Ứng dụng phần mềm Powerpoint để thiết kế trò chơi trong dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC
=======***=======

NGUYỄN THỊ VÂN

ỨNG DỤNG PHẦN MỀM POWERPOINT ĐỂ
THIẾT KẾ TRÒ CHƠI TRONG DẠY HỌC
MÔN TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI LỚP 3

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Giáo dục Tiểu học

HÀ NỘI - 2015


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC
=======***=======

NGUYỄN THỊ VÂN

ỨNG DỤNG PHẦN MỀM POWERPOINT ĐỂ

THIẾT KẾ TRÒ CHƠI TRONG DẠY HỌC
MÔN TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI LỚP 3
TÓM TẮT KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Giáo dục Tiểu học
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học
TS. Phạm Quang Tiệp

HÀ NỘI - 2015


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Vân

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy, cô giáo trường Đại học Sư phạm Hà
Nội 2, các thầy cô giáo khoa Giáo dục Tiểu học và các thầy cô giáo trong tổ
bộ môn Phương pháp dạy học Tự nhiên và Xã hội đã giúp đỡ tôi trong quá
trình học tập tại trường và tạo điều kiện cho tôi thực hiện khóa luận tốt
nghiệp.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo – TS.
Phạm Quang Tiệp – người đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình
học tập, nghiên cứu và hoàn thành khóa luận với đề tài “Ứng dụng phần
mềm Powerpoint để thiết kế trò chơi trong dạy học môn Tự nhiên và
Xã hội lớp 3”.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 08 tháng 5 năm 2015
Sinh viên

Nguyễn Thị Vân

Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi
Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Vân

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan khóa luận tốt nghiệp với đề tài “Ứng dụng phần mềm
Powerpoint để thiết kế trò chơi trong dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3”
hoàn thành dưới sự hướng dẫn của giảng viên – TS Phạm Quang Tiệp là công
trình nghiên cứu của riêng tôi; các căn cứ, số liệu và kết quả nghiên cứu là
chính xác, trung thực. Đề tài chưa được công bố trong bất cứ một công trình
khoa học nào khác.
Hà Nội, ngày 08 tháng 05 năm 2015
Sinh viên thực hiện

Nguyễn Thị Vân


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Vân

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

NQTW2

: Nghị quyết Trung ương 2

PGS.TS

: Phó giáo sư Tiến sĩ

CNTT

: Công nghệ thông tin

TCHT

: Trò chơi học tập

ND

: Nội dung

TT

: Thứ tự


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho

kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi
Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Vân

MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................ 1
2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 3
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu .............................................................. 3
4. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3
6. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 3
7. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 4
NỘI DUNG....................................................................................................... 5
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC ỨNG
DỤNG PHẦN MỀM POWERPOINT ĐỂ THIẾT KẾ TRÒ CHƠI
TRONG DẠY HỌC TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI LỚP 3 ................................ 5
1.1. Cơ sở lí luận .............................................................................................. 5
1.1.1. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học theo hướng ứng dụng công
nghệ thông tin trong dạy học ............................................................................ 5
1.1.2. Trò chơi học tập ...................................................................................... 7
1.1.3. Đặc điểm của học sinh tiểu học ............................................................ 11
1.1.4. Phần mềm Microsoft PowerPoint ......................................................... 13
1.1.5. Khả năng ứng dụng phần mềm Powerpoint để thiết kế trò chơi trong

dạy học Tự nhiên và Xã hội lớp 3 ................................................................... 15
1.2. Cơ sở thực tiễn ........................................................................................ 16
1.2.1. Đặc điểm môn học Tự nhiên và Xã hội ................................................. 16
1.2.2. Vài nét về môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 .............................................. 17
1.2.3. Thực trạng của việc ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học ở
tiểu học ............................................................................................................ 20
1.2.4. Thực trạng của việc ứng dụng phần mềm Powerpoint để thiết kế trò
chơi trong dạy học Tự nhiên và Xã hội lớp 3 trong nhà trường thể nghiệm .. 21


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Vân

CHƢƠNG 2. ĐỀ XUẤT QUY TRÌNH THIẾT KẾ TRÒ CHƠI HỌC
TẬP MÔN TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI LỚP 3 DỰA VÀO PHẦN MỀM
POWERPOINT ............................................................................................. 26
2.1. Nguyên tắc đề xuất quy trình thiết kế .................................................. 26
2.1.1. Phù hợp với đặc trưng của môn học:.................................................... 26
2.1.2. Phù hợp với đặc điểm của học sinh lớp 3 ............................................. 26
2.1.3. Khai thác được chức năng của các phần mềm: .................................... 27
2.1.4. Phù hợp với thực tiễn dạy học ở tiểu học: ............................................ 28
2.2. Quy trình thiết kế ................................................................................... 28
2.3. Thiết kế một số trò chơi minh họa ........................................................ 30
2.3.1. Trò chơi miếng ghép bí mật .................................................................. 30
2.3.2. Trò chơi ô chữ ....................................................................................... 38
2.3.3. Trò chơi “Ai nhanh hơn?” .................................................................... 41
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 46
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 48

PHỤ LỤC


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi
Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Vân

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Ngày nay, khi cuộc cách mạng khoa học - kĩ thuật phát triển như vũ
bão kéo theo những thay đổi lớn lao trong đời sống kinh tế - xã hội, khi mà
thế giới đang bước vào thời đại của toàn cầu hóa và phát triển bền vững thì
ngành giáo dục và đào tạo đang đứng trước thách thức và vận hội mới: “Nhà
trường cần phải đào tạo ra những con người lao động tự chủ, năng động, sáng
tạo, có năng lực giải quyết vấn đề thực tế, góp phần xây dựng một đất nước
giàu mạnh về kinh tế, một xã hội công bằng và văn minh”. Giáo dục Tiểu học
là bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân, giữ vai trò quan trọng
trong giáo dục con người. Để nâng cao hiệu quả giáo dục đáp ứng yêu cầu của
thời đại, yêu cầu đặt ra cho giáo dục tiểu học phải có những đổi mới nhất định
và đổi mới phương pháp giáo dục giữ vị trí quan trọng. Nhiều chính sách và
chiến lược giáo dục đã được áp dụng nhằm đổi mới phương pháp, giúp cho
học sinh thích nghi với cách học mới, tăng cường sự sáng tạo, tích cực, chủ
động trong học tập. Trong đó, ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục

được lựa chọn nhằm đáp ứng những yêu cầu cấp bách nêu trên và là một
trong số lựa chọn ưu tiên của hầu hết hệ thống giáo dục trên thế giới.
Môn Tự nhiên – Xã hội ở trường tiểu học là môn học tích hợp những
kiến thức của khoa học tự nhiên và khoa học xã hội. Môn học này đóng vai
trò quan trọng trong hình thành những phẩm chất năng lực đạo đức của con
người và trong thực hiện nhiệm vụ cụ thể của hệ thống giáo dục quốc dân. Để
đáp ứng mục tiêu của hệ thống giáo dục và của giáo dục tiểu học, chương
trình môn Tự nhiên - Xã hội đề ra mục tiêu phải khơi dậy tính tích cực trong
hoạt động của học sinh. Trên cơ sở đó đòi hỏi hoạt động tổ chức, hướng dẫn

1


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Vân

của giáo viên phải hướng tới hoạt động tự chiếm lĩnh kiến thức và học tập rèn
luyện khả năng học tập cho học sinh. Học sinh phải được hoạt động, được bộc
lộ mình và được phát triển một cách tối đa thông qua hoạt động học tập. Mục
tiêu này đòi hỏi giáo viên trong tổ chức phải phối hợp linh hoạt các phương
pháp dạy học có tác dụng phát huy tính tích cực, chủ động trong nhận thức
của người học.
Trò chơi có một ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với học sinh tiểu học
bởi vì ở lứa tuổi này đặc điểm tâm lý nổi bật của các em là: ''Học mà chơi,
chơi mà học", các em chưa thể tập trung chú ý quá lâu vào một hoạt động vì
vậy đưa trò chơi vào học tập vừa là món quà tinh thần trong mỗi tiết học là
phương tiện góp phần phát triển trí tuệ của học sinh. Trong quá trình chơi
học sinh phải sử dụng các giác quan để thực hiện các thao tác chơi, nhiệm
vụ chơi, qua đó mà các giác quan của các em trở nên tinh nhạy hơn, ngôn

ngữ mạch lạc hơn và tư duy trừu tượng cũng được phát triển. Ngoài ra trò
chơi học tập còn làm thay đổi hình thức học tập, làm cho không khí lớp học
được thoải mái và dễ chịu hơn, học sinh thấy vui và cởi mở hơn, tinh thần
đoàn kết được xây dựng và phát triển. Đặc biệt hơn qua trò chơi học tập học
sinh tiếp thu bài học tự giác và tích cực hơn, học sinh được củng cố và hệ
thống hóa kiến thức.Trong thực tiễn dạy học cho thấy việc thiết kế trò chơi
trong dạy học Tự nhiên và Xã hội lớp 3 là việc làm mới, giáo viên sử dụng
chưa nhiều. Nguyên nhân là do phần đông giáo viên học hỏi kinh nghiệm của
đồng nghiệp hay tự tìm hiểu tính năng của các phần mềm tin học, chưa có
kinh nghiệm sử dụng và thiếu các tài liệu tham khảo về mặt lý luận cũng như
các hướng dẫn phù hợp với yêu cầu để xây dựng bài giảng điện tử. Ngoài ra,
cũng còn tuỳ thuộc vào điều kiện cụ thể của từng trường, nội dung bài học và
đối tượng học sinh mà giáo viên có phương pháp ứng dụng công nghệ thông
tin với mức độ và hình thức khác nhau sao cho khoa học và hiệu quả. Giáo
viên có thiết kế trò chơi thì dưới dạng trình bày bằng lời chưa thực sự thu

2


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi
Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Vân

hút được sự chú ý của học sinh. Vì vậy việc tổ chức trò chơi trong dạy học
chưa đạt được hiệu quả cao và chưa lôi cuốn được học sinh tham gia chơi
một cách tích cực. Vì những lý do trên tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Ứng
dụng phần mềm Powerpoint để thiết kế trò chơi trong dạy học môn Tự
nhiên và Xã hội lớp 3”.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất quy trình ứng dụng phần mềm Powerpoint để thiết kế trò chơi
học tập trong dạy học ở tiểu học. Đồng thời thực hành thiết kế một số trò chơi
học tập minh họa trong môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3.
3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu
a. Đối tượng nghiên cứu
Việc ứng dụng phần mềm Powerpoint để thiết kế trò chơi học tập trong
dạy học ở tiểu học.
b. Khách thể nghiên cứu
Ứng dụng trò chơi học tập trong dạy học ở tiểu học.
4. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu việc ứng dụng phần mềm Powerpoint để
thiết kế trò chơi học tập trong dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
a. Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của việc ứng dụng phần mềm
Powerpoint để thiết kế trò chơi học tập trong dạy học Tự nhiên và Xã hội lớp 3.
b. Đề xuất quy trình thiết kế trò chơi học tập dựa vào phần mềm
Powerpoint. Áp dụng quy trình đã đề xuất để thiết kế một số trò chơi học tập
minh họa trong môn Tự nhiên và xã hội lớp 3.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận:
Để thực hiện đề tài tôi tiến hành nghiên cứu, phân tích tài liệu các công
trình nghiên cứu có liên quan tới vấn đề ứng dụng công nghệ thông tin trong

3

Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Vân

thiết kế trò chơi học tập môn Tự nhiên - Xã hội lớp 3 nhằm tìm kiếm các luận
chứng, cứ liệu xây dựng tổng quan cho vấn đề nghiên cứu, xây dựng khung lí
thuyết cho đề tài nghiên cứu.
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
- Phương pháp quan sát: Dùng để thu thập thông tin và đánh giá thực
tiễn việc ứng dựng phần mềm Powerpoint trong thiết kế trò chơi học tập môn
tự nhiên - Xã hội lớp 3.
- Phương pháp điều tra: Dùng để thu thập ý kiến của giáo viên đánh giá
về việc ứng dụng phần mềm Powerpoint trong thiết kế trò chơi học tập môn
TNXH lớp 3, góp phần xây dựng cơ sở thực tiễn cho đề tài nghiên cứu.
- Phương pháp thực nghiệm khoa học: Nhằm tìm kiếm định hướng ứng
dụng phần mềm Powerpoint trong thiết kế trò chơi học tập và kiểm tra tính
khả thi, hiệu quả của những đề xuất mới trong đề tài.
7. Giả thuyết khoa học
Nếu ứng dụng phần mềm Powerpoint để thiết kế trò chơi trong dạy học
môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 hiệu quả và được chú trọng đẩy mạnh thì sẽ
nâng cao chất lượng dạy và học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 nói riêng và
môn Tự nhiên và Xã hội ở tiểu học nói chung.

4


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho

kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi
Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Vân

NỘI DUNG
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC ỨNG DỤNG
PHẦN MỀM POWERPOINT ĐỂ THIẾT KẾ TRÒ CHƠI
TRONG DẠY HỌC TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI LỚP 3
1.1. Cơ sở lí luận
1.1.1. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học theo hướng ứng dụng
công nghệ thông tin trong dạy học
1.1.1.1. Cơ sở của việc đổi mới phương pháp dạy học ở tiểu học
- Xuất phát từ đặc điểm của thời đại:
Do sự phát triển của cuộc cách mạng khoa học kĩ thuật và công nghệ,
do đòi hỏi của sự phát triển kinh tế - xã hội đất nước nên nhà trường phải
trang bị cho học sinh những kiến thức cơ bản, hiện đại, cập nhật thành tựu
mới mẻ của khoa học, công nghệ, gần gũi với đời sống và trình độ nhận thức
của học sinh tiểu học. Thực tế đổi mới phương pháp dạy học để tránh tình
trạng quá tải giữa kiến thức cần trang bị cho học sinh với thời gian có hạn của
nhà trường, khả năng nhận thức của các em. Mặt khác, từ thực tiễn nói trên
cũng đòi hỏi giáo dục và đào tạo nói chung và dạy học nói riêng phải đào tạo
ra những con người có phẩm chất: linh hoạt, năng động, sáng tạo, thích hợp
với đòi hỏi đa dạng về nhu cầu lao động của nền kinh tế thị trường.
- Xuất phát từ đường lối, quan điểm giáo dục của Đảng:

+ Từ Nghị Quyết 4 Ban chấp hành trung ương Đảng khóa 7, Đảng ta đã
đề ra yêu cầu là phải đổi mới phương pháp dạy học ở tất cả các bậc học.
+ NQTW2 khóa 8, Đảng nêu rõ phương pháp giáo dục đào tạo chậm
được đổi mới, chưa phát huy được sáng tạo của người học, quán triệt tư

5


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Vân

tưởng, đường lối của Đảng thì đổi mới phương pháp dạy và học là một việc
cần thiết, cấp bách.
- Xuất phát từ thực trạng của việc sử dụng các phương pháp dạy học ở
trường tiểu học:
Ở trường tiểu học hiện nay mặc dù nhiều giáo viên đã có ý thức về việc
đổi mới phương pháp dạy học. Song, việc đổi mới còn chậm và chưa đem lại
hiệu quả cao. Với các phương pháp dạy học mới nhằm phát huy tính tích cực,
chủ động, sáng tạo của học sinh như: trò chơi học tập, thảo luận nhóm, nêu
vấn đề,… chưa sử dụng nhiều và đôi khi việc sử dụng các phương pháp dạy
học này của giáo viên chưa đạt hiệu quả cao. Giờ học vẫn còn mang tính gò
bó, khô khan.
- Xuất phát từ nội dung dạy học tiểu học:
Nội dung dạy học đã hiện đại hóa, tính hệ thống ngày càng cao, mức độ
ngày càng sâu rộng. Nếu giáo viên chỉ sử dụng phương pháp dạy học truyền
thống, với cách làm đã quen thuộc thì chúng ta không thể giúp học sinh có
được các tri thức cần thiết.
1.1.1.2. Một số quan điểm về đổi mới phương pháp dạy học
Có rất nhiều quan điểm về đổi mới phương pháp dạy học:

Theo PGS.TS Đỗ Đình Hoan thì đổi mới phương pháp dạy học được
hiểu là: “Đưa các phương pháp mới vào nhà trường tiểu học trên cơ sở phát
huy mặt tích cực của phương pháp dạy học truyền thống để nâng cao chất
lượng dạy học, nâng cao hiệu quả giáo dục, đào tạo”.
Theo tác giả Đào Quang Trung trong “Phát huy tính tích cực học tập của
học sinh, con đường triển vọng trong dạy học” thì việc đổi mới phương pháp dạy
học phải làm sao phát huy được tính tích cực trong học tập của học sinh.
Phương pháp dạy học thích hợp không chỉ giúp học sinh lĩnh hội mà
phải tổ chức hoạt động, tạo môi trường cho học sinh tích cực học tập. Vì vậy,

6


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi
Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Vân

phương pháp dạy học vừa phù hợp với trình độ, đặc điểm tâm lí, đặc điểm
nhận thức của học sinh, vừa phải tổ chức môi trường học tập để học sinh tham
gia. Do đó, phương pháp dạy học cần huy động sức làm việc của tập thể, sử
dụng quy luật lây lan cảm xúc, sự bắt chước góp phần nâng cao tính tích cực
học tập của học sinh.
1.1.1.3. Một số định hướng đổi mới dạy học ở tiểu học

Đổi mới dạy học thể hiện ở những định hướng cơ bản sau:
- Đổi mới cách học của người học. Tức là thay vì người học chờ đợi được
mang cho cái gì đó sẵn có từ giáo viên thì giờ đây người học cần chủ động
học, chủ động tìm cách học và học cách học, học với nhiều phong cách học và
với đa dạng các môi trường học tập, học trong sự tương tác với đa dạng các
đối tượng,....
- Đổi mới cách dạy của người dạy: đó là việc dạy học sinh cách học, cách tìm
kiếm tri thức, cách chuyển dịch tri thức vào cuộc sống, cách giải quyết các
vấn đề phức hợp của cuộc sống hiện đại, cách sống trong xã hội công nghệ.
- Đổi mới nhận thức về ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học: đó là
không chỉ coi CNTT là cách để trình diễn, phô diễn; mà là phương tiện hỗ trợ
học sinh tìm kiếm thông tin, giải quyết vấn đề, giải trí, tương tác, mở rộng
hiểu biết, …
Trong các định hướng trên, thì việc ứng dụng CNTT trong dạy học
được xác định là phương tiện hỗ trợ đắc lực để tiến đến một xã hội học tập.
Với tác động của CNTT, môi trường dạy học cũng sẽ thay đổi, nó sẽ tác động
mạnh mẽ đến quá trình quản lí, giáo dục, đào tạo và học tập dựa trên sự hỗ trợ
của các phần mềm ứng dụng và hạ tầng CNTT đi kèm.
1.1.2. Trò chơi học tập
1.1.2.1. Khái niệm
- Trò chơi:

7


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Vân

Trò chơi là hoạt động vui chơi mang một chủ đề, một nội dung nhất

định và có những quy định mà người tham gia phải tuân thủ.
Nếu vui chơi là một thuật ngữ chỉ một dạng hoạt động giải trí tự
nguyện của mọi người tạo ra sự sảng khoái, thư giãn về thần kinh, tâm lí, thì
trò chơi là sự vui chơi có nội dung, có tổ chức của nhiều người, có quy định,
luật lệ mà người tham gia phải tuân theo.
Nếu vui chơi của cá nhân được tổ chức dưới dạng trò chơi thì nó sẽ
mang lại ý nghĩa giáo dục, rèn luyện đối với người chơi – đặc biệt là đối với
thiếu niên, nhi đồng và sẽ có tác dụng góp phần hình thành nên những phẩm
chất, nhân cách cho trẻ.
Tóm lại, trò chơi là một hoạt động của con người nhằm mục đích trước
tiên và chủ yếu là vui chơi, giải trí, thư giãn sau những giờ làm việc căng
thẳng. Nhưng qua trò chơi, người chơi còn có thể được rèn luyện thể lực, rèn
luyện các giác quan, tạo cơ hội giao lưu với mọi người, cùng hợp tác với bạn
bè, đồng đội trong nhóm, tổ,…
- Trò chơi học tập (TCHT):
+ Trong tâm lý học đại cương và giáo dục học trẻ em đưa ra khái niệm TCHT
như sau: TCHT là “Trò chơi có luật và những nội dung cho trước, là trò chơi
của sự nhận thức, hướng đến sự mở rộng, chính xác hoá, hệ thống hóa các
biểu tượng đã có nhằm phát triển các năng lực trí tuệ, giáo dục lòng ham
hiểu biết của trẻ - trong đó nội dung học tập kết hợp với hình thức chơi”.
+ Bản chất TCHT là dạy học thông qua việc tổ chức hoạt động cho học sinh.
Dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh được hoạt động bằng cách tự chơi
trò chơi, trong đó mục đích của trò chơi là chuyển tải mục tiêu của bài học.
Luật chơi (cách chơi) thể hiện nội dung và phương pháp học, đặc biệt là
phương pháp học tập có sự hợp tác và tự đánh giá.

8


Ket-noi.com

Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi
Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Vân

1.1.2.2. Vai trò của trò chơi học tập
Trò chơi học tập có vai trò to lớn trong hình thành và phát triển các
năng lực cho học sinh, cụ thể:
+ Mô phỏng môi trường hoạt động giúp học sinh trải nghiệm.
+ Phát triển các năng lực xã hội.
+ Phát huy tính sáng tạo, tích cực, chủ động.
+ Hình thành và phát triển năng lực phán đoán, giải quyết vấn đề,…
1.1.2.3. Quy trình thiết kế trò chơi học tập
Thông thường khi xây dựng, thiết kế TCHT gồm có 4 bước như sau:
 Bước 1: Chuẩn bị trò chơi:
- Nghiên cứu tài liệu
+ Chương trình sách giáo khoa (tài liệu hướng dẫn học tập)
+ Hệ thống sách tham khảo: sách báo, tạp chí giáo dục…
- Nghiên cứu thực tế lớp học:
+ Nghiên cứu tình hình lớp học: có học sinh khuyết tật không, nhu cầu,
sở thích, hoàn cảnh …
+ Tìm hiểu xem học sinh lớp yếu ở mạch kiến thức nào, để lựa chọn trò
chơi cho phù hợp, giúp các em củng cố kiến thức để hiểu bài một cách chắc
chắn.
 Bước 2: Lựa chọn các trò chơi

- Việc lựa chọn các trò chơi học tập phải đáp ứng những yêu cầu của
mục đích dạy học. Các trò chơi phải đặt ra cho học sinh các nhiệm vụ học tập
tương ứng với nội dung dạy học. Mỗi trò chơi cần có một vị trí đóng góp cụ
thể trong tiến trình thực hiện mục đích dạy học. Vì vậy, để đáp ứng yêu cầu
dạy học bộ môn hệ thống các trò chơi phải được lựa chọn sao cho đa dạng về
chủ đề, phong phú về cách chơi.
- Lựa chọn trò chơi phải đảm bảo các yếu tố: lứa tuổi, vừa sức; áp dụng

9


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Vân

vào khi nào trong tiến trình bài dạy và trong chương trình, thông thường là:
+ Sau khi hoàn thành một bài học. Cách này có ưu điểm là kích thích
được sự hứng thú học tập của học sinh, giờ học tránh được không khí suy
nghĩ căng thẳng trở thành “ Vui mà học, học mà chơi” hết sức sinh động.
+ Sau khi hoàn thành một chương. Với cách này sẽ giúp cho học sinh
hệ thống lại kiến thức một cách sinh động và hiệu quả.
 Bước 3: Xây dựng và thiết kế trò chơi
- Khi xây dựng và thiết kế trò chơi thường tuân thủ các nguyên tắc sau:
+ Phải dựa vào ND bài học; điều kiện về thời gian trong mỗi tiết học.
+ Trò chơi mang ý nghĩa giáo dục.
+ Trò chơi phải nhằm mục đích củng cố, khắc sâu nội dung bài học.
+ Trò chơi phải phù hợp với tâm lý học sinh, phù hợp với khả năng
người hướng dẫn và cơ sở vật chất của nhà trường.
+ Trò chơi phải tạo được hứng thú đối với học sinh.
- Thiết kế TCHT thường qua các bước như sau:

+ Mục đích: Nêu rõ mục đích của trò chơi nhằm ôn luyện, củng cố kiến
thức, kỹ năng nào?
+ Đồ dùng đồ chơi
+ Nêu luật chơi
+ Số người tham gia
+ Nêu cách chơi
 Bước 4: Cách tiến hành trò chơi
- Giới thiệu trò chơi:
+ Nêu tên trò chơi.
+ Hướng dẫn cách chơi bằng cách vừa mô tả vừa thực hành, nêu rõ quy
định chơi.
- Chơi thử: Thông qua chơi thử để nhấn mạnh luật chơi.

10


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi
Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Vân

- Chơi thật.
- Nhận xét kết quả chơi, thái độ:
+ Giáo viên hoặc trọng tài là HS nhận xét về thái độ tham gia trò chơi

của từng đội, những việc làm chưa tốt của các đội để rút kinh nghiệm.
+ Trọng tài công bố kết quả chơi của từng đội, cá nhân và trao phần
thưởng cho đội thắng (nếu có).
+ Một số học sinh nêu kiến thức, kỹ năng trong bài học mà trò chơi đã
thể hiện.
1.1.3. Đặc điểm của học sinh tiểu học
1.1.3.1. Đặc điểm sinh lí
- Hệ xương đang trong thời kì phát triển nên dễ bị cong vẹo, gãy dập.
Vì thế mà trong các hoạt động vui chơi, cần phải chú ý, quan tâm đến các em,
hướng các em đến các hoạt động vui chơi lành mạnh, an toàn, phát triển trí
tuệ và thể chất.
- Hệ cơ đang trong thời kì phát triển mạnh nên các em thích các trò
chơi chạy nhảy, nô đùa,… Vì vậy, giáo viên nên đưa các em vào các trò chơi
vận động từ mức độ đơn giản đến phức tạp đảm bảo sự an toàn cho trẻ.
- Hệ thần kinh cấp cao đang hoàn thiện về mặt chức năng, do vậy tư
duy của các em chuyển dần từ trực quan hành động sang tư duy trừu tượng.
Do đó, các em rất hứng thú với các trò chơi trí tuệ như đố vui trí tuệ, các cuộc
thi trí tuệ,… dựa vào cơ sở sinh lí này mà các nhà giáo dục nên cuốn hút các
em với các câu hỏi nhằm phát triển tư duy của các em.
Đặc điểm này dẫn đến trong quá trình dạy học, giáo viên cần lựa chọn
trò chơi phù hợp với đặc điểm thể chất của học sinh mà vẫn phát triển được trí
tuệ được cho các em. Trò chơi học tập chính là 1 trong những lựa chọn tối ưu,
không những an toàn với học sinh, mà còn củng cố tri thức, phát triển trí tuệ
nhạy bén, sáng tạo cho học sinh. Với hệ thống những câu hỏi của giáo viên

11


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Vân

đưa ra khi chơi, học sinh không những nắm chắc bài học mà còn tiếp thu kiến
thức một cách tự nhiên và hào hứng.
1.1.3.2. Đặc điểm nhận thức
- Nhận thức cảm tính:
+ Các cơ quan cảm giác đang trong quá trình hoàn thiện.
+ Tri giác: mang tính đại thể, ít đi vào chi tiết, không ổn định, thích
quan sát các màu sắc sặc sỡ, hấp dẫn,…
=> Nhận thấy điều này, giáo viên cần thu hút trẻ bằng các hoạt động
mới, mang tính màu sắc,khác lạ. Từ đó, kích thích trẻ cảm nhận, tri giác tích
cực và chính xác.
- Nhận thức lí tính:
+ Tư duy: mang đậm màu sắc xúc cảm, chiếm ưu thế ở tư duy trực
quan hành động, chuyển từ tư duy cụ thể sang khái quát.
+ Tưởng tượng: phát triển và bền vững, bị chi phối mạnh bởi xúc cảm.
+ Chú ý: còn yếu và thiếu bền vững, dễ phân tán, trẻ chỉ chú ý đến
những môn học, hoạt động có đồ dùng trực quan sinh động, màu sắc, có nhiều
tranh ảnh,… Cuối tiểu học, chú ý đã bền vững hơn và đã có sự xuất hiện của
yếu tố thời gian.
=> Nên khi dạy học, giáo viên nên sử dụng nhiều đồ dùng trực quan
với hình ảnh sinh động, hấp dẫn, tổ chức các hoạt động như trò chơi, đóng
vai,… để thu hút trẻ.
Từ đặc điểm nhận thức của học sinh, trò chơi hoàn toàn phù hợp để đáp
ứng được các nhu cầu nhận thức của học sinh. Một trong những đặc điểm tâm
lý của học sinh tiểu học là “vừa dạy, vừa dỗ”, “vui mà học, học mà vui”.
Chính vì vậy TCHT là một trong những phương pháp dạy học dễ tạo được
hứng thú nhất, từ đó thúc đẩy nhanh quá trình nhận thức và rèn luyện kỹ năng
của học sinh. Phần mềm Powerpoint chính là công cụ đắc lực hỗ trợ cho giáo

12


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi
Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Vân

viên khi tổ chức TCHT cho học sinh với những hình ảnh, hiệu ứng phong
phú, hấp dẫn giúp cho học sinh hứng thú, chủ động trong khi tiếp thu bài học.
1.1.4. Phần mềm Microsoft PowerPoint
1.1.4.1. Giới thiệu về Powerpoint
Năm 1984, Bob Gaskim một nghiên cứu sinh về khoa học máy tính tại
California và các cộng sự của ông đã sang tạo ra phần mêm Powerpoint. Tên
ban đầu là Presenter. Khi đăng kí thương hiệu phần mềm được đổi là
Powerpoint như hiện nay.
Phần mềm Powerpoint cho phép giáo viên xây dựng các trình chiếu
dưới dạng slide. Phần mềm cho phép:
- Lựa chọn slide có sẵn hoặc xây dựng mẫu mới.
- Thực hiện liên kết đến 1 file văn bản, âm thanh, hình ảnh hoặc file có
dạng exe…
- Chọn hiệu ứng sinh động.
1.1.4.2. Những khả năng của Powerpoint
- Tính linh hoạt là điểm mạnh của Powerpoint.

- Với Powerpoint ta có thể:
+ Tạo một trình diễn bằng cách sử dụng 1 wizard, 1 kiểu mẫu thiết kế
hoặc phác thảo.
+ Thêm văn bản và các bảng vào nội dung trình diễn.
+ Sử dụng các chế độ hiển thị khác để lập dàn bài, thêm nội dung, hiệu
đính và xem trước trình diễn.
+ Định dạng 1 trình diễn bằng tùy biến các phối màu, màu nền và các
kiểu mẫu thiết kế.
+ Tạo một trình diễn trên màn hình bằng cách sử dụng một máy tính,
các phím đèn chiếu và máy chiếu hoặc thông qua trang web.
+ Tạo tin và in ghi chú cũng như các tài liệu phát cho khán giả
(Handout).

13


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Vân

+ Thêm vào các biểu đồ hình ảnh, clipart cũng như những định dạng và
đối tượng khác vào nội dung.
1.1.4.3. Các trình diễn của Powerpoint
Với Powerpoint ta có thể dễ dàng tạo một trình diễn cơ bản bằng nhiều
cách khác nhau. Tùy số lượng nội dung, sự hỗ trợ thiết kế mà người sử dụng
yêu cầu, chúng ta có thể:
- Tạo một trình diễn sử dụng một kiểu mẫu thiết kế: cho phép bổ sung
các slide và nội dung của riêng mình nhưng vẫn giữ được khuôn mẫu nhất
quán.
- Tạo một trình diễn trống: cung cấp những đề nghị về thiết kế, màu sắc

hoặc nội dung định sẵn.
1.1.4.4. Các chức năng của Powerpoint
 Các chức năng tạo bố cục của Powerpoint
- Giúp tạo bố cục đẹp mắt và linh hoạt, giúp học sinh theo dõi dễ dàng.
- Giúp giáo viên tạo ra các hộp, bảng, ảnh với nội dung chú ý, nhận xét
cho các slide một cách đơn giản và tiện ích.
 Các chức năng nhấn mạnh của Powerpoint
Là một trong những chức năng mạnh nhất của Powerpoint. Giáo viên
không chỉ nhấn mạnh khái niệm, tính chất, ý quan trọng, cử chỉ, lời nói mà
còn qua hình ảnh, trình diễn của Powerpoint giáo viên có thể sử dụng hiệu
ứng màu sắc, hình dạng của ảnh để nhấn mạnh chú ý và nhận xét.
 Các chức năng thay thế bảng phụ của Powerpoint
Trong quá trình dạy việc sử dụng bảng phụ rất quan trọng. Do vậy giáo
viên đưa ra các bảng phụ một cách hiệu quả, giáo viên có thể sử dụng bảng
phụ hiển thị các hình ảnh, yêu cầu, trắc nghiệm,…
 Chức năng tạo sơ đồ động của Powerpoint
Giáo viên có thể tạo sơ đồ động, việc sử dụng sẽ hiệu quả hơn hẳn với

14


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi
Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Vân

sơ đồ tĩnh ở trên giấy. Giáo viên có thể nhấn mạnh hoặc cho hiện từng nhánh
theo chủ ý.
 Các chức năng tạo trắc nghiệm động của Powerpoint
-

Trắc nghiệm là dạng bài tập thường xuyên được sử dụng trong kiểm

tra kiến thức của học sinh, với Powerpoint giáo viên có thể tạo trắc nghiệm
động, thậm chí có thể bổ sung lời giải thích, chú giải cho bài tập đó.
-

Phần mềm Powerpoint với các hiệu ứng phong phú giúp bạn làm

bài tập trắc nghiệm theo ý thích, tạo nên sự đa dạng, mới mẻ. Phương pháp
đòi hổi đầu tư lớn về ý tưởng, thời gian, có thẩm mĩ và sự kiên trì.
1.1.5. Khả năng ứng dụng phần mềm Powerpoint để thiết kế trò chơi trong
dạy học Tự nhiên và Xã hội lớp 3
Qua nghiên cứu cơ sở lý luận tôi thấy rằng:
Tri giác của học sinh vẫn mang tính đại thể, ít đi vào chi tiết. Tư duy
của trẻ là tư duy cụ thể, thiên về hình thức. Tưởng tượng còn tản mạn, ít tổ
chức. Sự tập trung chú ý còn kém, khả năng phân tích chưa cao.
Trò chơi là hoạt động không thể thiếu đối với con người và trò chơi học
tập có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong dạy học tiểu học vì nó phù hợp với
đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi học sinh.
Phần mềm Microsoft Powerpoint với những tính năng nổi bật đó là khả
năng trình chiếu hình ảnh, video,… với những hiệu ứng vô cùng đẹp mắt, phù
hợp với đặc điểm tâm sinh lí học sinh, tạo cho học sinh sự hứng thú, tập trung
vào bài học, chủ động ghi nhớ kiến thức dễ dàng hơn. Với những hiệu ứng

thông minh chính là công cụ hữu hiệu cho việc thiết kế các trò chơi học tập
cho học sinh, chỉ với các thao tác nhanh gọn trên máy tính giáo viên đã có thể
tạo ra được những trò chơi hấp dẫn mà không tốn quá nhiều thời gian chẩn bị
các đồ dùng, dụng cụ thủ công như trước nữa.
Nội dung môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 rất phong phú, các kiến thức
trên các mảng tự nhiên và xã hội rất đa dạng. Do vậy, để dạy tốt môn học này,

15


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Vân

giáo viên cần sử dụng nhiều phương pháp dạy học và trong đó sử dụng công
nghệ thông tin để thiết kế trò chơi là vô cùng cần thiết, mới đáp ứng được yêu
cầu đổi mới giáo dục hiện nay.
1.2. Cơ sở thực tiễn
1.2.1. Đặc điểm môn học Tự nhiên và Xã hội
1.2.1.1. Môn Tự nhiên và Xã hội là môn học xây dựng theo quan điểm tích hợp
- Dạy học theo quan điểm tích hợp là sự trình bày các khái niệm, các
nguyên lí khoa học cho phép sự diễn đạt thống nhất một cách cơ bản của tư
tưởng khoa học, tránh nhấn mạnh quá sớm hoặc quá muộn về sự khai thác
giữa các lĩnh vực khác nhau.
Tính tích hợp trong môn Tự nhiên và Xã hội ở tiểu học được thể hiện
như sau:
+ Môn Tự nhiên và Xã hội xem xét con người trong một thể thống nhất
có mối quan hệ qua lại và tác động khác nhau trong đó con người là yếu tố cốt
lõi, quyết định.
+ Môn Tự nhiên và Xã hội được hình thành từ tri thức của nhiều lĩnh

vực khoa học.
- Trong chương trình môn Tự nhiên và Xã hội ở tiểu học tính tích hợp
được thể hiện ở nội dung và phương pháp dạy học với nhiều mức độ và hình
thức khác nhau được thể hiện theo hai giai đoạn của quá trình nhận thức:
+ Giai đoạn lớp 1, 2, 3: Ở giai đoạn này học sinh có cách nhìn nhận về
môi trường ở dạng tổng thể vì vậy nội dung kiến thức được chia theo dạng
chủ điểm: Gia đình, con người, xã hội,… sở dĩ như vậy là do nhận thức trực
quan hình tượng của trẻ còn chiếm ưu thế, khả năng phân tích chưa cao, trẻ
khó xác định mối quan hệ giữa các sự vật, hiện tượng với nhau.
+ Giai đoạn lớp 4, 5: Học sinh đã bước đầu có khả năng phân tích, so
sánh, tổng hợp đặc biệt là khả năng tư duy trừu tượng phát triển hơn. Vì vậy,

16


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi
Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Vân

trẻ có khả năng tiếp thu kiến thức về mặt bản chất do đó chương trình cấu tạo
dưới dạng phân môn: Khoa học, Lịch sử và Địa lý.
1.2.1.2. Môn Tự nhiên và Xã hội xây dựng theo hướng đồng tâm
Các kiến thức trong chương trình được trình bày từ gần đến xa, từ đơn

giản đến phức tạp. Đặc biệt tăng dần tính phức tạp và khả năng khái quát ở
các lớp cao hơn.
1.2.1.3. Môn Tự nhiên và Xã hội là môn học cung cấp cho học sinh các kiến
thức khoa học
Các kiến thức khoa học cung cấp cho học sinh về Tự nhiên và Xã hội,
con người gần gũi với đời sống hằng ngày của trẻ vì vậy học sinh có thể vận
dụng những hiểu biết của mình về cuộc sống để tham gia vào quá trình dạy
học.
1.2.1.4. Môn Tự nhiên và Xã hội là môn thực hiện theo định hướng đổi mới
Môn Tự nhiên và Xã hội tạo điều kiện tối đa cho giáo viên đổi mới
phương pháp dạy học theo hướng tích cực trên cơ sở phát huy tính độc lập
sáng tạo, tự chủ cho học sinh.
1.2.2. Vài nét về môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3
1.2.2.1. Mục tiêu
Môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 giúp học sinh:
 Có một số kiến thức cơ bản, thiết thực về:
- Con người và sức khỏe (cơ thể người, cách giữ vệ sinh cơ thể và
phòng chống bệnh tật, tai nạn).
- Một số sự vật, hiện tượng đơn giản trong tự nhiên, xã hội.
 Bước đầu hình thành và phát triển các kĩ năng:
- Tự chăm sóc sức khỏe cho bản thân, ứng xử hợp lí trong đời sống để
phòng tránh một số bệnh tật và tai nạn.
- Quan sát, nhận xét, nêu thắc mắc, đặt câu hỏi, biết cách diễn đạt

17


Khóa luận tốt nghiệp

Nguyễn Thị Vân

những hiểu biết của mình về các sự vật, hiện tượng đơn giản trong tự nhiên và
xã hội.
 Hình thành và phát triển những thái độ, hành vi:
- Có ý thức thực hiện các quy tắc giữ gìn vệ sinh, an toàn cho bản thân,
gia đình và cộng đồng.
- Yêu thiên nhiên, gia đình trường học, quê hương.
Cùng với các môn học và các hoạt động giáo dục khác, môn Tự nhiên
và Xã hội lớp 3 đã đưa ra được những yêu cầu cơ bản cần đạt được của học
sinh tiểu học bao gồm các yêu cầu về kiến thức, kĩ năng, thói quen, niềm tin,
xã hội, hành vi,… Và cùng với các môn học khác khái quát thành mục tiêu
giáo dục tiểu học. Đó là “nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu
cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và
các kĩ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học trung học cơ sở”.
1.2.2.2. Nội dung
Gồm 3 chủ đề:
 Con người và sức khỏe
- Cơ thể người
+ Cơ quan hô hấp
+ Cơ quan tuần hoàn
+ Cơ quan bài tiết nước tiểu
+ Cơ quan thần kinh
- Vệ sinh phòng bệnh
+ Vệ sinh hô hấp, phòng một số bệnh đường hô hấp
+ Vệ sinh cơ quan tuần hoàn, phòng một số bệnh tim mạch
+ Vệ sinh cơ quan bài tiết nước tiểu, phòng một số bệnh đường tiết niệu
+ Vệ sinh hệ thần kinh
 Xã hội

18