Nghiên cứu phân bổ hợp lý tài nguyên nước mặt của sông thương thuộc tỉnh bắc giang trong điều kiện biến đổi khí hậu

L I CAM OAN
Tôi cam đoan: Lu n v n này là cơng trình nghiên c u th c s c a cá nhân,
đ

c th c hi n d

is h

ng d n khoa h c c a PGS. TS. Tr n Vi t

n,

TS. Nguy n V n Tu n
Các s li u, nh ng k t lu n nghiên c u đ
th c và ch a t ng đ

c công b d

c trình bày trong lu n v n này trung

i b t k hình th c nào.

Tơi xin ch u trách nhi m v nghiên c u c a mình.
H c viên

Lê Thu Huy n

i


L IC M

N

Qua m t th i gian nghiên c u th c hi n, đ n nay lu n v n th c s đ tài “Nghiên
c u phân b h p lý Tài nguyên n

c m t c a Sông Th

ng thu c t nh B c

Giang trong đi u ki n bi n đ i khí h u” đã hồn thành.
H c viên xin bày t lịng bi t n sâu s c t i PGS.TS. Tr n Vi t n, ng
tình và h

i đã t n

ng d n và góp ý ch b o trong xu t q trình h c t p và hồn thành

lu n v n này.
H c viên xin g i l i c m n chân thành t i các Th y, Cô giáo trong b môn Quy
ho ch và Qu n lý tài nguyên n
t o Sau

i h c - Tr

ng

c, Khoa K thu t tài nguyên n

c, Phòng

ào

i h c Th y l i đã t n tình giúp đ , truy n đ t ki n

th c chuyên mơn trong su t q trình h c t p.
Xin g i l i cám n t i gia đình, b n bè, các đ ng nghi p
Môi tr

S Tài nguyên và

ng đã c v , đ ng viên, t o đi u ki n thu n l i trong q trình h c t p

và hồn thành b n lu n v n này.
V i th i gian và ki n th c cịn h n ch nên khơng th tranh kh i nh ng khi m
khuy t, h c viên r t mong nh n đ

c s góp ý c a các Th y, cô giáo, các cán b

khoa h c và đ ng nghi p đ lu n v n đ

c hoàn thi n h n.
Hà N i, ngày

tháng 8 n m 2016

H C VIÊN

Lê Thu Huy n

ii


M CL C
M

U .........................................................................................................................1

1. Tính c p thi t c a đ tài...............................................................................................1
2. M c tiêu c a đ tài ......................................................................................................2
3.

it

ng và ph m vi nghiên c u: ..............................................................................2

4. Cách ti p c n và ph
CH

ng pháp nghiên c u ..................................................................3

NG I: T NG QUAN L NH V C NGHIÊN C U VÀ VÙNG NGHIÊN C U

.........................................................................................................................................4
1.1 T ng quan v l nh v c nghiên c u ............................................................................4
1.1.1 Bài toán c a cân b ng n

c h th ng ...................................................................4

1.1.2 ng d ng mơ hình tốn th y v n tính tốn CBN Vi t Nam và trên th gi i .................4

1.2 T ng quan v khu v c nghiên c u ...........................................................................6
1.2.1

c đi m đ a lý t nhiên ........................................................................................6

1.2.2.

c đi m khí h u ...................................................................................................8

1.2.3. H sinh thái th y sinh ..........................................................................................10
1.3. i u ki n kinh t - xã h i .......................................................................................10
a. Dân s ........................................................................................................................10
b. Hi n tr ng kinh t ......................................................................................................11
Ngu n: Niên giám thông kê các huy n và thành ph B c Giang 2015 ........................12
1.4.

nh h

ng phát tri n c a các ngành .....................................................................13

CH

NG II. HI N TR NG TÀI NGUYÊN N

2.1. Hi n tr ng tài nguyên n

C..................................................20

c .....................................................................................20

2.1.1.

c đi m ngu n n

c..........................................................................................20

2.1.2.

c đi m ngu n n

cd

i đ t ...........................................................................24

2.2. Hi n tr ng khai thác, s d ng và x n

c th i vào ngu n n

2.2.1. Hi n tr ng khai thác s d ng tài nguyên n
2.2.2. Hi n tr ng x n

c th i vào ngu n n

c ............................25

c ....................................................25

c ............................................................32

2.3. Các v n đ liên quan đ n khai thác, s d ng phân b và b o v tài nguyên n

2.3.1. T c đ phát tri n kinh t xã h i gây áp l c l n đ i v i ngu n n

iii

c ...33

c ..................33


2.3.2. Ch t l
CH

ng n

c .................................................................................................. 34

NG III: NHU C U N

TRONG I U KI N BI N

C VÀ XU TH

BI N

NG NGU N N

C

I KHÍ H U ............................................................ 36

3.1 Bi n đ i khí h u và các k ch b n bi n đ i khí h u.................................................. 36
3.1.1 K ch b n bi n đ i khí h u .................................................................................... 36
3.1.2 K ch b n bi n đ i khí h u cho Vi t Nam ............................................................. 38
3.1.3 Th c tr ng, di n bi n và tác đ ng c a bi n đ i khí h u t i B c Giang .............. 39
3.2. Tính tốn nh c u n

c .......................................................................................... 41

3.2.1 C s tính toán ..................................................................................................... 41
-

i u ch nh, b sung Quy ho ch xây d ng và phát tri n th y l i t nh B c Giang

đ n n m 2020 và đ nh h

ng đ n 2030. ..................................................................... 42

3.2. 2. Nhu c u s d ng n

c cho các ngành ................................................................ 43

3.3. Nhu c u n
3.3.1. Ph

c đ duy trì dịng ch y t i thi u trên Sơng........................................... 68

ng pháp xác đ nh ......................................................................................... 68

3.3.2. Dòng ch y t i thi u trên sơng ............................................................................. 70
3.4. Phân tích, đánh giá xu th bi n đ ng ngu n n

c trong đi u ki n bi n đ i khí h u

....................................................................................................................................... 71
3.4.1.Ngu n n

c m t ................................................................................................... 71

3.4.2. D báo m c đ gia t ng ngu n th i, nguy c ô nhi m ngu n n
3.5. ánh giá kh n ng đáp ng ngu n n
3.5.1. Kh n ng đáp ng c a ngu n n

c m t ............ 71

c ................................................................ 74

c ..................................................................... 74

3.5.2. Kh n ng ng n ng a, kh c ph c ô nhi m ........................................................... 74
3.6. Xác đ nh các v n đ liên quan đ n phân b , đi u hòa và b o v ngu n n c V i quan
đi m đ y nhanh t c đ phát tri n kinh t , trong đó chuy n d ch c c u phát tri n kinh
t , chú tr ng cơng nghi p thì vi c phân b ngu n n

c, b o v ngu n n

cđ đ m

b o các m c tiêu phát tri n là h t s c quan trong. ........................................................ 75
3.6.1.V n đ v phân b tài nguyên n

c m a, n

c m t và khai thác s d ng n

c. 76

3.6.2. V n đ thiên tai liên quan đ n n

c .................................................................... 77

3.6.3. V n đ v các d ch v ngành n

c...................................................................... 77

3.6.4. V n đ v s tham gia c a c ng đ ng ................................................................. 78
3.6.5. V n đ liên quan đ n qu n lý tài nguyên n

iv

c ................................................... 78


3.6.6. ánh giá các v n đ và xác đ nh các v n đ
CH

NG IV: XÂY D NG PH

M T C A SÔNG TH

NG

u tiên ...........................................78

NG ÁN PHÂN B
N N M 2020 VÀ

TÀI NGUYÊN N
NH H

NG

C

NN M

2025 ...............................................................................................................................79
4.1. Quan đi m, đ nh h ng và nguyên t c phân b và b o v tài nguyên n
4.1.1. Quan đi m, đ nh h

ng quy ho ch phân b và b o v tài nguyên n

4.1.2. Nguyên t c phân b và b o v tài nguyên n
4.2 M c tiêu c a ph

c.................79
c ............79

c ..................................................79

ng án phân b ............................................................................80

4.2.1. M c tiêu t ng quát ...............................................................................................80
4.2.2. M c tiêu c th ....................................................................................................80
4.3. C s lý thuy t mô hình WEAP .............................................................................81
4.3.1 T ng quan mơ hình WEAP: ..................................................................................81
4.3.2 Ti p c n mơ hình WEAP ......................................................................................82
4.3.3 Kh n ng c a mơ hình WEAP ...........................................................................83
4.4 S d ng mơ hình WEAP vào tính tốn nhu c u n
4.4.1 Ph

c.............................................84

ng pháp tính tốn:.........................................................................................84

4.4.2 S li u nh p vào WEAP .......................................................................................85
a. Các s li u v th y v n ..............................................................................................85
b. Nhu c u s d ng n

c các h ngành .........................................................................89

c. S li u h ch a ..........................................................................................................89
4.4.3 Tính tốn cân b ng n
4.4.4 Các k ch b n, ph

ng án phân b tài ngun n

4.4.5 Tính tốn cân b ng n
4.5

xu t ph

c giai đo n 2015-2025 ....................................................91
c theo k ch b n, ph

ng án phân b tài nguyên n

c .............................................94

ng án.............................................95

c l u v c sông Th

ng ................... 103

4.5.1 Tiêu chí l a ch n ph

ng án phân b ............................................................... 103

4.5.2 Phân tích l a ch n ph

ng án phân b ............................................................. 103

4.6

ánh giá tác đ ng c a vi c th c hi n ph

sông Th

ng án phân b tài nguyên n

ng đ i v i phát tri n kinh t xã h i và môi tr

cm tc a

ng. .................................. 105

4.6.1 ánh giá hi u qu phân b v i s phát tri n kinh t ......................................... 105
4.6.2 ánh giá tác đ ng môi tr

ng ........................................................................... 106

4.7 Các gi i pháp qu n lý phân b TNN m t trên sông Th

v

ng............................... 107


4.7.1 T ng c

ng ho t đ ng đi u tra, đánh giá tài nguyên n

c ................................ 107

4.7.2 Gi i pháp tài chính ............................................................................................. 108
4.7.3 Gi i pháp v phát tri n ngu n TNN ................................................................... 108
4.7.4 Gi i pháp v t ng c

ng n ng l c và s tham gia c a các bên liên quan........ 109

4.7.5 Gi i pháp v B o v , c i t o và ph c h i TNMT n

c ..................................... 110

K T LU N KI N NGH ........................................................................................... 111
1. Nh ng k t qu đ t đ

c c a lu n v n: ................................................................... 111

2. Nh ng h n ch và h

ng m r ng c a lu n v n..................................................... 112

TÀI LI U THAM KH O ........................................................................................ 113
Ti ng vi t ..................................................................................................................... 113
Ti ng anh ..................................................................................................................... 114

vi


DANH M C HÌNH V
Hình 1.1.S đ các n

c, vùng lãnh th đã và đang ng d ng mơ hình WEAP ............5

Hình 1.2. S đ v trí vùng nghiên c u trên Sơng Th

ng .............................................7

Hình 2.1: Bi u đ vùng th y l i Sơng C u ..................................................................28

Hình 2.2: Bi u đ vùng th y l i Nam Yên D ng.........................................................29
Hình 2.3: Bi u đ vùng th y l i C u S n-C m S n .....................................................31
Hình 4.1: Giao di n mơ hình Weap ...............................................................................81
Hình 4.2: S đ t ng h p các đ i t

ng SDN và NN đ n sơng Th

ng .....................91

Hình 4.3 Bi u đ k t qu l

ng n

c thi u hi n tr ng n m 2015 ................................91

Hình 4.4: Bi u đ k t qu l

ng n

c thi u giai đo n 2015- 2025 ..............................93

Hình 4.5: Bi u đ k t qu t ng l
Hình 4.6: K t qu tính tốn l
Hình 4.7: Bi u đ k t qu l
Hình 4.8: K t qu l

ng n

ng n

ng n
ng n

c thi u giai đo n 2015- 2025 ......................93

c thi u giai đo n 2015-2025 ............................94
c thi u giai đo n 2015- 2025(PA1) ....................96

c thi u giai đo n n m 2015-2025 (PA1) .........................96

Hình 4.9: S đ t ng h p các đ i t
Hình 4.10: Bi u đ k t qu l

ng n

ng SDN và NN đ n sông Th

ng(PA2) ..........98

c thi u giai đo n 2015- 2025(PA2) .................99

Hình 4.11: Bi u đ l

ng n

c thi u duy trì DCMT giai đo n 2015- 2025(PA2) .......99

Hình 4.12: K t qu l

ng n

c thi u duy trì DCMT giai đo n 2015- 2025(PA2) .... 100

Hình 4.13: K t qu l

ng n

c thi u giai đo n n m 2015-2025 (PA2) ................... 100

Hình 4.14 S đ t ng h p các đ i t

ng SDN và NN đ n sơng Th

Hình 4.15: Bi u đ k t qu l

ng n

c thi u giai đo n 2015- 2025(PA3) ............... 102

Hình 4.16. K t qu l

c thi u giai đo n n m 2015-2025 (PA3) ................... 102

ng n

vii

ng(PA3) ...... 101

DANH M C B NG BI U
B ng 1.1: Nhi t đ khơng khí trung bình tháng nhi u n m t i tr m B c Giang............. 8
B ng 1.2:

m khơng khí trung bình tháng nhi u n m (%) t i tr m B c Giang ......... 8

B ng 1.3: L

ng m a trung bình tháng nhi u n m (%) t i tr m B c Giang .................. 9

B ng 1.4: L

ng b c h i trung bình tháng nhi u n m t i tr m B c Giang .................... 9

B ng 1.5: Dân s c a các huy n/thành ph thu c vùng d án ..................................... 10
B ng 1.6: S l

ng gia súc, gia c m phân theo huy n, th n m 2015 .......................... 11

B ng 1.7: Giá tr SXCN ngoài qu c doanh c a TPKT n m 2015 ................................ 12
B ng 1.8: S n l

ng th y s n các huy n và thành ph B c Giang............................... 12

B ng 1.9: Giá tr s n xu t lâm nghi p các huy n và TP B c Giang n m 2015 ............ 13
B ng 1.10: D báo dân s các huy n vùng d án đ n n m 2025 ................................. 14
B ng 1.11: Quy ho ch CCN t i huy n, thành ph thu c vùng d án ........................... 15
B ng 1.13: Di n tích ni tr ng th y s n t i thu c vùng d án.................................... 18
B ng 1.14: Quy ho ch các khu đô th đ n n m 2025.................................................... 19
B ng 2.1: L u l

ng trung bình nhi u n m trên sơng Th

B ng 2.2: L u l

ng l n nh t trong các tháng mùa l trên sông Th

B ng 2.3: L u l

ng nh nh t trong các tháng mùa ki t trên Sông Th

B ng 2.4: M c n

ng .................................... 22
ng .................... 22
ng,............... 23

c trung bình tháng, n m trong th i k quan tr c ............................ 23

B ng 2.5: Danh sách các xã ô nhi m Asen trên vùng sông Th
B ng 2.6: Phân vùng Th y l i trên sông Th
B ng 3.1: Tiêu chu n c p n

ng............................. 24

ng t nh B c Giang ............................... 26

c cho sinh ho t trên đ a bàn t nh B c Giang ................. 43

B ng 3.2 : NCSDN cho ngành công nghi p trên t ng ti u vùng n m 2015 ................. 44

B ng 3.3 : NCSDN cho ngành công nghi p trên t ng ti u vùng n m 2020 ................. 44
B ng 3.4 : NCSDN cho ngành công nghi p trên t ng ti u vùng n m 2025 ................. 44
B ng 3.5 : M c t

i các lo i cây tr ng - T n su t 85%............................................... 52

B ng 3.6: H s t

i thi t k ......................................................................................... 53

B ng 3.7: M c t

i, HST t i m t ru ng giai đo n n m 2015 - T n su t 85% ............. 54

B ng 3.8: MT, HST t i m t ru ng tính đ n B KH n m 2020 -T n su t 85% ............... 56
B ng 3.9: MT, HST t i m t ru ng tính đ n B KH n m 2025 -T n su t 85% ............... 58
viii


B ng 3.10: Ch tiêu dùng n

c cho ch n nuôi ..............................................................60

B ng 3.11: Nhu c u s d ng n

c cho ngành nông nghi p trên t ng ti u vùng n m

2015 ...............................................................................................................................62
B ng 3.12 : Nhu c u s d ng n

c cho ngành nông nghi p trên t ng ti u vùng n m

2020 ...............................................................................................................................62
B ng 3.13 : Nhu c u s d ng n

c cho ngành nông nghi p trên t ng ti u vùng n m

2025 ...............................................................................................................................63
B ng 3.14:T ng h p NCSDN 2015 các ngành trên t ng ti u vùng ( tri u m3) ............64
B ng 3.15: T ng h p NCSDN 2020 các ngành trên t ng ti u vùng ( tri u m3) ...........65
B ng 3.16: T ng h p NCSDN 2025 các ngành trên t ng ti u vùng ( tri u m3) ..........66
B ng 3.17: T ng h p các khu v c có kh n ng gây ô nhi m ngu n n
B ng 4.1. Di n tích h ng n

c l u v c Sơng Th

c ...................72

ng .................................................85

B ng 4.2. N

c đ n sông n m sông Th

ng c a các ti u l u l c 2015 .......................86

B ng 4.3. N

c đ n sông n m sông Th

ng c a các ti u l u l c 2020 .......................87

B ng 4.4. N

c đ n sông n m sông Th

ng c a các ti u l u l c 2025 .......................88

B ng 4.6: Quan h F,Z,W c a h Chùa S ng ...............................................................90
B ng 4.7: Quan h F,Z,W c a h Su i C y ..................................................................90
B ng 4.8: K t qu tính tốn l

ng n

c thi u hi n tr ng n m 2015 ...........................92

B ng 4.9: Quan h Z,W c a h Ng c Hai ....................................................................97
B ng 4.10. L a ch n các ph

ng án qua các tiêu chí ............................................... 105

ix


CH

VI T T T

TNN

Tài nguyên n

c

TNNM

Tài nguyên n

cm t

TNMT

Tài nguyên Môi tr

ng

Nông nghi p phát tri n nông
NNPTNT thôn
LVS

L u v c sông

NCSDN

Nhu c u s d ng n

CBN

Cân b ng n

CSSX

C s s n xu t

PA

Ph

DCMT

Dịng ch y mơi tr

ng

NCSDN

Nhu c u s d ng n

c

B KH

Bi n đ i khí h u

KTXH

Kinh t xã h i

SDN

S d ng n

NN

Ngu n n

KCN

Khu cơng nghi p

TBNN

Trung bình nhi u n m

c

c

ng án

c
c

x


M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
N

c là tài nguyên thiên nhiên quý giá, là thành ph n thi t y u c a s s ng và

môi tr

ng, c a s t n t i, phát tri n th gi i sinh v t và nhân lo i trên trái đ t.

N

c quy t đ nh s t n t i, phát tri n b n v ng c a m i qu c gia; m t khác

n

c c ng có th gây ra tai h a cho con ng

i và môi tr

ng. Tài nguyên n

c

là ngu n tài nguyên v a h u h n, v a vơ h n, có th tái t o nh ng d b t n
th

ng n u khai thác, s d ng không h p lý.

Ngày nay, cùng v i t c đ phát tri n kinh t , xã h i và gia t ng dân s m t cách
m nh m , tài nguyên n

n m g n đây,

th

c nguy c suy thoái, c n ki t. Nh ng

h l u h u h t các l u v c sơng trên tồn qu c xu t hi n tình

tr ng suy gi m ngu n n
ch t l

c đang đ ng tr
c d n t i thi u n

c, khan hi m n

c, c s l

ng và

ng đ u không đ cung c p cho sinh ho t, s n xu t đang di n ra ngày m t

ng xuyên h n, trên ph m vi r ng l n h n và ngày càng nghiêm tr ng. Cùng

v i đó là s gia t ng c a các hi n t
s và c

ng th i ti t c c đoan và thiên tai, c v t n

ng đ do B KH là m i đe do th

ng xuyên, tr

c m t và lâu dài đ i

v i t t c các l nh v c, các vùng và các c ng đ ng. Bão, l l t, h n hán, m a
l n, n ng nóng, t , l c là thiên tai x y ra hàng n m

nhi u vùng trong c n

c,

gây thi t h i cho s n xu t và đ i s ng. B KH s làm cho các thiên tai nói trên
tr nên kh c li t h n và có th tr thành th m ho , gây r i ro l n cho phát tri n
kinh t - xã h i ho c xóa đi nh ng thành qu nhi u n m c a s phát tri n.
V i nhu c u khai thác, s d ng n
n

c chính đ

c trên đ a bàn thì sơng Th

c s d ng ph c v nhu c u n

ng v n là ngu n

c sinh ho t và s n xu t trên đ a

bàn t nh nh thành ph B c Giang và m t s vùng lân c n (các nhà máy cung
c p n

c s ch khai thác t

ngu n n

c m t sông Th

25.000m3/ngày đêm). Nh ng hi n nay sông Th
1

ng kho ng

ng c ng đang đ ng tr

c


nh ng di n bi n suy thoái c v ch t và l

ng, khi l u v c sông ch y qua nh ng

vùng đang có t c đ phát tri n kinh t xã h i cao c a t nh B c Giang. B KH đã
nh h

ng r t l n t i s phân b dòng ch y nh v mùa khô l

ng n

c ph c

v đ i s ng và s n xu t không đ , v mùa bão l thì l

ng n

khơng đ m b o ch t l

c cho sinh ho t, do

nh h

ng ph c v cho m c đích c p n

c l i th a và

ng c a m a l , h n hán, khai thác tài nguyên, khống s n đ u ngu n và

trên các dịng sơng chính làm cho ch t l

ng n

c ngày càng x u đi.

V n đ đ t ra là làm th nào đ khai thác s d ng ngu n tài nguyên n
trên sông Th

ng m t cách h p lý đ ph c v phát tri n kinh t xã h i đ m b o

s phát tri n b n v ng và b o v môi tr
không nh h
ng phó đ

cm t

ng tho mãn đ

c nhu c u hi n t i mà

ng l n gây h u qu nghiêm tr ng cho th h mai sau đ ng th i

c v i đi u ki n bi n đ i khí h u đang di n ra.

2. M c tiêu c a đ tài
Làm c s h tr các c quan qu n lý ho ch đ nh chính sách, chi n l
d ng các v n b n quy đ nh v b o v b n v ng tài nguyên n
Làm c s đ qu n lý t ng h p tài nguyên n

ng đ đáp ng ph c v nhu c u n

ng, đ m b o

c;

Làm c s đ đ xu t gi i pháp phân b s d ng ngu n n
sơng Th

c;

c m t trên sơng Th

duy trì s b n v ng cho các m c đích s d ng ngu n n

c và xây

c m t h p lý trên

c sinh ho t và s n xu t trên đ a

bàn t nh nh thành ph B c Giang và m t s vùng lân c n trong đi u ki n bi n
đ i khí h u.
3.
-

it
it

ng và ph m vi nghiên c u:
ng nghiên c u: Tài nguyên n

- Ph m vi nghiên c u : Sông Th

c m t c a Sông Th

ng.

ng trên đ a bàn t nh B c Giang, di n tích l u

v c là 3.650 km2.

2

4. Cách ti p c n và ph

ng pháp nghiên c u

* Cách ti p c n:
Nghiên c u phân b h p lý Tài nguyên n
ngu n n

c m t c a Sông Th

ng s s d ng hai cách ti p c n chính sau:

-Ti p c n kh n ng ph c v c a ngu n n
n

c m t và đ xu t gi i pháp b o v

c : Gi i pháp phân b tài nguyên

c m t có liên quan đ n nhi u ngành, nhi u đ i t

phân tích kh n ng ph c v c a ngu n n
tài nguyên n

c và có ph

các vùng liên quan. Ph
* Ph

c s đ a ra đ

ng án b o v ngu n n

- K th a các nghiên c u, s li u đã có tr

c gi i pháp phân b

c m t h p lý nh t.

ng pháp k th a, t ng h p, phân tích, th ng kê...;

ng pháp nghiên c u:
ng pháp th ng kê;

- Ph

ng pháp k th a;

- Ph

ng pháp phân tích, x lý, đánh giá s li u;

ng d ng mơ hình WEAP đ phân b tài nguyên n

- M t s ph

c. Vi c

c đây c a các ngành liên quan trên

- Ph

-

ng s d ng n

ng pháp khác.

3

c m t;


CH
NG I: T NG QUAN L NH V C NGHIÊN C U VÀ VÙNG
NGHIÊN C U
1.1 T ng quan v l nh v c nghiên c u
1.1.1 Bài toán c a cân b ng n
Cân b ng n

c là nguyên lý ch y u đ

qu n lý tài nguyên n
đ n, n

c h th ng

c đi và l

c s d ng cho tính tốn, quy ho ch và

c. Nó bi u th m i quan h cân b ng gi a l

ng n

c

ng tr c a m t khu v c, m t l u v c ho c c a m t h th ng

sông trong đi u ki n t nhiên hay có tác đ ng c a con ng

i.

Tu t ng tr

c th ng đ ng và cân

b ng n

ng h p c th , có th phân ra: cân b ng n

c n m ngang; cân b ng n

kinh t c a con ng

i, cân b ng n

c trong đi u ki n t nhiên hay có ho t đ ng
c kinh t .

1.1.2 ng d ng mơ hình tốn th y v n tính tốn CBN Vi t Nam và trên th gi i
1.1.2.1 Trên th gi i
Hi n nay, do yêu c u phát tri n tài nguyên n

c l u v c sông đ đáp ng các

yêu c u v phát tri n kinh t - xã h i, trên th gi i đã và đang ti n hành xây
d ng các mô hình, h th ng các mơ hình đ đánh giá tác đ ng c a con ng
các đi u ki n m t đ m đ n tài nguyên n

c, tính tốn t i cân b ng n

i,

ch

th ng các l u v c sơng,… nh mơ hình GIBSI, mơ hình BASINS, mơ hình
SWAT, mơ hình WEAP…
Tính đ n th i đi m hi n t i, liên quan đ n vi c ng d ng mơ hình WEAP
n

c trên th gi i có kho ng h n 30 d án đánh giá n

c

h u h t các châu l c bao g m M , Trung Qu c, Thái Lan,
Brazil,

các qu c gia trên

n

, Mexico,

c, Hàn Qu c, Ghana, Kenya, Nam Phi, Ai C p, Israel và Oman.

4

các


Hình 1.1.S đ các n

1.1.2.2 Trong n

c, vùng lãnh th đã và đang ng d ng mơ hình WEAP

c

Các d án phát tri n ngu n n
th y l i d
n

c nh ng n m 80 ch y u c a Vi n Quy ho ch

i d ng các d án quy ho ch chuyên ngành có liên quan đ n ngu n

c v i các tên g i nh quy ho ch th y l i; quy ho ch t

d ng t ng h p ngu n n

b ng n

c và b o v môi tr

i, tiêu; quy ho ch s

ng, th i k đó vi c tính tốn cân

c ch y u áp d ng công c mô hình MITSIM ch y trên mơi tr

ng

DOS. Sau nh ng n m 2000 đ c bi t là sau n m 2002 v i s h tr t t ch c
DANIDA c a

an M ch đã h p tác h tr th c hi n d án “T ng c

l c các vi n ngành n
l c

ng n ng

c” và đ a b cơng c mơ hình MIKE do DHI (vi n th y

an M ch) phát tri n vào ng d ng r ng rãi và m nh m

vi c tính tốn cân b ng n

Vi t Nam, t đó

c ngồi c quan đ u m i là Vi n Quy ho ch Th y

l i v i kinh nghi m và th c ti n s d ng mơ hình MITSIM cùng v i các c
quan thu c Vi n Khoa h c Th y l i (nay là vi n nghiên c u Th y l i); các
tr

ng Tr

ng

i h c (tiêu bi u là

i h c Th y l i); các Vi n nghiên c u

…vv đã b t đ u ti p c n ng d ng mơ hình MITSIM.
G n đây, tham gia vào vi c tính tốn cân b ng n

c trên các l u v c sơng

Nam ngồi vi c ng d ng mơ hình MITSIM (đã đ
5

Vi t

c c i ti n ch y trên môi


tr

ng for Window), mơ hình MIKE BASIN (đã tr nên ph bi n), mơ hình

IQQM (tích h p trong b MRC Toolbox c a

y h i sông Mêkong qu c t ) thì

cịn có thêm mơ hình WEAP (do vi n mơi tr

ng Stockhom có tr s t i M phát

tri n) tham gia vào vi c tính tốn cân b ng n

c và l p k ho ch s d ng n

c.

1.2 T ng quan v khu v c nghiên c u
1.2.1

c đi m đ a lý t nhiên

1.2.1.1 V trí đ a lý
T nh B c Giang thu c vùng trung du và mi n núi phía B c, phía B c giáp t nh
L ng S n, phía

ơng giáp t nh Qu ng Ninh, phía Tây giáp t nh Thái

Nguyên và thành ph Hà N i, phía Nam giáp các t nh B c Ninh, H i D
Sông Th

ng b t ngu n t dãy núi Na Pa Ph

ng.

c, làng Man, xã Vân th y,

huy n Chi L ng, t nh L ng S n và ch y vào đ a ph n t nh B c Giang, đi qua các
huy n L ng Giang, Yên Th , Tân Yên, Thành ph B c Giang và huy n Yên
D ng, đ a hình chia c t m nh, s

n d c v i các đ nh cao, th p khác nhau và các

thung l ng gi a núi, ho c các bãi b i ven sông.

cao trung bình t 300 - 400m,

đ d c trung bình t 20÷30o và nh p l u v i sơng C u th tr n Ph L i c a t nh
H iD

ng và nh p l u v i sông L c Nam t i xã Trí Yên huy n Yên D ng.
Sông Th

ng là ph l u C p I c a sơng C u, dịng chính sơng Th

ng có

chi u dài 157km, trong đó chi u dài ch y qua đ a bàn t nh B c Giang kho ng 80
km. Th
theo h

ng ngu n n

c ch y theo h

ng B c - Nam, trung và h ngu n ch y

ng Tây B c - ông Nam. Sông Th

6

ng có l u v c là 3.556km2.


Hình 1.2. S đ v trí vùng nghiên c u trên Sông Th

7

ng


c đi m khí h u

1.2.2.

a) Nhi t đ
Do nh h

ng m nh m c a gió mùa c c đ i đã phân chia ch đ nhi t trong

l u v c thành hai mùa nóng và l nh rõ r t và hình thành nên chu k n i ti p
nhau.

Mùa nóng t tháng V đ n tháng IX, nhi t đ khơng khí trung bình các tháng này
bi n đ i t 22,7÷23,4oC tu t ng tháng, t ng n i. Tháng nóng nh t là tháng VII
trong n m, nhi t đ khơng khí trung bình tháng

h u h t các đi m đo đ t t i 28,2

÷ 28,9oC. Tháng l nh nh t r i vào tháng I v i n n nhi t đ trung bình tháng này là
t 15,2 ÷ 16,1oC.
B ng 1.1: Nhi t đ khơng khí trung bình tháng nhi u n m t i tr m B c Giang
n v : 0C
N m

Tháng
1

2

3

4

5

6

7

TB
8

9

10

12 n m

11

TB 14.9 17.8 19.3 23.9 27.8 29.3 29.4 28.3 27.6 25.9 22.2 17.5 23.6

Ngu n: Niên giám th ng kê B c Giang 2015
b)

m

m trung bình n m t nh B c Giang kho ng 81,5%, mùa m a đ
kho ng 80 ÷ 85%, mùa khơ kho ng 77 ÷ 78%.
B ng 1.2:
N m
TB

m khơng khí trung bình tháng nhi u n m (%) t i tr m B c Giang
Tháng

1

m cao

2

3

4

5

6

78 84,25 82,75 85 82,75 83

7

TB
8

9

10

11

12

n m

82,5 84,75 82,5 80,75 79,5 74,75 82

Ngu n: Niên giám th ng kê B c Giang 2015.

8

c) M a
Do l

ng m a phân b không đ u trên đã gây ra nên tình tr ng thi u n

c trong

mùa khô và gây úng trong mùa m a.
B ng 1.3: L

ng m a trung bình tháng nhi u n m (%) t i tr m B c Giang
n v : mm
Tháng

N m

1

2

3

4

5

6

7

TB
8

9

10

11

12

n m

TB 41,9 21,7 54,8 58,6 173,8 255,4 267,2 342,02 169,6 46,8 41,8 26,5 1500,2

Ngu n niên giám th ng kê B c Giang 2015
d) B c h i
L

ng b c h i trung bình hàng n m trên toàn t nh đ t 1.073,2mm, cao nh t

(n m 2011) đ t 1.108,7mm. L

ng b c h i bi n đ i theo tháng, t cao nh t

132mm (tháng 7) đ n th p nh t 7,9mm (tháng 2). Theo không gian, l

ng b c

h i c ng gi m d n t vùng đ ng b ng chuy n sang mi n núi cao.
B ng 1.4: L

ng b c h i trung bình tháng nhi u n m t i tr m B c Giang
n v : mm

N m

Tháng
1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

T ng

TB 65,8 67,2 66,7 70,9 121,1 111,8 112,1 82,7 89,0 100,8 99,6 85,5 1.073,2

Ngu n: Trung tâm khí t

ng th y v n Qu c gia

đ) Gió
H

ng gió ch đ o trong n m đ

c phân chia theo 2 mùa: mùa Hè theo h

ông - Nam, t tháng 4-10, t c đ gió trung bình 2m/s; mùa

ông theo h

ng
ng

ông - B c, t tháng 11- 3 n m sau, t c đ gió trung bình 1,9m/s. T c đ gió
l n nh t đ t 28m/s, đ

c t o ra b i các tr n bão xa.

9


1.2.3. H sinh thái th y sinh
Trên sơng Th

ng có m t s loài cá đ c thù nh cá S c B

m, Rô phi v n, Rô

phi đen trong đó Rơ phi đen là lồi di nh p t n i khác đ n nh ng đ n nay đã có
m t ngồi t nhiên v i s l
Trong khu v c có 5 lồi đ

ng t

ng đ i khá, s loài l n nh t là cá Chép.

c ghi vào Sách đ đ ng v t Vi t Nam n m 1996,

trong đó có 2 lồi s p vào b c T là cá tr m đen b c V, cá V n b c V, cá S nh b c
V, cá chày b c T và cá chu i hoa b c T. Trong thành ph n cá có 12 lồi cá ni
t i các ao, h , ven sông nh cá tr m c , cá trôi n, cá trôi, cá Mrigan, cá Mè hoa,
cá Mè tr ng, cá Chép, cá Rô phi v n, cá Rô phi đen, các Chim tr ng, cá Trê phi.
1.3. i u ki n kinh t - xã h i
a. Dân s
Theo niên giám th ng kê n m 2015, c a thành ph B c Giang và 4 huy n Tân
Yên, Yên Th , L ng Giang, Yên D ng thì huy n L ng Giang có t ng s dân cao
nh t, v i t ng s 191.160 ng
là 96.579 ng

i và th p nh t là huy n Yên Th v i t ng s dân

i.

B ng 1.5: Dân s c a các huy n/thành ph thu c vùng d án
n v : Ng
TT

Huy n/Thành ph

1

Dân s n m 2015 (ng

i

i)

T ng

ô th

Nông thôn

Thành ph B c Giang

149.127

70.557

78.550

2

Yên Th

96.579

7.195

89.384

3

L ng Giang

191.160

9.132

182.028

4

Tân Yên

161.239

8.417

152.822

5

Yên D ng

129.639

11.279

118.360

Ngu n: Niên giám th ng kê t nh B c Giang, n m 2015

10


b. Hi n tr ng kinh t
* Ch n nuôi
Ch n nuôi là th m nh c a các t nh mi n núi, vài n m g n đây ch n ni c a
B c Giang đã có b
l

c chuy n d n theo h

ng đ u t chi u sâu, nâng cao ch t

ng đàn gia súc, gia c m, t ng quy mơ hàng hóa trong c c u phát tri n. N m

2005 giá tr s n xu t ch n nuôi đ t 1.456.967 tri u đ ng, n m 2010 đ t giá tr
5.642.398 tri u đ ng. T ng h p s gia súc, gia c m khu v c các huy n/thành
ph thu c vùng d án đ
B ng 1.6: S l

c th hi n trong b ng sau.
ng gia súc, gia c m phân theo huy n, th n m 2015

TT

Huy n

Trâu (con)

Bò (con)

L n (con)

Gia c m (con)

1

TP.B c Giang

441

5.220

50.544

258.000

2

L ng Giang

8.425

22.421

186.545

1.436.000

3

Tân Yên

4.736

20.348

202.724

2.197.000

4

Yên D ng

1.456

8.041

71.024

665.000

5

Yên Th

7.292

3.408

86.092

4.799.000

Ngu n: Niên giám th ng kê t nh B c Giang, n m 2015
*S n xu t Công nghi p
Công nghi p c a t nh B c Giang có nh ng ti m n ng và th m nh phát tri n,
nh t là phát tri n cơng nghi p phân bón - hóa ch t, v t li u xây d ng, ch bi n
nơng lâm s n, c khí l p ráp, ch t o và công nghi p may m c. Giá tr s n xu t
công nghi p n m 2015 đ t 27.445 t đ ng b ng 111% kê ho ch, t ng 37,9% so
v i n m 2014. Các c s s n xu t kinh doanh t p trung ch y u

thành ph B c

Giang.
Theo Niên giám th ng kê 2015 c a thành ph B c Giang và 4 huy n thu c vùng
d án , giá tr s n xu t công nghi p ngoài qu c doanh c a t ng đ n v hành
chính th hi n trong b ng sau:
11


B ng 1.7: Giá tr SXCN ngoài qu c doanh c a TPKT n m 2015
n v : Tri u đ ng
TT

Huy n/Thành

T ng

ph

T p th

T
nhân

1 TP. B c Giang 3.190.010 58.715

Cá th

H nh p

V n

Khu

n

cơng

c

ngồi nghi p
49.478 2.029.712 602.105

2

n Th

243.010

2.752

5.836

3

L ng Giang

712.257

5.453

15.687 149.926 541.191

4

Tân Yên

300.040

12.724 123.720 163.596

5

Yên D ng

798.949

15.210

414

159.820

4.850

109.154

69.750

94.548 454.428 125.195

Ngu n: Niên giám th ng kê t nh B c Giang, n m 2015

*Thu s n
Theo th ng kê n m 2015, S n l

ng nuôi tr ng và khai thác c a 4 huy n và

thành ph thu c vùng d án th hi n trong b ng sau.
B ng 1.8: S n l

ng th y s n các huy n và thành ph B c Giang
nv:T n
S nl

TT

Huy n/Thành ph

nv

N m 2013

ng th y s n

N m 2014

N m 2015

Khai

Nuôi

Khai

Nuôi

Khai

Nuôi

thác

tr ng

thác

tr ng

thác

tr ng

1

Thành ph B c Giang

t n

52

1.569

6

2.120

8

2.401

2

Yên Th

t n

315

1.994

302

2.498

293

2.991

3

L ng Giang

t n

482

814

618

1.836

619

1.865

4

Tân Yên

t n

473

2.909

412

4.029

440 5.126,6

5

Yên D ng

t n

552

892

501

2.225

484

2.654

Ngu n: Niên giám thông kê các huy n và thành ph B c Giang 2015

12


*Lâm nghi p
Theo niên giám th ng kê n m 2015, giá tr s n xu t lâm nghi p c a các huy n
và thành ph B c Giang đ

c th hi n trong b ng sau:

B ng 1.9: Giá tr s n xu t lâm nghi p các huy n và TP B c Giang n m 2015

n v : Tri u đ ng
Tr ng r ng &

Khai thác g và

D ch v và lâm

nuôi r ng

lâm s n

nghi p khác

43,8

400,2

24,1

14.439,0

108.759,0

1.433,0

3 L ng Giang

612,0

5.261,0

325,0

4 Tân Yên

284,0

4.483,0

0

5 Yên D ng

854,9

5.664,8

148,0

TT Huy n/Thành ph
1 Thành ph B c Giang
2 Yên Th

Ngu n: Niên giám thông kê các huy n và thành ph B c Giang 2015
1.4.

nh h

ng phát tri n c a các ngành

a. Phát tri n dân s
Theo Quy ho ch t ng th phát tri n kinh t - xã h i t nh B c Giang giai đo n
2006 - 2020, thì t c đ phát tri n dân s giai đo n 2010 - 2015 là 1,05% và 2016
- 2020 là 1,01%, giai đo n 2021 - 2025 là 1,01%. Khi đó, dân s trên tồn t nh
B c Giang đ n n m 2025 kho ng h n 1,8 tri u ng
247,7 nghìn ng

i, trong đó dân s đơ th là

i, dân s nơng thơn là 1,57 tri u ng

v n thu c các huy n/thành ph mà sông Th

13

i và t p trung ch y u

ng ch y qua:


B ng 1.10: D báo dân s các huy n vùng d án đ n n m 2025
n v : Ng
Huy n,

N m 2010

N m 2015

N m 2020

N m 2025

T ng

1.565.656

1.649.561

1.734.548

1.823.940

1

B c Giang

147.072

154.957

162.939

171.336

2

L ng Giang

186.265

196.255

206.366

216.996

3

Tân Yên

159.018

167.543

176.167

185.249

4

Yên D ng

127.885

134.741

141.685

148.984

5

Yên Th

95.110

100.205

105.365

110.797

STT

thành ph

i

Ngu n: Quy ho ch t ng th h th ng đô th t nh B c Giang đ n n m 2025
b.

nh h

ng phát tri n ch n nuôi

Theo Quy ho ch phát tri n kinh t nông nghi p, nông thôn t nh B c Giang giai
đo n 2006-2025 thì đ nh h
trâu, bị, l n và gia c m.

ng phát tri n ch n nuôi đ

c chú tr ng ch y u là

y m nh phát tri n ch n ni l n theo hình th c cơng

nghi p và bán công nghi p; vùng mi n núi chú tr ng phát tri n ch n nuôi đ i gia
súc nh trâu, bò, dê, ng a.

i v i ch n nuôi gia c m, c n thay đ i t p quán t

nuôi th rông sang nuôi nh t, ni cơng nghi p nh m ki m sốt đ
c.

nh h

c d ch b nh.

ng phát tri n Công nghi p - Xây d ng

Theo báo cáo “Quy ho ch t ng th phát tri n kinh t - xã h i t nh B c
Giang th i k 2006-2020” thì giá tr s n xu t ngành cơng nghi p đ n n m 2020
là 35.500 t đ ng t ng 9 l n so v i n m 2010 và 2,9 l n so v i n m 2015. T c
đ t ng tr

ng bình quân n m giai đo n 2011-2015 là 24,96% và giai đo n

2016-2025 là 24,14%.
nh h

ng phát tri n các d án thu c các huy n, và thành ph thu c

vùng d án trên đ a bàn t nh B c Giang đ
14

c th hi n trong các b ng sau:


B ng 1.11: Quy ho ch CCN t i huy n, thành ph thu c vùng d án
n v : 106 ha
T ng di n
TT

I
1
2
3
4

Tên c m công nghi p

a đi m

tích QH

N m
2015

đ n 2025

Hi n có

T ng s

1.341,10

654,90

T.P B c Giang

132,62

69,62

1,10

1,10

9,40

9,40

6,17

6,17

12,70

12,70

C m CN X

ng Giang I

C m CN D nh K I
C m CN Th X
C m CN X

ng

ng Giang II

Xã X

ng Giang

Xã D nh K
P.Th X
Xã X

ng

ng Giang

Giai đo n 2016-2020
Quy ho ch

QH m

Quy ho ch

r ng

m i

r ng

m i

40,50

310,20

71,50

264,00

63,00

C m CN D nh K II

Xã D nh K

9,80

9,80

6

C m CN Tân M

Xã Tân M

10,70

10,70

7

C m CN Song Khê

Xã Song Khê

7,75

7,75

8

C m CN D nh Trì

Xã D nh Trì

12,00

12,00

9

C m CN Song Mai

Xã Song Mai

11,30

11,30

P.Th X

7,40

7,40

II

C m CN Th X
H. Yên D ng

ng

ng

106,55

62,55
15

2021-2025

QH m

5

10

Giai đo n

24,00

15,00

5,00