THIẾT kế QUY TRÌNH kết hợp HAI PHƯƠNG PHÁP điều TRA và báo cáo TRONG dạy học môn đạo đức ở TIỂU học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

----------

NGÔ QUỲNH LIÊN

THIẾT KẾ QUY TRÌNH KẾT HỢP HAI PHƯƠNG
PHÁP ĐIỀU TRA VÀ BÁO CÁO TRONG DẠY
HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC Ở TIỂU HỌC

Hµ Néi - 2014


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

----------

NGÔ QUỲNH LIÊN

THIẾT KẾ QUY TRÌNH KẾT HỢP HAI PHƯƠNG
PHÁP ĐIỀU TRA VÀ BÁO CÁO TRONG DẠY
HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC Ở TIỂU HỌC

Hµ Néi - 2014


Lời cảm ơn
Với lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời cảm ơn trân trọng nhất tới PGS.TS.
Nguyễn Hữu Hợp , ngời thầy đã cho tôi ý tởng, thắp lên trong tôi ngọn lửa

nhiệt tình và hớng dẫn tôi thực hiện đề tài này.
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới toàn thể quý thầy cô trong tổ bộ môn
Tâm lý Giáo dục đã cho tôi những lời nhận xét vô cùng quý báu để đề tài của
tôi đợc hoàn thiện hơn.
Nhân dịp này, tôi cũng xin đợc gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến các thầy cô
trong khoa Giáo dục Tiểu học Trờng Đại học S phạm Hà Nội, các thầy cô giáo
và các em học sinh tại các trờng Tiểu học đã giúp tôi trong suốt quá trình thực
nghiệm s phạm.
Cuối cùng, tôi xin đợc bày tỏ lòng biết ơn vô hạn tới bố mẹ, anh trai
những ngời thân yêu trong gia đình và tất cả những ngời bạn đã luôn dành cho
tôi sự quan tâm, động viên, tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập, rèn
luyện cũng nh hoàn thành luận văn này.
Hà Nội, tháng 10 năm 2014
Tác giả
Ngô Quỳnh
Liên


BẢNG DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
HS

: Học sinh

GV

: Giáo viên

SGK

: Sách giáo khoa

PGS.TS

: Phó giáo sư, tiến sĩ

HĐ

: Hoạt động


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU................................................................................................................................7
1. Lý do chọn đề tài................................................................................................................7
2. Mục đích nghiên cứu........................................................................................................10
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.................................................................................10
4. Giả thuyết khoa học.........................................................................................................10
5. Nhiệm vụ nghiên cứu.......................................................................................................10
6. Phạm vi nghiên cứu..........................................................................................................11
7. Phương pháp nghiên cứu..................................................................................................11
8. Đóng góp của đề tài..........................................................................................................11
NỘI DUNG..........................................................................................................................12
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN....................................................12
CỦA VIỆC KẾT HỢP HAI PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRA VÀ BÁO CÁO TRONG DẠY
HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC Ở TIỂU HỌC................................................................................12
1. Cơ sở lý luận....................................................................................................................12
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề............................................................................................12
1.2. Một số vấn đề về dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học.....................................................13
1.2.1. Mục tiêu dạy học môn Đạo đức.................................................................................13
1.2.1.1. Mục tiêu về tri thức đạo đức...................................................................................13
1.2.1.2. Mục tiêu về kỹ năng, hành vi đạo đức....................................................................14

1.2.1.3. Mục tiêu về thái độ đạo đức....................................................................................16
1.2.2. Phương pháp dạy học môn Đạo đức..........................................................................18
1.2.2.1. Phương pháp dạy học..............................................................................................18
1.2.2.2. Phương pháp dạy học môn Đạo đức.......................................................................19
1.2.2.3. Các phương pháp dạy học môn Đạo đức................................................................21
1.3. Phương pháp điều tra....................................................................................................21
1.3.1. Khái niệm, ý nghĩa phương pháp điều tra..................................................................21
1.3.2. Các bước tiến hành.....................................................................................................22
1.3.3. Phương tiện, hình thức tổ chức điều tra và thời gian điều tra...................................24
1.3.4. Đánh giá kết quả điều tra...........................................................................................25
1.3.5. Yêu cầu sư phạm........................................................................................................26
1.4. Phương pháp báo cáo....................................................................................................27
1.4.1.. Khái niệm, ý nghĩa phương pháp báo cáo.................................................................27
1.4.2. Các bước tiến hành.....................................................................................................29
1.4.3. Phương tiện................................................................................................................30
1.4.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả báo cáo............................................................................31
1.4.5.Yêu cầu sư phạm.........................................................................................................31
1.5. Mối quan hệ giữa phương pháp điều tra và phương pháp báo cáo...............................32
1.6. Hình thức tổ chức dạy học môn Đạo đức......................................................................32
1.6.1. Khái niệm...................................................................................................................32
1.6.2. Một số hình thức tổ chức dạy học môn Đạo đức .....................................................33
1.6.2.1. Bài lên lớp...............................................................................................................33
16.2.2. Dạy học tại hiện trường............................................................................................44
1.6.2.3. Tham quan...............................................................................................................46
1.6.2.4. Hoạt động ngoại khoá.............................................................................................48


2. Cơ sở thực tiễn.................................................................................................................50
2.1. Phương pháp điều tra và phương pháp báo cáo được giới thiệu trong sách giáo viên
Đạo đức lớp 4 và lớp 5.........................................................................................................50

2.2. Thực trạng việc vận dụng phối hợp phương pháp điều tra và báo cáo trong dạy học
môn Đạo đức ở Tiểu học......................................................................................................51
2.2.1. Giới thiệu sơ lược về các trường có giáo viên được thăm dò ý kiến.........................51
2.2.1.1. Trường Tiểu học Quang Trung( Quận Hoàn Kiếm)...............................................51
2.2.1.2. Trường Tiểu học Kim Đồng (Quận Ba Đình).........................................................52
2.2.1.3. Trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi ( Thành phố Thanh Hóa)................................52
2.2.1.4. Trường Tiểu học Lý Tự Trọng( Thành phố Thanh Hóa)........................................52
2.2.2. Kết quả thăm dò ý kiến giáo viên Tiểu học................................................................53
2.2.2.1. Mục tiêu quan trọng nhất của môn Đạo đức ở Tiểu học.........................................53
2.2.2.2. Đánh giá hành vi Đạo đức của học sinh..................................................................54
2.2.2.3. Mức độ sử dụng các phương pháp dạy học môn Đạo đức hiện nay.......................54
2.2.2.5. Khái niệm về phương pháp báo cáo........................................................................57
2.2.2.6. Khả năng vận dụng phối hợp hai phương pháp điều tra và báo cáo trong dạy học
môn Đạo đức ở Tiểu học......................................................................................................57
2.2.2.7. Mức độ vận dụng phối hợp hai phương pháp điều tra và báo cáo trong dạy học Đạo
đức........................................................................................................................................58
2.2.2.8. Ý kiến của các giáo viên về các phát biểu có liên quan đến việc sử dụng kết hợp
hai phương pháp điều tra và báo cáo trong dạy học Đạo đức ở Tiểu học............................59
2.2.2.9. Ý kiến của giáo viên về việc bồi dưỡng chuyên môn.............................................61
2.2.2.10. Ý kiến của giáo viên về việc biên soạn tài liệu có liên quan.................................62
2.3. Kết luận chung về thực trạng........................................................................................62
3. Kết luận chương 1............................................................................................................64
Chương 2..............................................................................................................................64
THIẾT KẾ QUY TRÌNH KẾT HỢP HAI PHƯƠNG PHÁP..............................................64
ĐIỀU TRA VÀ BÁO CÁO TRONG DẠY HỌC................................................................64
MÔN ĐẠO ĐỨC Ở TIỂU HỌC..........................................................................................64
1. Một số căn cứ thiết kế quy trình kết hợp hai phương pháp điều tra và báo cáo trong dạy
học môn Đạo đức ở Tiểu học...............................................................................................64
1.1. Nguyên tắc giáo dục gắn liền với thực tiễn đời sống xã hội.........................................65
1.2. Nguyên tắc thống nhất giữa ý thức và hành vi..............................................................66

1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính vừa sức trong giáo dục.........................................................67
1.4. Đặc điểm môn Đạo đức.................................................................................................67
1.5. Căn cứ vào chương trình môn Đạo đức ở Tiểu học......................................................68
2. Đề xuất quy trình kết hợp hai phương pháp điều tra và báo cáo trong dạy học môn Đạo
đức ở Tiểu học......................................................................................................................69
2.1. Chuẩn bị........................................................................................................................69
2.1.1. Xác định tính chất của bài đạo đức............................................................................69
2.1.2. Xây dựng kế hoạch vận dụng phương pháp điều tra..................................................70
2.1.3. Dự kiến kết hợp điều tra và báo cáo...........................................................................72
2.1.4. Xây dựng kế hoạch vận dụng phương pháp báo cáo.................................................72
2.2. Giao nhiệm vụ điều tra..................................................................................................73
2.3. Thực hiện nhiệm vụ điều tra và viết báo cáo kết quả điều tra.......................................74
2.4. Báo cáo kết quả điều tra và đánh giá ............................................................................74
2.4.1. Báo cáo kết quả điều tra.............................................................................................74


2.4.2. Đánh giá.....................................................................................................................74
3. Các điều kiện vận dụng quy trình kết hợp hai phương pháp điều tra và báo cáo trong dạy
học môn Đạo đức ở Tiểu học...............................................................................................75
3.1. Cơ sở vật chất................................................................................................................75
3.2. Thời gian.......................................................................................................................75
3.3. Sự phối hợp của các cơ quan, đoàn thể ngoài nhà trường.............................................75
4. Kết luận chương 2............................................................................................................75
Chương 3..............................................................................................................................76
THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM...............................................................................................76
1. Mục đích, nhiệm vụ thực nghiệm.....................................................................................76
2. Đối tượng, địa bàn thực nghiệm.......................................................................................76
2.1. Đối tượng thực nghiệm.................................................................................................77
2.2. Địa bàn thực nghiệm.....................................................................................................77
3. Kế hoạch thực nghiệm......................................................................................................77

3.1. Nội dung thực nghiệm...................................................................................................77
3.2. Tiến trình thực nghiệm.................................................................................................77
4. Tổ chức thực nghiệm........................................................................................................77
4.1. Giới thiệu về các lớp có đối tượng học sinh tham gia thực nghiệm..............................78
4.2 Tiến hành thực nghiệm...................................................................................................78
4.2.1. Đối với các lớp thực nghiệm......................................................................................78
4.2.2. Đối với các lớp đối chứng..........................................................................................78
4.3. Thời gian thực nghiệm..................................................................................................79
5. Kết quả thực nghiệm........................................................................................................79
5.1. Kết quả trước thực nghiệm............................................................................................80
5.1.1. Kết quả kiểm tra về tri thức........................................................................................80
5.1.2. Kết quả kiểm tra về kỹ năng......................................................................................81
5.1.3. Kết quả kiểm tra về mặt thái độ.................................................................................82
5.2. Kết quả sau thực nghiệm sư phạm................................................................................83
5.2.1. Kết quả về kiến thức...................................................................................................83
5.2.2. Kết quả về kỹ năng.....................................................................................................87
5.2.3. Kết quả về thái độ......................................................................................................90
6. Kết luận chung về thực nghiệm........................................................................................94
PHẦN KẾT LUẬN .............................................................................................................95
1. Kết luận...........................................................................................................................95
2. Kiến nghị..........................................................................................................................96
TÀI LIỆU THAM KHẢO....................................................................................................97

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1.
Thế giới đang trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa, cùng với sự
phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật, khoa học xã hội – nhân văn. Để
đáp ứng được sự hội nhập, trước hết, giáo dục có vai trò rất lớn, thúc đẩy sự
phát triển mọi mặt trong xã hội, đặc biệt là phát triển con người. Một nền giáo

dục tiến bộ phải tạo ra những con người vững về lí thuyết, thạo về thực hành,
có những phẩm chất đạo đức và các năng lực cần thiết như năng lực thích
ứng, năng lực hợp tác, năng lực sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề ...
Luật giáo dục 2005 khẳng định, " Mục tiêu giáo dục là đào tạo con
người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ
và nghề nghiệp; trung thành với lí tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội;
hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân đáp
ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc" [24]. Vậy giáo dục
không chỉ hình thành ở học sinh kiến thức, năng lực tư duy, năng lực làm việc
mà cần giáo dục toàn diện.
Thế hệ trẻ Việt Nam hôm nay, bên cạnh việc kế thừa, tiếp thu những
tinh hoa truyền thống của dân tộc còn nhanh chóng tiếp cận những giá trị tiên
tiến của nhân loại, của thời đại mới do sự phát triển của khoa học và công
nghệ tạo ra, đó là sự thông minh, năng động, ham hiểu biết, dám nghĩ, dám
làm, dám chịu trách nhiệm... thì vẫn còn điều "đặc biệt đáng lo ngại là một bộ
phận học sinh, sinh viên có tình trạng suy thoái về đạo đức, mờ nhạt về lý
tưởng, theo lối sống thực dụng, thiếu hoài bão lập thân, lập nghiệp vì tương
lai của bản thân và đất nước". [28,62]. Chính vì vậy, vấn đề giáo dục đạo đức
cho thế hệ trẻ nói chung, cho học sinh Tiểu học nói riêng đang đặt ra những
điều kiện mới, những thách thức mới.
Đạo đức là cái gốc của con người, là một mặt quan trọng của nhân cách. Do
đó giáo dục đạo đức cho học sinh là một nhiệm vụ quan trọng trong nhà
trường. Ở nhà trường Tiểu học, việc giáo dục đạo đức cho học sinh được thực
hiện thông qua hai con đường cơ bản đó là tổ chức các hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp và dạy học các môn học, đặc biệt là môn đạo đức.
Môn Đạo đức ở Tiểu học có vai trò quan trọng trong việc giáo dục cho
học sinh ở ba mặt ý thức, thái độ, hành vi theo hệ thống các chuẩn mực của
hành vi đạo đức. Môn học này cũng giữ vai trò quan trọng trong việc giáo dục

cơ sở những phẩm chất đạo đức ban đầu cho người học sinh – người lao động
mới. Học sinh biết sự cần thiết và cách thức thực hiện các chuẩn mực hành vi
đạo đức đã được học thành hành động, việc làm cụ thể và thực hiện một cách
tự giác.
Trong dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học, phương pháp điều tra là
phương pháp dạy học tích cực phát huy được sự chủ động sáng tạo, rèn luyện
kỹ năng vận dụng lí thuyết vào thực tiễn đời sống của học sinh. Thông qua
phương pháp điều tra học sinh sẽ được thâm nhập vào thực tế, tìm hiểu thực
trạng mở rộng hiểu biết về thế giới xung quanh và làm tăng hứng thú học tập
của học sinh.
Phương pháp báo cáo ngoài việc giúp học sinh trình bày những công
việc mình làm theo chuẩn mực hành vi quy định, học sinh còn hình thành cho
mình kỹ năng viết báo cáo, kĩ năng trình bày một vấn đề, biết bảo vệ ý kiến
bản thân, tinh thần tự phê hay biết lắng nghe ý kiến của người khác....
Hai phương pháp này có quan hệ mật thiết và hỗ trợ cho nhau, nhờ có
điều tra mà các em có được số liệu, kết quả để trình bày, báo cáo. Nếu sử
dụng kết hợp hai phương pháp này trong bài học đạo đức sẽ hình thành được
kĩ năng hành vi cho học sinh. Vấn đề đặt ra là cần kết hợp hai phương pháp
này với nhau một cách thích hợp để nâng cao hiệu quả từng phương pháp và
góp phần nâng cao kết quả dạy học môn Đạo đức.
1.2.
Thực tế cho thấy, tài liệu dành cho giáo viên dạy môn Đạo đức ở
trường Tiểu học hiện nay vẫn còn một số hạn chế nhất định. Bên cạnh đó, hầu
hết sách giáo viên dạy học đạo đức ở Tiểu học hiện nay đều chưa thiết kế và
đề cập tới hai phương pháp điều tra và báo cáo cũng như vận dụng như thế
nào.
Thực tiễn dạy học môn Đạo đức ở trường Tiểu học cho thấy rằng giáo
viên ít vận dụng hai phương pháp này, mà thực chất vẫn chỉ là giáo dục bó

hẹp trong phạm vi lớp học chứ chưa giúp cho học sinh tiếp xúc với thực tiễn,


đời sống xã hội để từ đó gắn công tác giáo dục trong nhà trường với cuộc
sống thực tiễn xung quanh . Học sinh học môn Đạo đức chủ yếu qua sách vở,
mang nặng lý thuyết mà ít được luyện tập, thực hành. Vì vậy, mục tiêu về kỹ
năng đạo đức tuy được đặt ra nhưng trên thực tế lại không thực hiện được đầy
đủ, còn giáo viên thì rất lúng túng và né tránh. Do đó, mục tiêu của giáo dục
đạo đức chưa đạt được như mong muốn. Vấn đề kết hợp hai phương pháp
điều tra và báo cáo nhằm nâng cao hiệu quả của dạy học môn Đạo đức ở Tiểu
học chưa sử dụng.
Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu của mình là:
“Thiết kế quy trình kết hợp hai phương pháp điều tra và báo cáo trong dạy
học môn Đạo đức ở Tiểu học”
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn, đề tài thiết kế ra quy trình
kết hợp hai phương pháp điều tra và báo cáo trong một bài học đạo đức nhằm
góp phần nâng cao kết quả dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học môn Đạo đức.
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Quy trình kết hợp hai phương pháp điều tra và
báo cáo trong dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu kết hợp các phương pháp điều tra và báo cáo theo quy trình có sự
phối hợp hợp lý giữa hai quá trình điều tra và báo cáo để tạo ra một quá trình
trọn vẹn thì sẽ góp phần nâng cao kết quả dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cở sở lí luận
Tìm hiểu những vấn đề lí luận về quá trình dạy học môn Đạo đức như:
- Vị trí, mục tiêu của môn Đạo đức ở Tiểu học.

- Phương pháp điều tra, phương pháp báo cáo, khả năng kết hợp của hai
phương pháp điều tra và phương pháp báo cáo trong dạy học môn Đạo đức ở
Tiểu học.
5.2. Nghiên cứu cơ sở thực tiễn
Điều tra khảo sát thực trạng việc vận dụng và kết hợp các phương pháp điều
tra và báo cáo trong dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học.
5.3. Thiết kế quy trình kết hợp hai phương pháp điều tra và báo cáo trong
dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học cho lớp 4 và 5.
5.4. Tổ chức thực nghiệm sư phạm Quy trình kết hợp hai phương pháp điều
tra và báo cáo nhằm kiểm định giả thuyết khoa học của đề tài.
6. Phạm vi nghiên cứu
- Quy trình này được xác định cho các lớp 4, 5.
- Vì điều kiện có hạn nên chúng tôi chỉ tiến hành điều tra giáo viên ở 4 trường
tiểu học thuộc địa bàn Hà Nội và Thanh Hóa, và tiến hành thực nghiệm tại
một trường Tiểu học trên địa bàn Thành phố Thanh Hóa.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu các văn bản, tài
liệu có liên quan đến đề tài nhằm nghiên cứu cơ sở lý luận của đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra: Điều tra trưng cầu ý kiến của giáo viên về thực
trạng việc kết hợp các phương pháp điều tra và báo cáo trong dạy học môn
Đạo đức ở Tiểu học.
7.2.2. Phương pháp phỏng vấn: Trao đổi với giáo viên về thực trạng vận dụng
và các biện pháp vận dụng kết hợp hai phương pháp điều tra và báo cáo trong
dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học để từ đó đề xuất các biện pháp vận dụng.
7.2.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tổ chức thực nghiệm nhằm kiểm
định các giả thuyết khoa học mà đề tài đã đề xuất.
7.3.Các phương pháp sử dụng thống kê toán học: Nhằm xử lý số liệu điều tra

và kết quả thực nghiệm.
8. Đóng góp của đề tài


- Thiết kế được quy trình kết hợp hai phương pháp điều tra và báo cáo trong
dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học.
- Điều tra, khảo sát thực trạng việc vận dụng kết hợp hai phương pháp điều tra
và báo cáo trong dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học.

NỘI DUNG
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN
CỦA VIỆC KẾT HỢP HAI PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRA VÀ BÁO CÁO
TRONG DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC Ở TIỂU HỌC
1. Cơ sở lý luận
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Thực tế hiện nay, việc vận dụng các phương pháp điều tra và phương
pháp báo cáo trong dạy học Đạo đức ở Tiểu học đã được đề cập đến với một
số tác giả như Nguyễn Hữu Hợp, Đặng Vũ Hoạt, Lưu Thu Thủy, Hà Thế Ngữ
...
Trong cuốn " Giáo trình Đạo đức và phương pháp dạy học môn Đạo
đức ở Tiểu học" năm 2008 của tác giả Nguyễn Hữu Hợp. Ngoài phần lí luận
chung về phương pháp điều tra và phương pháp báo cáo ( khái niệm, các bước
tiến hành, yêu cầu sư phạm), tác giả cũng đưa ra ví dụ cụ thể cho việc vận
dụng hai phương pháp này.
Trong tài liệu " Hỏi đáp về dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học theo
chương trình mới" năm 2004 của tác giả Nguyễn Hữu Hợp và Lưu Thu Thủy
có đề cập đến phương pháp điều tra và báo cáo nhưng cũng chỉ đề cập đến
khái niệm của hai phương pháp này.

Trong tạp chí giáo dục số chuyên đề về sách giáo khoa lớp 4 và lớp 9
(tháng 5 năm 2005), tác giả Nguyễn Hữu Hợp cũng đề xuất đến vấn đề tổ
chức cho học sinh Tiểu học điều tra thực tế qua môn Đạo đức lớp 4. Dù vậy,
tác giả mới chỉ đưa ra những vấn đề chung để vận dụng cho riêng khối lớp 4.
Như vậy, phương pháp điều tra và phương pháp báo cáo đã được một số
tác giả đề cập đến về khái niệm, cách tiến hành, những yêu cầu vận dụng và
một số ví dụ minh họa ở Tiểu học. Tuy nhiên, vấn đề kết hợp hai phương
pháp này trong dạy học Đạo đức ở Tiểu học thì chưa có tài liệu nào đề cập
tới.
1.2. Một số vấn đề về dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học
1.2.1. Mục tiêu dạy học môn Đạo đức
Mục tiêu dạy học môn Đạo đức được quy định trong chương trình môn học
này. Chúng có những điểm cần chú ý là:
- Đây là kết quả mong muốn cần đạt được ở học sinh qua quá trình dạy học
môn Đạo đức;
- Những mục tiêu này có tác dụng định hướng cho việc tổ chức quá trình dạy
học môn Đạo đức để đạt được những kết quả trên;
- Chúng là một căn cứ quan trọng để đánh giá kết quả dạy học môn Đạo đức;
- Những mục tiêu này phản ánh các khía cạnh khác nhau của những chuẩn
mực hành vi đạo đức – hiểu biết về chuẩn mực, thái độ liên quan và việc thực
hiện chuẩn mực đó.
Cụ thể, việc dạy học môn Đạo đức cần đạt được những mục tiêu sau:
1.2.1.1. Mục tiêu về tri thức đạo đức
Học sinh có những hiểu biết cần thiết về các chuẩn mực hành vi cơ bản,
phù hợp lứa tuổi, phản ánh các mối quan hệ hàng ngày thường gặp của các
em, từ đó các em có niềm tin đạo đức đúng đắn.
Tri thức đạo đức là cơ sở của việc hình thành niềm tin và nhờ đó, học
sinh mới có được ý thức tự giác.
Những tri thức này, tùy từng bài đạo đức cụ thể, có thể bao gồm:
- Yêu cầu của chuẩn mực hành vi;

- Sự cần thiết thực hiện chuẩn mực hành vi;
+ Ý nghĩa: Mối quan hệ giữa học sinh và đối tượng liên quan đến chuẩn mực;
+ Tác dụng: Những lợi ích, điều tốt đẹp mang lại cho đối tượng, những người
xung quanh, bản thân học sinh;
+ Tác hại của việc làm trái chuẩn mực hành vi: Những cái ác, điều xấu mang
lại cho đối tượng, những người xung quanh, bản thân học sinh
- Cách thực hiện chuẩn mực đó theo các tình huống liên quan:
+ Những việc cần làm;
+ Những việc cần tránh theo chuẩn mực quy định.
Để đạt được mục tiêu này, cần tổ chức cho học sinh phân tích, đánh giá
những hành vi, việc làm, hiện tượng cụ thể để các em thấy được lợi ích của
việc làm đúng, tốt ( hay tác hại của việc làm sai, xấu), nêu các cách xử lý tình
huống tương tự trong cuộc sống rồi lựa chọn cách phù hợp... Và từ đó, tự học
sinh rút ra bài học đạo đức tương ứng. Bên cạnh đó cần tạo điều kiện cho học
sinh Tiểu học độc lập hay trao đổi hợp tác với bạn để tự phát hiện ra tri thức
về bản chất của chuẩn mực hành vi. Tri thức, niềm tin cần được củng cố, khắc
sâu qua việc tổ chức cho các em vận dụng để giải quyết các bài tập đa dạng,
qua việc thực hiện hành vi trong cuộc sống hàng ngày.
1.2.1.2. Mục tiêu về kỹ năng, hành vi đạo đức
Học sinh cần có những kỹ năng vận dụng bài học đạo đức, lựa chọn và
thực hiện các hành vi phù hợp với các chuẩn mực hành vi quy định và trên cơ
sở đó, các em rèn luyện thói quen đạo đức tích cực.
Kỹ năng, hành vi được coi là kết quả quan trọng nhất của việc dạy học
môn Đạo đức ( nhưng đồng thời cũng là khó khăn nhất) vì đạo đức của con
người nói chung, của học sinh Tiểu học nói riêng được đánh giá chủ yếu qua
hành động, việc làm mà không phải lời nói.
Những kỹ năng, hành vi này thường bao gồm:
- Biết tự nhận xét hành vi của bản thân;

- Biết nhận xét, đánh giá hành vi của người khác;
- Biết xử lý những tình huống đạo đức tương tự trong cuộc sống;


- Biết thực hiện các thao tác, hành động đúng đắn theo mẫu, qua trò chơi,
hoạt cảnh ...;
- Biết đánh giá những vấn đề thực tiễn liên qua đến bài đạo đức;
- Thực hiện được hành vi tích cực trong cuộc sống hàng ngày của mình phù
hợp với các chuẩn mực hành vi ...
Việc hình thành kỹ năng đạo đức được thực hiện qua việc học sinh vận
dụng tri thức đạo đức để liên hệ thực tế, tự đánh giá bản thân, nhận xét hành
vi của người khác, giải quyết các tình huống đạo đức, thực hiện trò chơi, điều
tra thực tiễn... Còn hành vi đạo đức và thói quen tích cực có được là nhờ việc
các em tự giác thực hiện những hành động, việc làm phù hợp với bài đạo đức
trong cuộc sống thường nhật của mình qua các mối quan hệ khác nhau.
Các em thấy cần thiết, thoải mái hài lòng khi thực hiện những hành vi
ứng xử đúng đắn, phù hợp với các chuẩn mực hành vi đạo đức đã được quy
định trước các tình huống khác nhau trong cuộc sống. Mặt khác, các em sẽ
thấy băn khoăn, khó chịu, cắn dứt lương tâm khi không thực hiện được hành
vi ứng xử đúng đắn trong tình huống nào đó và nhất là khi " bị buộc" phải
thực hiện hành vi ứng xử ngược lại với các chuẩn mực đã quy định.
Ở trên lớp, để rèn luyện kỹ năng, hành vi đạo đức, giáo viên tổ chức
cho các em vận dụng tri thức đạo đức để thực hiện các bài tập khác nhau. Đó
là những kỹ năng cơ bản như: tự nhận xét hành vi của bản thân, biết tự nhận
xét hành vi của người khác, biết xử lí tình huống đạo đức, biết xử lý tình
huống đạo đức, biết đánh giá vấn đề thực tiễn có liên quan đến bài đạo đức
thông qua sắm vai, hoạt cảnh... nhưng để hình thành và rèn luyện hành vi đạo
đức cho học sinh thì giáo viên phải tạo ra những hành động, việc làm được
học sinh thực hiện thông qua các mối quan hệ xác định. Trong dạy học môn
đạo đức, hành vi đạo đức là những việc làm mà học sinh Tiểu học thực hiện

trong cuộc sống hành ngày.
Trong thực tế dạy học môn Đạo đức thì việc hình thành kỹ năng có
nhiều thuận lợi hơn rất nhiều so với hành vi. Bởi lẽ kỹ năng có thể được hình


thành qua việc tổ chức cho các em vận dụng tri thức đạo đức vào làm các bài
tập khác nhau, còn muốn có hành vi đạo đức thì học sinh phải được rèn luyện
trong cuộc sống thực của các em ở gia đình, nhà trương, ngoài xã hội.
Vậy, yêu cầu, mục tiêu của môn Đạo đức đòi hỏi việc dạy học môn này
phải vận dụng phương pháp, hình thức tổ chức phù hợp để đạt được mục tiêu
đó. Hành vi đạo đức phải được thể hiện trong cuộc sống, muốn vậy thì giáo
viên phải giúp học sinh đưa kiến thức đã học vào thâm nhập cuộc sống hàng
ngày, bởi vì hành vi bao giờ cũng đứng trước một tình huống có thật trong
cuộc sống, giữa một bên là điều muốn và bên kia là điều phải làm. Muốn vậy
thì phải tổ chức cho học sinh thâm nhập điều tra trong thực tế ngoài cuộc
sống, chỉ có thâm nhập vào cuộc sống thực thì hành vi đạo đức của học sinh
mới trở thành thói quen đạo đức ở các em.
Cần giáo dục hành vi văn hóa cho học sinh ngay từ nhỏ, tức là hành vi
không những " đúng" về mặt đạo đức, mà còn phải " đẹp" về mặt thẩm mỹ.
Việc thực hiện hành vi một cách đúng đắn sẽ góp phần tích cực trong
việc củng cố ý thức và tình cảm đạo đức.
1.2.1.3. Mục tiêu về thái độ đạo đức
Đời sống của con người nói chung hay trẻ em nói riêng sẽ trở nên khô
khan, trống rỗng nếu không biết yêu, biết ghét, không có cảm xúc, mà ngược
lại, thờ ơ với những người xung quanh, với công việc, với thiên nhiên ... Trái
lại, ở những người có tình cảm đạo đức chân chính, họ rất dễ hòa đồng với
những người xung quanh, đời sống tinh thần trở nên phong phú, cuộc sống vui
tươi hơn, công việc có hiệu quả hơn... Vì vậy giáo dục thái độ, tình cảm đạo đức
là một nhiệm vụ hết sức quan trọng cũng như rất khó khăn, tinh tế bởi vì phải tác
động đến thế giới nội tâm, thế giới với những cảm xúc của trẻ em.

Giáo dục thái độ, tình cảm đạo đức cho học sinh là thức tỉnh những rung
động, những xúc cảm đối với hiện thực xung quanh, làm cho các em biết yêu,
biết ghét rõ ràng, có thái độ đúng đắn đối với các hiện tượng phức tạp trong


đời sống xã hội và tập thể ... Thái độ thờ ơ, lãnh đạm là " sản phẩm" xấu
không mong muốn của giáo dục tình cảm.
Học sinh cần hình thành được những xúc cảm, thái độ phù hợp liên quan đến
những chuẩn mực hành vi đạo đức và từ đó có tình cảm đạo đức bền vững.
Thái độ, tình cảm đạo đức đóng vai trò quan trọng trong đời sống vì thái
độ, tình cảm đúng đắn được coi là "chất men kích thích" từ bên trong nội tâm,
giúp con người vượt qua những khó khăn trở ngại, làm điều thiện, làm cho
cuộc sống trở nên nhân ái hơn, giàu tình người hơn.
Những thái độ, tình cảm này bao gồm:
- Tình cảm đối với những đối tượng khác do các bài đạo đức quy định;
- Thực hiện hành vi theo chuẩn mực quy định một cách tự giác, tích cực;
- Thái độ đồng tình đối với hành động tích cực, thái độ phê phán đối với hành
động tiêu cực.
Thái độ, tình cảm của học sinh nảy sinh, được hình thành trong quá trình
nhận thức các chuẩn mực hành vi (ví dụ, một truyện kể hấp dẫn, sinh động dễ
làm cho học sinh có thái độ đồng tình với hành động tốt, yêu mến nhân vật
tích cực trong đó..), hình thành kỹ năng ( các em tỏ thái độ hài lòng khi đánh
giá một hiện tượng tích cực trong thực tế...), thực hiện hành vi đạo đức trong
cuộc sống thực tiễn hàng ngày ( học sinh tích cực tham gia công việc, yêu
quý, tôn trọng đối tượng mà mình thực hiện hành vi ...).
Ba mục tiêu trên đây của môn đạo đức có mối quan hệ mật thiết với nhau –
tác động lẫn nhau, hỗ trợ cho nhau, thống nhất với nhau:
- Tri thức, niềm tin đạo đức có tác dụng định hướng cho việc thể hiện thái độ,
tình cảm đạo đức đúng đắn cho việc hình thành kỹ năng, thực hiện hành vi và
thói quen đạo đức tích cực.

- Qua việc hình thành kỹ năng, thực hiện hành vi, học sinh sẽ củng cố, khắc
sâu tri thức đạo đức, đồng thời, các em cũng thể hiện, khẳng định thái độ và
nảy nở tình cảm đạo đức của mình.
- Thái độ, tình cảm đạo đức đúng đắn có tác dụng kích thích, làm cho quá
trình đạo đức diễn ra thuận lợi hơn, có hiệu quả hơn. Từ đó, các em có được


tri thức đạo đức cần thiết và niềm tin tự giác thúc đẩy việc hình thành kỹ
năng, rèn luyện thói quen và hành vi đạo đức tích cực.
Sự thống nhất giữa ý thức, thái độ và kĩ năng đạo đức là đòi hỏi tất yếu
của quá trình dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học. Do đó, trong việc dạy học
môn Đạo đức nói chung và từng bài đạo đức nói riêng, cần đảm bảo thực hiện
được đồng thời cả ba mục tiêu trên. Tránh những hiện tượng như: không xác
định rõ, đầy đủ ba mục tiêu trong khi dạy từng bài đạo đức; coi nhẹ mục tiêu
nào đó, do e ngại nên bỏ qua,...
Mối quan hệ ý thức, thái độ, hành vi phải gắn bó chặt chẽ với nhau. Ý
thức đạo đức soi sáng con đường dẫn đến mục đích của hành vi và tạo thành
thói quen đạo đức. Không thể tách rời ba mục tiêu ra thành ba thành phần
riêng lẻ, tuy nhiên giữa chúng vẫn còn có những khoảng cách nhất định.
Trong ba mục tiêu trên thì mục tiêu về kỹ năng, hành vi là mục tiêu quan
trọng nhất.
Ví dụ: Học sinh có ý thức đạo đức về chuẩn mực " Quan tâm chăm sóc
ông bà, cha mẹ, anh chị em" nhưng trong thực tế nhiều khi học sinh chưa biết
bày tỏ thái độ như thế nào với ông bà, cha mẹ để thể hiện long hiếu thảo; hay
các em được học trên lớp " Đi bộ bên phải đường" song trong thực tế khi gặp
những bạn còn vi phạm luật giao thông thì các em đã biết bày tỏ thái độ của
mình chưa, các em đã biết phải làm gì để chấp hành tốt luật lệ giao thông ở
ngoài công cộng chưa? ... Nhà sư phạm phải có trách nhiệm nối liền giữa
những khoảng cách đó, làm cho ý thức, thái độ, kỹ năng đạo đức có sự thống
nhất cao.

1.2.2. Phương pháp dạy học môn Đạo đức
1.2.2.1. Phương pháp dạy học
Phương pháp dạy học là một thành tố hết sức quan trọng của quá trình
dạy học. Khi đã xác định được mục đích, nội dung chương trình dạy học thì


phương pháp dạy và học của thầy và trò sẽ quyết định chất lượng quá trình
dạy học.
Trong lịch sử nghiên cứu khoa học có rất nhiều các nhà khoa học đã
đưa ra khái niệm về phương pháp dạy học như:
Tác giả I.Ia.Lerner cho rằng phương pháp dạy học là một hệ thống
những hành động có mục đích của giáo viên nhằm tổ chức hoạt động nhận
thức và thực hành của học sinh, đảm bảo học sinh lĩnh hội nội dung học vấn.
[31; 46]
Còn tác giả Iu.Babanxki thì cho rằng phương pháp dạy học là cách thức
tương tác giữa thầy và trò nhằm giải quyết các nhiệm vụ giáo dưỡng, giáo dục
và phát triển trong quá trình dạy học.[31;46]
Tác giả Đặng Vũ Hoạt thì quan niệm phương pháp dạy học là tổ hợp các
cách thức hoạt động của cả thầy và trò trong quá trình dạy học, được tiến hành
dưới vai trò chủ đạo của thầy nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ dạy học [29; 231]
Theo chúng tôi thì, quan điểm của tác giả Đặng Vũ Hoạt về phương
pháp dạy học nói trên là phù hợp với đặc điểm tình hình giáo dục hiện nay
của nước ta.
Như vậy phương pháp dạy học có những dấu hiệu đặc trưng, cơ bản như:
- Phản ánh sự vận động quá trình nhận thức của học sinh nhằm đạt được mục
đích đề ra;
- Phản ánh sự vận động của nội dung đã được nhà trường quy định;
- Phản ánh cách thức trao đổi thông tin giữa thầy và trò;
- Phản ánh cách thức điều khiển hoạt động nhận thức và kiểm tra đánh giá kết
quả hoạt động;

- Phương pháp dạy học phản ánh vai trò của người thầy là người tổ chức,
hướng dẫn học sinh khám phá, chiếm lĩnh tri thức;
- Phản ánh vai trò của học sinh là người chủ động tham gia các hoạt động để
hình thành tri thức, kỹ năng, kỹ xảo, hình thành các nét phẩm chất nhân cách
và phát triển cá nhân; phát triển khả năng quan sát, xử lý và biết tự đánh giá,
nhận xét, tự học.
1.2.2.2. Phương pháp dạy học môn Đạo đức


Phương pháp dạy học ở Tiểu học sẽ phụ thuộc vào đặc trưng nội dung ở
từng bộ môn. Môn Đạo đức cũng có những phương pháp dạy học riêng phù
hợp với nội dung giáo dục đạo đức.
Theo tác giả Nguyễn Hữu Hợp thì " phương pháp dạy học môn Đạo đức
ở Tiểu học là cách thức, là con đường hoạt động thống nhất giữa giáo viên và
học sinh dưới tác động chủ đạo của giáo viên, cùng với vai trò tích cực, chủ
động, tự giác của học sinh, nhằm đạt được mục đích, các nhiệm vụ của môn
học này.[18; 80]
Phương pháp dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học có vai trò chức năng
nhằm hình thành những cơ sở ban đầu của phẩm chất đạo đức xã hội ở từng
cá nhân học sinh.
Chức năng cơ bản của phương pháp dạy học môn Đạo đức là đưa lí
luận vào ý thức của học sinh và khái quát hóa thành những kinh nghiệm,
những hành vi, những ứng xử của bản thân học sinh phù hợp với những chuẩn
mực, những tiến bộ của xã hội.
Phương pháp dạy học môn Đạo đức giúp cho học sinh thực hiện những
hành vi ứng xử trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày, tiến hành các hoạt động
khác nhau của mình sao cho có hiệu quả.
Phương pháp dạy học môn Đạo đức nhằm kích thích, thúc đẩy, điều
chỉnh, ức chế các hành vi ứng xử của học sinh, nhằm giúp học sinh hình thành
thái độ, tình cảm đạo đức, biết lựa chọn, phân tích, tổng kết kinh nghiệm ứng

xử của bản thân mình cũng như bạn bè nhằm hình thành những quan điểm,
niềm tin đúng đắn mà mình đã xây dựng để tạo ra hành động trong cuộc sống.
Như vậy, tác dụng của phương pháp dạy học môn Đạo đức là hình
thành những cơ sở ban đầu của các phẩm chất đạo đức xã hội, ở từng cá nhân
học sinh. Để đạt được mục đích trên, chúng phải giải quyết ba nhiệm vụ của
môn học này là:
- Giáo dục ý thức đạo đức;
- Giáo dục tình cảm, thái độ đạo đức;
- Giáo dục hành vi và thói quen đạo đức.


1.2.2.3. Các phương pháp dạy học môn Đạo đức
Khi giải quyết một nhiệm vụ nào đó, cần có một loạt các phương pháp
cụ thể. Trong cuốn sách " Giáo trình đạo đức và phương pháp dạy học môn
Đạo đức ở Tiểu học", tác giả Nguyễn Hữu Hợp đã xây dựng một hệ thống các
phương pháp dạy học môn Đạo đức như sau:
- Phương pháp kể chuyện;
- Phương pháp đàm thoại;
- Phương pháp giảng giải;
- Phương pháp thảo luận nhóm;
- Phương pháp tổ chức làm việc cá nhân;
- Phương pháp tập luyện theo mẫu hành vi;
- Phương pháp tổ chức trò chơi;
- Phương pháp tổ chức điều tra;
- Phương pháp rèn luyện;
- Phương pháp báo cáo.
Trong hệ thống các phương pháp nêu trên thì phương pháp điều tra và
phương pháp báo cáo là một trong những phương pháp dạy học phát huy cao
tính tự giác, tự chủ, tích cực học tập của học sinh, có tác dụng to lớn trong
việc hình thành ở học sinh hành vi, thói quen đạo đức như là mục tiêu chủ

yếu của quá trình dạy học môn Đạo đức. Đây cũng là hai phương pháp mà đề
tài nghiên cứu nhằm vận dụng phối hợp trong dạy học môn Đạo đức ở lớp 4
và lớp 5.
1.3. Phương pháp điều tra
1.3.1. Khái niệm, ý nghĩa phương pháp điều tra
Trong dạy học môn Đạo đức, " tổ chức điều tra được hiểu là phương
pháp tổ chức hướng dẫn học sinh tìm hiểu về thực trạng của một vấn đề thực
tế có liên quan đến bài đạo đức. Khi điều tra, học sinh phải thâm nhập thực tế,
quan sát hiện trạng để có được những thông tin, số liệu cần thiết, xác định
nguyên nhân, đề ra phương pháp giải quyết..." [18 ;93].
Điều tra là một cầu nối quan trọng giúp học sinh vận dụng những kiến
thức đạo đức vào cuộc sống, mở rộng hiểu biết về thực tiễn cuộc sống xung


quanh, hòa nhập cộng đồng xã hội, gắn việc học tập ở nhà trường với thực tế
xã hội phong phú. Qua đó, các em có thái độ, trách nhiệm đối với những vấn
đề mà xã hội đang quan tâm, giải quyết, định hướng cho việc thực hiện hành
vi đạo đức của mình một cách thích hợp, mang tính tự giác cao.
Vận dụng phương pháp tổ chức điều tra trong dạy học môn Đạo đức
nhằm góp phần giải quyết tốt mục tiêu dạy học môn học này, cụ thể:
Thông qua điều tra thực tế, học sinh sẽ được củng cố, mở rộng được
vốn kinh nghiệm sống thông qua việc tiếp xúc với hoàn cảnh thực tế chứ
không phải chỉ gò bó trong sách vở
Thông qua điều tra, góp phần giáo dục thái độ, tình cảm đạo đức cho
học sinh, làm thức tỉnh những rung động, những cảm xúc đối với việc thực
hiện xung quanh, làm cho các em biết yêu, ghét rõ ràng, có thái độ đúng đắn
đối với các hiện tượng phức tạp trong đời sống xã hội; hay nói cách khác là
thông qua điều tra sẽ hình thành và phát triển những xúc cảm và tình cảm đạo
đức tích cực đối với các chuẩn mực hành vi đạo đức và đặc biệt là các đối
tượng trong mối quan hệ hàng ngày.

Mặt khác, điều tra giúp cho các em học sinh định hướng được việc thực
hiện các thao tác hành động đạo đức trong học tập, trong sinh hoạt cuộc sống
hàng ngày nhằm có được hành vi đạo đức đúng đắn và từ đó có thói quen đạo
đức bền vững;
Đích cuối cùng của việc giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học là hình
thành và rèn luyện hành vi đạo đức cho học sinh mà hành vi đạo đức chỉ thể
hiện trong cuộc sống hàng ngày ( hành vi bao giờ cũng đứng trước một tình
huống có thật ). Muốn hình thành và rèn luyện hành vi đạo đức cho các em thì
điều tất yếu là phải giúp các em đưa những kiến thức đã học vào thâm nhập
thực tế cuộc sống hàng ngày thông qua việc tổ chức cho các em thực hiện
điều tra để từ đó định hướng cho các em thực hiện các hoạt động phù hợp với
chuẩn mực hành vi đạo đức.
1.3.2. Các bước tiến hành


Phương pháp tổ chức điều tra có thể tiến hành theo các bước như sau:
a) Bước 1: Chuẩn bị
Trong quá trình chuẩn bị giáo viên cần:
- Xác định nội dung điều tra: giáo viên cần căn cứ vào tính chất, nội dung của
bài học đạo đức, đặc điểm tâm sinh lý, khả năng và kinh nghiệm của một học
sinh, các điều kiện thực tế xung quanh ... để từ đó xác định công việc điều tra
cho phù hợp.Ví dụ, khi điều tra bài " Bảo vệ môi trường ", giáo viên có thể tổ
chức cho học sinh điều tra thực trạng việc bảo vệ môi trường ở địa phương
như môi trường đất, môi trường nước...
- Dự kiến kết quả điều tra của học sinh như: những thông tin cụ thể, phiếu
điều tra cần hoàn thành ...
- Chuẩn bị phiếu điều tra: Phiếu điều tra cần được thiết kế thích hợp để giúp
học sinh ghi lại kết quả cho thuận lợi và sau này nộp lại nó cho giáo viên hay
trình bày trước lớp.Ví dụ, phiếu điều tra việc bảo vệ môi trường tại địa
phương có thể được thiết kế như sau:

Lớp: ...............................
Nhóm: ...........................
PHIẾU ĐIỀU TRA
Bài: Bảo vệ môi trường
Các em hãy điều tra, tìm hiểu thực trạng việc bảo vệ môi trường nước
tại địa phương rồi sau đó ghi rõ kết quả vào phiếu này
Địa điểm
Thực trạng môi
Những ảnh hưởng tới
trường nước
môi trường
- Ngoài ra, giáo viên còn phải dự kiến thời điểm, thời gian, cách tiến hành
điều tra của học sinh, địa điểm, phối hợp các lực lượng giáo dục để hỗ trợ học
Nhận xét của thầy (cô) giáo:
sinh.....................................................................................................................
đánh giá kết quả ...
.....................................................................................................................
b)Bước 2: Giao nhiệm vụ điều tra
Bước này thường được thực hiện ở phần hướng dẫn thực hành bài học
(cuối tiết 1- có thể coi điều tra như một nội dung thực hành). Khi giao nhiệm
vụ điều tra trước khi phát phiếu giáo viên cần giúp học sinh nắm vững:


- Nội dung điều tra;
- Cách tiến hành điều tra, cách ghi chép;
- Địa điểm điều tra;
- Yêu cầu về kết quả, sản phẩm điều tra;
- Thời gian và thời hạn hoàn thành.
Sau đó, giáo viên phát phiếu điều tra cho học sinh.
c)Bước 3: Bước điều tra của học sinh

Theo nhiệm vụ được giao, học sinh thực hiện việc điều tra vào thời gian
ngoài giờ lên lớp, hoàn thành các phiếu yêu cầu như phiếu điều tra, phiếu báo
cáo (nếu cần) để nộp lại cho giáo viên hoặc báo cáo, trình bày trước lớp.
1.3.3. Phương tiện, hình thức tổ chức điều tra và thời gian điều tra
a) Phương tiện
- Khi vận dụng phương pháp điều tra trong dạy học đạo đức thì phương tiện
dạy học chủ yếu là phiếu điều tra
Ví dụ khi học bài " Bảo vệ tài nguyên thiên nhiên", phiếu điều tra về các
nguồn tài nguyên thiên nhiên được thiết kế như sau:

Lớp: ...............................
Nhóm: ...........................
PHIẾU ĐIỀU TRA
Bài: Bảo vệ tài nguyên thiên nhiên
Các em hãy điều tra, tìm hiểu về các nguồn tài nguyên thiên nhiên
tại địa phương rồi sau đó ghi rõ kết quả vào phiếu này
ST
T

Tên nguồn tài
nguyên thiên
nhiên

Tình trạng
hiện nay

Nguyên
nhân

Biện pháp bảo

vệ

Nhận xét của thầy (cô) giáo:
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................


- Ngoài ra trong quá trình điều tra học sinh có thể sử dụng các phương tiện hỗ
trợ khác như máy ghi âm, máy ảnh, máy quay... Tùy thuộc vào từng bài mà
giáo viên chọn và hướng dẫn học sinh sử dụng các phương tiện phù hợp.
b) Hình thức tổ chức điều tra
- Căn cứ vào từng nội dung điều tra mà có thể tổ chức các hình thức điều tra
theo lớp, theo nhóm, theo cá nhân.
Cần chú ý cho dù tổ chức điều tra theo hình thức nào đi nữa thì cũng cần giao
nhiệm vụ một cách rõ ràng đến học sinh, dù hoạt động theo hình thức nào thì
học sinh đều phải có thời gian làm việc cá nhân.
- Ví dụ: Khi học bài " Bảo vệ môi trường" (lớp 4), giáo viên có thể tổ chức
cho học sinh điều tra theo nhóm, nhóm này có thể là tập hợp những học sinh ở
cùng một xóm để thuận tiện trong việc phối hợp điều tra thực trạng môi
trường tại địa phương.
c) Thời gian điều tra
- Giáo viên căn cứ vào nội dung điều tra, tình hình thực tế của học sinh, điều
kiện của nhà trường và của địa phương để lựa chọn thời gian điều tra cho phù
hợp. Có thể tiến hành điều tra trước khi học bài đạo đức, điều tra trong khi
học bài đạo đức hoặc sau khi học bài đạo đức đó.
- Ví dụ: Khi học bài " Bảo vệ môi trường" ( lớp 4 ), giáo viên có thể giao
nhiệm vụ điều tra cho học sinh sau khi học xong tiết 1, sau đó học sinh sẽ tiến
hành điều tra và báo cáo kết quả vào tiết 2.
1.3.4. Đánh giá kết quả điều tra
- Ở phương pháp điều tra sau khi học sinh tiến hành điều tra, giáo viên cần tổ

chức cho các em báo cáo các kết quả mà học sinh đã điều tra được. Sau đó,
giáo viên tiến hành đánh giá bằng các hình thức:
+ Kiểm tra, đánh giá qua lời nói: giáo viên căn cứ vào kết quả báo cáo của
học sinh, thông qua việc trả lời các câu hỏi có liên quan trong việc điều tra,
giáo viên nhận xét kết quả của học sinh.