giao trinh tuyenluc

bộ lao động - thơng binh và xã hội
Tổng cục dạy nghề
Dự án giáo dục kỹ thuật và dạy nghề (VTEP)

trình độ đào tạo
Logo

Giáo trình

Mô đun: sửa chữa và bảo dỡng
Hệ thống truyền lực
Mã số : har 01 29

Nghề : SửA CHữA ÔTÔ
Trình độ lành nghề

a)
b)
c)

Hà Nội - 2004

1


(Mặt sau trang bìa)

Tuyên bố bản quyền :
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình
Cho nên các nguồn thông tin có thể đợc
phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng

cho các mục đích về đào tạo và tham khảo
Mọi mục đích khác có ý đồ lệch lạc hoặc
sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu lành
mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
Tổng Cục Dạy nghề sẽ làm mọi cách để
bảo vệ bản quyền của mình.
Tổng Cục Dạy Nghề cám ơn và hoan
nghên các thông tin giúp cho việc tu sửa và
hoàn thiện tốt hơn tàI liệu này.

Địa chỉ liên hệ:
Dự án giáo dục kỹ thuật và nghề nghiệp
Tiểu Ban Phát triển Chơng trình Học liệu
................................................................

Mã tàI liệu:.
Mã quốc tế ISBN :..

2


Lời tựa
(Vài nét giới thiệu xuất xứ của chơng trình và tài liệu)
Tài liệu này là một trong các kết quả của Dự án GDKT-DN ..
(Tóm tắt nội dung của Dự án)

(Vài nét giới thiệu quá trình hình thành tài liệu và các thành phần tham gia)

(Lời cảm ơn các cơ quan liên quan, các đơn vị và cá nhân đã tham gia )

(Giới thiệu tài liệu và thực trạng)

TàI liệu này đợc thiết kế theo từng mô đun/ môn học thuộc hệ thống mô đun/môn
học của một chơng trình, để đào tạo hoàn chỉnh
Nghề
Sửa chữa ôtô
ở cấp trình độ ..II
và đợc dùng làm Giáo trình cho học viên trong các khoá đào tạo, cũng có thể đợc sử
dụng cho đào tạo ngắn hạn hoặc cho các công nhân kỹ thuật, các nhà quản lý và ngời sử
dụng nhân lực tham khảo.
Đây là tài liệu thử nghiệm sẽ đợc hoàn chỉnh để trở thành giáo trình chính thức
trong hệ thống dạy nghề.
Hà nội, ngày . tháng năm
Giám đốc Dự án quốc gia

Mc lc
mc
1234-

Li ta
Mc lc
Gii thiu v mụ un
S quan h theo trỡnh t hc ngh

Trang
3
4
5
6

3


5- Các hình thức học tập chính trong mô đun
6- Bài 1 : -Cấu tạo bộ ly hợp ma sát
- Bảo dưỡng bộ ly hợp ma sát
7- Bài 2 : - Sửa chữa và bảo dưỡng bộ ly hợp ma sá t
- Thực tập Sửa chữa bộ ly hợp ma sá t
8- Bài 3 : - Cấu tạo hộp số (cơ khí)
- Thực tập bảo dưỡng hộp số cơ khí
9- Bài 4 : - Sửa chữa và bảo dưỡng hộp số cơ khí
- Thực tập Sửa chữa hộp số cơ khí
10- Bài 5 ; - Sửa chữa và bảo dưỡng hộp phân phối
- Thực tập Sửa chữa hộp phân phối
11- Bài 6 : - Cấu tạo truyền động các đăng
- Bảo dưỡng truyền động các đăng
12- Bài 7 : - Sửa chữa và bảo dưỡng truyền động các đăng
- Thực tập Sửa chữa truyền động các đăng
13- Đáp án các câu hỏi và bài tập
14- Các thuật ngữ chuyên môn
15- Tài liệu tham khảo

7
8
13
16
19
27
32
36

40
43
47
52
57
60
62
66
67
68

4


giới thiệu về mô đun
Vị trí, ý nghĩa, vai trò mô đun :
Hệ thống truyền lực của ôtô là tập hợp tất cả các bộ phận nối chuyển động từ động cơ đến cầu
chủ động, bao gồm : Ly hợp, hộp số và truyền động các đăng. Có nhiệm vụ : truyền, cắt, thay đổi
hướng chuyển động, biến đổi mômen và số vòng quay của động cơ phù hợp với lực kéo của ôtô.
Sửa chữa và bảo dưỡng hệ thống truyền lực là một công việc có tính thường xuyên, nặng nhọc và
quan trọng đối với nghề sửa chữa ôtô, nhằm nâng cao tuổi thọ ôtô và đáp ứng cảm giác an toàn của
người lái xe và hành khách đi trên xe. Công việc sửa chữa không chỉ cần những kiến thức cơ học
ứng dụng và kỹ năng sửa chữa cơ khí, mà nó còn đòi hỏi sự yêu nghề của người thợ sửa chữa ôtô.
Vì vậy công việc Sửa chữa và bảo dưỡng hệ thống truyền lực đã trở thành một nghiệp vụ suốt đời
của người thợ sửa chữa ôtô.
Mục tiêu của mô đun:
Nhằm đào tạo cho học viên có đầy đủ kiến thức về cấu tạo, nhiệm vụ và nguyên tắc hoạt đông
các bộ phận của hệ thống Truyền lực ôtô. Đồng thời có đủ kỹ năng phân định để tiến hành bảo
dưỡng và kiểm tra, sửa chữa các hư hỏng của các bộ phận của hệ thống truyền lực ô tô. Với việc sử
dụng đúng và hợp lý các trang thiết bị, dụng cụ đảm bảo đúng quy trình yêu cầu kỹ thuật, an toàn

và năng suất cao.
Mục tiêu thực hiện của mô đun:
1. Trình bày đầy đủ các yêu cầu, nhiệm vụ, phân loại của các bộ phận hệ thống truyền lực (ly hợp,
hộp số, các đăng) trên ôtô.
2. Trình bày được cấu tạo và nguyên lý hoạt động của các bộ phận: Ly hợp ma sát, hộp số, hộp
phân phối và truyền động các đăng.
3. Phân tích đúng những hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng các bộ phận: Ly hợp ma sát, hộp số,
hộp phân phối và truyền động các đăng.
4. Trình bày đúng phương pháp kiểm tra, sữa chữa và bảo dưỡng những hư hỏng của các bộ phận:
Ly hợp ma sát, hộp số, hộp phân phối và truyền động các đăng.
5. Tháo lắp, kiểm tra, bảo dưỡng và sửa chữa các chi tiết của các bộ phận :ly hợp, hộp số, các đăng
đúng quy trình, quy phạm và đúng các tiêu chuẩn kỹ thuật trong sửa chữa.
6. Sử dụng đúng, hợp lý các dụng cụ kiểm tra, bảo dưỡng và sửa chữa đảm bảo chính xác và an
toàn.
Nội dung chính của mô đun:
1. Nhiệm vụ, yêu cầu và phân loại của các bộ phân : Ly hợp ma sát, hộp số, hộp phân phối và
truyền động các đăng.
2. Cấu tạo, nguyên tắc hoạt động của : Ly hợp ma sát, hộp số, hộp phân phối và truyền động các
đăng.
3. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng và phương pháp bảo dưỡng, kiểm tra, sửa chữa các chi tiết, bộ
phận của : Ly hợp ma sát, hộp số, hộp phân phối và truyền động các đăng.
4. Bảo dưỡng, tháo lắp, kiểm tra và sửa chữa các bộ phận Ly hợp ma sát, hộp số, hộp phân phối và
truyền động các đăng.

5


Các hình thức học tập chính trong mô đun
1 . Học trên lớp về :
- Các yêu cầu, nhiệm vụ và cấu tạo chung của hệ thống truyền lực ôtô.

- Nhiệm vụ, yêu cầu và phân loại của các bộ phân : Ly hợp ma sát, hộp số, hộp phân
phối và truyền động các đăng.
- Cấu tạo, nguyên tắc hoạt động của Ly hợp ma sát, hộp số, hộp phân phối và truyền
động các đăng.
2 . Học tại phòng học chuyên môn hoá về :
- Các hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng của Ly hợp ma sát, hộp số, hộp phân phối và
truyền động các đăng.
- Quy trình bảo dưỡng và tháo lắp Ly hợp ma sát, hộp số, hộp phân phối và truyền
động các đăng.
- Phương pháp kiểm tra, sửa chữa và bảo dưỡng các bộ phận của Ly hợp ma sát, hộp số,
hộp phân phối và truyền động các đăng.
3 . Thực tập tại xưởng trường về :
- Thực hành tháo lắp, bảo dưỡng, kiểm tra và sửa chữa các bộ phận của ly hợp ma sát,
hộp số, hộp phân phối và truyền động các đăng trong các xưởng sửa chữa ôtô.
4 . Tham quan thực tế về :
- Bảo dưỡng và sửa chữa các bộ Ly hợp ma sát, hộp số, hộp phân phối và truyền động
các đăng trong cơ sở sửa chữa ôtô hiện đại.
5 . Tự nghiên cứu và làm bài tập về :
- Các tài liệu tham khảo về bộ phận của hệ thống truyền lực ôtô.
- Vẽ sơ đồ cấu tạo, trình bày nguyên tắc hoạt động và các hư hỏng, phương pháp kiểm
tra, sửa chữa chi tiết của bộ ly hợp ma sát, hộp số, hộp phân phối và truyền động các
đăng ôtô.
Yêu cầu về đánh giá hoàn thành mô đun
1. Kiến thức:
- Trình bày được đầy đủ các nhiệm vụ, yêu cầu, cấu tạo và nguyên tắc hoạt động các
bộ phận của hệ thống truyền lực ôtô.
- Giải thích đúng những hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng và phương pháp bảo
dưỡng, kiểm tra, sữa chữa các bộ phận của hệ thống truyền lực ôtô
2. Kỹ năng:
- Tháo lắp, kiểm tra và bảo dưỡng, sửa chữa được các hư hỏng chi tiết, bộ phận

của hệ thống truyền lực đúng quy trình, quy phạm và đúng các tiêu chuẩn kỹ
thuật trong sửa chữa.
- Sử dụng đúng, hợp lý các dụng cụ kiểm tra, bảo dưỡng và sửa chữa đảm bảo
chính xác và an toàn.
- Chuẩn bị, bố trí và sắp xếp nơi làm việc vệ sinh, an toàn và hợp lý.
3. Thái độ:
- Chấp hành nghiêm túc các quy định về kỹ thuật, an toàn và tiết kiệm trong bảo
dưỡng, sửa chữa.
- Có tinh thần trách nhiệm hoàn thành công việc đảm bảo chất lượng và đúng thời
gian .
- Cẩn thận, chu đáo trong công việc luôn quan tâm đúng, đủ không để xảy ra sai
sót.


Bài 1
Cấu tạo bộ ly hợp ma sát

- Mã bài: HAR.02 29 01

Giới thiệu :
Bộ ly hợp ma sát là một bộ phận của hệ thống truyền lực ôtô được đặt giữa động cơ và hộp
số chính. Có nhiệm vụ cắt và truyền lực (mômen) từ động cơ đến hộp số, thông qua lực ma sát
của các bề mặt chi tiết. Do yêu cầu làm việc của bộ ly hợp cắt , nối liên tục, truyền lực lớn và
chịu nhiệt độ cao nên các chi tiết dễ bị hư hỏng cần được tiến hành kiểm tra, điều chỉnh
thường xuyên và bảo dưỡng, sửa chữa kịp thời để đảm bảo các yêu cầu kỹ thuật và nâng cao
tuổi thọ của bộ ly hợp ôtô.
Mục tiêu thực hiện:
1. Phát biểu đúng yêu cầu, nhiệm vụ và phân loại của bộ ly hợp.
2. Trình bày được cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của bộ ly hợp ma sát.
3. Nhận dạng và bảo dưỡng các bộ phận của bộ ly hợp ma sát đảm bảo đúng quy trình, đúng

yêu câù kỹ thuật.
Nội dung chính:
1. Nhiệm vụ, yêu cầu và phân loại Ly hợp.
2. Cấu tạo và hoạt động của bộ ly hợp ma sát
3. Tháo lắp, kiểm tra và bảo dưỡng bộ ly hợp ma sát.
Học trên lớp
I. Giới thiệu chung về hệ thống truyền lực:
1. Sơ đồ cấu tạo chung hệ thống truyền lực
ÂĐộng cơ

Ly hợp
Truyền lực
chính
Bán trục

Bánh xe chủ động
Hộp số

Các đăng

Hình 1-1: Sơ đồ cấu tạo chung hệ thống truyền lực

Hệ thống truyền lực là một bộ phận của cụm gầm ôtô (hình 1-1) gồm có: bộ ly hợp , hộp
số , hộp phân phối và truyền động các đăng . Dùng để truyền lực
( truyền mômen) và công suất từ động cơ đến cầu chủ động ôtô.
2 . Giới thiệu về bộ ly hợp
Bộ ly hợp là một bộ phận của hệ thống truyền lực ôtô, được đặt giữa động cơ và hộp số
chính. Có nhiệm vụ cắt và truyền lực (mômen) từ động cơ đến hộp số, để giúp cho việc sang
số dễ dàng khi ôtô đang hoạt động. Bộ ly hợp có nhiều loại, nhưng thường dùng trong ôtô là
bộ ly hợp ma sát, nhờ vào các tấm ma sát có hệ số ma sát cao để truyền được mômen xoắn từ

trục khuỷu đến trục sơ cấp hộp số.

8


II. Nhiệm vụ, yêu cầu và phân loại bộ ly hợp
1. Nhiệm vụ
Bộ ly hợp có các nhiệm vụ :
- Đóng và mở mạch truyền lực từ động cơ đến trục sơ cấp hộp số khi sang số mà động cơ
vẫn hoạt động.
- Duy trì mạch truyền lực trong suốt thời gian xe chạy bình thường.
- Đảm bảo an toàn cho động cơ và hệ thống truyền lực khi bị quá tải.
2. Yêu cầu
- Truyền được mô men xoắn lớn nhất của động cơ mà không bị trượt.
- Khi đóng phải êm dịu không gây ra sự va đập trong hệ thống truyền lực.
- Khi mở phải dứt khoát để dễ sang số.
- Đảm bảo an toàn cho động cơ và hệ thống truyền lực khi bị quá tải.
- Kết cấu đơn giản, thoát nhiệt tốt và có độ bến cao.
- Điều khiển nhẹ nhàng và thuận lợi.
3- Phân loại
a) Theo dạng truyền lực gồm có :
- Ly hợp ma sát (có ma sát khô và ma sát ướt)
- Ly hợp điện từ
- Ly hợp thuỷ lực (biến mômen thuỷ lực)
b) Theo cơ cấu điều khiển gồm có :
- Điều khiển bằng cơ khí.
- Điều khiển bằng thuỷ lực
- Điều khiển bằng khí nén
 Trong các loại ly hợp trên, ly hợp ma sát khô được sử dụng nhiều trong ôtô vì có nhiều ưu
điểm : Truyền mô men xoắn lớn, cấu tạo đơn giản, thoát nhiệt tốt, có độ bền cao và dễ bảo

dưỡng, sửa chữa.
II. Cấu tạo và hoạt động của bộ ly hợp ma sát:
1. Cấu tạo: Gồm có 3 phần. (hình 1-2 )
a) Phần chủ động gồm có :
ÂĐĩa ma sát

Vỏ ly hợp
hợp
Đòn mở

Bánh đà

ổ bi tì
Đòn bẩy

Bàn đạp phanh

Trục sơ cấp

Bàn đạp ly hợp
Thanh kéo

Vỏ bao

Điã ép

Lò xo ép

Đòn lắp thanh kéo

Hình 1-2 Cấu tạo bộ ly hợp ma sát

9


- Bánh đà
Là chi tiết của động cơ vừa là chi tiết của bộ phận chủ động được làm bằng gang có tính dẫn
nhiệt cao. Bánh đà được bắt chặt với trục khuỷu, trên bề mặt phẳng được gia công nhẵn làm
bề mặt tiếp xúc của ly hợp, mép ngoài có các lỗ ren để lắp vỏ ly hợp và có các chốt định tâm
đảm bảo độ đồng tâm giữa bánh đà với vỏ ly hợp.
- Vỏ ly hợp
Làm bằng thép dập có các lỗ để lắp và định tâm với bánh đà. Trên vỏ có các gờ lồi hoặc lỗ để
liên kết với đĩa ép và bên trong có các gờ định vị lò xo ép.
Bánh đà

ÂĐĩa ma sát

Vỏ ly hợp và đĩa ép

ổ bi tì
Đòn bẩy

Đòn mở và lò xo màng
Hình 1-3 Cấu tạo bộ ly hợp loại lò xo màng

- Đĩa ép
Làm bằng gang có khả năng dẫn nhiệt tôt. Mặt tiếp giáp với đĩa bị động được gia công nhẵn,
mặt đối diện có các gờ lồi định vị lò xo ép và một số gờ có lỗ để lắp cần bẩy liên kết với vỏ ly
hợp.
- Các đòn mở (hình. 1-4) làm bằng thép, một đầu có lỗ lắp với gờ có lỗ của đĩa ép bằng chốt,

ở giữa có lỗ lắp với bu lông định vị trên vỏ ly hợp bằng đai ốc điều chỉnh và đầu còn lại có
mặt phẳng hoặc bắt bu lông chống mòn để tiếp xúc với ổ bi tỳ khi mở ly hợp.
- Lò xo ép làm bằng thép loại lò xo hình trụ có 6-9 cái, dùng để ép chặt đĩa ép và đĩa ly hợp
vào bánh đà (Loại một lò xo ép dạng màng dùng trên ôtô con là loại kết hợp lò xo ép và đòn
mở).
Đai ốc giữ đòn
mở
ÂBulông chống mòn

Lò xo màng
Quả tạ

Đòn mở

Đòn mở
Con lăn
a)

Chốt xoay

b)
Hình 1-4 Cấu tạo đòn mở
a- Loại đòn mở rời
b- Loại đòn mở kết hợp lò xo màng

10


b)
Phần bị động gồm có :

- Đĩa ly hợp ( đĩa ma sát, hình.1-5)
Gồm các chi tiết : Moayơ làm bằng thép có dạng then hoa bên trong để lắp với phần then hoa
đầu trục sơ cấp hộp số, xương đĩa tán chặt 2 vành thép lá, các lò xo giảm chấn, đinh tán và các
tấm ma sát làm bằng bột amiăng ép với dây đồng có hệ số ma sát lớn, độ bền cao và có tính
dẫn nhiệt tốt.
- Trục bị động ( trục sơ cấp hộp số )
Có phần then hoa lắp với đĩa bị động, có đầu trục định tâm lắp với ổ bi ở đuôi trục khuỷu và
có bánh răng xiên ăn khớp với bánh răng trên trục trung gian hộp số.
Đinh tán

Tấm ma sát

Đĩa ma sá

Tấm ma sát
Lò xo giảm chấn

Tấm ma sát

Moayơ
Đĩa thép

Lò xo đĩa

Đĩa thép

Đinh tán

Hình 1-5 Cấu tạo đĩa ly hợp (đĩa ma sát)

c) Cơ cấu điều khiển gồm có : ( hình 1-6 )
4
- Bàn đạp, thanh kéo (hoặc dây kéo) dùng để truyền lực đến đòn ép.
- Đòn bẩy (càng cua) dùng để điều khiển khớp trượt và ổ bi tỳ mở (cắt) ly hợp.
Xi lanh chính
Bàn đạp phanh
Bàn đạp ly hợp
Bàn đạp ly hợp

Thanh kéo
a)

Đòn bẩy

b)

Pittông và xi lanh dẫn động

Hình 1-6 Cấu tạo cơ cấu điều khiển ly hợp
a- Điều khiển bằng cơ khí
b) Điều khiển bằng thuỷ lực

11


2. Nguyên tắc hoạt động
a) Ly hợp ở trạng thái đóng (hình 1-7a)
Khi người chưa tác dụng lực vào bàn đạp, dưới tác dụng lực đẩy của các lò xo ép, thông qua
đĩa ép đẩy đĩa ma sát ép chặt lên bề mặt bánh đà. Nhờ ma sát trên mặt đĩa ma sát nên cả lò xo
ép, đĩa ép, đĩa ly hợp và bánh đà tạo thành một khối cứng để truyền mômen từ trục khuỷu

động cơ đến trục bị động.
Bánh đà
Trục khuỷu

Vỏ ly hợp

Đĩa ma sát
ổ bi tỳ

Đòn mở

Trục sơ cấp
Đòn bẩy

Lò xo ép
a)

Đĩa ép
b)

Hình 1-7 Sơ đồ cấu tạo và hoạt động của ly hợp
a) Trạng thái đóng
b) Trạng thái mở

b) Ly hợp ở trạng thái mở (hình 1-7b)
Khi người lái tác dụng lực lên bàn đạp (khi cần thay đổi số) thông qua thanh kéo, các chốt
và đòn bẩy, đẩy khớp trượt và ổ bi tỳ dịch chuyển dọc trục sơ cấp, ép lên đầu các đòn mở, kéo
đĩa ép nén các lò xo ép, làm cho đĩa ma sát rời khỏi bề mặt bánh đà và ở trạng thái tự do,
mômen của trục khuỷu động cơ không truyền qua được trục sơ cấp để cho việc sang số được
dễ dàng. Sau khi sang số xong người lái thôi tác dụng lực vào bàn đạp từ từ để cho ly hợp trở

về vị trí đóng như ban đầu.
III. Nội dung bảo dưỡng bộ ly hợp ma sát.
1. Làm sạch bên ngoài
2. Tháo rời bộ ly hợp ma sát và làm sạch chi tiết.
3. Kiểm tra các chi tiết
4. Tra dầu, mỡ các chi tiết lỗ, chốt và các viên bi đũa.
5. Lắp các chi tiết và bộ phận.
6. Điều chỉnh độ cao các đầu đòn mở
IV. Câu hỏi và bài tập
1. Tại sao người ta gọi tên bộ ly hợp dùng trên ôtô là bộ ly hợp ma sát ?
2. Bộ ly hợp ma sát làm việc êm nhờ các chi tiết nào ?
3. (Bài tập) Vẽ sơ đồ cấu tạo và giải thích bộ ly hợp ma sát ở trạng thái đóng (nối chuyển
động) ?

12


tHựC HàNH bảo dưỡng bộ ly hợp ma sát
I. tổ chức chuẩn bị nơi làm việc
1. Mục đích:
- Rèn luyện kỹ năng tháo lắp bộ ly hợp
- Nhận dạng các bộ phân chính của bộ ly hợp.
2. Yêu cầu:
- Tháo, lắp thành thạo, đúng quy trình và đúng yêu cầu kỹ thuật.
- Nhận dạng được các bộ phận của bộ ly hợp.
- Sử dụng dụng cụ hợp lý, chính xác.
- Đảm bảo an toàn trong quá trình tháo, lắp
- Tổ chức nơi làm việc khoa học, ngăn nắp, gọn gàng.
3. Chuẩn bị:
a. Dụng cụ:

- Dụng cụ tháo lắp ly hợp, bàn ép ...
- Đồng hồ so
- Pan me, thước cặp
b. Vật tư:
- Giẻ sạch
- Giấy nhám
- Nhiên liệu, dầu bôi trơn
- Roăng đệm và keo dán
- Tài liệu phát tay về các quy trình và tra cứu các yêu cầu kỹ thuật sửa chữa.
- Bố trí nơi làm việc cho 4 nhóm học viên đủ diện tích, ánh sáng và thông gió.

13


II. THáO LắP Bộ LY HợP
Khung ép
Cần ép
A. Quy trình tháo rời bộ ly hợp
1. Lắp ly hợp lên bàn ép (hình.1-8)
- Lắp bộ ly hợp lên bàn ép và ép đều, từ từ
- Tránh vị trí các đai ốc hãm, để lắp dụng cụ
tháo.
Chốt định vị
2.Tháo các đai ốc hãm đòn mở
- Tháo các đai ốc đối xứng và nới đều
3. Tháo bộ mâm ép khỏi bàn ép
- Nới lỏng bàn ép từ từ
- Lấy các chi tiết ra khỏi bàn ép
4. Tháo rời đòn mở
- Tháo phanh hãm và chốt đòn mở

Mâm định vị
- Tháo các viên bi kim và con lăn
định
5. Làm sạch chi tiết và kiểm tra
Đế
- Dùng dung dịch rửa và giẻ làm sạch các chi
Hình 1-8 Cấu tạo bàn ép ly hợp
tiết
- Dùng dụng cụ kiểm tra để kiểm tra các chi
tiết
B. Quy trình lắp
 Ngược lại quy trình tháo (sau khi thay thế các chi tiết hư hỏng)
- Tra dầu, mỡ bôi trơn các chi tiết : ổ bi, các lỗ chốt.
- Thay thế các chi tiết theo định kỳ bảo
dưỡng (đệm cách nhiệt, phe hãm).
- Điều chỉnh độ cao các đầu đòn mở bằng
nhau.
II. quy trình bảo dưỡng Bộ LY HợP
1. Chuẩn bị dụng cụ và nơi làm việc
-Bàn ép, bộ dụng cụ tay tháo ly hợp
-Bơm mỡ, bơm hơi, mỡ bôi trơn và dung
dịch rửa
2. Tháo và làm sạch các chi tiết bộ ly hợp
- Dùng dung dịch rửa, bơm hơi, giẻ sạch để
làm sạch, khô bên ngoài bộ ly hợp
- Dùng cờ lê và bàn ép tháo rời bộ mâm ép

Hình 1-9 Bảo dưỡng ly hợp

14

3. Kiểm tra bên ngoài các chi tiết :
- Dùng kính phóng đại và mắt thường
- Quan sát bên ngoài và bề mặt các chi tiết
4. Bôi trơn các chi tiết
- Dùng bơm mỡ và mỡ bôi trơn
- Bôi trơn các lỗ, chốt xoay và tra mỡ bôi trơn các chi tiết (hình.1-9)
5. Lắp các chi tiết của ly hợp
- Dùng cờ lê, bàn ép và tuýp đúng loại
- Lắp bộ ly hợp ( ngược lại quá trình tháo)
6. Kiểm tra và điều chỉnh các đòn mở
- Dùng thước dài kiểm tra (hình.1-10)
- Vặn các đai ốc để cho đầu các đòn mở đều
nhau và có chiều cao đúng tiêu chuẩn kỹ thuật.
7. Kiểm tra tổng hợp và vệ sinh công nghiệp
- Dùng chổi, giẻ lau
- Vệ sinh dụng cụ và nơi bảo dưỡng sạch sẽ,
gọn gàng
Hình. 1-10. Kiểm tra các đòn bẩy

Các bài tập mở rộng và nâng cao
i. Tên bài tập
1- Bộ ly hợp ma sát khô nhiều đĩa ?
2- Cơ cấu điều khiển ly hợp bằng thuỷ lực ?
3- Bộ ly hợp ma sát ướt trên xe máy Honda ?
II. Yêu cầu cần đạt
1- Trình bày được cấu tạo của bộ ly hợp khô nhiều đĩa của ôtô MAZ-500 ?
2- Trình bày được cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của bộ ly hợp ma sát trên xe máy Honda
C100 ?

3- Vẽ được sơ đồ cấu tạo và giải thích nguyên tắc hoạt động của cơ cấu điều khiển ly hợp
bằng thuỷ lực?
4- Trình bày được phương pháp kiểm tra và bảo dưỡng bộ ly hợp ma sát ướt ?
III. Thời gian
- Sau 2 tuần nộp đủ các bài tập.

15


Bài 2
sửa chữa và bảo dưỡng bộ ly hợp ma sát

- Mã bài: HAR.02 29 02

Giới thiệu :
Bộ ly hợp ma sát là một bộ phận của hệ thống truyền lực ôtô được đặt giữa động cơ và hộp
số chính. Có nhiệm vụ cắt và truyền lực (mômen) từ động cơ đến hộp số, thông qua lực ma sát
của các bề mặt chi tiết. Do yêu cầu làm việc của bộ ly hợp cắt , nối liên tục, truyền lực lớn và
chịu nhiệt độ cao nên các chi tiết dễ bị hư hỏng cần được tiến hành kiểm tra, điều chỉnh
thường xuyên và bảo dưỡng, sửa chữa kịp thời để đảm bảo các yêu cầu kỹ thuật và nâng cao
tuổi thọ của bộ ly hợp ôtô.

Mục tiêu thực hiện:
1. Giải thích đúng các hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng của bộ ly hợp ma sát.
2. Trình bày được các phương pháp kiểm tra bảo dưỡng, sửa chữa bộ ly hợp ma sát.
3. Tháo lắp, kiểm tra và bảo dưỡng sửa chữa được bộ ly hợp ma sát trên ôtô đúng yêu cầu kỹ
thuật..

Nội dung chính:
1. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng của bộ ly hợp ma sát.

2. Phương pháp kiểm tra bảo dưỡng, sửa chữa bộ ly hợp ma sát.
3. Tháo lắp, kiểm tra và bảo dưỡng sửa chữa bộ ly hợp.

16


học tại phòng học chuyên môn hoá
I. Hiện tượng và nguyên nhân hư hỏng của bộ ly hợp ma sát.
1. Ly hợp bị trượt
a) Hiện tượng
Khi người lái thôi tác dụng lực vào bàn đạp và tăng ga nhưng xe tăng tốc chậm, kéo tải
yếu, hoặc xe không chuyển động.
b) Nguyên nhân
- Đĩa ly hợp và đĩa ép mòn nhiều hoặc dính dầu mỡ.
- Điều chỉnh sai (hoặc không có) khe hở các đầu đòn mở với ổ bi tỳ .
- Các lò xo ép mòn, giảm độ đàn hồi hoặc gãy.
2. Ly hợp mở (cắt) không dứt khoát.
a) Hiện tượng
Khi người lái tác dụng lực vào bàn đạp và giảm ga nhưng sang số khó có tiếng khua và
rung giật ở cụm ly hợp hoặc không sang số được.
b) Nguyên nhân
- Đĩa ly hợp và đĩa ép bị vênh, lỏng đinh tán,
- Điều chỉnh sai hành trình tự do của bàn đạp, chiều cao các đầu đòn mở không đều (khe
hở ổ bi tỳ quá lớn) .
3. Ly hợp hoạt động không êm, có tiếng ồn
a) Hiện tượng
Nghe tiếng khua nhiều ở cụm ly hợp, xe vận hành bị rung giật
b) Nguyên nhân
- Các chi tiét mòn nhiều, thiếu dầu mỡ bôi trơn (các chốt, ổ bi..)
- Đĩa ly hợp mòn then hoa, nứt vỡ và chai cứng bề mặt ma sát, gãy yếu các lò xo giảm

chấn.
- Điều chỉnh các đầu đòn mở không đều
- Các lò xo ép mòn, gãy.
- Động cơ và hộp số lắp không đồng tâm.
4. Bàn đạp ly hợp nặng và bị rung giật.
a) Hiện tượng
Khi người lái tác dụng lực vào bàn đạp cảm thấy nặng và rung giật.
b) Nguyên nhân
- Bàn đạp bị cong hoặc kẹt khô dầu mỡ
- Các chốt, khớp trượt khô thiếu mỡ bôi trơn.
- Điều chỉnh các đầu đòn mở không đều
- Đĩa ly hợp và đĩa ép bị vênh

17


II. Phương pháp kiểm tra chung bộ ly hợp ôtô.
1. Kiểm tra bên ngòai cụm ly hợp
- Dùng kính phóng đại để quan sát các vết nứt, chảy rỉ bên ngoài cụm ly hợp.
- Kiểm tra tác dụng và hành trình của bàn đạp ly hợp (hình 2-1) nếu không có tác dụng cần
tiến hành sửa chữa kịp thời.

8- 15
mm

Bàn đạp

Hình 2-1. Kiểm tra hành trình bàn đạp ly hợp
a- Kiểm tra hành trình tự do của bàn đạp
b- Kiểm tra hành trình công tác của bàn đạp

2. Kiểm tra khi vận hành
- Khi vận hành ôtô thử đạp ly hợp và nghe tiếng kêu ồn khác thường ở cụm ly hợp, nếu có
tiếng ồn khác thường và ly hợp không còn tác dụng làm việc theo yêu cầu cần phaỉ kiểm tra
điều chỉnh và sửa chữa kịp thời.
III. Câu hỏi và bài tập
1- Trình bày các nguyên nhân làm cho bộ ly hợp ma sát bị trượt ?
2- Vì sao bàn đạp ly hợp ma sát không có hành trình tự do ?

18


tHựC tập sửa chữa và bảo dưỡng bộ ly hợp ma sát
I. tổ chức chuẩn bị nơi làm việc
1. Mục đích:

-

Rèn luyện kỹ năng tháo lắp bộ ly hợp

-

Nhận dạng các bộ phân chính của bộ ly hợp.

2. Yêu cầu:
-

Tháo, lắp thành thạo, đúng quy trình và đúng yêu cầu kỹ thuật.

-

Nhận dạng được các bộ phận của bộ ly hợp.

-

Sử dụng dụng cụ hợp lý, chính xác.

-

Đảm bảo an toàn trong quá trình tháo, lắp

-

Tổ chức nơi làm việc khoa học, ngăn nắp, gọn gàng.

3. Chuẩn bị:
a) Dụng cụ:
- Giá treo và pa lăng treo hộp số, dây treo các đăng, gỗ chèn kê lốp xe, trục sơ
cấp hộp số cũ và bàn ép
-

Dụng cụ tháo lắp ly hợp, bàn ép ...

-

Đồng hồ so

-

Pan me, thước cặp

b) Vật tư:
-

Giẻ sạch

-

Giấy nhám

-

Nhiên liệu, dầu bôi trơn

-

Roăng đệm và keo dán

- Tài liệu phát tay về các quy trình và tra cứu các yêu cầu kỹ thuật sửa chữa.
- Bố trí nơi làm việc cho 4 nhóm học viên đủ diện tích, ánh sáng và thông gió.

19


II. THáO LắP Bộ LY HợP
A. Quy trình tháo bộ ly hợp trên ôtô
1. Làm sạch bên ngoài cụm ly hợp, hộp số
- Chèn các lốp xe chắc chắn và kéo hãm phanh tay
- Dùng bơm nước áp suất cao và phun nước rửa sạch các cặn bẩn bên ngoài gầm ôtô.
- Dùng bơm hơi và thổi khí nén làm sạch cặn bẩn và nước bám bên ngoài cụm ly hợp, hộp

số.
2. Tháo các bộ phận liên quan bên ngoài cụm ly hợp và hộp số.
- Bộ dụng cụ tay nghề sửa chữa ôtô
- Tháo các đầu dây báo số lùi, báo tốc độ ôtô.
- Tháo rời đầu đòn ép và thanh kéo (hoặc dây kéo).
3. Tháo cơ cấu điều khiển ly hợp
- Tháo thanh kéo ( hoặc cụm xi lanh, pittông thuỷ lực)
- Tháo bàn đạp ly hợp và lò xo hồi vị.
4. Tháo truyền động các đăng
- Dùng dây treo truyền động các đăng lên khung xe
- Tháo các đai ốc của hai khớp các đăng nối với hộp số
- Đẩy đầu các đăng ra khỏi mặt bích trục thứ cấp hộp số
5. Tháo hộp số khỏi ly hợp
- Tháo nắp sàn xe phía trên hộp số
- Lắp giá treo, palăng và treo giữ hộp số an toàn.
- Xả dầu hộp số
- Tháo các bu lông hãm hộp số
- Đẩy hộp số về phía sau ly hợp (cho trục sơ cấp ra khỏi ổ bi) và nới lỏng từ từ pa lăng để lấy
hộp số ra khỏi ly hợp.

Động cơ
Bánh đà
Vỏ bộ ly
hợp

Hộp số
Đĩa ma sát

Hình 2-2. Kiểm tra hành trình bàn đạp ly hợp

20


6. Tháo bộ ly hợp ra khỏi ôtô
- Dùng trục sơ cấp bằng gỗ chuyên dùng hoặc trục sơ cấp cũ
- Tháo đòn ép và ổ bi tỳ
- Vạch dấu giữa vỏ ly hợp và bánh đà (hình.2-2a)
- Lắp trục sơ cấp chuyên dùng (hình. 2-2b)
- Tháo các bulông hãm vỏ ly hợp
Chú ý: nới đều các bulông, đối xứng từ từ và có thêm một người giữ bộ ly hợp.
- Tháo trục sơ cấp chuyên dùng và bộ ly hợp ra ngoài
Bộ ly hợp

Vỏ ly hợp
Bánh đà

Vạch dấu
a) Vạch dấu bánh đà và vỏ bộ ly hợp

Trục sơ cấp (gỗ)
b) Tháo bộ ly hợp

Hình 2-3. Tháo bộ ly hợp từ ôtô
a. Vạch dấu;
b. Tháo bộ ly hợp

7. Làm sạch và kiểm tra
- Bàn, khay để chi tiết và dung dịch rửa
Các chú ý
- Kê, chèn lốp xe, kéo phanh tay chắc chắn và lắp giá treo, pa lăng và hộp số an toàn.

- Sử dụng dụng cụ đúng loại và vặn chặt đủ lực quy định.
B- Quy trình tháo rời bộ ly hợp
( Đã học trong bài 1)
C- Quy trình lắp
 Ngược lại quy trình tháo (sau khi thay thế các chi tiết hư hỏng)
- Tra dầu, mỡ bôi trơn các chi tiết : ổ bi, các lỗ chốt.
- Thay thế các chi tiết theo định kỳ bảo dưỡng (đệm cách nhiệt, phe hãm).
- Điều chỉnh độ cao các đầu đòn mở bằng nhau.
- Điều chỉnh hành trình của bàn đạp.

21


III. Điều chỉnh ly hợp
1. Kiểm tra, điều chỉnh các đòn mở
a) Kiểm tra
- Dùng thước đo chiều sâu để đo khoảng
cách từ bề mặt phẳng tiếp xúc với đĩa ép đối
với ly hợp đã tháo ra ngoài (hoặc bề mặt đĩa
ma sát lắp trên ôtô) đến đầu đòn mở tiếp xúc
với ổ bi tỳ. Sau đó so với tiêu chuẩn kỹ thuật
của từng loại ôtô để điều chỉnh.
b) Điều chỉnh
- Dùng cờ lê hoặc tuýp xoay đai ốc (hình
2- 4) trên vỏ ly hợp để cho khoảng cách đến
các đầu đòn mở như nhau và đúng tiêu chuẩn
quy định.

Vỏ ly hợp

Chốt & bi
Đai ốc điều chỉnh

Đĩa ép

Đòn mở

Lò xo

2. Kiểm tra và điều chỉnh hành trình của
Hình 2-4. Điều chỉnh các đòn mở
bàn đạp ly hợp
Hành trình tự do và hành trình cắt ly hợp
(hình 2-5 và 2-6) của bàn đạp tương ứng với
khe hở đầu các đòn mở và ổ bi tỳ, để đảm bảo đóng, mở ly hợp an toàn và dứt khoát.
a) Kiểm tra và điều chỉnh hành trình tự do của bàn đạp (hình. 2-5)
- Kiểm tra : Dùng thước dài đo khoảng cách từ vị trí bàn đạp chưa tác dụng lực cho đến vị trí
ấn bàn đạp có lực cản lại (hơi nặng), sau đó ghi kết quả và so sánh với tiêu chuẩn kỹ thuật của
loại ôtô để điều chỉnh.
Bàn đạp

Thước đo

Đai ốc đ. chỉnh

Vị trí bàn đạp có lực cản
a)

Thanh kéo
b)

Hình 2-5. Kiểm tra và điều chỉnh hành trình tự do của bàn đạp ly hợp
a. Kiểm tra; b. Điều chỉnh

- Điều chỉnh
Dùng cờ lê xoay đai ốc điều chỉnh đầu thanh kéo ( hoặc đầu con đội loại thuỷ lực) để thay
đổi chiều dài thanh kéo (hình 2-5) đạt hành trình đúng tiêu chuẩn.

22


b) Kiểm tra và điều chỉnh hành trình (hình. 2-6)
- Kiểm tra
Dùng thước kiểm tra đo khoảng cách từ vị
trí bàn đạp có lực cản (hết hành trình tự do)
đến vị trí bàn đạp có lực cản lớn (ly hợp mở
hoàn toàn) sau đó ghi kết quả và so sánh
với tiêu chuẩn kỹ thuật của loại ôtô để điều
chỉnh.
- Điều chỉnh
Tiến hành điều chỉnh độ cao đầu các đòn
mở và kết hợp điều chỉnh đai ốc đầu thanh
kéo để thay đổi chiều dài thanh kéo (hình 25) đạt yêu cầu ly hợp mở hoàn toàn.
c) Kiểm tra sau khi điều chỉnh
Tiến hành nổ máy, tác dụng lực lên bàn đạp
mở ly hợp và sang số, sau đó kéo phanh tay,
tăng ga nhẹ và đóng ly hợp từ từ. Nếu động
cơ hoạt động bình thường là tốt, nếu động
cơ chết máy là do ly hợp mở chưa dứt khoát
phải điều chỉnh lại.

Bàn đạp ly hợp

Vị trí bàn đạp mở ly hợp
Hình. 2-6. Kiểm tra hành trình công tác
của bàn đạp

IV. sửA chữa ly hợp ma sát
1. Đĩa ly hợp
a) Hư hỏng và kiểm tra
- Hư hỏng chính của đĩa ly hợp : nứt, mòn các tấm ma sát và lỏng các đinh tán, đĩa cong
vênh, lò xo gãy yếu, moayơ mòn cháy then hoa.
- Kiểm tra : Dùng thước cặp và đồng hồ so để đo độ mòn và vênh của đĩa ly hợp (hình 2-7)
và so với tiêu chuẩn kỹ thuật (chiều cao tấm ma sát so với đinh tán không nhỏ hơn 0,3 mm, độ
vênh của đĩa ly hợp không lớn hơn 0,8 mm trên toàn bộ chu vi). Quan sát các vết nứt, vỡ của
ly hợp và các đinh tán bị lỏng.

a)

b)

Hình 2-7. Sơ đồ kiểm tra đĩa ly hợp
a- Kiểm tra mòn tấm ma sát
b- Kiểm tra cong, vênh đĩa ly hợp

b) Sửa chữa Đĩa ly hợp

23

-Tấm ma sát nứt, mòn quá giới
hạn cho phép phải thay mới.
Thay tấm ma sát và tán các đinh
tán.
- Đĩa ly hợp bị cong, vênh quá
giới hạn cho phép có thể nắn hết
vênh bằng dụng cụ chuyên dùng
(h. 2-8).
- Đĩa ly hợp bị nứt, mòn phần
then hoa quá giới hạn cho phép
phải thay mới cả bộ ly hợp.

Đồng hồ so

Cần nắn

Hình 2-8. Sửa chữa đĩa ly hợp bị vênh

2. Đĩa ép và bề mặt phẳng của bánh đà
a) Hư hỏng và kiểm tra
- Hư hỏng của đĩa ép và bề mặt bánh đà : Mòn vênh bề mặt, nứt chờn hỏng lỗ ren và các gờ
lắp đòn mở.
- Kiểm tra : Dùng đồng hồ so đo độ mòn vênh (hình.2-9) của bề mặt đĩa ép và bánh đà ( độ
vênh không lớn hơn 0,2 mm) và
dùng kính phóng đại để kiểm tra
Đồng hồ so
các vết nứt.
b) Sửa chữa Đĩa ép và bề mặt
phẳng bánh đà.
Bề mặt phẳng của bánh đà bị

vênh quá giới hạn cho phép tiến
hành tiện hoặc mài phẳng hết
vênh, các lỗ ren nưt chờn hỏng có
thể hàn đắp và tarô ren mới.
Đĩa ép mòn vênh bề mặt quá
giới hạn cho phép tiến hành tiện
hoặc mài phẳng hết vênh, đĩa ép
mòn và nứt nhiều càn phải thay
thế.
Bánh đà
Hình 2-9. Kiểm tra bề mặt bánh đà và đĩa ép

24


3. Đòn mở
a) Hư hỏng và kiểm tra
- Hư hỏng : Nứt, mòn mặt đầu tiếp xúc với ổ bi tỳ ( loại ly hợp nhiều lò xo : mòn lỗ, chốt và
các viên bi kim, chờn hỏng ren bu lông và đai ốc điều chỉnh)
- Kiểm tra : Dùng thước cặp đô độ mòn đầu các đòn mở (hình.2-8, độ mòn không lớn hơn
0,6 mm), dùng kính phóng đại để kiểm tra các vết nứt.
Thước cặp

0,6

Bộ ly hợp
Hình 2-9. Kiểm tra độ mòn của đòn mở

b- Sửa chữa Đòn mở
Đòn mở bị nứt, mòn lỗ quá giới hạn cho phép cần được thay mới.

Đòn mở bị mòn ổ bi kim và chốt có thể thay ổ bi và chốt mới, chờn hỏng ren bulông và đai
ốc điều chỉnh và bị mòn đầu tiếp xúc với ổ bi tỳ quá giới hạn cho phép tiến hành hàn đắp, sửa
nguội phẳng và ta rô lại ren.
4. Vỏ ly hợp và các lò xo ép
a) Hư hỏng và kiểm tra
- Hư hỏng :
Vỏ ly hợp bị nứt, vênh móp
Các lò xo ép bị gãy, yếu và mòn
Đệm cách nhiệt mòn, vỡ.
- Kiểm tra : Dùng kính phóng đại để kiểm tra các vết nứt của vỏ, lò xo và dùng thước cặp đo
độ dài của lò xo so với tiêu chuẩn kỹ thuật ( không lớn hơn 3 mm).
b) Sửa chữa Vỏ ly hợp và lò xo ép
Vỏ bị ứt có thể hàn đắp vá sửa nguội.
Các lò xo ép và đệm cáh nhiệt mòn, yếu quá giới hạn cho phép đều được thay thế.
5. Cơ cấu điều khiển ly hợp
a) Hư hỏng và kiểm tra
- Hư hỏng
Bàn đạp,thanh kéo và đòn bấy bị nứt, cong vênh, chờn hỏng ren đai ốc điều chỉnh, mòn các
lỗ và chốt xoay; ổ bi tỳ mòn,vỡ.
- Kiểm tra :
Dùng kính phóng đại để kiểm tra các vết nứt, dùng đồng hồ so để kiểm tra độ cong, vênh và
dùng thước cặp kiểm tra mòn các lỗ , chốt. Sau đó so với tiêu chuẩn kỹ thuật để sửa chữa.
b) Sửa chữa Cơ cấu điều khiển.
Bàn đạp, thanh kéo và đòn bẩy bị cong vênh có thể nắn hết vênh, các lỗ xoay mòn quá giới
hạn cho phép có thể hàn đắp và doa, sửa nguội.
- ổ bi tỳ mòn, vỡ thay thế đúng loại.

25

Các bài tập mở rộng và nâng cao
i. Tên bài tập
1. Bộ ly hợp điện từ ?
2. Cơ cấu điều khiển ly hợp bằng thuỷ lực hoặc bằng khí nén ?
3. Bộ ly hợp ma sát ướt trên xe máy Honda ?
4. Lập bảng đánh giá tình trạng kỹ thuật bộ ly hợp của xe TOYOTA ?
II. Yêu cầu cần đạt
1. Trình bày được cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của bộ ly hợp điện từ ?
2. Trình bày được cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của bộ ly hợp ma sát trên xe máy
Honda?
3. Vẽ đúng sơ đồ cấu tạo và trình bày nguyên tắc hoạt động của cơ cấu điều khiển ly hợp
bằng thuỷ lực và có trợ lực bằng khí nén ?
4. Giải thích được các hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng và phương pháp kiểm tra, sửa
chữa, bảo dưỡng bộ ly hợp ma sát ướt ?
5. Lập được bảng kiểm tra, phân loại các chi tiết chính của bộ ly hợp xe TOYOTA
Bảng kiểm tra phân loại chi tiết
Ngày kiểm tra : Ngày tháng năm 2004
Nhóm ( người) kiểm tra :
Tên chi tiết :
Ly hợp

Loại ôtô : TOYOTA

TT

Tên chi tiết

Đ Vị
Tính

Số
Lượng

Đủ,
thiếu

1
2
3

Bàn đạp
Đòn mở
Tấm ma sát

Cái
-

01
03
02

đủ
Đủ
-

Giáo viên

Kích
thước
mòn

0,8
0,2

Tình
trạng
KT
-Cong

Thay
thế

- Nứt

x

Sửa
chữa
x
x

Người kiểm tra

III. Thời gian
- Sau 2 tuần nộp đủ các bài tập.

26