mã là m t mi n c tr

kh i các đ i M
phía

ông.

ng Tè và

c đi m ch

i n Biên.
y u là s

ck

phía Tây và

êVon b các đ t gãy rìa t o
ông, S n La - Thanh Hoá

phát tri n r ng rãi c a nh ng tr m tích c

Proteozoi b t ng Patezoi h ph không ch nh h p lên trên.

ng ph

ng c a các l p

ph g n nhau nh ng không trùng nhau. Các b c c a đ ói có các tàn d c a tr m tích
êVôn Trung n m không ch nh h p rõ r t.

i ki n t o Thanh Hoá là m t n p l i

r ng không đ i x ng. Thành t o Proteozoi mà đ i sông Mã n m r t n đ nh và yên
t nh t o nên nh ng n p u n đ n gi n. Ph n trung tâm c a đ i sông Mã, các tr m tích
Proteozoi t o nên m t đ t gãy và các phá hu b sung n m

tr c c a đ i.

c a đ i các h th ng Proteozoi chi u sâu đ t gãy rìa xu ng d
Pateozoi - Merozoi c a đ i Thanh Hoá. Sau đó l i tr i lên b m t
i Thanh Hoá có d ng m t tam giác châu và
H c viên: V Kim Th ng

phía nam

i các thành t o

ven bi n S m S n.

gi a đ i l ng đ ng ch y u là
14


tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã

ng ngu n đ n ch đ th y v n

tr m tích Merozoi S n La và S m N a. Nhóm c a n p l i Thanh Hoá đ

b i t ng Proteozoi và h t ng Paleozoi s m

c t o thành

ông S n phát tri n r ng rãi

Thanh Hoá. Tàn tích Paleozoi H thành nh ng n p u n nh và d c.
tri n nhi u đ t gãy theo m t h th ng Tây B c -

th xã

i sông Mã phát

ông nam kéo dài d c theo dòng

ch y sông Mã.
a ch t công trình

b.

T th
B

ng ngu n t i Bá Th

c, th

ng sông Chu t i C a

t, th

ng sông

i t i V B n. Phân b nham th ch trong các đo n này ch y u là tr m tích l c

nguyên Macma xen k đá vôi.
o n t Bá Th
C a

t t i Bái Th

c t i c a sông Mã, t V B n t i V nh Khang (sông B

ng (sông Chu) sông có nhi u bãi b i, t ng đá g c n m sâu. o n

này có th xem là s kéo dài c a các đo n trên nh ng đã chìm xu ng d
T ng ph
c.

i n p ph .

đây dày 15 - 20m.

a ch t thu v n
N

n

i), t

c ch a trong khe n t v a và tr m tích l c nguyên. Ngu n c p ch y u là

c m a, l u l

ng t 0,1 - 1,3 l/s,km2.

sâu n

c ng m ph thu c vào t ng phong

hoá, tr m tích b m t. Thành ph n hoá h c ch y u là HydroCacbonNatri hay có
Sulfas, Natri.
N

c ch a trong khe n t c a đá bi n ch t ch y u là đ i ch a n

và khe n t ki n t o, l u l

ng t 0,1 - 0,5 l/s,km2. Thành ph n hoá h c n

lo i HydroCacbonat - Natri - Kali. Ngu n cung c p ch y u là n
d. Th nh

c phong hoá
c thu c

c m a.

ng
t đai trên l u v c sông Mã g m 40 lo i đ t (trong s 60 lo i đ t c a c n

c)

và phân b theo 11 nhóm nh sau:
b

t cát và c n cát ven bi n: Nhóm đ t này kho ng 15.000ha ch y u là phân

các huy n nh Nga S n, H u L c, Hoàng Hoá, Qu ng X

d ng đ tr ng cây ch n gió.
đuôi kênh t

ng.

t này đ

cs

t cát vùng màu Nga S n, ven kênh De thu c H u L c,

i c a h th ng Hoàng Khánh k t c u mùn y u, nghèo đ m, Kali, thích

h p cây tr ng c n.

H c viên: V Kim Th ng

15

tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã

- Nhóm đ t m n: N m
sông L ch Tr

ng ngu n đ n ch đ th y v n

ven bi n n i khai hoang, l n bi n sông Mã, sông Lèn,

ng, kênh De, sông Cùng.

t nhi u mùn màu đen xám nh t, đ m cao.

t thích h p nuôi tr ng thu s n, tr ng cói và các h i s n bi n
-

t phèn:

l ng đ ng.

t v a b m n, chua có di n tích 6.700ha. K t c u r n do phù sa

t t p trung ch y u

sông Mã, sông Lèn. T l mu i 0,2 - 0,4%o.

t

s d ng đ c y lúa nh ng n ng su t th p.

- Nhóm đ t phù sa: Nhóm này chi m 79% t ng l
nghi p.

t phân b ch y u

h du sông B

ng đ t s d ng trong nông

i: Thi u Yên, Th Xuân,

ông S n,

Tri u S n, Nông C ng, Hà Trung, Nga S n, Hoàng Hoá, H u L c, C m Thu . Ngu n
g c thành t o là do s b i đ p c a phù sa các sông Mã, B
Yên. Lo i đ t này phân thành t ng nhóm.
khá.

t phù sa không đ

c b i đ p th

t phù sa đ

i, Chu, sông

áy và sông

c b i đ p hàng n m có đ phì

ng xuyên, không Glây ho c có Glây kém.

+ Lo i đ t phù sa có Glay t trung bình t i m nh có di n tích 60.800ha n m
chân ru ng trung khó tiêu.
+

t phù sa úng n

c n m

khu lòng ch o th p th

ng b ng p khi m a

F = 13.240ha.
+
nh ng

t phù sa loang l đ vàng có F = 24.233ha. Ngu n g c là đ t phù sa sông
th m cao. Do ch đ canh tác l c h u, đ t b b c màu. Lo i đ t này n m

vùng giáp gianh gi a mi n núi và đ ng b ng.
- Nhóm đ t l y và than bùn: Di n tích kho ng 10.000 ha, phân b ch y u
trung du và mi n núi có đ a hình d ng thung l ng d c t t o thành.

t ph n l n b

hoang hoá.
- Nhóm đ t xám b c màu: Di n tích kho ng 32.000ha phân b t p trung
d c c a các huy n Tân L c, L ch S n, Th ch Thành, Vinh L c, Thu Yên.

s

n

tb b c

màu, đ phì kém, s d ng tr ng lúa ho c mía (cây công nghi p ng n ngày).
- Nhóm đ t đen: Di n tích kho ng 17.000ha, t p trung
Quan Hoá, Bá Th

c, Lang Chánh, Ng c L c ch y u

các huy n sông Mã,

mi n núi.

t có hàm l

ng

Magiê, Canxi cao và thích h p tr ng c ch n th gia súc.
- Nhóm đ t đ vàng: Lo i đ t này chi m 80% đ t đ i núi có nhi u ngu n g c
t o thành.

t màu đ trên đá Macma trung tính phân b

đ trên đá vôi chi m 1% di n tích. K t c u r i r c, hút n
H c viên: V Kim Th ng

đ i tr c, bát úp.

t màu

c m nh d h n, phân b
16


tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã

ng ngu n đ n ch đ th y v n

các huy n mi n núi nh Tân L c, L c S n, Th ch Thành, C m Thu , Quan Hoá, Bá
Th

c, Lang Chánh.

t này thích h p cho tr ng lu ng.

t đ vàng trên đá sét và

bi n ch t chi m 40% di n tích đ i núi th p, t ng r t dày, tính ch t c lý, hoá h c t t,
thích h p v i cây công nghi p và n qu . Ph n l n lo i đ t này s d ng cho lâm
nghi p.
- Nhóm đ t vàng đ trên núi: Lo i đ t này phân b ch y u
1.500m ch y u là

th

ng ngu n sông Mã, sông Chu, sông B

i.

đ cao 700 đ c đ a hình

l n, đ t có r ng che ph thích h p cho tr ng r ng phòng h .
- Nhóm đ t thung l ng:
núi th

ng ngu n sông.

t chi m t l nh phân b h u h t

t th

các huy n mi n

ng xuyên b ng m ho c sình lày, đ phì cao và b

chua.
t xói mòn m nh tr s i đá:

-

t hình thành do đá cát b r a trôi, xói mòn

m nh, t ng canh tác kho ng 0,3m. Ph n l n b tr đá trên m t, đ t t p trung ch y u
các ch m đ i Hà Trung, Th ch Thành, Tân L c, L c S n, sông Mã, C m Thu , Tri u
S n. Lo i đ t này c n đ

I.1.4

c ph xanh đ i tr c b ng cây lâm nghiêp.

c đi m th m ph th c v t
L u v c sông Mã n m trong vùng khí h u nóng m m a nhi u, r ng trong l u

v c ch y u là r ng lá r ng, có h th c v t r t phong phú và đa d ng v h và loài. C
th có trên 60 h và trên 200 loài cây thân g phân b theo đ cao nh sau:

đ cao

700m tr xu ng thì h tre n a chi m u th , g m tre lu ng, n a v u và giang … Do
các vùng r ng này b khai thác nhi u nên hi n nay tr nên nghèo và th a h n.

đ

cao trên 700m là vùng có di n tích r ng nhi u, ch y u là các lo i g , t l che ph đ t
65 – 70%.
I.2. TÌNH HÌNH PHÁT TRI N KINH T , XÃ H I
I.2.1. V s n xu t nông nghiêp- lâm nghi p- th y s n- công nghi p
T c đ t ng tr

ng kinh t 6 tháng đ u n m 2013

so v i cùng k và cao g p h n 2 l n so v i t c đ t ng tr

c đ t 12,2%, t
ng c a c n

ng đ

ng

c (5,6%),

trong đó: nông, lâm nghi p và thu s n t ng 2,3%, công nghi p - xây d ng t ng 18%,
d ch v t ng 11,5%.
H c viên: V Kim Th ng

17


tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã

ng ngu n đ n ch đ th y v n

T tr ng ngành nông, lâm nghi p và thu s n trong GDP chi m 26,5%, gi m
0,3%; công nghi p - xây d ng chi m 37,8%, t ng 0,9%; ngành d ch v chi m 35,7%,
gi m 0,6% so v i cùng k .
1.1. S n xu t nông, lâm nghi p và thu s n phát tri n n đ nh và t

ng đ i toàn

di n. M c dù g p khó kh n do th i ti t đ u v không thu n l i, nh ng di n tích gieo
tr ng v đông và v chiêm xuân đ u t ng so v i cùng k ; c c u cây tr ng v đông
chuy n d ch theo h
lúa chiêm xuân
l

ng t ng t tr ng cây tr ng có giá tr kinh t cao h n; n ng su t
c đ t 60,5 t /ha, t ng 0,6 t /ha so v i cùng k . T ng s n l

ng th c v đông xuân

c đ t 890 nghìn t n, v

ng

t 1,9% so v i k ho ch và t ng

0,8% so v i cùng k .
Ch n nuôi phát tri n theo h
l

ng trang tr i, gia tr i; đàn gia c m t ng 1,5%; s n

ng th t h i t ng 1,6% so v i cùng k . Công tác phòng ch ng d ch b nh cho gia súc,

gia c m đ

c t p trung ch đ o quy t li t, hoàn thành công tác tiêm phòng đ t 1; trên

đ a bàn t nh không có d ch l n x y ra.
K t qu khoanh nuôi tái sinh, ch m sóc, b o v r ng đ t khá; di n tích khoanh
nuôi tái sinh đ t 30.000 ha, b o v r ng đ t 532.460 ha, đ t k ho ch. Tr ng r ng
đ t 3.950 ha, b ng 49% k ho ch. Công tác phòng ch ng cháy r ng đ

c

c tri n khai

quy t li t, nh t là các đ a bàn có nguy c cháy r ng cao.
S n xu t thu s n tuy g p khó kh n do chi phí x ng d u t ng cao, nh ng nh
th i ti t thu n l i, ng dân tích c c chuy n đ i c c u ng tr

ng, c c u ngh và đ u

t đóng m i, c i hoán tàu thuy n, nên k t qu s n xu t đ t khá so v i cùng k ; giá tr
s n xu t đ t 47% k ho ch, t ng 5,2% so v i cùng k ; s n l

ng đ t 49% k ho ch,

t ng 4,8% so v i cùng k .
Công tác qu n lý nhà n

c v đ t đai, khoáng s n đ

c t ng c

ng, đã c b n

hoàn ch nh các quy đ nh v qu n lý đ t đai, khoáng s n; công tác đ u giá quy n s
d ng đ t, đ u th u d án có s d ng đ t, khai thác tài nguyên khoáng s n đ
trung ch đ o ch n ch nh và đ t đ

c m t s k t qu quan tr ng; công tác l p quy

ho ch s d ng đ t c p t nh, c p huy n và c p xã đ

tra, ki m soát ô nhi m môi tr
sát môi tr

ng

ng đ

ct p

c th c hi n theo k ho ch; ki m

c chú tr ng, 6 tháng đ u n m đã ti n hành giám

42 c s s n xu t kinh doanh.

H c viên: V Kim Th ng

18


tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã

1.2. M c dù ch u nhi u nh h
ph m công nghi p v n gi đ
xu t

ng ngu n đ n ch đ th y v n

ng do giá c đ u vào t ng cao, nh ng nhi u s n

c th tr

ng tiêu th và s n xu t n đ nh; giá tr s n

c đ t 9.608 t đ ng, t ng 19% so v i cùng k , trong đó doanh nghi p nhà n

c

t ng 4,8%, doanh nghi p dân doanh t ng 18%, doanh nghi p FDI t ng 37,6%. Các s n
ph m ch y u nh xi m ng, clinker, đ

ng, gi y th thao, qu n áo, g ch ceramic, đá

p lát, ô tô t ng khá so v i cùng k .
Trong sáu tháng đ u n m đã c p gi y ch ng nh n đ u t cho 18 d án v i t ng
v n đ u t 6.500 t đ ng, trong đó có 4 d án FDI v i t ng v n đ u t 40 tri u USD;
đã thành l p m i 629 doanh nghi p v i t ng v n đ ng ký 2.650 t đ ng, so v i cùng
k t ng 8,5% v s doanh nghi p và 6% v v n đ ng ký; toàn t nh có kho ng 6.500
doanh nghi p đang ho t đ ng, chi m trên 85% s doanh nghi p đ
1.3. Các ngành d ch v duy trì đ
hàng hoá và doanh thu d ch v

c t c đ t ng tr

c thành l p.

ng nhanh; t ng m c bán l

c đ t 14.339 t đ ng, b ng 49% k ho ch, t ng

29,5% so cùng k . Do giá các m t hàng trên th gi i, giá nguyên, nhiên, v t li u đ u
vào trong n
trong n

c t ng, c ng v i t ng l

ng t i thi u, t ng t giá ngo i t ... đã đ y giá c

c t ng cao; so v i tháng 12/2012, ch s giá tiêu dùng tháng 6 t ng 11,4%,

trong đó nhóm hàng n và d ch v

n u ng t ng 18,8%, các nhóm hàng khác t ng t

1,5% - 16,8%, b u chính vi n thông gi m 2,2%.
Ho t đ ng xu t kh u tuy g p khó kh n do bi n đ ng c a th tr
nh ng v n đ t t c đ t ng tr
n m

ng th gi i

ng cao so v i cùng k . Giá tr xu t kh u 6 tháng đ u

c đ t 217 tri u USD, b ng 47% k ho ch, t ng 36% so v i cùng k , trong đó

xu t kh u chính ng ch t ng 55%. Nh p kh u

c đ t 95 tri u USD, t ng 68% so v i

cùng k , ch y u là nguyên ph li u may m c, gi y dép, máy móc thi t b và thu c tân
c.

d

Ho t đ ng du l ch, l h i di n ra sôi đ ng; l
c đ t 2 tri u l
doanh thu du l ch

ng khách du l ch 6 tháng đ u n m

t khách, t ng 19% so v i cùng k , trong đó khách qu c t t ng 23%;
c đ t 790 t đ ng, b ng 54% k ho ch n m, t ng 29% so v i cùng

k .
D ch v v n t i t ng cao so v i nhi u n m tr
tri u t n, t ng 20%; v n t i hành khách

c: v n t i hàng hoá

c đ t 7,7 tri u l

c đ t 15,4

t khách, t ng 22% so v i

cùng k ; hàng hoá thông qua c ng đ t 1,28 tri u t n, t ng 39% so v i cùng k . B u
H c viên: V Kim Th ng

19

tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã

ng ngu n đ n ch đ th y v n

chính vi n thông ti p t c phát tri n nhanh, s n ph m đa d ng, giá d ch v gi m; m t đ
đi n tho i

c đ t 65 máy/100 dân.

Hoch vmáy/100 dân. gi m; m t tri n nhanh, s n ph m m c, gi y dép, máy
móc thi t b và thu c tân d chi m 37,8%, tc0,5 l/s,kmch y u p cây tr ng c n.nguyên
Macma xen k em là s gi m; m t át tri n nhanh, s n ph m c, gi y d gi y dép, máy
móc thi t b và thu c tân d chi m 37,8%, t đ m, Kali, thích h p cây tr ng c n..

o %

so v i th xem là sg cói và các h i s n bi nên nh n
I.2.2. V v n hóa- xã h i
2.1. Ho t đ ng khoa h c công ngh t p trung vào chuy n giao các ti n b khoa
h c công ngh vào s n xu t và đ i s ng; 6 tháng đ u n m đã tri n khai 86 nhi m v
khoa h c công ngh , t ch c nghi m thu 17 nhi m v khoa h c công ngh . Công tác
thanh tra, ki m tra tiêu chu n - đo l

ng - ch t l

ng đ

c t ng c

ng; đã t ch c

ki m tra 336 c s , phát hi n và x lý 74 c s vi ph m.
2.2. Ngành giáo d c - đào t o ti p t c c ng c , duy trì và nâng cao ch t l

ng

ph c p giáo d c ti u h c đúng đ tu i, ph c p THCS ; t ch c k thi t t nghi p
THPT đ m b o an toàn, đúng quy ch ; tích c c chu n b các đi u ki n đ t ch c
tuy n sinh vào đ i h c, cao đ ng. K thi h c sinh gi i qu c gia n m 2011, h c sinh
t nh ta đ t 68 gi i, trong đó có 1 gi i nh t và m t h c sinh đ

c ch n tham d k thi

Olimpic qu c t môn v t lý. Sáu tháng đ u n m, có thêm 30 tr
gia, nâng s tr

ng đ t chu n qu c gia lên 713 tr

ng đ t chu n qu c

ng.

2.3. L nh v c v n hoá, thông tin đáp ng yêu c u ph c v nhi m v chính tr
c a t nh, nh t là tuyên truy n v Ngh quy t XI c a

ng, v b u c đ i bi u Qu c h i

và H ND các c p, v k ni m các ngày l l n c a đ t n

c và t ch c thành công

"Tu n v n hóa - du l ch S m S n n m 2011"; công tác xây d ng đ i s ng v n hóa
s ti p t c đ

c duy trì; 6 tháng đ u n m, đã t ch c khai tr

b n và 6 xã v n hóa, đ a s làng, b n khai tr
làng và 159 xã. Công tác qu n lý l h i đ

c

ng xây d ng 122 làng,

ng xây d ng đ n v v n hóa lên 6.228

c t ng c

ng, h n ch vi c l i d ng l h i

đ ho t đ ng mê tín d đoan.
2.4. Các b nh vi n, c s y t có nhi u c g ng trong khám, ch a b nh và ch m
sóc s c kh e nhân dân; công tác y t d phòng ti p t c đ
H c viên: V Kim Th ng

c quan tâm, trên đ a bàn
20

tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã

ng ngu n đ n ch đ th y v n

t nh ch a có d ch l n x y ra; công tác tuyên truy n v dân s , k ho ch hóa gia đình và
ch m sóc s c kh e sinh s n ti p t c đ

c duy trì; t l tr em d

i 5 tu i suy dinh

ng gi m 2,4% so v i cùng k .

d

2.5. Công tác gi i quy t vi c làm, xóa đói gi m nghèo, đ m b o an sinh xã h i
ti p t c đ

c coi tr ng. Trong 6 tháng đã đào t o ngh cho 31.620 ng

i, đ t 54% k

ho ch; t o vi c làm cho 28.800 lao đ ng, đ t 51% k ho ch, trong đó có 4.450 lao
đ ng đi làm vi c

n

c ngoài. Các chính sách an sinh xã h i đ

c th c hi n k p th i;

đã h tr 6.349 t n g o cho các h thi u đói trong d p T t nguyên đán và k giáp h t.
T l h nghèo theo chu n m i là 23,19%, gi m 1,67% so v i cu i n m 2010.
I.3.

C I M KHÍ T

NG TH Y V N VÀ NGU N N

I.3.1. H th ng tr m quan tr c khí t
a. L

i tr m khí t

C

ng, th y v n trên l u v c

ng

Ph n l n các tr m khí t

ng thu v n trên l u v c sông Mã đ

c xây d ng t

sau n m 1954, ph bi n t 1960 t i nay. Tuy nhiên m t s tr m đo m a, khí h u đ
thành l p t tr

c n m 1954 nh tr m Nh Xuân (1928), Bái Th

Hoá (1899), H i Xuân (1923) ... S li u này đo đ c không đ

ng (1921), Thanh

c liên t c do chi n tranh

gián đo n t nh ng n m 1944, 1945 t i 1954. Sau ngày hoà bình l p l i l
t

ng thu v n đ

c

i tr m khí

c phát tri n r ng tuy nhiên do chi n tranh và khó kh n v kinh t

nên nh ng n m 1979 - 1980 nhi u tr m khí t

ng thu v n đã b h c p ho c ng ng

đo.
Tr m khí h u trên l u v c sông Mã và vùng lân c n có 12 tr m khí h u quan
tr c các y u t nh nhi t đ , đ
t

m, b c h i, n ng, gió, m a và các đ c tr ng khí

ng khác. Ngoài ra còn có 51 tr m đo m a đ

cđ t

các tr m thu v n, b u đi n,

th tr n. H u h t các tr m có s li u dài nh Thanh Hoá t 1899 - 1948, 1955- 2001
ho c H i Xuân 1923 - 1944, 1960 - 2001, Bái Th
T i nay, trên l u v c còn 6 tr m khí t

ng 1921 - 1946, 1955 - 1990 v.v...

ng, 42 tr m đo m a.

Các s li u khí h u, đo m a do Trung tâm khí t
c p đã ch nh lý nên ch t l
Vùng th

ng đ m b o, tin c y.

ng ngu n sông Mã có 2 tr m khí t

ng: Tu n Giáo, tr m Sông Mã.

Còn các tr m S n La, Cò Nòi, Yên Châu, M c Châu n m
H c viên: V Kim Th ng

ng th y v n Qu c gia cung

khu v c lân c n.
21


tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã

Trên lãnh th Lào không có tài li u khí t
Ph n lãnh th Thanh Hoá, Ngh An có m ng l

ng ngu n đ n ch đ th y v n

ng ho c đo m a nào đ
i tr m khí t

c thu th p.

ng, đo m a khá dày,

ch y u là đo m a. Tr m đo các y u t khí h u nh H i Xuân, Yên đ nh, Bái Th

ng,

Thanh Hoá, Nh Xuân n m trong l u v c nghiên c u. Ngoài ra còn các tr m nh T nh
Gia, B m S n n m ngoài l u v c nghiên c u. Vùng ven bi n có l

i tr m đo m a dày

h n nh ng các huy n đ u có tr m đo m a.
B ng 2: L

TT

Tr m

1
2
3
4
5
6
7
8
9

Tu n Giáo
Sông Mã
Thanh Hoá
Bái Th ng
Yên nh
Nh Xuân
H i Xuân
M ng Lát
Phù L

10
11
12
13
14
15

16
17
18
19
20
21
22
23

Hi n Ki t
Nam ông
Bá Th c
C m Thu
Lý Nhân
Th ch Thành
Th ng Nh t
Ng c L c
M ng Hinh
Th ng Xuân
Sao Vàng
Giàng
BmS n
C Thôn

24 Hà Trung
25
ò G nh
26 L ch Tr ng
27 Hoàng Hoá

i tr m khí h u và đo m a trên l u v c sông Mã

V trí
V đ
Kinh đ
0
103 25' 21035'
103056' 20059'
105046’ 190 49’
105023’ 190 54’
105039’ 200 09’
105034’ 190 38’
105007’ 200 22’
104034’ 20032’

105028’
105035’
105040'

20012’
20001’
20007'

105007'

19053'

Cao đ
(m)
570

302
5
21
9
10
87

29

105045'

19053'

0

105 53'

0

19 58'

2

0

0

14

105 51'

105051'

H c viên: V Kim Th ng

19 59'

19051'

21

10

Th i gian đo
Ghi chú
B t đ u K t thúc
1961
KH, sl m a 1958
1962
KH
1956
KH, sl m a 1901
1961
KH
1965
KH
1964
KH
1959
KH, sl m a 1928

1963
M a
1960
1990
M a
1962
1960
1959
1960
1961
1962
1961
1960

1990
1990

1960
1960
1960
1960
1960

1990

1960
1961
1960
1959

1988

1990

1990
1980

M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M

a
a
a
a
a
a
a
a

a
a
a
a
a
a

M
M
M
M

a
a
a
a
22


tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã
Tr m

TT

S mS n
Nông C ng
Ng c Trà
Lang Chánh
Giao An

B tM t
C a t
Xuân Khánh
V n Xu n
Th Xuân

28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48

Xuân Cao
Xuân Th ng

Nga S n
Sòi
T Thôn
Th ch Qu ng
Trung H
Yên Kh ng
Có Cánh
Xóm Giá
Qu ng X ng

I.3.1.2. M ng l

V trí
V đ
Kinh đ
0
105 54' 19044'

Cao đ
(m)
2

105015'

20008'

105004'
105017'
105034'

20000'
19052'
19055'

23

105031'

19056'

40

0

0

105 23'
105026'
105058'
105037'
105054'

19 51'
19043'
20000'
20002'
20032'

105002'
105051'

105021'
105024'
105047'

20017'
20020'
20015'
19048'
19044'

ng ngu n đ n ch đ th y v n

Th i gian đo
B t đ u K t thúc
1959
1960
1963
1960
1962
1988
1961
1989
1962
1963
1961
1982
1960
1989

65

90
48
41

1968
1968
1960
1970
1961
1965
1961
1960
1963
1960
1959

1990
1990
1978
1982
1982
1987
1978
1974
1987
1978
1979

Ghi chú

M
M
M
M
M
M
M
M
M
M

a
a
a
a
a
a
a
a
a
a

M
M
M
M
M
M
M
M

M
M
M

a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a

i tr m th y v n

Trên l u v c có 31 tr m thu v n trong đó có 14 tr m đo dòng ch y, 17 tr m đo
m cn

c vùng tri u và không nh h

ng tri u. Cho t i nay h u h t các tr m do dòng

ch y trên sông nhánh đã ng ng ho t đ ng ho c h c p. T ng s tr m thu v n còn
ho t đ ng là 12 tr m trong đó có 3 tr m đo l u l
chính sông Mã, C a
nh h

ng là Xã Là, C m Thu trên dòng

t trên dòng sông Chu, 6 tr m m c n

c vùng tri u và không

ng tri u.

Phân b l
Mã. Vùng th

i tr m thu v n không đ u, t p trung ch y u

h du, trung l u sông

ng ngu n ho c vùng núi cao r t ít tr m đo. Riêng đ a ph n Lào không

có tài li u đo đ c nào v dòng ch y.

H c viên: V Kim Th ng

23


tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã

Vùng sông nh h

ng ngu n đ n ch đ th y v n

ng tri u trong t ng s 6 tr m đo m c n

c tri u là Hoàng

Tân, L ch Sung, C Thôn, T Thôn, Giàng, Ng c Trà thì hi n nay ch còn 4 tr m đo là
Hoàng Tân (thay b ng Qu ng Châu), C Thôn, Giàng, Ng c Trà.
H u h t các tr m thu v n đ u do T ng C c Khí T
l

ng tài li u tin c y. M c n

c

ng Thu V n qu n lý, ch t

các tr m c b n t 1995 tr l i đây đã đ

cđ av

h cao đ qu c gia.
M t s tr m có di n tích nh nh Xuân Cao (12 km2), Xuân Th

ng (53,6 km2)

có s li u dài n m r t thu n l i cho vi c tính toán thu v n thi t k cho l u v c nh .
B ng 3: L
Tr m

TT

Sông

i tr m th y v n trên l u v c sông Mã

F

Kinh

1 Xã Là
2 M ng Lát

Mã
Mã

(Km )
đ
6430 103o55'
104o34

3 H i Xuân

Mã

15500 105o05'

4 C m Thu

Mã

2

V
đ
20o56'
20o32'
20o22'

Lo i

Th i k

Tr m
đo đ c
II
1961-nay
III
1960-nay

Ghi chú

II

1964-nay

1965 ch đo H

o

o

20 12'

I

1956-nay

90-95 ng ng đo Q

o

o

17500 105 28'

5 Lý Nhân
6 Giàng

Mã
Mã

105 35'
105o45'

20 01'
19o52'

III
III

1957-nay
1962-nay

7 Hoàng Tân

Mã

105o51'

19o46'

III

1965-nay

8 N m Ty

N m Ty

o

o

21 10'

I

1961-1974

1975 ng ng đo

9 N m Công

N m Công

o

o

21 02'

II

1960-1981

1982 ng ng đo

o

o

20 17'

II

1970-1981

1982 ng ng đo

o

o

20 26'

II

1961-1971

1972 ng ng đo

o

105 37'

o

20 02'

III

58-82

1983 ng ng đo

o

105 31'

o

20 20'

III
III

1976-1990
1961-nay

1991 ng ng đo

5330 105o07'

19o53'

Ngùng đo 1976

10 Trung H

Lò

11 V B n

B

i

12 Sòi

B

i

13 Th ch Lâm
14 Kim Tân

B
B

i
i

15 M

Chu

ng Hinh

744 103 36'
868 103 41'
870 105 02'
886 105 27'

I

1959-1975

Chu

o

105 22'

o

19 54'

III

1956-nay

17 Xuân Khánh
18 C a t

Chu
Chu

o

o

I
II

1963-nay
1976-nay

19 Chòm Gi ng

Chu

III

1965-nay

20 Th Xuân

Chu

III

1961-1969

1970 ng ng đo

21 Xuân Khao
22 Xuân th ng

Khao
Lèn
Hoá Lù

1963-1972
1968-1990

1973 Ng ng đo
1991 ng ng đo

16 Bái Th

ng

23 Xuân Cao
24 Lang Chánh

Âm

25 T Thôn
26 Lèn

T ng
Lèn
Lèn

27 C Thôn

H c viên: V Kim Th ng

7460 105 34'
6170 105o17'

343
53.6 105o26'

19 55'
19o52'

1982 h c p ch đo H

19 43'

II
I

o

19o51'

I

1968-1989

1990 ng ng đo

o

105 15'

o

20 06'

I

1961-nay

1990 Ha c p ch đo H

o

105 54'

o

20 02'

III
III

1964-1982
1977-1990

1983 ng ng đo
1991 ng ng đo

105o53'

19o56'

III

1965-nay

12 105 23'

o

24

tài: Nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các h ch a th
th y l c vùng h l u sông Mã
Tr m

TT

Sông

F
2

(Km )

Kinh

V

đ
105o58'

đ
19o57'

ng ngu n đ n ch đ th y v n

Lo i

Tr m
đo đ c
III

1965-1990

28 L ch Sung

Lèn

29 Chu i

Yên

III

30 Ng c Trà

Yên

III

31 L

C u Chày

ng Ng c

175

Th i k

II

Ghi chú
1991 ng ng đo

1976-nay
1982-1990

1991 ng ng đo

Ghi chú:
- Tr m c p I đo H, Q, R; Tr m c p II đo H, Q; Tr m c p III đo H
- H: M c n c; Q: L u l ng; R: Bùn cát l l ng

Hình 2: M ng l
I.3.2. c đi m v khí t
a. Ch đ nhi t:

i tr m th y v n trên l u v c sông Mã

ng

Trên toàn l u v c nhi t đ bình quân n m dao đông t 22,40C đ n 23,60C. S
gi n ng bình quân t 1.756,7 ÷ 1.896,4 gi /n m, các tháng mùa

ông có s gi n ng

ít h n các tháng mùa Hè. B c x nhi t t ng c ng đ t 119 Kcal/cm2 t i Thanh Hoá,
132,6 kcal/cm2 t i S n La.. Trong l u v c có hai ch đ nhi t khác nhau:
- Vùng mi n núi: Mùa l nh b t đ u t tháng XI đ n tháng II, mùa nóng t tháng
III đ n tháng X. Nhi t đ vùng này trùng v i nhi t đ vùng Tây B c.
H c viên: V Kim Th ng

25