Nghiên cứu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu và đô thị hóa đến khả năng tiêu thoát nước của vùng tây nam cửu an thuộc hệ thống thủy lợi bắc hưng hải

L IC M

N

Sau m t th i gian nghiên c u, đ n nay lu n v n th c s v i đ tài: “Nghiên c u
nh h

ng c a bi n đ i khí h u và đơ th hóa đ n kh n ng tiêu thốt n

vùng Tây Nam C u An thu c h th ng th y l i B c H ng H i” đã đ
t i Tr

ng

cc a

c hoàn thành

i h c Th y l i v i s n l c c a b n thân và s giúp đ , ch b o, h

ng

d n nhi t tình c a các th y giáo, cô giáo, c a các đ ng nghi p và b n bè. Tác gi xin
chân thành c m n các th y, cô giáo Tr
ph

ng

i h c Th y l i đã truy n đ t ki n th c,

ng pháp nghiên c u trong quá trình h c t p, cơng tác. Tác gi xin bày t lòng bi t

n sâu s c t i TS. Nguy n
tr c ti p đã t n tình h

c H u và TS. Lê V n Chín, ng

ih

ng d n khoa h c

ng d n tác gi hoàn thành lu n v n này. Xin chân thành c m

n: Ban giám hi u, các th y cô giáo trong Khoa K thu t Tài nguyên n
giáo cô giáo các b môn – Tr

ng

i h c Th y l i.

Cu i cùng, tác gi xin c m t t m lòng c a nh ng ng
b n bè, đ ng nghi p đã tin t

c, các th y

i thân trong gia đình,

ng đ ng viên và giúp đ tác gi trong su t quá trình h c

t p và hồn thành lu n v n này. Q trình làm lu n v n đã giúp tác gi h th ng l i
ki n th c đã đ

c h c và đ ng th i bi t cách áp d ng lý thuy t vào th c t , phát tri n

các k n ng trong vi c nghiên c u khoa h c ng d ng.

ây là lu n v n có s d ng tài

li u th c t cơng trình th y l i và v n d ng t ng h p các ki n th c đã h c. M c dù đã
c g ng nh ng trong lu n v n, tác gi v n ch a th gi i quy t h t các tr

ng h p có

th x y ra, gi i h n nghiên c u còn h n h p. Bên c nh đó trong q trình tính tốn và
l a ch n ph

ng án thi t k , do còn h n ch v ki n th c và hi u bi t th c t nên trong

lu n v n này không tránh kh i nh ng sai sót. Do đó, tác gi kính mong nh n đ
thơng c m, ch b o, góp ý chân tình c a các th y cô giáo, giúp cho lu n v n đ
ch nh h n. T đó ki n th c chun mơn c ng đ

cs
c hồn

c hồn thi n và nâng cao. Xin chân

thành c m n!
Hà N i, ngày 27 tháng 05 n m 2016
Tác gi

Tr

i

ng V n C

ng


L I CAM OAN
Tên tác gi : Tr

ng V n C

ng

H c viên cao h c: 22Q21
Ng

ih

ng d n khoa h c: TS. Nguy n

Tên đ tài lu n v n: “Nghiên c u nh h
hóa đ n kh n ng tiêu thoát n

c H u và TS. Lê V n Chín
ng c a bi n đ i khí h u và đô th

c c a vùng Tây Nam C u An thu c h th ng

th y l i B c H ng H i”.
Tác gi xin cam đoan đ tài lu n v n đ
đ

c làm d a trên s li u, t li u thu th p

c t ngu n th c t …đ tính tốn ra các k t qu , t đó mơ ph ng đánh giá đ a ra

nh n xét. Tác gi không sao chép b t k m t lu n v n ho c m t đ tài nghiên c u nào
tr

c đó.
Hà n i, ngày 25 tháng 06 n m 2016
Tác gi

Tr

ii

ng V n C

ng


M CL C
M

U ........................................................................................................................ 1

1. Tính c p thi t c a đ tài.............................................................................................. 1
1. T ng quan v B KH và tác đ ng đ n h th ng tiêu n

c .................................... 1

2. Gi i thi u h th ng tiêu vùng Tây Nam C u An. .................................................. 2
2. M c đích và ph m vi nghiên c u ............................................................................... 3
1. M c đích nghiên c u .............................................................................................. 3
2. Ph m vi nghiên c u ................................................................................................ 3
3. Cách ti p c n và ph

ng pháp nghiên c u ................................................................. 3

1. Cách ti p c n .......................................................................................................... 3
2. Ph

ng pháp nghiên c u........................................................................................ 3

4. K t qu d ki n đ t đ

c............................................................................................ 3

5. C u trúc c a lu n v n ................................................................................................. 4
CH

NG I - T NG QUAN V

B KH VÀ TÁC

NG C A B KH

N H

TH NG TIÊU VÙNG TÂY NAM C U AN ............................................................... 5
1.1. B KH

Vi t nam ................................................................................................... 5

1.1.1. K ch b n bi n đ i khí h u ............................................................................... 5
1.1.2. S thay đ i c a nhi t đ ................................................................................... 7
1.1.3. S thay đ i c a l
1.1.4. V n

ng m a .............................................................................. 7

c bi n dâng ........................................................................................... 9

1.1.5. V xoáy thu n nhi t đ i (bão và áp th p nhi t đ i) ....................................... 10
1.2. Nh n d ng tác đ ng c a B KH đ n tiêu n

c ..................................................... 11

1.3. T ng quan các nghiên c u v tác đ ng c a B KH đ n nhu c u tiêu n

c .......... 12

1.4. i u ki n t nhiên và kinh t xã h i c a vùng nghiên c u ................................... 14
1.4.1. V trí đ a lý ..................................................................................................... 14
1.4.2.

a hình, đ a m o ........................................................................................... 15

1.4.3.

c đi m đ a ch t ........................................................................................... 15

1.4.4.

t đai th nh

1.5. i u ki n khí t
1.5.1.

ng......................................................................................... 15

ng th y v n ................................................................................ 16

c đi m khí h u ........................................................................................... 16

iii


1.5.2. M ng l

i tr m khí t

ng và đo m a ............................................................ 16

1.5.3. Nhi t đ .......................................................................................................... 18
1.5.4.

m ............................................................................................................. 18

1.5.5. B c h i ........................................................................................................... 18
1.5.6. N ng ............................................................................................................... 18
1.5.7. Gió, bão .......................................................................................................... 18
1.5.8. M a ................................................................................................................ 19
1.5.9. M ng l

i sơng ngịi ...................................................................................... 19

1.5.10. M ng l

i tr m thu v n ............................................................................. 20

1.6. i u ki n kinh t xã h i ........................................................................................ 21
1.6.1. T ch c hành chính ........................................................................................ 21
1.6.2. Dân c ............................................................................................................ 21
1.6.3. Q trình phát tri n kinh t ............................................................................ 22
1.6.3.1. Hi n tr ng phát tri n nông nghi p .......................................................... 22
1.6.3.2. Hi n tr ng ngành th y s n ...................................................................... 23
1.6.3.3. Kinh t công nghi p và ti u th công nghi p ......................................... 23
1.6.3.4. Kinh t làng ngh ................................................................................... 25
1.7. Ph

ng h

ng phát tri n kinh t , xã h i trong vùng ............................................ 25

1.7.1. M c tiêu v kinh t ........................................................................................ 25

1.7.2. M c tiêu v nông nghi p ............................................................................... 26
1.7.3. Xây d ng nông thôn m i ............................................................................... 27
1.8. Hi n tr ng h th ng tiêu n

c trong vùng ............................................................ 27

1.9. Các nguyên nhân gây úng ng p............................................................................. 29
1.10. K t lu n ch
CH

NG II -

ng 1 ............................................................................................... 30
ÁNH GIÁ

NH H

NG C A B KH VÀ

Ô TH HÓA

N

NHU C U TIÊU C A VÙNG TÂY NAM C U AN................................................ 31
2.1. Ph

ng pháp đánh giá ........................................................................................... 31

2.2. Xác đ nh mơ hình m a tiêu th i k (1980-1999).................................................. 31
2.2.1. Tài li u tính tốn ............................................................................................ 31

2.2.2. Ph

ng pháp tính tốn ................................................................................... 31

2.2.3. Ch n mơ hình m a thi t k ............................................................................ 33
iv


2.2.3.1. Khái ni m v mơ hình m a tiêu thi t k ................................................ 33
2.2.3.2. Ch n mơ hình m a tiêu thi t k ............................................................. 33
2.2.3.3. Xác đ nh l

ng m a 5 ngày l n nh t ng v i t n s t (p =10%) ............ 34

2.2.3.4. Ch n mơ hình m a đi n hình ................................................................. 35
2.3. Xác đ nh mơ hình m a tiêu th i k t
2.3.1. Xác đ nh t

ng quan l

ng lai 2030 và 2050 ................................. 39

ng m a th i k n n ................................................ 39

2.3.2. Xác đ nh m a 5 ngày l n nh t ng v i t n su t thi t k giai đo n 2030....... 41
2.3.3. Xác đ nh m a 5 ngày l n nh t ng v i t n su t thi t k giai đo n 2050....... 42
2.4. Tính tốn h s tiêu cho các vùng v i các th i k khác nhau ............................... 44
2.4.1. N i dung tính tốn.......................................................................................... 44
2.4.2. Ph

ng pháp xác đ nh h s tiêu ................................................................... 44

2.4.2.1. Tiêu cho các đ i t

ng không ph i là lúa n

2.4.2.2. Xác đ nh h s tiêu n

c ..................................... 45

c cho lúa............................................................ 46

2.4.2.3. Tính tốn h s tiêu cho h th ng th y l i ............................................. 48
2.4.3. Xác đ nh h s tiêu cho vùng tiêu qua các th i k ........................................ 49
2.4.3.1. Xác đ nh h s tiêu cho ru ng lúa .......................................................... 49
2.4.3.2. Tính tốn h s
2.4.4. Nghiên c u nh h

tiêu cho các đ i t

ng không ph i là lúa ..................... 50

ng c a quy ho ch s d ng đ t đ n h s tiêu c a vùng

Tây Nam C u An ......................................................................................................... 51
2.4.5. Nghiên c u nh h

ng c a Bi n đ i khí h u đ n h s tiêu c a vùng Tây

Nam C u An ................................................................................................................. 57

2.4.6. Xác đ nh h s tiêu cho t ng ti u vùng theo quy ho ch s d ng đ t đ n n m
2030 .............................................................................................................................. 63
2.4.7. Xác đ nh h s tiêu cho t ng ti u vùng theo quy ho ch s d ng đ t đ n n m
2050 .............................................................................................................................. 65
2.5. L u l

ng ch y vào kênh chính ............................................................................ 67

2.6. K t lu n ch
CH

ng 2 ................................................................................................. 68

NG III. MÔ PH NG VÀ

XU T GI I PHÁP C I T O, NÂNG C P H

TH NG TIÊU .............................................................................................................. 69
3.1. S d ng mơ hình tính tốn th y v n – th y l c MIKE 11 mô ph ng h th ng tiêu .
..................................................................................................................... 69
v


3.1.1. Ch n mơ hình mơ ph ng dịng ch y .............................................................. 69
3.1.2. Gi i thi u s l
3.1.3. Ph

c v mơ hình MIKE 11 ....................................................... 69

ng pháp tính tốn c a mơ hình .............................................................. 70

3.1.4. Nh p s li u ................................................................................................... 77
3.1.4.1. S li u đ a hình ....................................................................................... 77
3.1.4.2. Dòng ch y vào kênh (Inflow) ................................................................. 79
3.1.4.3. Biên m c n
3.1.4.4. Ph

c ....................................................................................... 80

ng pháp tính tốn............................................................................ 82

3.1.5. Ch y mơ hình mơ ph ng h th ng kênh hi n tr ng th i k 2030 và 2050.... 82
3.1.5.1. Tr

ng h p n m 2030 ............................................................................ 82

3.1.5.2. Tr

ng h p n m 2050 ............................................................................ 86

3.1.6. Phân tích k t qu ............................................................................................ 90
3.2.

xu t các ph

ng án c i t o, nâng c p h th ng tiêu vùng Tây nam C u an ... 91

3.3. Mô ph ng h th ng ki m tra ph

ng án thi t k .................................................. 92

3.4. Phân tích, đánh giá kh n ng làm vi c c a h th ng sau ph
c p

ng án c i t o, nâng

..................................................................................................................... 96

3.5. K t lu n ch

ng 3 ................................................................................................. 97

K T LU N VÀ KI N NGH ...................................................................................... 98
1. K t lu n ................................................................................................................... 98
2. Ki n ngh ................................................................................................................. 99
TÀI LI U THAM KH O .......................................................................................... 100
Ti ng Vi t .............................................................................................................. 100
Ti ng Anh .............................................................................................................. 101

vi


DANH M C B NG BI U
B ng 1-1. M c t ng nhi t đ và m c thay đ i l

ng m a trong 50 n m qua

các vùng

khí h u c a Vi t Nam ..................................................................................................... 8

B ng 1-2. M ng l

i tr m khí t

ng và đo m a .......................................................... 16

B ng 1-3: Các đ c tr ng khí h u trung bình tháng tr m H ng Yên (giai đo n 19932009) ............................................................................................................................. 17
B ng 1-4. L

ng m a trung bình tháng t i tr m H ng Yên và các tr m ph c n (giai

đo n 1993-2009)........................................................................................................... 17
B ng 1-5: M ng l

i tr m quan tr c th y v n trong t nh và vùng ph c n ................ 20

B ng 1-6: Dân s và m t đ dân s trung bình phân theo đ n v hành chính ............ 21
B ng 1-7: Dân s phân theo gi i tính và khu v c ........................................................ 22
B ng 1-8: Di n tích, s n l

ng nuôi tr ng thu s n .................................................... 23

B ng 1-9: S c s s n xu t công nghi p phân theo ngành kinh t ............................ 24
B ng 1-10. C c u giá tr s n xu t .............................................................................. 26
B ng 2-1. L

ng m a trong th i đo n ng n trong n m c a tr m H ng Yên ............. 34

B ng 2-2. K t qu các tham s th ng kê và đ

ng t n su t lý lu n ............................ 35

B ng 2-3. Phân ph i tr n m a 5 ngày max thi t k t n su t 10%............................... 38
B ng 2-4. L

ng m a thi t k 5 ngày max th i k 2030 tr m H ng Yên (mm) .......... 42

B ng 2-5. L

ng m a thi t k 5 ngày max th i k 2050 tr m H ng Yên (mm) .......... 43

B ng 2-6. H s dòng ch y C cho các đ i t

ng tiêu n

c có m t trong các h th ng

th y l i .......................................................................................................................... 50
B ng 2-7. Di n tích các lo i đ t l u v c tiêu vùng Tây Nam C u An các th i k ...... 52
B ng 2-8. K t qu tính h s tiêu cho toàn vùng v i tài li u s d ng đ t n m 2014 .. 53
B ng 2-9. K t qu tính h s tiêu cho tồn vùng v i tài li u s d ng đ t n m 2030 .. 54
B ng 2-10. K t qu tính h s tiêu cho tồn vùng v i tài li u s d ng đ t n m 2050 56
B ng 2-11. K t qu tính h s tiêu cho toàn vùng v i m a thi t k n m 2014 ............ 58
B ng 2-12. K t qu tính h s tiêu cho tồn vùng v i m a thi t k n m 2030 ............ 59
B ng 2-13. K t qu tính h s tiêu cho tồn vùng v i m a thi t k n m 2050 ............ 61
vii


B ng 3-1. M c n

c trung bình 7 ngày max (m) ng v i t n su t P = 10% t i v trí

các c a ra c a khu tiêu Tây Nam C u An ................................................................... 80
B ng 3-2. Thông s thi t k c i t o các đo n sông và kênh tiêu vùng Tây Nam C u An
...................................................................................................................................... 92

viii


DANH M C HÌNH V
Hình 1-1: Xu th bi n đ i l

ng m a 5 ngày l n nh t n m t i tr m Láng ................... 8

Hình 1-2: Di n bi n c a s c n xoáy thu n nhi t đ i ho t đ ng
h

Bi n

ông, nh

ng và đ b vào đ t li n Vi t Nam trong 50 n m qua ........................................... 10

Hình 1-3: B n đ v trí h th ng tiêu vùng Tây Nam C u An ...................................... 14
Hình 2-1:

ng t n su t l

ng m a 5 ngày max tr m H ng Yên th i k (1980 -

1999) ............................................................................................................................. 37
Hình 2-2: Bi u đ phân ph i m a tiêu thi t k 5 ngày max t n su t P = 10% th i k
(1980 – 1999)................................................................................................................ 38
Hình 2-3: Bi u đ quan h gi a l

ng m a n m và l

ng m a 5 ngày max giai đo n

n n (1980-1999) tr m H ng Yên .................................................................................. 40
Hình 2-5: Bi u đ phân ph i m a tiêu thi t k 5 ngày max th i k 2030 ng v i t n
su t P10% ..................................................................................................................... 42
Hình 2-6: Bi u đ m a tiêu thi t k 5 ngày max th i k 2050 ng v i t n su t P10%44
Hình 2-7: S đ tính tốn tiêu n

c m t ru ng b ng đ p tràn, ch đ ch y t do ..... 47

Hình 2-8: S đ tính tốn tiêu n

c m t ru ng b ng đ p tràn, ch đ ch y ng p ..... 48

Hình 2-9: B n đ phân ti u vùng tiêu h th ng tiêu Tây Nam C u An ....................... 63
Hình 2-11: Bi u đ h s tiêu đã hi u ch nh cho t ng ti u vùng th i k 2030 ............ 65
Hình 2-12: Bi u đ h s tiêu đã hi u ch nh cho t ng ti u vùng th i k 2050 ............ 67
Hình 3-1: S đ mơ ph ng h th ng tiêu Tây Nam C u An trên MIKE 11 ................. 77
Hình 3-2: S đ v trí các nút nh p biên h th ng tiêu Tây Nam C u An ................... 78
Hình 3-3: S li u nh p m t c t kênh đ i di n .............................................................. 79
Hình 3-4: Nh p các biên l u l

ng vào nút ................................................................. 80

Hình 3-5: Nh p s li u các biên m c n

c ng v i t n su t thi t k P = 10%........... 81

Hình 3-6: S đ xu t k t qu m t c t d c và m t c t ngang trên các đo n kênh ........ 82
Hình 3-7: Hình nh tràn b c a đo n sông An T o t i th i đi m m c n

c l l n nh t

th i k 2030 (v i kênh hi n tr ng) ............................................................................... 83

ix


Hình 3-8: Hình nh tràn b c a đo n sơng Hịa Bình t i th i đi m m c n

cl l n

nh t th i k 2030 (v i kênh hi n tr ng) ....................................................................... 83
Hình 3-9: Hình nh tràn b c a đo n sông Ngh a Lý t i th i đi m m c n

cl l n

nh t th i k 2030 (v i kênh hi n tr ng) ....................................................................... 84
Hình 3-10: Hình nh tràn b c a đo n kênh B n L Ph
n

ng T

ng t i th i đi m m c

c l l n nh t th i k 2030 (v i kênh hi n tr ng).................................................... 84

Hình 3-11: Hình nh tràn b c a đo n kênh Bác H t i th i đi m m c n

cl l n

nh t th i k 2030 (v i kênh hi n tr ng) ....................................................................... 85
Hình 3-12: Hình nh tràn b c a đo n sông Hà Ki u t i th i đi m m c n

cl l n

nh t th i k 2030 (v i kênh hi n tr ng) ....................................................................... 85
Hình 3-13: Hình nh tràn b c a đo n kênh Ti n Ti n t i th i đi m m c n

cl l n

nh t th i k 2030 (v i kênh hi n tr ng) ....................................................................... 86
Hình 3-14: Hình nh tràn b c a đo n sơng An T o t i th i đi m m c n

cl l n

nh t th i k 2050 (v i kênh hi n tr ng) ....................................................................... 86
Hình 3-15: Hình nh tràn b c a đo n sơng Hịa Bình t i th i đi m m c n

cl l n

nh t th i k 2050 (v i kênh hi n tr ng) ....................................................................... 87
Hình 3-16: Hình nh tràn b c a đo n sông Ngh a Lý t i th i đi m m c n

cl l n

nh t th i k 2050 (v i kênh hi n tr ng) ....................................................................... 87
Hình 3-17: Hình nh tràn b c a đo n kênh B n L Ph
n

ng T

ng t i th i đi m m c

c l l n nh t th i k 2050 (v i kênh hi n tr ng).................................................... 88

Hình 3-18: Hình nh tràn b c a đo n kênh Bác H t i th i đi m m c n

cl l n

nh t th i k 2050 (v i kênh hi n tr ng) ....................................................................... 88
Hình 3-19: Hình nh tràn b c a đo n sơng Hà Ki u t i th i đi m m c n

cl l n

nh t th i k 2050 (v i kênh hi n tr ng) ....................................................................... 89
Hình 3-20: Hình nh tràn b c a đo n kênh Ti n Ti n t i th i đi m m c n

cl l n

nh t th i k 2050 (v i kênh hi n tr ng) ....................................................................... 89
Hình 3-21: Hình nh đo n sông An T o t i th i đi m m c n
2050 (sau ph

c l l n nh t th i k

ng án c i t o) ...................................................................................... 93

x


Hình 3-22: Hình nh đo n kênh Hịa Bình t i th i đi m m c n
2050 (sau ph

ng án c i t o)....................................................................................... 93

Hình 3-23: Hình nh đo n sông Ngh a Lý t i th i đi m m c n
2050 (sau ph

nh t th i k 2050 (sau ph

ng T

ng t i th i đi m m c n

c l l n nh t th i k

ng án c i t o)....................................................................................... 95

Hình 3-26: Hình nh đo n sông Hà Ki u t i th i đi m m c n

c l l n nh t th i k

ng án c i t o)....................................................................................... 95

Hình 3-27: Hình nh đo n kênh Ti n Ti n t i th i đi m m c n
2050 (sau ph

cl l n

ng án c i t o) .................................................................. 94

Hình 3-25: Hình nh đo n kênh Bác H t i th i đi m m c n

2050 (sau ph

c l l n nh t th i k

ng án c i t o)....................................................................................... 94

Hình 3-24: Hình nh đo n kênh B n L Ph

2050 (sau ph

c l l n nh t th i k

c l l n nh t th i k

ng án c i t o)....................................................................................... 96

xi

M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
1. T ng quan v B KH và tác đ ng đ n h th ng tiêu n

c

Trong m y th p k qua, nhân lo i đã và đang tr i qua các bi n đ ng b t th

ng

c a khí h u tồn c u. Ngun nhân c a s B KH hi n nay tiêu bi u là s nóng lên
tồn c u đã đ

c kh ng đ nh là ch y u do ho t đ ng c a con ng

công nghi p (kho ng t n m 1750), con ng
l

i. K t th i k ti n

i đã s d ng ngày càng nhi u n ng

ng, ch y u t các ngu n nguyên li u hóa th ch (than, d u, khí đ t), qua đó đã th i

vào khí quy n ngày càng t ng các ch t khí gây hi u ng nhà kính c a khí quy n, d n
đ n t ng nhi t đ c a Trái đ t. Trên b m t Trái đ t, khí quy n và th y quy n khơng

ng ng nóng lên làm xáo đ ng mơi tr
đ i s ng lồi ng

ng sinh thái, đã và đang gây ra nhi u h l y v i

i. Theo đó, nhi t đ trung bình trên b m t đ a c u m lên g n 1°C

trong vòng 85 n m (t 1920 đ n 2005) và t ng r t nhanh trong kho ng 25 n m nay (t
1980 đ n 2005). Các cơng trình nghiên c u quy mơ tồn c u v hi n t
đ

ng này đã

nh ng trung tâm n i ti ng trên th gi i ti n hành t đ u th p

c các nhà khoa h c

k 90 th k XX.
Bi n đ i khí h u hi n đang là v n đ nóng r t đ
gia trên th gi i nh m xây d ng nh ng Ch
đ ng b t l i t i môi tr
nguyên đ t, n

c s quan tâm c a các qu c

ng trình ng phó nh m gi m thi u các tác

ng s ng, tác đ ng b t l i t i kinh t và nh m b o v tài

c và các ngu n tài nguyên thiên nhiên khác ph c v nhu c u t n t i và

phát tri n c a con ng

i.

Vi t Nam không may m n n m trong di n 5 qu c gia đ

c đánh giá là b tác

đ ng nhi u nh t b i bi n đ i khí h u, là h u qu t ng nhi t đ làm b m t trái đ t nóng
lên do phát th i khí nhà kính.
Bi n đ i khí h u (B KH) là v n đ mang tính tồn c u, đ
gi i quan tâm nghiên c u t nh ng n m 1960.
s b tđ uđ

c các n

c trên th

Vi t Nam, v n đ này m i ch th c

c nghiên c u vào nh ng n m 1990. Do s bi n đ i c a khí h u tồn c u

d n đ n di n bi n th i ti t ngày càng b t l i, v mùa m a úng di n bi n b t th

ng,

không theo quy lu t chung gây úng ng p trên di n r ng. M c dù đã có m t s nghiên
1

c u v B KH và tác đ ng c a B KH đ n l nh v c th y l i, tuy nhiên v n đ nghiên
c u tác đ ng c a B KH đ n h th ng tiêu n

c c a h th ng có cơng trình đ u m i

là tr m b m ch a nhi u.
2. Gi i thi u h th ng tiêu vùng Tây Nam C u An.
H th ng tiêu vùng Tây Nam C u An là m t trong nh ng h th ng tiêu chính
c a h th ng th y l i B c H ng H i có di n tích tiêu là 25.116 ha, thu c đ a ph n t t
c xã, th tr n c a huy n Tiên L , TP. H ng Yên, huy n Phù C , 14 xã c a huy n Kim
ng, 2 xã c a huy n Khoái Châu, 2 xã c a huy n Ân Thi. H th ng kênh tiêu trong
vùng ch y u đ vào kênh tr c chính là kênh Hịa Bình qua các sông nhánh nh : sông
i n Biên, kênh Bác H , sông Ngh a Lý, kênh B n L - Ph

ng T

ng sau đó thốt ra

sơng C u An qua các c ng và m t s tr m b m tiêu t i các vùng tr ng tr c ti p ra
sông.
Trong nh ng n m tr

c đây, h th ng tiêu này ch y u đ

c tính tốn, thi t k

ph c v u c u tiêu cho di n tích đ t nơng nghi p. Tuy nhiên trong th c t , do quá
trình phát tri n kinh t - xã h i, đô th hóa và cơng nghi p hóa c a thành ph H ng
Yên và các xã lân c n, nhu c u tiêu đã m r ng cho di n tích trong khu v c dân c và

n

c th i công nghi p. S thay đ i c c u cây tr ng t lúa sang cây màu, cây công

nghi p đ ng th i v i s phát tri n các khu dân c , đô th đã làm t ng h s tiêu thi t k
trong vùng. Các khu cơng nghi p và dân c m i hình thành làm thu h p đ t s n xu t
nông nghi p, san l p nhi u ao h , đ ng ru ng, làm gi m kh n ng tr n
c ng d n đ n làm t ng h s tiêu n
92.603ha, trong đó qua 5 n m t

c, chơn n

c

c. V i t ng di n tích t nhiên c a H ng Yên là
2011-2015 di n tích đ t nơng nghi p gi m t

58.663ha xu ng cịn 53.446ha, trong khi đó đ t cơng nghi p t ng lên t

ng ng các

n m trên t 8.053ha lên 10.489ha.
M t khác, do sau m t th i gian dài ho t đ ng, đ n nay nhi u cơng trình tiêu
trong h th ng đã xu ng c p, kênh b b i l ng, m t c t ngang b thu h p, cơng trình
trên kênh xu ng c p, các cơng trình tr m b m đ u m i thì máy móc b h h ng,... do
đó khơng th đáp ng đ

c u c u tiêu n

c hi n t i c ng nh t

Vì v y vi c nghiên c u mơ ph ng, đánh giá h th ng d

ng lai.
i tác đ ng c a B KH

và đơ th hóa, nh m t o các c s khoa h c đ đ xu t các gi i pháp c i t o, nâng c p
h th ng tiêu vùng Tây Nam C u An là h t s c c n thi t và có ý ngh a th c ti n.
2


2. M c đích và ph m vi nghiên c u
1. M c đích nghiên c u
- Mơ ph ng và đánh giá đ
tiêu n

c nh h

ng c a B KH và đơ th hóa đ n nhu c u

c c a h th ng tiêu vùng Tây Nam C u An, t đó đ a ra các gi i pháp c i t o,

nâng c p h th ng nh m đáp ng yêu c u tiêu trong t
-

ng lai.

xu t gi i pháp c i t o nâng c p h th ng tiêu vùng Tây Nam C u An.

2. Ph m vi nghiên c u

Gi i h n nghiên c u trên vùng tiêu c a h th ng tiêu vùng Tây Nam C u An,
thu c h th ng B c H ng H i g m: t t c các xã và th tr n c a huy n Tiên L , TP.
H ng Yên, huy n Phù C , 14 xã c a huy n Kim

ng, 2 xã c a huy n Khoái Châu và

2 xã c a huyên Ân Thi n m trên đ a bàn hành chính t nh H ng Yên.
3. Cách ti p c n và ph

ng pháp nghiên c u

1. Cách ti p c n
- Ti p c n th c t : i kh o sát, nghiên c u, thu th p các s li u quy ho ch, thi t
k c a h th ng tiêu;
- Ti p c n h th ng: Ti p c n, tìm hi u, phân tích h th ng t t ng th đ n chi
ti t, đ y đ và h th ng;
- Ti p c n các ph
2. Ph

ng pháp nghiên c u m i v tiêu n

c trên th gi i.

ng pháp nghiên c u
- Ph

ng pháp đi u tra, kh o sát th c đ a: Thu th p các k t qu th c đo các y u

t đ c tr ng khí t

ng th y v n và h th ng cơng trình đ đánh giá xu th , di n bi n

thay đ i c a các y u t đó d

i tác đ ng c a B KH và đơ th hóa theo th i gian và

không gian
- Ph

ng pháp k th a: Ch n l c các đ tài nghiên c u khác đã có v các m t

liên quan t i m c tiêu c a đ tài này đ nghiên c u thêm chính xác tránh trùng l p.
- Ph

ng pháp phân tích, th ng kê:

- Ph

ng pháp mơ hình mô ph ng:

đ mô ph ng h th ng tiêu n
4. K t qu d ki n đ t đ
- Xác đ nh đ

tính tốn xác đ nh mơ hình m a thi t k .
ng d ng mơ hình Mike 11 c a

c hi n t i và ki m tra các ph

an M ch

ng án c i t o thi t k .

c

c mơ hình m a thi t k
3

ng v i các th i k trong t

ng lai.


-

ánh giá đ

c nh h

ng c a B KH và đơ th hóa đ n nhu c u tiêu c a h

th ng tiêu vùng Tây Nam C u An.
-

xu t đ

c gi i pháp c i t o nâng c p h th ng tiêu vùng Tây Nam C u

An.
5. C u trúc c a lu n v n

-M đ u
- Ch

ng 1: T ng quan v B KH và tác đ ng c a B KH đ n h th ng tiêu

vùng Tây Nam C u An.
- Ch

ng 2: Mô ph ng và đánh giá nh h

ng c a B KH đ n nhu c u tiêu c a

h th ng tiêu vùng Tây Nam C u An.
- Ch

ng 3:

xu t gi i pháp c i t o, nâng c p h th ng tiêu

- K t lu n và ki n ngh
- Tài li u tham kh o
- Ph l c

4


CH

NG I - T NG QUAN V B KH VÀ TÁC
NG C A B KH

H TH NG TIÊU VÙNG TÂY NAM C U AN

1.1. B KH

N

Vi t nam

1.1.1. K ch b n bi n đ i khí h u
Bi n đ i khí h u là s

thay đ i c a h th ng khí h u g m khí quy n, thu

quy n, sinh quy n, th ch quy n hi n t i và trong t

ng lai b i các nguyên nhân t

nhiên và nhân t o trong m t giai đo n nh t đ nh t tính b ng th p k hay hàng tri u
n m. S bi n đ i có th là thay đ i th i ti t bình quân hay thay đ i s phân b các s
ki n th i ti t quanh m t m c trung bình. S bi n đ i khí h u có th gi i h n trong m t
vùng nh t đ nh hay có th xu t hi n trên tồn
nóng lên toàn c u và m c n

a C u. Bi n đ i khí h u tr

c bi n dâng, là m t trong nh ng thách th c l n nh t đ i

v i nhân lo i trong th k 21. Thiên tai và các hi n t
gia t ng

c h t là s

ng khí h u c c đoan khác đang

h u h t các n i trên th gi i, nhi t đ và m c n

c bi n trung bình tồn c u

ti p t c t ng nhanh ch a t ng có và đang là m i lo ng i c a các qu c gia trên th gi i.
Bi n đ i khí h u đang di n ra trên quy mơ toàn c u, khu v c và
các ho t đ ng c a con ng

Vi t Nam do

i làm phát th i quá m c khí nhà kính vào b u khí quy n.

Bi n đ i khí h u s tác đ ng nghiêm tr ng đ n s n xu t đ i s ng và môi tr

ng trên

ph m vi toàn th gi i. V n đ bi n đ i khí h u đã, đang và s làm thay đ i toàn di n,
sâu s c q trình phát tri n và an ninh tồn c u nh l
v n đ v an toàn xã h i, v n hóa ngo i giao và th
nghiêm tr ng đ n s n xu t, đ i s ng và môi tr
2080 s n l
h

ng th c, n

c, n ng l

ng, các

ng m i. B KH s tác đ ng

ng trên ph m vi toàn th gi i: đ n

ng ng c c có th gi m 2 - 4%, giá s t ng 13 - 45%, t l dân s b

ng c a n n đói chi m 36-50%; m c n

m n ngu n n

c, nh h

nh

c bi n dâng cao gây ng p l t, gây nhi m

ng đ n nông nghi p, và gây r i ro l n đ i v i công nghi p

và các h th ng KT-XH trong t

ng lai. Các cơng trình h t ng đ

c thi t k theo các

tiêu chu n hi n t i s khó an toàn và cung c p đ y đ các d ch v trong t

ng lai.

Theo đánh giá c a Ngân hàng Th gi i (2007), Vi t Nam là m t trong n m
n

cs b

nh h

ng nghiêm tr ng c a B KH và n

c bi n dâng, trong đó vùng

đ ng b ng sơng H ng và sơng Mê Cơng b ng p chìm n ng nh t. N u m c n

5

c bi n


dâng 1m s có kho ng 10% dân s b
kho ng 10%. N u n

nh h

ng tr c ti p, t n th t đ i v i GDP

c bi n dâng 3m s có kho ng 25% dân s b nh h

ng tr c ti p

và t n th t đ i v i GDP lên t i 25%. H u qu c a B KH đ i v i Vi t Nam là nghiêm
tr ng và là m t nguy c hi n h u cho m c tiêu xố đói gi m nghèo, cho vi c th c hi n
các m c tiêu thiên niên k và s phát tri n b n v ng c a đ t n
ngành, đ a ph

ng d b t n th

h u là: tài nguyên n

c. Các l nh v c,

ng và ch u tác đ ng m nh m nh t c a bi n đ i khí

c, nơng nghi p và an ninh l

ng th c, s c kho ; các vùng đ ng

Vi t Nam xu th bi n đ i nhi t đ và l

ng m a là khác nhau so v i các

b ng và d i ven bi n.
vùng trong 50 n m qua, nhi t đ trung bình n m t ng kho ng 0,5º C trên ph m vi c
n

c và l

đ mùa

ng m a có xu h

ng gi m

phía B c và t ng

phía Nam lãnh th . Nhi t

ơng thì t ng nhanh h n so v i mùa Hè và nhi t đ vùng sâu trong đât li n

t ng nhanh h n so v i nhi t đ vùng ven bi n và h i đ o. L

ng m a ngày m t t ng

cao.
Nh n th c rõ nh h

ng c a bi n đ i khí h u, Vi t Nam coi ng phó v i bi n

đ i khí h u là v n đ có ý ngh a s ng cịn. Nhi u b , ngành, đ a ph
các ch

ng đã tri n khai

ng trình, d án nghiên c u tình hình di n bi n và tác đ ng c a B KH đ n tài

nguyên, môi tr

ng, s phát tri n KT-XH, đ xu t và b

ng phó. K ch b n bi n đ i khí h u và n

c đ u th c hi n các gi i pháp

c bi n dâng là c n thi t làm c s đ đánh

giá m c đ và tác đ ng c a bi n đ i khí h u đ n các l nh v c các ngành và các đ a
ph

ng t đó đ ra các gi i pháp ng phó hi u qu v i bi n đ i khí h u. Các ph

pháp và ngu n s li u đ xây d ng k ch b n bi n đ i khí h u n
Nam đ

c k th a t các nghiên c u tr

k 1980 - 1999 đ

c đây và đ

ng

c bi n dâng cho Vi t

c c p nh t đ n n m 2010. Th i

c ch n là th i k c s đ so sánh s thay đ i c a khí h u và n

c

bi n dâng.

Theo k ch b n bi n đ i khí h u, n
Ngun và Mơi tr

c bi n dâng cho Vi t Nam do B Tài

ng cơng b , có nhi u k ch b n nh ng k ch b n B2 đ

c khuy n

ngh s d ng trong th i đi m hi n nay. N i dung c a k ch b n B2 đ i v i khu v c
H ng Yên so v i giai đo n 1980 - 1999 nh sau:
a) Nhi t đ (B2): Nhi t đ trung bình n m có th t ng lên so v i trung bình th i
k 1980 - 1999 nh sau: Giai đo n 2030 kho ng 0,5oC; giai đo n 2030 t 1,2-1,4 oC.
6


b) V l

ng m a: L

ng m a trung bình n m t ng 1,4% giai đo n đ n n m

2030 và 3,8% giai đo n n m 2030.
1.1.2. S thay đ i c a nhi t đ
Trong 50 n m qua, nhi t đ trung bình n m t ng kho ng 0,5oC trên ph m vi c
n

c. Nhi t đ tháng I (tháng đ c tr ng cho mùa đông), nhi t đ tháng VII (tháng đ c

tr ng cho mùa hè) và nhi t đ trung bình n m t ng trên ph m vi c n

c. Nhi t đ

mùa đông t ng nhanh h n so v i mùa hè và nhi t đ vùng sâu trong đ t li n t ng
nhanh h n so v i nhi t đ vùng ven bi n và h i đ o.
Tính trung bình cho c n

c, nhi t đ mùa đông

n

c ta đã t ng lên 1,2oC

trong vòng 50 n m. Nhi t đ tháng VII t ng kho ng 0,3-0,5oC trong vòn 50 n m trên
t t c các vùng khí h u c a n
vòng 50 n m n m

Tây B c,

c ta. Nhi t đ trung bình n m t ng 0,5-0,6oC trong
ơng B c B ,

ng b ng B c B , B c Trung B , Tây

Nguyên và Nam B còn m c t ng nhi t đ trung bình n m

Nam Trung B th p h n,

ch vào kho ng 0,3oC trong vòng 50 n m (B ng 1-1). Xu th chung c a nhi t đ là
t ng trên h u h t các khu v c, tuy nhiên, có nh ng khu v c nh thu c vùng ven bi n

Trung B và Nam B nh Th a Thiên – Hu , Qu ng Ngãi, Ti n Giang có xu h

ng

gi m c a nhi t đ .
Theo k ch b n phát th i th p:

n cu i th k 21, nhi t đ trung bình n m t ng

t 1,6 đ n 2,2ºC trên ph n l n di n tích phía B c lãnh th và d
di n tích phía Nam (t

i 1,6ºC

đ i b ph n

à N ng tr vào).

Theo k ch b n phát th i trung bình:
t 2 đ n 3ºC trên ph n l n di n tích c n

n cu i th k 21, nhi t đ trung bình t ng
c, riêng khu v c t Hà T nh đ n Qu ng Tr

có nhi t đ trung bình t ng nhanh h n so v i nh ng n i khác. Nhi t đ th p nh t trung
bình t ng t 2,2 đ n 3,0ºC, nhi t đ cao nh t trung bình t ng t 2,0 đ n 3,2ºC. S ngày
có nhi t đ cao nh t trên 35ºC t ng t 15 đ n 30 ngày trên ph n l n di n tích c n
Theo k ch b n phát th i cao:

n cu i th k 21, nhi t đ trung bình n m có

m c t ng ph bi n t 2,5 đ n trên 3,7ºC trên h u h t di n tích n
1.1.3. S thay đ i c a l
L

c.

c ta.

ng m a

ng m a có xu h

ng gi m

phía B c và t ng

phía Nam n

m a mùa khơ (tháng XI-IV) t ng lên chút ít ho c thay đ i khơng đáng k
khí h u phía B c và t ng m nh m

các vùng khí h u phía Nam. L
7

c ta. L

ng

các vùng

ng m a mùa


m a (tháng V-X) gi m t 5 đ n h n 10% trên đa ph n di n tích phía B c n

c ta và

t ng kho ng 5 đ n 20%

ng m a

n mt

ng t nh l

các vùng khí h u phía Nam. Xu th di n bi n c a l

ng m a mùa m a, t ng

các vùng khí h u phía Nam và gi m

các vùng khí h u phía B c. Khu v c Nam Trung B có l

ng m a mùa khơ, mùa m a

và l

n

ng m a n m t ng m nh nh t so v i các vùng khác

c ta, nhi u n i đ n 20%

trong 50 n m qua (B ng 1-1)
B ng 1-1. M c t ng nhi t đ và m c thay đ i l

ng m a trong 50 n m qua

các

vùng khí h u c a Vi t Nam
Nhi t đ (oC)

Vùng khí h u

L

ng m a (%)

Tháng I

Tháng VII

N m

Th i k

Th i k

N m

1,4

0,5

0,5

6

-6

2

ông B c B

1,5

0,3

0,6

0

-9

-7

ng b ng B c B

1,4

0,5

0,6

0

-13

-11

B c Trung B

1,3

0,5

0,5

4

-5

-3

Nam Trung B

0,6

0,5

0,3

20

20

20

Tây Nguyên

0,9

0,4

0,6

19

9

11

Nam B

0,8

0,4

0,6

27

6

9

Tây B c B

(Ngu n: IMHEN/2010)
L

ng m a l n nh t n m th i đo n ng n (1, 3, 5 ngày) t ng lên

h u h t các

vùng khí h u, nh t là trong nh ng n m g n đây. S ngày m a l n c ng có xu th t ng
lên t

ng ng.

Hình 1-1: Xu th bi n đ i l

ng m a 5 ngày l n nh t n m t i tr m Láng
(Ngu n: Vi n QHTL, 2010)
8


Theo k ch b n phát th i th p:

n cu i th k 21, l

ng m a n m t ng ph bi n

kho ng trên 6%, riêng khu v c Tây Ngun có m c t ng ít h n, ch vào kho ng d
Theo k ch b n phát th i trung bình:

n cu i th k 21, l

i 2%.

ng m a n m t ng

trên kh p lãnh th . M c t ng ph bi n t 2 đ n 7%, riêng Tây Nguyên, Nam Trung B
t ng ít h n, d
m a t ng. L

i 3%. Xu th chung là l

ng m a mùa khô gi m và l

ng m a mùa

ng m a ngày l n nh t t ng so v i th i k 1980 - 1999

B cB ,B c

Trung B và gi m

Nam Trung B , Tây Nguyên, Nam B . Tuy nhiên,

khác nhau l i có th xu t hi n ngày m a d th

ng v i l

các khu v c

ng m a g p đôi so v i k

l c hi n nay.
Theo k ch b n phát th i cao: L
kh p lãnh th n

ng m a n m vào cu i th k 21 t ng trên h u

c ta v i m c t ng ph bi n kho ng t 2 đ n 10%, riêng khu v c Tây

Nguyên có m c t ng ít h n, kho ng t 1 đ n 4%.
1.1.4. V n

c bi n dâng

Theo k ch b n phát th i th p (B1): Vào cu i th k 21, m c n
nh t

c bi n dâng cao

khu v c t Cà Mau đ n Kiên Giang trong kho ng t 54 đ n 72cm; th p nh t

khu v c t Móng Cái đ n Hịn D u trong kho ng t 42 đ n 57cm. Trung bình tồn

Vi t Nam, m c n

c bi n dâng trong kho ng t 49 đ n 64cm.

Theo k ch b n phát th i trung bình (B2): Vào cu i th k 21, n
cao nh t
nh t

khu v c t Cà Mau đ n Kiên Giang trong kho ng t 62 đ n 82cm; th p

khu v c t Móng Cái đ n Hịn D u trong kho ng t 49 đ n 64cm. Trung bình

tồn Vi t Nam, m c n

c bi n dâng trong kho ng t 57 đ n 73cm.

Theo k ch b n phát th i cao (A1FI): Vào cu i th k 21, n
nh t

c bi n dâng

c bi n dâng cao

khu v c t Cà Mau đ n Kiên Giang trong kho ng t 85 đ n 105cm; th p nh t

khu v c t Móng Cái đ n Hịn D u trong kho ng t 66 đ n 85cm. Trung bình tồn
Vi t Nam, m c n

c bi n dâng trong kho ng t 78 đ n 95cm.

-N um cn

c bi n dâng 1m, s có kho ng 39% di n tích đ ng b ng sông

C u Long, trên10% di n tích vùng đ ng b ng sơng H ng và Qu ng Ninh, trên 2,5%
di n tích thu c các t nh ven bi n mi n Trung và trên 20% di n tích Thành ph H Chí
Minh có nguy c b ng p; g n 35% dân s thu c các t nh vùng đ ng b ng sông C u
Long, trên 9% dân s vùng đ ng b ng sông H ng và Qu ng Ninh, g n 9% dân s các
t nh ven bi n mi n Trung và kho ng 7% dân s Thành ph H Chí Minh b nh h
9

ng


tr c ti p; trên 4% h th ng đ

ng s t, trên 9% h th ng qu c l và kho ng 12% h

th ng t nh l c a Vi t Nam s b nh h

ng.

1.1.5. V xoáy thu n nhi t đ i (bão và áp th p nhi t đ i)
Trung bình hàng n m có kho ng 12 c n bão và áp th p nhi t đ i ho t đ ng trên
Bi n

ông, trong đó kho ng 45% s c n n y sinh ngay trên Bi n

c n t Thái Bình D

ơng và 55% s

ng di chuy n vào. S c n bão và áp th p nhi t đ i nh h

ng

đ n Vi t Nam vào kho ng 7 c n m i n m và trong đó có 5 c n đ b ho c nh h

ng

tr c ti p đ n đ t li n n
nh t n m

c ta. N i có t n su t ho t đ ng c a bão, áp th p nhi t đ i l n

ph n gi a c a khu v c B c Bi n

c n đi qua ơ l

ơng, trung bình m i n m có kho ng 3

i 2,5 x 2,5 đ kinh v . Khu v c b bi n mi n Trung và khu v c b

bi n B c B có t n su t ho t đ ng c a bão, áp th p nhi t đ i cao nh t trong c d i ven
bi n n

c ta. S l

ơng có xu h

ng xoáy thu n nhi t đ i (XTN ) ho t đ ng trên khu v c Bi n

ng t ng nh , trong khi đó s c n nh h

Vi t Nam khơng có xu h

ng ho c đ b vào đ t li n

ng bi n đ i rõ ràng (Hình 1-2).

Khu v c đ b c a các c n bão và áp th p nhi t đ i vào Vi t Nam có xu h
lùi d n v phía Nam lãnh th n

c ta; s l

ng các c n bão r t m nh có xu h

ng gia

t ng; mùa bão có d u hi u k t thúc mu n h n trong th i gian g n đây. M c đ
h

ng c a bão đ n n

c ta có xu h

nh

ng m nh lên.

Hình 1-2: Di n bi n c a s c n xoáy thu n nhi t đ i ho t đ ng
h

ng

Bi n ông, nh

ng và đ b vào đ t li n Vi t Nam trong 50 n m qua
(Ngu n: IMHEN/2010)
10


1.2. Nh n d ng tác đ ng c a B KH đ n tiêu n

c

i v i s n xu t nông nghi p, c c u cây tr ng, v t ni và mùa v có th b
thay đ i

m t s vùng, trong đó v đơng

mi n B c có th b rút ng n l i ho c th m

chí khơng cịn v đơng; v mùa kéo dài h n.

i u đó địi h i ph i thay đ i k thu t

canh tác. Nhi t đ t ng và tính bi n đ ng c a nhi t đ l n h n, k c các nhi t đ c c
đ i và c c ti u, cùng v i bi n đ ng c a các y u t th i ti t khác và thiên tai làm t ng
kh n ng phát tri n sâu b nh, d ch b nh d n đ n gi m n ng su t và s n l

nguy c và r i ro đ i v i nông nghi p và an ninh l

ng th c.

i v i h th ng đê sông, đê bao và b bao, m c n
kh n ng tiêu thoát n

c ra bi n gi m, kéo theo m c n

h p v i s gia t ng dòng ch y l t th
hi p s an toàn c a các tuy n đê sơng
phía Nam. Các cơng trình tiêu n
th ng tiêu t ch y; khi m c n

ng, t ng

c bi n dâng cao làm cho

c các con sông dâng lên, k t

ng ngu n s làm cho đ nh l t ng thêm, uy
các t nh phía B c, đê bao và b bao

các t nh

c vùng ven bi n hi n nay h u h t đ u là các h

c bi n dâng lên, vi c tiêu t ch y s h t s c khó kh n,

di n tích và th i gian ng p úng t ng lên t i nhi u khu v c.

N

c bi n dâng làm m n xâm nh p sâu vào n i đ a, các c ng h l u ven sơng

s khơng có kh n ng l y n

c ng t vào đ ng ru ng. Các thành ph ven bi n b ng p

úng do tri u. Khu v c th p ven bi n b ng p tri u gây m n n ng. Ch đ dịng ch y
sơng su i thay đ i theo h

ng b t l i, các cơng trình thu l i s ho t đ ng trong đi u

ki n khác v i thi t k , làm cho n ng l c ph c v c a cơng trình gi m.
Cùng v i s gia t ng các hi n t

ng th i ti t c c đoan, dòng ch y l đ n các

cơng trình s t ng lên đ t bi n, nhi u khi v
nghiêm tr ng t i an toàn c a các h đ p, s
ch y n m bi n đ ng t +4% đ n -19%; l u l

t quá thông s thi t k làm nh h
nh h

ng l n đ n tài nguyên n

ng

c, dòng

ng đ nh l , đ b c thoát h i đ u t ng, l

l t và h n hán s t ng lên và m c đ ngày càng tr m tr ng h n. L quét và s t l đ t
s x y ra nhi u h n và b t th

ng h n.

Do ch đ m a thay đ i cùng v i q trình đơ th hố và cơng nghi p hoá d n
đ n nhu c u tiêu n
yêu c u tiêu n
N

c gia t ng đ t bi n, nhi u h th ng thu l i không đáp ng đ

c

c.

c bi n dâng c n tr tr c ti p l thoát ra bi n làm cho m c n

sơng chính nâng cao gây ng p trên di n r ng h n và nguy hi m cịn
11

c trên các

ch nó làm kéo


dài th i gian ng p. L s m trong t

ng lai s cao h n và th i gian thốt l v cu i v

cho tồn đ ng b ng s dài h n nh h
Xuân trên di n r ng. M c n
n

ng tr c ti p đ n k ho ch canh tác v

ông-

c các sông, r ch dâng cao c ng d n đ n vi c tiêu thoát

c m a trong các khu v c, đ c bi t các đô th , khu dân c khó kh n h n.
Tiêu thốt n

c cho nơng nghi p là m t v n đ r t quan tr ng. Thi u n

cây tr ng s không phát tri n đ
th ch t.
l i th

i u này gây nh h

ng bao g m nhi u đ i t

c, ng

c l i th a n

c thì

c thì cây tr ng s suy y u và có

ng đ n n ng su t cây tr ng. Trong m t h th ng th y
ng c n tiêu nh đ t cây lúa, đ t cây tr ng c n, đ t ao

h , đ t th c …
Các vùng trong khu v c thành ph H ng Yên còn b ng p úng, nguyên nhân
chính là do l

ng m a phân ph i không theo quy lu t, di n bi n c ng r t th t th

M a n i đ ng l n làm m c n

ng.

c sơng dâng cao vì v y vi c tiêu t ch y b ng n ch n

do k p gi a đê sông H ng và sông Lu c xung quanh, lúc này ch tiêu b ng đ ng l c là
chính, song n ng l c tiêu l i h n ch .
Các tác đ ng đ n các h th ng tiêu có th nh n th y nh sau:
-L

ng m a l n do bi n đ i khí h u làm cho l u l

- Th y tri u dâng cao do nh h

ng c a n

ng c n tiêu l n;

c bi n dâng khi n kh n ng tiêu t

ch y g p khó kh n;
- Bi n đ i khí h u làm cho nhi t đ và l

ng m a t ng cao c ng nh nhi u tr n

bão và nh ng đ t gió l n x y ra khi n các h ch a n
ti p t i vi c tiêu n

c ph i x l gây nh h

ng tr c

c;

- Tác đ ng đ n mơ hình qu n lý đ i v i h th ng tiêu;
- Tác đ ng đ n c ch , chính sách đ i v i h th ng tiêu.
1.3. T ng quan các nghiên c u v tác đ ng c a B KH đ n nhu c u tiêu n

c

Bi n đ i khí h u (B KH) hi n đang là v n đ nóng, thu hút nhi u nhà khoa h c
trên th gi i trong nhi u ngành, nhi u l nh v c nghiên c u. B KH là v n đ mang tính
tồn c u, đ

c các n

c trên th gi i quan tâm nghiên c u t nh ng n m 1960.

Nam, v n đ này m i ch th c s b t đ u đ

Vi t

c nghiên c u vào nh ng n m 1990.

ã

có nhi u đ tài, d án nghiên c u v tác đ ng c a B KH đ n l nh v c Tài nguyên
n

c, trong đó v n đ đánh giá nh h

đ

c r t nhi u nhà nghiên c u quan tâm.

ng B KH t i nhu c u tiêu n

12

c đã và đang


Bên c nh v i nh h

ng c a B KH đ n nhu c u tiêu n

đ i c c u s d ng đ t c ng có m c đ

ng t

ng đ i l n. V n đ này đã đ

c

vùng đơ th , vùng có t c đ đơ th hóa cao. M t s đ tài, d án nghiên

ch ng minh
nh h

c uv

nh h

c, y u t v chuy n

ng c a B KH đ n h th ng tiêu n

c có th k đ n bao g m:

tài khoa h c c p b : “ ánh giá tác đ ng, xác đ nh các gi i pháp ng phó,

-

xây d ng và tri n khai các k ho ch hành đ ng ng phó v i bi n đ i khí h u trong các
l nh v c Diêm nghi p, Th y l i” do TS. Nguy n Tu n Anh - Tr
Hà N i th c hi n n m 2013.

ng

i h c Th y l i

tài khoa h c này có ý ngh a to l n v i tác gi khi tìm

cách ti p c n v i v n đ và gi i quy t v n đ trong vùng nghiên c u trong khi v n đ
v bi n đ i khí h u cịn khá ph c t p và ch a đ

c nghiên c u t lâu

- D án “Tác đ ng c a B KH đ n tài nguyên n
pháp thích
DANIDA

c

n

Vi t Nam và các bi n

ng” (2008-2009) do Vi n KTTVMT th c hi n v i s
an M ch. M c tiêu lâu dài c a d án là t ng c

ngành, t ch c và c a ng
B KH đ n tài nguyên n

c ta.

tài tr

c a

ng n ng l c c a các ban

i dân Vi t Nam trong vi c thích nghi v i tác đ ng c a
c, gi m thi u đ n m c th p nh t các tác đ ng x u c ng nh

thi t h i do B KH gây ra; khôi ph c có hi u qu các tác đ ng này ho c t n d ng các
tác đ ng tích c c c a B KH. M c tiêu c th c a d án là: (1) ánh giá tác đ ng c a
B KH đ n tài nguyên n

c m t t i m t s l u v c sông c a Vi t Nam; (2)

các gi i pháp thích ng v i s thay đ i tài nguyên n

xu t

c do B KH gây ra. T đây tác

gi c ng rút ra cái nhìn hồn thi n h n v cách ti p c n v n đ c a lu n v n đ gi i
quy t đ

c tác đ ng c a bi n đ i khí h u đ n h th ng tiêu. Cùng v i đó, tác gi c ng

n mb tđ

c các gi i pháp thích ng c th áp d ng cho vùng nghiên c u d

i tác

đ ng tiêu c c c a bi n đ i khí h u đang phát tri n và h u qu c a nó ngày càng
nghiêm tr ng.
- Lu n án ti n s “Nghiên c u s bi n đ i c a nhu c u tiêu và bi n pháp tiêu
n

c cho h th ng th y nông Nam Thái Bình có xét đ n nh h

ng c a bi n đ i khí

h u tồn c u” do TS. Bùi Nam Sách th c hi n n m 2010. Trong nghiên c u này, tác
gi đã xem xét nh h

ng c a c

ng đ m a t ng và n

c bi n dâng đ n kh n ng

làm vi c c a h th ng tiêu Nam Thái Bình và đã đ xu t m t s gi i pháp ng phó.
Qua đó tác gi lu n v n c ng rút ra đ

c nhi u kinh nghi m trong cách ti p c n v n

đ , cách tìm x lý các s li u c n thi t đ ph c v tính tốn cho đ tài c a mình trên
13