Nghiên cứu quá trình hòa tách thu hồi vàng từ chất thải điện từ bằng hệ dung dịch AMONIAC Đồng(II) THIOSUNPHAT

B
TR

GIÁO D C VÀ ĐÀO T O

NG Đ I H C BÁCH KHOA HÀ N I

HÀ V NH H NG

NGHIÊN C U QUÁ TRÌNH HÒA TÁCH THU
H I VÀNG T

CH T TH I ĐI N T

B NG H

DUNG D CH AMONIAC-Đ NG(II)-THIOSUNPHAT
Chuyên ngành: Công ngh môi tr

ng ch t th i r n

Mã s : 62.85.06.10

LU N ÁN TI N S CÔNG NGH

NG

IH

MÔI TR

NG D N KHOA H C:

1.

PGS. TS. Hu nh Trung H i

2.

PGS. TS. Ngô Th Nga

Hà N i, 2012

NG


L I C M ƠN
Tôi xin bày t

lòng bi t ơn sâu s c t i PGS. TS. Hu nh

Trung H i, PGS. TS. Ngô Th Nga là nh ng ng
h

ng cho tôi nh ng b

c đi quan tr ng trên con đ

i th y đ nh
ng nghiên

c u khoa h c, luôn đ ng viên, chia s và t o nh ng đi u ki n
t t đ tôi ti n hành nh ng nghiên c u trong lu n án.
Tôi xin c m ơn s

giúp đ nhi t tình, h tr kinh phí và

t o đi u ki n thu n l i c a TS. Jae-chun Lee, TS. Jin-ki Jeong
trong su t th i gian tôi th c hi n nghiên c u trong lu n án t i
Vi n Khoa h c Đ a ch t và Tài nguyên khoáng s n Hàn Qu c.
Tôi xin c m ơn gia đình và nh ng ng

i thân đã dành cho

tôi nh ng đi u ki n t t nh t đ tôi toàn tâm toàn ý nghiên c u
khoa h c.
Tôi xin c m ơn nh ng đ ng nghi p
Công ngh Môi tr

Vi n Khoa h c và

ng – Đ i h c Bách khoa Hà N i, Vi n Khoa

h c Đ a ch t và Tài nguyên khoáng s n Hàn Qu c và b n bè
thân h u đã cung c p và h tr nhi u tài li u, thông tin b ích
giúp cho tôi hoàn thành lu n án này.


L I CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên c u c a b n
thân tôi. Các k t qu công b trong lu n án là trung th c,

chính xác và tôi xin hoàn toàn trách nhi m v các s li u,
n i dung đã trình bày trong lu n án.

NCS. Hà V nh H ng


M CL C

DANH M C CÁC KÝ HI U VÀ CH

VI T T T ................................................ iv

DANH M C B NG ............................................................................................ v
DANH M C CÁC HÌNH V
M

Đ U

VÀ Đ

TH ............................................................ vi

.................................................................................................. 1

Ch ơng 1.

T NG QUAN TÀI LI U ............................................................. 5

1.1 HI N TR NG CH T TH I ĐI N T

VÀ CÔNG NGH

THU H I

VÀNG .................................................................................................. 5
1.1.1

Hi n tr ng phát sinh ch t th i đi n t .................................... 5

1.1.2

Thành ph n ch t th i đi n t ................................................. 8

1.1.3

T ng quan tình hình thu h i vàng t ch t th i đi n t hi n
nay ........................................................................................ 11

1.1.4

Đánh giá l a ch n tác nhân hòa tách vàng t

ch t th i

đi n t ................................................................................... 15
1.2 T NG QUAN PH ƠNG PHÁP THIOSUNPHAT ................................. 16
1.2.1

Đ c tính c a vàng.................................................................. 16

1.2.2

Nhi t đ ng h c c a hòa tách vàng trong h

dung d ch

amoniac – đ ng(II) - thiosunphat .......................................... 19
1.2.3

Đ ng h c hòa tách vàng ........................................................ 22

1.2.3.1

nh h

ng c a n ng đ thiosunphat .......................... 23

1.2.3.2

nh h

ng c a n ng đ ion đ ng(II) ........................... 24

1.2.3.3

nh h

ng c a n ng đ amoniac ................................ 25

1.2.3.4

nh h

ng c a pH ...................................................... 26

1.2.3.5

nh h

ng c a nhi t đ .............................................. 27

1.3 NH NG V N Đ
Ch ơng 2.

C N GI I QUY T .................................................. 28

NGHIÊN C U TH C NGHI M................................................ 30

2.1 N I DUNG NGHIÊN C U ................................................................. 30
2.2 V T LI U NGHIÊN C U .................................................................. 31
i


2.2.1

M u nghiên c u .................................................................... 31

2.2.2

Hóa ch t, v t li u khác .......................................................... 32

2.3 MÔ HÌNH THI T B NGHIÊN C U ................................................... 33
2.4 PH ƠNG PHÁP NGHIÊN C U.......................................................... 36
2.4.1

Quy trình thí nghi m hòa tách vàng ...................................... 36

2.4.2

Ph ơng pháp quan tr c và phân tích các thông s ................ 39

2.4.3

Tính toán và x lý s li u ...................................................... 42

2.4.3.1 Ph ơng pháp xác đ nh hi u su t hòa tách vàng .......... 42
2.4.3.2 Ph ơng pháp xác đ nh t c đ hòa tách vàng ............... 43
2.4.4
Ch ơng 3.

Ph ơng pháp quy ho ch th c nghi m ................................... 44
K T QU VÀ TH O LU N ...................................................... 46

3.1 KH O SÁT HÌNH THÁI C A CÁC LO I M U NGHIÊN C U ............ 46
3.1.1

Phân tích SEM-EDX c a m u ph li u công nghi p đi n t .. 47

3.1.2

Phân tích SEM-EDX c a m u PCBs đi n tho i di đ ng ........ 49

3.2 NH N D NG CÁC Y U T

NH H

NG Đ N QUÁ TRÌNH HÒA

TÁCH VÀNG ..................................................................................... 52
3.2.1

Xác đ nh kho ng n ng đ c a hóa ch t ................................ 52

3.2.1.1 Kh o sát hòa tách vàng trong h dung d ch amoniac
– thiosunphat – đ ng(II) .............................................. 52
3.2.1.2 Xác đ nh kho ng n ng đ các hóa ch t ....................... 54
3.2.2

Các y u t

nh h

ng đ n quá trình hòa tách vàng .............. 57

3.2.2.1

nh h

ng c a n ng đ oxy ........................................ 57

3.2.2.2

nh h

ng c a n ng đ ion clorua ............................. 61

3.2.2.3

nh h

ng c a n ng đ thiosunphat .......................... 63

3.2.2.4

nh h

ng c a n ng đ ion đ ng(II) ........................... 65

3.2.2.5

nh h

ng c a n ng đ amoniac ................................ 66

3.2.2.6

nh h

ng c a nhi t đ .............................................. 70

3.3 T I
3.3.1

U HÓA CÁC ĐI U KI N QUÁ TRÌNH HÒA TÁCH VÀNG ........ 71
Xây d ng k ho ch th c nghi m ........................................... 72
ii


3.3.2

Xác đ nh t c đ hòa tách vàng b ng th c nghi m ................. 76

3.3.3

Xây d ng ph ơng trình h i quy ............................................ 78

3.3.4

Đánh giá s
nh h

tác đ ng qua l i l n nhau gi a các y u t và

ng c a chúng đ n t c đ hòa tách vàng .................... 80

3.3.5

T i u hóa các đi u ki n c a quá trình hòa tách vàng .......... 87

3.3.6

Xác đ nh các thông s

đ ng h c c a quá trình hòa tách

vàng ...................................................................................... 87
3.3.6.1 Xác đ nh b c ph n ng đ i v i n ng đ các hóa ch t . 87
3.3.6.2 Xác đ nh năng l
3.3.7

ng ho t hóa hi u d ng .................... 91

Hòa tách vàng t b n m ch in đi n tho i di đ ng ................. 93

3.3.7.1 Hòa tách vàng t

PCBs trong h

dung d ch

thiosunphat -đ ng(II)- amoniac ................................... 93
3.3.7.2 Nâng cao hi u qu hòa tách vàng ................................ 95
K T LU N VÀ KI N NGH ............................................................................. 97
TÀI LI U THAM KH O................................................................................... 99
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG B

PH N PH

C A LU N ÁN .................... 111

L C ............................................................................................ 112

iii


DANH M C CÁC KÝ HI U VÀ CH

VI T T T

AAS

Quang ph h p th nguyên t

BFRs

Ch t làm ch m cháy brom

CRT

ng phóng tia đi n t

DO

Hàm l

ng oxy hòa tan

EDX

Tán x năng l

Eh

Th ôxy hóa kh

EU

Liên minh châu Âu

E-waste

Ch t th i đi n t

ng tia X

N ng đ c a hóa ch t trong không khí
GAS-RAT (LC50)

có th

gây ch t 50% s

qua đ

ng th sau 4 gi ti p xúc

LCD

Màn hình tinh th l ng

MSDS

B ng an toàn c a v t li u
Li u l

ORL-RAT-LD50

cá th

chu t

ng ch t đ c gây ch t cho m t

n a (50%) s

cá th chu t qua đ

ng

mi ng
ORP

Th ôxy hóa kh

PC

Máy tính cá nhân

PCBs

B n m ch in

RPM

Vòng/phút

SEM

Hi n vi đi n t quét

TV

Ti vi
Ch ơng trình môi tr

ng Liên h p

UNEP

qu c

URENCO

Công ty môi tr

US EPA

C c b o v môi tr

WEEE

Thi t b đi n và đi n t th i

iv

ng đô th
ng M


DANH M C B NG
B ng 1.1 S l

ng thi t b đi n, đi n t gia d ng th i n m 2006 ................. 8

B ng 1.2 Các thành ph n v t li u trung bình c a b n m ch in ................... 9
B ng 1.3 Thành ph n kim lo i trong PCBs c a m t s

lo i ch t th i

đi n t ............................................................................................................ 10
B ng 1.4 Giá tr kinh t c a kim lo i trong PCBs c a m t s lo i ch t
th i đi n t .................................................................................................... 10
B ng 1.5 Đ đ c c a các tác nhân hòa tách vàng thu th p t MSDS.......... 15
B ng 1.6 Tính ch t v t lý c a vàng .............................................................. 16
B ng 1.7 H ng s b n đ i v i ph c Au(I) và Au(III) và th ôxy hóa kh
tiêu chu n đ i v i ph n ng t ơng ng
B ng 1.8

nh h

B ng 1.9 nh h
B ng 1.10
B ng 1.11

ng c a n ng đ thiosunphat đ n hòa tách vàng.............. 24
ng c a n ng đ đ ng(II) đ n hòa tách vàng ..................... 25

nh h
nh h

25oC ............................................. 19

ng c a n ng đ amoniac đ n hòa tách vàng ................ 26
ng c a pH đ n hòa tách vàng ........................................ 27

B ng 2.1. Thành ph n các kim lo i ch y u trong m u nghiên c u ............ 32
B ng 2.2 Hóa ch t đ
B ng 2.3. Các thi t b đ
B ng 2.4. L

c s d ng trong quá trình thí nghi m ..................... 32
c s d ng trong quá trình thí nghi m .................. 33

ng amoniac bù áp su t hơi bão hòa ........................................ 38

B ng 2.5. Các thông s k thu t c a quy trình phân tích kim lo i .............. 42
B ng 3.1 Ký hi u và các m c c a các y u t

nh h

ng .............................. 74

B ng 3.2 Xây d ng ma tr n k ho ch th c nghi m theo bi n mã hóa ....... 75
B ng 3.3 K t qu th c nghi m theo k ho ch .............................................. 77
B ng 3.4 Các h s h i quy thu đ

c t quy ho ch th c nghi m ................ 79

B ng 3.5 N ng đ các kim lo i trong dung d ch hòa tách ............................ 96
B ng A3.1 N ng đ hóa ch t trong các dung d ch hòa tách ....................... 113
v


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ VÀ ĐỒ THỊ
Hình 1.1 S l
n

ng thi t b đi n, đi n t

gia d ng đang s

d ng trong c

c qua các năm ........................................................................... 6

Hình 1.2 S thuê bao đi n tho i di đ ng trong c n

c .................................. 7

Hình 1.3

dung d ch amoniac-

Mô hình cơ ch

hòa tách vàng trong h

đ ng(II)-thiosunphat ..................................................................... 20
Hình 1.4

Gi n đ

2-

Eh-pH c a h

Au(0)-Au(I)-Au(III)-NH3- S2O3 -H2O

-5

+

25°C; [Au(I)]= 10 M, [Na2S2O3]= 0,1 M, [NH3+NH4 ]= 1 M.. ...... 21
Hình 1.5 Gi n đ Eh-pH c a h Cu-NH3-S-H2O
2-

25°C (0,5 mM Cu, 0,1

+

M S2O3 , 0,1 M NH3/NH4 ) ............................................................ 22
Hình 1.6 Sơ đ công ngh hòa tách và thu h i vàng t ch t th i đi n t .......... 29
Hình 2.1. (a) M u ph li u và (b) PCBs đi n tho i di đ ng th i đ

c s

d ng trong nghiên c u .................................................................. 31
Hình 2.2 Sơ đ h th ng thí nghi m hòa tách vàng t ch t th i đi n t ........ 35
Hình 2.3 Sơ đ

quy trình thí nghi m hòa tách vàng t

m u ph li u và

PCBs ............................................................................................. 36
Hình 2.4 Ph UV/vis c a amoniacat đ ng(II) và ph c thiosunphat đ ng(I).... 39
Hình 2.5 Ph UV/vis c a h amoniac - đ ng(II) - thiosunphat sau 30 giây
hòa tr n hóa ch t .......................................................................... 40
Hình 2.6

Xây d ng đ
đ ng(II)

b

ng chu n xác đ nh n ng đ

ph c amoniacat

c sóng 610 nm ........................................................ 40

Hình 3.1 Ph tán x năng l

ng tia X c a b m t m u ph li u .................... 48

Hình 3.2 Hình nh SEM c a m t c t ngang m u ph li u .............................. 48
Hình 3.3 T l ph n trăm các b ph n c a đi n tho i di đ ng ...................... 50
Hình 3.4 PCBs đi n tho i di đ ng và phân b kim lo i ................................. 50
Hình 3.5 Ph tán x năng l

ng c a b m t v t li u PCBs ............................ 51
vi


Hình 3.6 Hình nh phân tích SEM c a m t c t ngang c a m u PCBs........... 51
Hình 3.7

nh h

ng c a th i gian đ n hi u su t hòa tách vàng .................... 53

Hình 3.8 S thay đ i pH và ORP trong dung d ch theo theo th i gian ........... 53
Hình 3.9 N ng đ đ ng(II) theo th i gian trong th i gian hòa tách vàng ........ 54
Hình 3.10

nh h

ng c a hóa ch t tham gia ph n ng hòa tan vàng trong

môi tr

ng n ng đ amoniac khác nhau a) 0,1M; b) 0,2M; c)

0,3M; d) 0,4M (các đi u ki n khác: th i gian ti p xúc: 2 gi , pH
ban đ u = 10, nhi t đ phòng) ..................................................... 56
Hình 3.11

nh h

ng c a n ng đ oxy đ n hi u su t hòa tách vàng trong

đi u ki n 10 mM ion đ ng(II) ....................................................... 58
Hình 3.12

nh h

ng c a n ng đ oxy đ n hi u su t hòa tách vàng trong

đi u ki n không có ion đ ng(II) .................................................... 58
Hình 3.13

nh h

ng c a oxy đ n t c đ hòa tách ban đ u ......................... 58

Hình 3.14

nh h

ng c a oxy đ n hi u su t hòa tách................................... 58

Hình 3.15

nh h

ng c a n ng đ oxy đ n t c đ ôxy hóa thiosunphat ....... 60

Hình 3.16 N ng đ

ph c amoniacat đ ng(II) theo th i gian hòa tách

nh ng đi u ki n s c khí khác nhau .............................................. 61
Hình 3.17

nh h

ng c a clorua đ n quá trình hòa tách vàng ..................... 62

Hình 3.18 Di n bi n th ôxy hóa kh

và pH trong th i gian hòa tách v i

s có m t c a ion clorua............................................................... 62
Hình 3.19

nh h

ng c a thiosunphat đ n quá trình hòa tách vàng ............ 64

Hình 3.20 Hi u su t chuy n hóa vàng sau 10 phút và t c đ hòa tách vàng

ban đ u theo n ng đ thiosunphat ............................................... 64
Hình 3.21 So sánh s

kh

amoniacat đ ng(II)

các n ng đ thiosunphat

khác nhau ..................................................................................... 65
Hình 3.22

T c đ

kh

amoniacat đ ng(II) ph

thu c vào n ng đ

thiosunphat .................................................................................. 65
Hình 3.23

nh h

ng c a n ng đ

ion đ ng(II) đ n hi u su t hòa tách

vàng .............................................................................................. 67

vii


Hình 3.24 Hi u su t hòa tách vàng sau 10 phút và t c đ hòa tách ban
đ u ph thu c vào n ng đ ion Cu(II) .......................................... 67
Hình 3.25 T c đ kh ion đ ng(II) ph thu c vào n ng đ đ ng(II)............. 67
Hình 3.26

nh h

ng c a n ng đ amoniac đ n hi u su t hòa tách vàng..... 69

Hình 3.27

N ng đ

ph c amoniacat đ ng(II) còn l i

theo th i gian

nh ng đi u ki n n ng đ amoniac khác nhau ............................. 69
Hình 3.28 Bi n thiên t c đ hòa tách vàng ban đ u theo n ng đ amoniac .. 69
Hình 3.29

nh h

ng c a nhi t đ đ n quá trình hòa tách vàng .................. 70

Hình 3.30 S thay đ i n ng đ amoniacat đ ng(II) theo th i gian hòa tách
nh ng nhi t đ khác nhau ......................................................... 70

Hình 3.31 S t ơng quan gi a giá tr t c đ hòa tách vàng t th c nghi m
và t mô hình mô ph ng ............................................................... 80
Hình 3.32 S t ơng tác gi a n ng đ ion đ ng(II) và thiosunphat (0,26 M
NH3) .............................................................................................. 81
Hình 3.33 S

t ơng tác gi a n ng đ

ion đ ng(II) và amoniac (70 mM

thiosunphat) ................................................................................. 81
Hình 3.34 S

t ơng tác gi a n ng amoniac và thiosunphat (10 mM ion

đ ng(II)) ........................................................................................ 82
Hình 3.35 Phân b

t c đ

thiosunphat
Hình 3.36 Phân b
amoniac
Hình 3.37

Phân b

hòa tách vàng theo n ng đ

ion đ ng(II) và

các n ng đ amoniac khác nhau ............................ 83

t c đ

hòa tách vàng theo n ng đ

ion đ ng(II) và

các n ng đ thiosunphat khác nhau ............................ 84
t c đ

thiosunphat

hòa tách vàng theo n ng đ

amoniac và

các n ng đ ion đ ng(II) khác nhau ....................... 85

Hình 3.38 Các tham s t i u hóa s d ng ph n m m Modde 5.0 ............... 86
Hình 3.39

B

m t bi u di n t c đ

hòa tách vàng theo n ng đ

thiosunphat và ion đ ng(II) khi n ng đ amoniac 0,269 M .......... 86

Hình 3.40 Bi n thiên t c đ hòa tách vàng theo n ng đ amoniac ................ 89
Hình 3.41 Bi n thiên t c đ hòa tách vàng theo n ng đ ion đ ng(II) ........... 89
viii


Hình 3.42 Bi n thiên t c đ hòa tách vàng theo n ng đ thiosunphat .......... 90
Hình 3.43 Xác đ nh t c đ

hòa tách vàng ban đ u

các nhi t đ

khác

nhau.............................................................................................. 92
Hình 3.44 nh h

ng c a nhi t đ đ n t c đ hòa tách vàng ban đ u........... 92

Hình 3.45 Quan h gi a logarit c a t c đ hòa tách vàng ban đ u và 1/T ..... 92
Hình 3.46 Hoà tách vàng t PCBs ................................................................. 94
Hình 3.47 S gi m n ng đ đ ng(II) trong dung d ch hòa tách ..................... 94
Hình 3.48 S thay đ i pH và ORP trong dung d ch hòa tách ......................... 94
Hình 3.49

nh h

ng c a oxy hòa tan đ n hi u su t hòa tách vàng t

PCBs ............................................................................................. 95

Hình 3.50 S thay đ i DO trong dung d ch hòa tách ..................................... 95
Hình A3.1 N ng đ vàng hòa tách trong các thí nghi m TN1 - TN4 ............ 114
Hình A3.2 N ng đ vàng hòa tách trong các thí nghi m TN5 - TN8 ............ 114
Hình A3.3 N ng đ vàng hòa tách trong các thí nghi m TN9 - TN12 .......... 115
Hình A3.4 N ng đ vàng hòa tách trong các thí nghi m TN13 - TN16 ........ 115
Hình A3.5 N ng đ vàng hòa tách trong các thí nghi m TN17 - TN20 ........ 116

ix


MỞ ĐẦU
1. Lý do ch n đ tài
Ngày nay, s

đ i m i công ngh và m r ng th tr

ng đã tác đ ng

đ n các s n ph m thi t b đi n, đi n t ngày càng gia tăng v s l

ng, đa

d ng v ch ng lo i và tu i th ngày càng gi m. Nh ng tác đ ng đó là thách
th c l n đ i v i môi tr

ng v l

ng ch t th i đi n t đ

d ng. Thi t b đi n và đi n t

c th i b sau s

th i (Waste Electrical and Electronic

Equipment - WEEE) hay ch t th i đi n t (E-waste) đ

c coi là m t trong

nh ng lo i ch t th i có t c đ phát sinh nhanh nh t trên th gi i trong giai
đo n hi n nay [106].
Thành ph n c a ch t th i đi n t r t đa d ng và khác nhau đ i v i
các s n ph m hay ch ng lo i khác nhau, có ch a nhi u h p ch t khác
nhau, thu c nhóm "nguy h i" và "không nguy h i", bao g m kim lo i màu,
nh a, th y tinh, g , b n m ch in, g m s , cao su và các v t li u khác... S
t n t i c a các nguyên t nh chì, th y ngân, asen, cadmi, selen, crom hóa
tr sáu và ch t ch ng cháy v

t quá ng

ng gi i h n nên phân lo i chúng

nh là ch t th i nguy h i.
Bên c nh đó, do có tính d n đi n t t, b n nhi t, b n hóa h c, kim
lo i màu và kim lo i quý đ

c s

d ng trong công ngh k thu t đi n

trong b n m ch in (Printed Circuit Boards - PCBs) c a các thi t b đi n,
đi n t . Hàm l
màu nh
l

ng kim lo i trong PCBs x p x 28%, bao g m kim lo i

đ ng, chì, thi c [73] c ng nh

các kim lo i quý, hi m v i hàm

ng l n hơn 10 l n so v i qu ng [35]. Do đó, tái ch PCBs th i không ch

đ ng trên quan đi m x
Theo

lý ch t th i mà còn là thu h i v t li u có giá tr .

c tính c a Cui Jirang và c ng s (2008), giá tr đ

c quy đ i b ng

ti n c a các kim lo i màu và kim lo i quý trong m i t n PCBs kho ng
5.000 USD, trong đó, kim lo i đ ng kho ng 1000 USD chi m 20%; kim
lo i b c kho ng 300 USD và kim lo i vàng – 2.800 USD [35]. Đi u này cho
th y r ng đ ng l c kinh t đ i v i vi c tái ch ch t th i đi n t nh m thu
h i v t li u nói chung và kim lo i quý hi n nói riêng là r t l n. Vì v y, ch t
1

th i đi n t

không nh ng c n đ

gây nguy h i đ n môi tr
còn có th đ

c xem xét, đánh giá nh

ng và con ng

m t tác nhân

i khi th i b không phù h p, mà

c đánh giá nh m t ngu n tài nguyên "th c p" quan tr ng

c a nh ng lo i nguyên li u không tái t o b i có hàm l

ng cao và giá tr

kinh t c a nó.
Trên th gi i, vi c thu h i kim lo i t
ti n hành t

ch t th i đi n t

đã đ

c

nh ng th p niên 80 v i công ngh nhi t luy n (thiêu đ t,

n u ch y) [35], [65], [73], [108]. Các công ngh này đã l c h u do hi u
su t thu h i th p, d sinh ra h p ch t đioxin khi thiêu đ t hay n u ch y
gây ô nhi m môi tr
đ

c

hơn, d

ng d ng khá ph

bi n b i các công ngh

này có đ

chính xác

đoán và ki m soát d dàng hơn [35], [72]. Tuy nhiên, các tác

nhân đã và đang đ
môi tr

ng. Hai th p k g n đây, các công ngh th y luy n

c s

d ng đ thu h i vàng c ng gây nguy h i đ n

ng r t l n. H p ch t xyanua làm h y ho i môi tr

tr ng. Các h p ch t halogen (flo, clo, brom, i
tan vàng đ

c

ng d ng tr

d ng h p ch t n

c c

c c

t) đ

c s

ng nghiêm
d ng đ hòa

quá trình xyanua. Đi n hình là s

ng toan, là h n h p c a ba ph n axit clohidric

và m t ph n axit nitric. Tuy nhiên hòa tách vàng b ng h p ch t clo khó
ng d ng hơn xyanua do quá trình này có tính ăn mòn cao và khí clo
sinh ra r t đ c, ph i đ

c ki m soát nh m ngăn ng a r i ro s c kh e

[82]. Chính vì v y, các nghiên c u quá trình hòa tách thu h i vàng b ng
các tác nhân có đ đ c th p đ

c nhi u nhà khoa h c trên th gi i quan

tâm.
Vi t Nam hi n nay, ch t th i đi n t

h u nh

ch a đ

c quan

tâm đúng m c c v qu n lý, tái ch và tái s d ng [54]. B i v y m t l

ng

l n các v t li u quý hi m không tái t o đã và đang b th i b m t cách lãng
phí, không nh ng thi t h i l n v kinh t mà còn nh h
đ n môi tr
t

ng nghiêm tr ng

ng s ng. Bên c nh đó, vi c tái ch , tái s d ng ch t th i đi n

Vi t Nam ch m i d ng

quy mô nh , phân tán t i các h gia đình

các làng ngh v i công ngh - k thu t c ng nh thi t b l c h u, hi u su t
thu h i th p nên làm th t thoát tài nguyên và gây ra ô nhi m môi tr
nghiêm tr ng [81].

2

ng


Xu t phát t nh ng tình hình th c ti n đ

c phân tích

“Nghiên c u quá trình hòa tách thu h i vàng t

trên, đ tài

ch t th i đi n t

h dung d ch amoniac - đ ng(II) - thiosunphat” đ

b ng

c l a ch n nghiên

c u.

2. M c tiêu nghiên c u
Thông qua nghiên c u, lu n án mong mu n đ t đ

c các m c tiêu

sau:
- Sáng t b n ch t c a các y u t
vàng t

ch t th i đi n t

nh h

ng đ n quá trình hòa tách

b ng h dung d ch amoniac – đ ng(II) -

thiosunphat.
- Xác đ nh đ

c đi u ki n t i u c a quá trình hòa tách vàng.

- Xác đ nh đ

c các thông s đ ng h c c a quá trình hòa tách vàng.

3. Đ i t

ng nghiên c u

Lo i ch t th i đi n t

đ

c l a ch n nghiên c u là ph li u công

nghi p đi n t và b n m ch in c a đi n tho i di đ ng th i.
4. Ph m vi nghiên c u
Ph m vi nghiên c u c a lu n án t p trung nghiên c u quá trình hòa
tách vàng t

ch t th i đi n t

s

d ng h dung d ch amoniac – đ ng(II) -

thiosunphat.
5. Ý ngh a khoa h c và th c ti n c a đ tài nghiên c u
Vi c nghiên c u hòa tách thu h i vàng t ch t th i đi n t b ng tác
nhân thân thi n môi tr

ng có ý ngh a th c ti n r t l n c v môi tr

ng,

xã h i và kinh t . Thành công c a đ tài s góp ph n ti t ki m ngu n tài
nguyên thiên nhiên không tái t o; t o đ ng l c cho vi c tái ch thu h i các
v t li u có giá tr khác trong ch t th i đi n t ; góp ph n thúc đ y phát
tri n công nghi p tái ch nói riêng và công nghi p môi tr

Đ ng th i, gián ti p làm gi m l

ng nói chung.

ng ch t th i đi n t phát sinh và mang l i

l i ích v kinh t .
6. Các k t qu m i c a lu n án

3


- Xác đ nh đ

c các y u t

nh h

ng và nguyên nhân nh h

ng

đ n quá trình hòa tách vàng t ch t th i đi n t . T đó, làm sáng t cơ ch
hòa tách vàng trong h dung d ch amoniac - đ ng(II) - thiosunphat.
- Tìm ra ph ơng trình bi u di n m i quan h gi a t c đ hòa tách
vàng và n ng đ c a các ion đ ng(II), thiosunphat và amoniac. Đ ng th i
xác đ nh s t ơng tác qua l i gi a các y u t
chúng đ n t c đ

hòa tách vàng. T

nh h

đó, c ng c

ng và nh h

ng c a

cơ ch hòa tách vàng

trong h dung d ch amoniac - đ ng(II) - thiosunphat.
- T i

u hóa các đi u ki n n ng đ

thiosunphat, n ng đ

ion

đ ng(II) và n ng đ amoniac đ hòa tách vàng t ch t th i đi n t v i hàm
m c tiêu là t c đ hòa tách vàng.
- Xác đ nh các thông s

đ ng h c c a quá trình hòa tách vàng t

ch t th i đi n t trong h dung d ch amoniac - đ ng(II) - thiosunphat: b c
ph n ng, h ng s t c đ , năng l

ng ho t hóa.

4


Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1 HIỆN TRẠNG CHẤT THẢI ĐIỆN TỬ VÀ CÔNG NGHỆ THU
HỒI VÀNG
Thi t b đi n và đi n t th i (WEEE) hay ch t th i đi n t (E-waste)
đang là v n đ mang tính toàn c u vì nh ng lý do sau: (1) t c đ phát sinh
dòng th i đ

c coi là l n nh t trong dòng th i đô th ; (2) ch a nhi u ch t

đ c h i; (3) ch a m t l

ng l n kim lo i quý và các v t li u có giá tr ; (4)

cơ s h t ng và công ngh tái ch còn nhi u h n ch .
1.1.1 Hi n tr ng phát sinh ch t th i đi n t
Công nghi p đi n t đ
l n và tăng tr

c coi là m t trong nh ng ngành công nghi p

ng nhanh trên th gi i. S phát tri n nhanh chóng v công

ngh d n đ n các s n ph m nhanh l i th i, k t qu là th i b hàng lo t
các thi t b đi n t

mà hi n gi đ

c coi là dòng th i có t c đ phát sinh

nhanh nh t trên th gi i [114].
Theo báo cáo c a Ch ơng trình môi tr

ng Liên hi p qu c,

m i năm có kho ng 20 - 50 tri u t n ch t th i đi n t đ
toàn th gi i, chi m kho ng 5% t ng l
[105].

các n

c phát tri n, l

c tính

c phát sinh trên

ng rác th i sinh ho t phát sinh

ng ch t th i đi n t

trung bình b ng 1%

t ng s ch t th i r n. D ki n s tăng 2% vào đ u nh ng năm 2010 [106].
T iM ,l

ng ch t th i này chi m 1% đ n 3% c a t ng s ch t th i r n đô

th phát sinh [106]. UNEP
kho ng t
ng

i và d

c tính r ng t ng l

ng WEEE phát sinh

EU

5 đ n 7 tri u t n/năm, trung bình kho ng 14 đ n 15 kg/đ u
ki n s tăng tr

ng v i t c đ t

3% đ n 5% m i năm, tăng

nhanh g p ba l n hơn so v i ch t th i r n đô th [106].

Hàn Qu c, l

ng

ch t th i đi n t tăng trung bình h ng năm là 10% [72].
T i các n
0,01% đ n 1% l

c đang phát tri n, l

ng ch t th i này chi m kho ng t

ng ch t th i r n đô th , m c dù l

năm bình quân đ u ng

i ít hơn 1 kg, nh ng tăng tr

5

ng phát sinh hàng
ng v i t c đ l n.


Ch ng h n,

Trung Qu c, t c đ tăng trung bình hàng năm c a WEEE là

23,5% [112].
Trong n

c, sau hai m ơi năm đ i m i, Vi t Nam đã đ t đ

nh ng thành t u to l n v kinh t , văn hoá - xã h i. cùng v i s
thu nh p c a ng

i dân Vi t Nam và s

c

gia tăng

phát tri n c a công ngh thông

tin, nhu c u v thi t b đi n, đi n t tăng lên đáng k . Theo s li u đi u tra
c a T ng c c Th ng kê, s l

ng gia đình s h u đ đi n, đi n t gia d ng

đang tăng v i t c đ cao, ví d nh t l s h u TV, đã tăng 17,5 % t năm
2004 (0,698 chi c/h ) đ n năm 2008 (0,92 chi c/h ), con s
l nh là 38,6 % (0,321 chi c/h
(0,055 chi c/h
[11]. S l

năm 2008), đi u hòa nhi t đ

năm 2008), máy gi t 50 % (0,133 chi c/h

ng thi t b đi n, đi n t

qua các năm đ

c trình bày

này v i t
68,2 %

năm 2008)

gia d ng đang s d ng trong c n

c

hình 1.1.

30000.0

Nghìn chiếc

25000.0
20000.0

2004

15000.0

2006

10000.0

2008

5000.0

2010

.0

Tủ TiVi Điều Máy
lạnh
hòa giặt
Hình 1.1 S l
trong c n

ng thi t b đi n, đi n t

PC

Điện
thoại

gia d ng đang s

d ng

c qua các n m [11]

Theo báo cáo nghiên c u c a URENCO Hà N i năm 2007, l
bán ra c a m t s thi t b đi n t

ng

gia d ng đi n hình bao g m tivi, máy
6


tính, đi n tho i di đ ng, t l nh, máy đi u hòa và máy gi t đã tăng t 2,5

tri u đơn v trong năm 2000 (trong đó có 1,1 tri u tivi, 180 nghìn máy
tính, 473 nghìn đi n tho i di đ ng, 330 nghìn t
nhi t đ

l nh, 80 nghìn đi u hòa

và 376 nghìn máy gi t) lên đ n 9,6 tri u đơn v vào năm 2006

(trong đó có 3,6 tri u tivi, g n 600 nghìn máy tính, 3,2 tri u đi n tho i di
đ ng, 985 nghìn t
gi t). D

l nh, 265 nghìn đi u hòa nhi t đ và 930 nghìn máy

báo nhu c u mua m i thi t b đi n t

gia d ng đ

cd

ki n s

tăng lên đ n g n 77 tri u đơn v vào năm 2020 [107].
Theo s li u t B Thông tin và Truy n thông, m c đ gia tăng thuê
bao đi n tho i di đ ng trong nh ng năm 2006 - 2009 là r t l n, m i năm
tăng kho ng 30 tri u thuê bao (Hình 1.2) [1]. Tính đ n tháng 12/2010, s
thuê bao đi n tho i di đ ng là 111,5 tri u thuê bao, đ t m t đ 127,68
thuê bao/100 dân, v

t xa Quy ho ch phát tri n vi n thông (Quy t đ nh s

32/2006/QĐ-TTg c a Th t

ng Chính ph v Phê duy t Quy ho ch phát

tri n vi n thông và Internet Vi t Nam đ n năm 2010). Bên c nh đó, s đa
d ng hóa v ki u dáng và phát tri n ch c năng c a các thi t b đ u cu i đã
thu hút ng

i tiêu dùng trong vi c mua s m các thi t b m i nh t, hi n đ i

nh t, h qu là các thi t b l i th i và h ng đ

c th i b ngày càng tăng.

Hình 1.2 S thuê bao đi n tho i di đ ng trong c n
7

c [1]


Theo các tính toán c a N.Đ.Quang và nhóm nghiên c u (2009) thì
năm 2010 có hơn 3,77 tri u thi t b đi n - đi n t gia d ng b th i b v i
tr ng l

ng

c tính kho ng 113 ngàn t n. Con s này s tăng lên 17 tri u

đơn v hay 563 ngàn t n vào năm 2025, cho th y s gia tăng nhanh chóng

c a lo i ch t th i này [80].
Theo s li u ki m kê đã nghiên c u, s l

ng thi t b đi n, đi n t

gia d ng th i tăng kho ng 15%/năm (B ng 1.1).

B ng 1.1 S l

ng thi t b đi n, đi n t gia d ng th i n m 2006 [107]
Đơn v tính: chi c

Lo i

S l

ng

Thu
gom

Tháo d

Tái s
d ng

Tái ch

Th i b

Tivi

364.684

100%

<20%

>80%

>8.5%

<5.5%

Máy tính
cá nhân

131,536

100%

<20%

>80%

>10%

<10%

Đi n tho i

di đ ng

505,268

100%

>30%

<70%

<10%

>20%

T l nh

230,856

100%

<20%

>80%

>10%

<20%

Đi u hòa
nhi t đ

49,782

100%

<20%

>80%

>15%

<3%

Máy gi t

327,649

100%

<10%

>90%

<10%

<5%

1.1.2 Thành ph n ch t th i đi n t
H u h t các thi t b đi n và đi n t th i đ u có b n m ch in (PCBs),
đây là đ i t

ng đ

c quan tâm r t l n trong l nh v c tái ch vì thành

ph n v t li u có trong đ i t

ng này. Thành ph n trung bình c a b n

m ch in g m có kho ng 40% tr ng l
và 30% tr ng l

ng nh a

ng là v t li u g m s (B ng 1.2) [117]. Trong s các kim

lo i, đ ng là kim lo i chi m hàm l
l

ng kim lo i, 30% trong l
ng cao nh t, t

10-26,8% v tr ng

ng. Bên c nh đó, kim lo i quý c ng chi m m t hàm l
8

ng không nh ,

ch ng h n nh b c chi m t 110-3301 ppm, vàng chi m t 80-1000 ppm,
paladi chi m t 10-294 ppm và b ch kim chi m t 4,6-30 ppm [117].

B ng 1.2 Các thành ph n v t li u trung bình c a b n m ch in [117]
Thành ph n
(% tr ng l ng)

V t li u

Thành ph n
(% tr ng l ng)

Kim lo i

Kho ng 40%

Cu

10-26,8

SiO2

15-41,86

Al

1,33-4,78

Al2O3

6-6,97

Pb

0,99-4,19

Ki m và oxit ki m
th

6-9,95

Zn

0,16-2,17

Titan, mica, …

3

Ni

0,28-2,35

Nh a

Kho ng 30%

Fe

1,22-8,0

Polyethylen

9,9-16

Sn

1,0-5,28

Polypropylen

4,8

Sb

0,06-0,4

Polyeste

4,8

Au

80-1000 (ppm)

Epoxie

4,8

Pt

4,6-30 (ppm)

Polyvinyl clorua

2,4

Ag

110-3301 (ppm)

Polytetra
fluoroethan

2,4

Pd

10-294 (ppm)

Nylon

0,9

V t li u
G ms

Kho ng 30%

Theo Christian Hageluken và Christopher W. Corti, trong b n m ch

PC th i, b n m ch đi n tho i di đ ng th i, b n m ch máy tính th i thì
vàng và các kim lo i quý khác chi m hơn 80% v giá tr , còn trong b n
m ch tivi th i và đ u DVD th i thì chúng c ng đóng góp kho ng 50% v
giá tr [33].

9


B ng 1.3 Thành ph n kim lo i trong PCBs c a m t s lo i ch t th i đi n t [35]
Lo i PCB
Tivi
Máy tính cá nhân
Đi n tho i di đ ng
Máy nghe nh c xách tay
Đ u máy DVD
Máy tính b túi

Fe, %
28
7
5
23
62
4

Cu, %
10
20
13
21

5
3

Al, %
10
5
1
1
2
5

Pb, %
1.0
1.5
0.3
0.14
0.3
0.1

Ni, %
0.3
1
0.1
0.03
0.05
0.5

Ag, ppm
280
1000

1380
150
115
260

Au, ppm
20
250
350
10
15
50

Pd, ppm
10
110
210
4
4
5

B ng 1.4 Giá tr kinh t c a kim lo i trong PCBs c a m t s lo i ch t th i đi n t [35]
Đơn v tính: $/t n PCBs
Lo i PCB
Đơn giá ($/t n)*
Tivi
Máy tính cá nhân
Đi n tho i di đ ng
Máy nghe nh c
Đ u máy DVD

Máy tính b túi
Trung bình các lo i
* Đơn giá đ

Fe
300
84
21
15
69
186
12
65

Cu
7.736
774
1547
1006
1625
387
232
928

Al
2.475
248
124
25
25

50
124
99

Pb
3.580
36
54
11
5
11
4
20

c tham kh o t London Metal Exchange.

10

Ni
31.150
93
312
31
9
16
156
103

Ag
430.000

120
430
593
65
49
112
228

Au
24.490.000
490
6123
8572
245
367
1225
2837

Pd
11.660.000
117
1283
2449
47
47
58
667

T ng c ng
1961

9892
12701
2089
1112
1922
4946


Cui J. và Zhang L., (2008) đã kh o sát v thành ph n kim lo i trong
PCBs c a m t s
hàm l

thi t b đi n t

th i đi n hình cho th y m c dù chi m

ng th p nh ng vàng và các kim lo i quý hi m khác l i chi m

th v giá tr (B ng 1.3 và B ng 1.4). Hàm l
tho i di đ ng th i là 350 ppm, ti p đ n là

ng vàng

u

b n m ch đi n

b n m ch ch PC th i v i 250

ppm, nh ng xét v giá tr tính b ng ti n thì vàng là kim lo i cho giá tr cao

nh t chi m 91,5 %

b n m ch đi n tho i di đ ng th i, 81 %

b n m ch

ch PC th i.
1.1.3 T ng quan tình hình thu h i vàng t
Nh ng năm tr
th

ng đ

c x

lý nh

ch t th i đi n t

hi n nay

c đây, t i các qu c gia phát tri n, ch t th i đi n t
nh ng lo i ch t th i thông th

ng khác b i hai

ph ơng pháp ch y u là chôn l p và đ t [65]. Tuy nhiên, nh ng áp l c t
lu t pháp, kinh t và công ngh đã làm thay đ i m c tiêu x

lý ch t th i

đi n t . Theo đó, các nghiên c u khoa h c v tái ch ch t th i đi n t m i
b t đ u đ

c ti n hành m t cách quy mô đ có th chuy n dòng v t ch t

c a ch t th i đi n t t các bãi chôn l p và lò đ t v các cơ s tái ch công
nghi p, qua đó đã làm thay đ i chu trình luân chuy n v t ch t c a lo i ch t
th i này [66]. Ngoài ra, v i nh ng quan đi m m i v tái ch , tái s

d ng

ngu n tài nguyên thiên nhiên không tái t o c ng đã đ t ra nh ng yêu c u
m i trong vi c x lý lo i ch t th i này. Vì v y, t nh ng năm 1990 c a th
k tr

c và nh ng năm đ u c a th k này, t i nhi u qu c gia phát tri n và

đang phát tri n đã b t đ u đ nh h

ng công tác tái ch nh là m t yêu c u

b t bu c đ i v i lo i ch t th i này và trách nhi m tái ch đ
s n xu t và ng

c quy cho nhà

i s d ng, thay vì x p vào các d ng ch t th i đ

c x lý b i

l nh v c công.
Tái ch ch t th i đi n t

có th chia thành ba b

c chính: (1) tháo

r i: tháo r i m t cách ch n l c, phân tách các thành ph n có giá tr và đ c
h i đ x lý đ c bi t; (2) làm giàu: s d ng quá trình cơ h c và quá trình
luy n kim đ làm giàu nh ng v t li u mong mu n, t c là chu n b v t li u
cho quá trình tinh ch ; (3) tinh ch : là b
giàu đ

c x lý l i ho c đ

c cu i cùng, các v t li u đã làm

c làm s ch b ng các quá trình tinh luy n [90].
11


Quá trình tháo d và cơ h c ch
x

lý, làm nâng cao hàm l

kim lo i đ

y u đ

c th c hi n trong giai đo n ti n

ng v t li u.

giai đo n tinh ch cu i cùng,

c n u nóng ch y ho c hòa tan s

d ng các quá trình h a

luy n ho c th y luy n đ lo i b t p ch t. Thu h i kim lo i quý c ng đ
th c hi n theo các b

c

c này.

- Công ngh nhi t luy n
K thu t nhi t luy n là ph ơng pháp truy n th ng đ thu h i các
kim lo i màu c ng nh

là các kim lo i quý t

ch t th i đi n t , bao g m

các quá trình nh thiêu đ t, nung ch y trong lò h quang plasma ho c lò
đ ng, thiêu k t, n u ch y và ph n ng trong pha khí
nhi t đ 1200oC, không khí và nhiên li u đ
đ x y ra quá trình kh

đ

c xem nh

nhi t đ cao [35].

c phun vào cùng v i than c c

các kim lo i. Các thành ph n h u cơ t

PCBs

d ng nhiên li u b sung (nhiên li u tái ch ). Các kim lo i

t p ch t g m s t, chì, k m chuy n thành oxyt và đi vào ph n tro x . Kim
lo i đ ng có ch a kim lo i quý đ
cao hàm l

ng đ ng và đ

c chuy n vào lò tinh luy n nh m nâng

c đúc thành các anot v i hàm l

ng đ ng

chi m trên 99%, ph n còn l i là các kim lo i quý. Qua các quá trình tinh
luy n đ ng b ng đi n phân, kim lo i quý t bùn an t đ
b c, vàng, platin, paladi. Nh

c hòa tan thu h i

c đi m c a ph ơng pháp này là hi u su t

thu h i th p và gây ô nhi m không khí do s có m t c a ch t ch m cháy
halogen (HFR) trong ch t th i đi n t
ch t đioxin n u nh

không có s

có th d n đ n s

hình thành h p

thi t l p ch đ đ t và bi n pháp x

lý

đ c bi t. X lý ch t th i đi n t b ng các lò đ t truy n th ng g p ph i m t
s thách th c vì th

ng thì chúng đ

c thi t k đ x

lý t p trung trong

ngành m ho c là các ph li u ch ch a đ ng. Còn v i các lò đ t công ngh
cao thì đòi h i v n đ u t và v n v n hành r t l n.
- Công ngh th y luy n

Trong hai th p k qua, ph n l n các ho t đ ng nghiên c u thu h i
kim lo i quý t

ch t th i đi n t

t p trung vào k thu t th y luy n [64] -

[66], [72], [91], [98]. So v i quá trình h a luy n, ph ơng pháp th y luy n
có nhi u

u đi m hơn: chính xác hơn, d d

soát hơn. Do đó ph ơng pháp này đ
12

đoán hơn, và d dàng ki m

c nghiên c u r t sôi đ ng trong l nh


v c tái ch ch t th i đi n t , thu h i kim lo i quý. Quá trình th y luy n
bao g m hòa tách kim lo i vào dung d ch b ng các tác nhân hóa h c.
Dung d ch đ

c phân tách và tinh ch b ng các quá trình k t t a t p ch t,

trích ly, h p ph và trao đ i ion đ tách ra và làm giàu hàm l
đang quan tâm. Do đó, dung d ch đ

c x

ng kim lo i

lý b ng quá trình đi n phân,

ph n ng hóa h c ho c k t tinh đ thu h i kim lo i. Các tác nhân hóa h c
đ

c s d ng đ hòa tách thu h i kim lo i quý bao g m xyanua, h p ch t

halogen, thiourê và thiosunphat, trong đó đang đ
th c t là xyanua, dung d ch c
- Ô nhi m môi tr
các n
n

c áp d ng ch y u trong

ng toan.

ng t

ho t đ ng tái ch ch t th i đi n t

c phát tri n, tuy công ngh tái ch có hi n đ i hơn các

c đang phát tri n nh ng c ng không tránh kh i nh ng nguy hi m và

r i ro liên quan đ n thu h i kim lo i quý t

ch t th i đi n t

[55], [65],

[108].
Tái ch
Qu c và
đ

ch t th i đi n t

n Đ ch

các n

y u không đ

c đang phát tri n nh

c ki m soát, ch t th i đi n t

c x lý đ thu h i các v t li u có giá tr

ho c các doanh nghi p t
Ngoài l

ng

các h gia đình, các làng ngh

phát sinh

trong n

c, do chính sách lu t

ng l ng l o và giá nhân công r nên đây th

đ n c a ch t th i đi n t t các n
Đ và Pakistan đ

th

nhân nh v i các ph ơng pháp tái ch thô sơ.

ng ch t th i đi n t

pháp v môi tr

Trung

ng là đi m

c phát tri n, trong đó Trung Qu c,

n

c coi là “bãi rác đi n t ” c a th gi i [37], [48], [55],

[82], [90], [104], [105], [108], [113], [114].

Thi t b và linh ki n đ

cđ t

ngoài tr i đ tuy n các kim lo i, các

kim lo i đ ơc hòa tách v i xyanua ho c các axit m nh mà không có bi n
pháp b o v ho c x

lý dòng th i, các thành ph n th i đ

c th i b tr c

ti p vào môi tr

ng. Nhi u tác đ ng môi tr

ng t ho t đ ng này x y ra

3 c p đ : (a) t

chính các s n ph m khi chôn l p ch ng h n nh

s

gi i

phóng c a chì và th y ngân, (b) do quá trình không đ t chu n ch ng h n
nh dioxin hình thành trong quá trình đ t c a các nh a halogen hóa ho c
n u ch y mà không có h th ng x

ch t s

lý khí th i phù h p và (c) t

d ng trong quá trình tái ch , NOx và dòng th i t
13

các hóa

quá trình hòa