Phương pháp giải toán xác suất sinh học

J3^
PHAN KHAC NGHE
•

(Giao vien Trudng TUPT chuyen Ha Tinh)

PHUONG PHAP

GIAI TOAN

c su

SINH HOC
Boi d i f ^i g hoc sinh gioi va on thi Dai hoc
THLT VIEN TINH BiNN THUA?4

iHa N Q i

NHA XUAT BAN BAI HOC QUOC GIA HA NOI



Cuon sach "Phirang phdp gidi todn xdc sudt sink hoc" dugc viet bam
sat churong trinh thi tuy8n sinh Dai hoc va thi Hoc sinh gioi cap tinh, cap
Quoc gia. Trong cuon sach nay chiing toi da phan loai cac dang bai tap xac
suat, dua ra quy trinh giai ngan gon va de hieu.
Noi dung eua cuon sach dugc trinh bay thanh 5 chuyen de, moi chuyen
de deu CO 3 muc: Lwu y li thuyet, Cdc dang bdi tap (gom cdc bdi tap mdu
vd phucmg phdp gidi); Bdi tap van dung (bdi tap tie ludn, bdi tap trdc nghiem
vd dap an chi tiet). Moi bai tap mau la mot dang toan xac suat dugc trinh

bay ngan ggn, de hieu, de su dung. He thong cac bai tap van dung dugc
soan bam sat ngi dung chuong trinh thi Dai hoc va thi chon hgc sinh gioi
cac cap.
Chung toi tin tuong rang, cuon sach "Phuffng phdp gidi todn xdc sudt
sinh hoc" nay cung voi cuon sach "Phirffng phap giai nhanh cac dang
bai tap sinh hoc" cua thay Phan Khac Nghe la hai cuon tai lieu cung cap
day du phuong phap giai cac dang toan sinh hgc, la nhung cuon tai lieu
tham khao hOru ich giup hgc sinh tu hgc va giao vien tham khao su dung
trong cong tac boi duong hgc sinh gioi.
Du rat tarn huyet va danh nhieu thai gian de bien soan, song do nhiing
han che khach quan va chu quan nen cu6n sach khong tranh khoi con c6
thieu sot nhat dinh, tac gia rat mong nhan dugc cac y kien gop y de trong
Ian tai ban sau cuon sach dugc hoan thien han.
Mgi gop y xin gui ve dia chi:

T A C GIA

3



Chuyen de

XAC SUAT TRONG DI TRUYEN PHAN TUf

1.

VA BI EN DI

I. XAC SUAT TRONG DI TRUYEN PHAN TUT

5 . LliU Y LI THUYET
- Theo l i thuyet ngau nhien, sir xuat hien cua cac bo ba tren mARN tuan theo
quy luat toan hoc. Van dung l i thuydt nay c6 th§ dir doan dugc tren mot phan tu
mARN CO the c6 bao nhieu Ian xuat hien 1 loai bo ba nao do.
- O di truyen phan tu, enzym cat gioi han la loai enzym cat phan tu A D N a
nhung vi tri dac hieu. V i tri dac hieu thuomg la mot doan trinh t\ nucleotit. Moi
loai enzym cat giai han nhan biet doan trinh tu nucleotit va cat a vi tri dac hieu.
Theo l i thuyet ngau nhien thi dira vao doan trinh tu nucleotit dac hieu ma enzym
nhan biet cat de du doan dugc do dai cua doan A D N dugc cat ra.
B. M OT SO DANG BAI TAP THUCI NG GAP
C) di truyen phan tu, xac suat dugc su dung khi tinh cac bg ba xudt hien tren
mARN theo l i thuyet ngau nhien hoac xac suat de cat cac phan tu A D N bang cac
enzym cat han che.
Khi giai bai toan dang nay thi nen tien hanh theo 2 birdc sau day:
Buac 1: Tim ti le cua cac loai nucleotit lien quan den bo ba can tinh xac suat.
Buac 2: Sur dung toan to hop

tinh xac suat.

Bai 1: Trong mot ong nghiem, c6 ti le 4 loai nucleotit A, U , G, X Ian lugt la 10%;
20%; 30%; 40%. Tu 4 loai nucleotit nay nguoi ta da tong hgp nen mot phan tu
ARN nhan tao. Theo l i thuyet, tren phan tu mARN nhan tao nay, xac suat xuat
hien bo ba A A A la bao nhieu?
Hir&ng dan giai:
Buac 1: Tim ti le cua cac loai nucleotit lien quan den bp ba can tinh xac suat
Ti le cua nucleotit loai A la = 10% = 0,1.
Bu&c 2: Su dung toan to hgp de tinh xac suit
Xac suat xuk hien bg ba A A A = (0,1)^ = 0,001 = l O ' l
Bai 2: Trong mot ong nghiem, c6 4 loai nucleotit A, U , G, X voi t i le \an lugt la
A : U : G : X = 2 : 2 : 1 : 2 . T u 4 loai nucleotit nay nguoi ta da t6ng hgp nen

mot phan tu ARN nhan tao.
a. Theo l i thuyet, tren phan tu mARN nhan tao nay, xac suit xuit hien bg ba
AUG la bao nhieu?
b. N6u phan tu mARN nay c6 3000 nucleotit thi se c6 bao nhieu bg ba AAG?
5


Hu&ng dan giai:
Buac 1: Tim t i le cua cac loai nucleotit lien quan den bo ba can tinh xac suat
- Ti le cua nucleotit loai A la =
- Ti le cua nucleotit loai U la =
- Ti le cua nucleotit loai G la =

2
2+2+1+2
2

2
7
^ 2

7

2+2+1+2

1

1

7

2+2+1+2

Buac 2: Svr dung toan t6 hop de tinh xac suat
a. Theo l i thuyet, tren phan tu mARN nhan tao nay, xac suat xuat hien bo ba
2 2
1
4
AUGla= - X- X
7
7 7
343
b. So bo ba A A G tren phan tu mARN nay:
- Theo l i thuylt, tren phan t i i mARN nhan tao nay, xac suat xuat hien bo ba
2,,
1
4
AAG la = (-r X - =
7
7
343
- Phan tu mARN nhan tao c6 3000 nucleotit thi theo l i thuyet ngau nhien se c6
4
so bo ba AAG = — x 3000 ~ 34,985.
Nhu vay, theo l i thuySt ngau nhien thi tren mARN nhan tao nay se c6 khoang
34d6n35'bo ba AAG.
Bai 3: Trong mot 6ng nghiem, c6 ti le 4 loai nucleotit A, U , G, X voi ti le Ian luot
la A : U : G : X = 2 : 1 : 3 : 2. Tir 4 loai nucleotit nay nguoi ta da tong hop nen
mot phan tu ARN nhan tao. Theo li thuylt, tren phan tu ARN nhan tao nay, xac
suat xuit hien bo ba ket thiic la bao nhieu?

Hu&ng dan gidi:
Buac 1: Tim t i le cua cac loai nucleotit lien quan den bo ba can tinh xac suat
Tren mARN c6 3 bo ba kk thiic la UAA, UAG, UGA. V i vay can phai tinh ti
le cua 3 loai nucleotit A, U , G c6 trong cac bo ba nay.
2
- Ti le cua nucleotit loai A la = 2 + 1 + 3 + 2
- Ti le cua nucleotit loai U la =
- Ti le ciia nucleotit loai G la =

4

8

1

2

8

2+1+3+2

3

3

8

2+1+3+2

1

1

Buac 2: Su dimg toan to hop de tinh xac suat
6


1.2
1
1
- Xac suat xuat hien bo ba UAA = (-f x - =
•
•
4
8
128
1 1 3
3
- Xac suat xuat hien bo ba UAG = -4 x -8 x -8 = 256

- Xac suat xuit hien bo ba UGA = - x - x ^
4 8 8

256

^
^
Xac suat xuat hien bo ba ket thuc = —^ + — ^ +
128
256

256
256
32
Nhu vay, tren phan tu ARN nhan tao nay, trung binh cu 32 bo ba thi c6 1 bo ba
kk thiic.
Bai 4: Neu cac nucleotit duoc xep ngau nhien tren mot phan tu ARN c6 10^
nucleotit, chiia 30%A, 20%X, 10%U, 40%G. So \kn trinh tu 5'-GXXA-3' duoc
trong doi xuit hien la bao nhieu?
Hu&ng dan giai:
Buac 1: Tim ti le cua cac loai nucleotit lien quan den bo ba can tinh xac suat
- Ti le cua nucleotit loai G = 40% = 0,4.
- Ti le cua nucleotit loai X = 20% = 0,2.
- Ti le cua nucleotit loai A = 30% = 0,3.
Buac 2: Su dung toan to hgrp de tinh xac suat
Xac suat xuk hien trinh tu 5'-GXXA-3' = 0,4 x (0,2)^ x 0,3 = 0,0048 =

^
625
- Theo l i thuyet ngau nhien thi tren mot phan tu ARN c6 lO'' nucleotit, chua
30%A, 20%X, 10%U, 40%G. S6 l§n trinh tu 5'-GXXA-3' duoc trong doi xuat
hien la = — x i o^ = 4,8 ~ 5 (lugt).
625
- Nhu vay tren phan tu ARN nay, theo li thuyet thi se c6 tir khoang 4 dSn 5 lugt
trinh tu 5'-GXXA-3' dugc xuk hien.
Bai 5: Co mot enzym cSt gioi han cSt cac doan A D N mach kep a doan trinh tu
nucleotit AGGXT. Khi su dung enzym nay dk dt mot phan tu A D N c6 t6ng s6
3.10^ cap nucleotit (bp) thi theo l i thuyet phan tu A D N nay se bi cat thanh bao
nhieu doan ADN?
Hu&ng dan giai:
Buac 1: Tim ti le cua cac loai nucleotit lien quan den bo ba can tinh xac suat

Theo l i thuyet thi a trong tu nhien, ti le cua 4 loai nucleotit a tren A D N la
tuong duong nhau, moi loai chifim ti le = —
4
Buac 2: Su dung toan to hgp de tinh xac suat


- Doan trinh tu AGGXT c6 5 nucleotit nen c6 xac suat = (—f= —r.
- Co mot enzym cat giai han cSt cac doan A D N mach kep a doan trinh tu
nucleotit AGGXT. Khi su dung enzym nay de cSt mot phan tu ADN c6 t6ng s6
3.10' cap nucleotit (bp) thi theo li thuyet phan tu ADN nay se c6 s6 vi tri bi cSt la
= \ 3.10^ = 29296,875 ~ 29296 (vi tri cSt).
4
- Vai 29296 vi tri cat thi se c6 s6 doan ADN la 29296 + 1 = 29297 doan.
C . BAI T A P V A N DUNG

1. Bai tap ty luan
Bai 1. Trong mot ong nghiem, c6 4 loai nucleotit A, U , G, X vai ti le Ian luat la
A : X : U : G = 1 : 2 : 1 : 2 . Tir4 loai nucleotit nay nguai ta da tong hop nen
mot phan tu ARN nhan tao. Neu phan tu mARN nay c6 2500 nucleotit thi se c6
bao nhieu bo ba UXA?
Bai 2. Trong mot ong nghiem, c6 ti le 4 loai nucleotit A, U, G, X \hn luat la 20%;
30%; 25%); 25%). Tu 4 loai nucleotit nay nguai ta da tong hap nen mot phan tu
ARN nhan tao. Theo li thuyet, tren phan tu mARN nhan tao nay, xac suk xuk
hien bo ba UUG la bao nhieu?
Bai 3. Co mot enzym cat giai han cSt cac doan ADN mach kep 6 doan trinh tu
nucleotit 5'AGTTX3'. Khi sii dung enzym nay d l cit mot phan tu ADN c6
tong so 5.10^ cap nucleotit (bp) thi theo l i thuyet phan tu ADN nay se bi c4t
thanh bao nhieu doan ADN?
Bai 4. Neu cac nucleotit duac xep ngau nhien tren mot phan tu ADN c6 10^ cap
A +T

2
' '
nucleotit, c6 ti le
= - . So Ian trinh tu 5'-XGXA-3' dugrc trong dai xuSt
G +X
3
hien la bao nhieu?
Bai 5. Trong mot 6ng nghiem, c6 4 loai nucleotit A, U, G, X vai ti 16 bang nhau.
Tu 4 loai nucleotit nay nguai ta da tong hap nen mot phan tu ARN nhan tao.
Theo l i thuyet, tren phan tu ARN nhan tao nay, xac sudt xudt hi§n bp ba ket
thiic la bao nhieu?

. 2. Bai tap trac

nghiem

Cau 1. Trong mot ong nghiem, c6 4 loai nucleotit A, U , G, X vai ti 1? Ian lugrt la
A : U : X : G = 2 : 1 : 2 : 3 . T u 4 loai nucleotit nay nguai ta da tong hap nen
mot phan tu ARN nhan tao. N6u phan tu ARN nay c6 1500 nucleotit thi se c6
bao nhieu bo ba UAG?
A. 24.

B. 18.

C.31.

D.42.

8

Cau 2. Neu cac nucleotit duac xep ngau nhien tren mot phan ttr A D N c6 lO' cap
A +T
1 ' >
nucleotit, c6 ti le
= - . So Ian trinh t\ 5'-GGXA-3' dugc trong dgi xnk
G +X
3
hien la
A. 21143.
B. 65917.
C. 123456.
D. 23461.
Cau 3. Trong mot ong nghiem, c6 ti le 3 loai nucleotit A, U , G voi ti le Ian lucrt la
A : U : G = 1 : 1 :2. Tir3 loai nucleotit nay nguai ta da t6ng hop nen mot phan
tu ARN nhan tao. Theo li thuyet, tren phan tir ARN nhan tao nay, xac suit xuSt
hien bo ba ket thiic la bao nhieu?
A.—.
B. — .
C. —.
D. '
64
192
32
64
Cau 4. Trong mot ong nghiem, c6 3 loai nucleotit A, U , X voi ti le Ian lucrt la A :
U : X = 2 : 1 : 2 . T u 3 loai nucleotit nay nguoi ta da tong hop nen mot phan tu
ARN nhan tao. Theo l i thuyet, tren phan tu ARN nhan tao nay, xac suat xuSt
hien bo ba ket thiic la bao nhieu?

A.

c.il.

B. J -.
D. '
125
125
125
125
Cau 5. Co mot enzym cat gioi han cat cac doan A D N mach kep a doan trinh tu
nucleotit 5'AGTTXG3'. Khi su dung enzym nay dk cSt mot phan tu A D N c6
tong so 2.10^ cap nucleotit (bp) thi theo li thuy6t phan tu A D N nay se bi cat
thanh bao nhieu doan ADN?
A. 579.
B. 977.
C. 403.
D. 489.
A.

Cau 6. Trong mot 6ng nghiem, c6 ti le 3 loai nucleotit A, U , G voi ti le Idn lucrt la
A : U : G = 2 : 1 :2. Tu3 loai nucleotit nay nguai ta da tong hgrp nen mot phan
tu ARN nhan tao. Theo li thuyet, tren phan tu ARN nhan tao nay, xac sudt xuk
hien bo ba AUG la bao nhieu?

A. J -.

B. A.
C. A.
D. 2

125
125
125
100
Cau 7. Trong mot ong nghiem, c6 2 loai nucleotit A, U voi ti 1? Ian lugt la A : U = 2 : 3.
Tu 2 loai nucleotit nay nguoi ta da t6ng hgp nen mot phan tu ARN nhan tao.
Neu phan tu ARN nay c6 2500 nucleotit thi se c6 bao nhieu bo ba UAA?
A. 240.
B. 180.
C. 152.
D.412.
Cau 8. Trong mot 6ng nghiem, c6 ti le 3 loai nucleotit A, U, G voi t i le \kn lugt la
A : U : G = 2 : 2 : l . T i r 3 loai nucleotit nay nguai ta da t6ng hgrp nen mot phan
tir ARN nhan tao. Theo li thuyet, tren phan tu ARN nhan tao nay, xac suit xuit
hi?n bo ba kk thuc la bao nhieu?

A. i i .
125

B. J -.
125

C. il.
125

D.

'
125
9

Cau 9. Co mot enzym cat gioi han cat cac doan ADN mach kep a doan trinh tu
nucleotit 5'ATXG3'. Khi su dung enzym nay de cat mot phan tu ADN c6 tong
so 10"* cap nucleotit (bp) thi theo li thuyet phan tii ADN nay se bi cat thanh bao
nhieu doan ADN?
A. 38.
B. 3.
C. 157.
D. 40.
Cau 10. NSu cac nucleotit duac xgp nglu nhien tren mot phan tu ADN c6 3.10^
A+T
1
' = —. So Ian trinh tu 5'-GAXA-3' duac trong dai
cap nucleotit, c6 ti le
xuk hien la
A. 143.

B.480.

C. 126.

D.461.

3. Dap an:
a. Cac bai tu* luan:
Bail.
Buac 1: Tim t i le cua cac loai nucleotit lien quan den bo ba can tinh xac suat
- T i le cua nucleotit loai U la =
- Ti le cua nucleotit loai X la =

- T i le cua nucleotit loai A la =

6

1+2+1+2

1

1

6

1+2+1+2

6
2

1+2+1+2
2

1

1

1

Buac 2: Su dung toan to hop de tinh xac suat
- Theo H thuyet, tren phan tu mARN nhan tao nay, xac suat xuat hien bo ba
TTVAr
1 1

UXA l a = - x - x -

6

3

6

1
=

1

108

- Phan tu mARN nhan tao c6 2500 nucleotit thi theo l i thuyet ngau nhien se c6
s6bobaUXA=-^ x 2 5 0 0 = ^ - 2 3 .
Nhu vay, theo l i thuyet ngau nhien thi tren mARN nhan tao nay se c6 khoang
23 bo ba UXA.
Bai 2.
Buac 1: Tim ti le cua cac loai nucleotit lien quan dSn bo ba can tinh xac suat
- Ti le cua nucleotit loai U la = 30% = 0,3.
- Ti le cua nucleotit loai G la = 25% = 0,25.
Buac 2: Su dung toan to hop de tinh xac suat
Xac sudt xuit hien bo ba UUG = (0,3)^ x 0,25 = 0,0225 =

.
400

10

Bai 3.
Buac 1: Tim ti le cua cac loai nucleotit lien quan den bo ba can tinh xac suit
Theo l i thuySt thi a trong tu nhien, ti le cua 4 loai nucleotit a tren A D N la
tuong duong nhau, moi loai chiem ti le = —
4
Buac 2: Su dung toan t6 hop dS tinh xac suSt
- Doan trinh tu 5'-AGTTX-3' c6 5 nucleotit nen c6 xac sudt = ( — )^ = -K .
4'
- Co mot enzym cat giai han cat cac doan A D N mach kep a doan trinh tu
nucleotit 5'-AGTTX-3'. Khi su dung enzym nay d8 cat mot phan tu A D N c6 t6ng
so 5.10^ cap nucleotit (bp) thi theo l i thuyet phan tu A D N nay se c6 so vi tri bi cat
la = ^ X 5.10^ =488281,25 -488281 (vi tri cat).
4
- Vai 488281 vi tri cat thi se c6 s6 doan A D N la 488281 + 1 = 488282 (doan).
Bai 4.
Buac 1: Tim ti le cua cac loai nucleotit lien quan den bo ba can tinh xac suat
Phan tu A DN nay CO t i l e
= - . ^ A = T = 20%, G = X = 30%.
• G+X
3
- Ti le cua nucleotit loai A = T = 20% = 0,2.
- Ti le cua nucleotit loai G = X = 30% = 0,3.
Buac 2: Su dung toan t6 hop dk tinh xac suit
Xac suat xuat hien trinh tu 5'-XGXA-3'
= 0,3 X 0,3 X 0,3 X 0,2 = 0,0054 =

.
5000

- Theo l i thuyet ngau nhien thi tren mot phan tu A D N c6 10* nucleotit, c6 t i le
A+T ^ 2
G +X

3'

S6 lan trinh tu 5'-XGXA-3' duac trong doi xuat hien la =
x 10* = 5400.
^ •
•
5000
- Nhu vay tren phan tu A D N nay, theo l i thuyet thi se co 5400 luat trinh tu
5' -XGXA-3' dugc xuat hien.
Bai 5.
Buac 1: Tim ti le cvia cac loai nucleotit lien quan den bo ba can tinh xac suat
- Tren mARN c6 3 bo ba k i t thuc la UAA, UAG, UGA. V i vay chn phai tinh t i
le cua 3 loai nucleotit A, U , G c6 trong cac bo ba nay.
1
- Bon loai nucleotit A, U , G, X c6 ti le bang nhau nen moi loai chiem t i le = —.
4
11


Buac 2: Su dung toan to hap de tinh xac suat
- Xac sudt xudt hien bo ba UAA = - x ( - ) ' = — .
•
•
4
4
64

- Xac suat xuat hien bo baUAG = — x— x — = — .
4 4 4
64
- Xac suit xuit hien bo ba UGA = — x - x — = — .
•
•
4 4 4
64
1
Xac suat xuat hien bo ba ket thuc = — + — + — =
64
64 64 64 21
Nhu vay, tren phan tu ARN nhan tao nay, trung binh cu 21 bo ba thi c6 1 bo ba
ket thuc.
b. Cac bai tr^c nghiem
1
B

2
B

3
A

4
D

5
D

6
C

7
A

8
C

9
D

10
B

II. XAC SUAT KHI CO BIEN Dl
. LUU Y L I T H U Y E T
- Khi giam phan, te bao khong dot bi^n se sinh ra giao tu khong dot bien. Hop
tu khong dot bien dugc sinh ra do sir ket hap giua giao tu due khong dot bi6n vai
giao tu cai khong dot bien.
- Khi phep lai c6 nhieu cap gen thi nen phan tich theo tung cap gen dk tinh ti 1$,
sau do mai tinh xac suat.

B. MQT S O DANG BAI T A P THadNG G A P
1. Bai tap ve giao tu dpt bien.
Buac 1: Xac djnh ti le cua loai giao tvt can tinh xac suat
Suae 2: Sit dung toan t6 hyp de tinh xac suat.
Bai 1: Mot ca the c6 kieu gen AaBbDd. Neu trong qua trinh giam phan, c6 12%
so te bao da bi roi loan phan l i ciia cap NST mang cap gen Bb a giam phan I ,
giam phan I I dien ra binh thuan^, cac^ cap NST khac phan li binh thuang.

Trong cac giao tu duoc sinh ra, lay ngau nhien 1 giao tu thi xac suit dk thu
dugc giao tu mang gen ABbD la bao nhieu?
Hie&ng dan gidi:
Buac 1: Xac dinh ti 1? cua loai giao tu ABbD.
-Cap gen Aa giam phan binh thuang se sinh ra 2 load giao tCr la A v a ^

^.

- Cap gen Dd giam phan binh thuang se sinh ra 2 loai giao ti> la D va d, trong do D = ^
12


- Cap gen Bb gia m p h a n kh o n g b in h t h u o n g, Bb k h o n g p h a n l i t r o n g gia m p h a n
I se sin h r a 2 loa i giao t u la Bb va O, t r on g d o Bb = ^ • Co 12% s6 t6 bao gia m
phan b i d ot b ien n en giao t u d ot biSn Bb c6 t i le = 6 %.
-> Va y loa i giao t i i AB b D c6 t i le = ^ x 1 x 6% = 1,5%.
Bu a c 2 : Su d u n g t oa n t o h op de t in h xac suat
La y n gau n h ien 1 giao t u t h i xac s u k d k t h u d u gc giao t u AB b D la 1,5%.
Bai 2: M o t ca thS c6 k i l u gen Aa Bb D d . NSu t r o n g q u a t r in h gia m p h a n , c6 20%
so te bao d a b i r o i loa n p h an l i cu a cap N S T m a n g cap gen Bb a gia m p h an I ,
gia m p h an I I d ie n r a b in h t h u o n g, cac cap N S T kh ac p h a n l i b in h t h u o n g.
Tr on g cac giao t u d u gc sin h r a , \ iy n ga u n h ien 2 giao t u t h i xac sudt de t h u
d u gc 2 giao t u m a n g gen Ab D la bao n h ieu ?
H u &n g d a n g ia i:
Bu a c 1: Xa c d in h t i le cu a lo a i giao t u Ab D .
-

gen Aa gja m p h &ib iiih th u on g se sinh ra 2 lorn giao t u l a A va a, tro

^ .

- Cap gen D d giam phan bin h Ih u on g se sinh ra 2 loai giao t u la D va d, tron g do D = ^
- Co 20% so t e bao d a b i r o i loa n p h an l i cu a cap N S T m a n g cap gen Bb o gia m
phan I , gia m p h a n I I d i l n r a b in h t h u o n g
c6 80% s6 t l bao m a n g cap gen Bb
giam p h an b in h t h u o n g se sin h r a 2 lo a i giao t u la B va b , t r o n g d o gia o t u m a n g
ge n b = 80% x l - 4 0 % .
Va y loa i giao t u Ab D c6 t i le = ^ x 1 x 40% = 10% = 0,1.
Cac loa i gia o t u con la i c6 t i le = 1 - 0,1 = 0,9.
Bu a c 2 : Su d u n g t oa n t o h op d k t in h xac s u k
La y n gau n h ien 2 giao t u t h i xac suat d e t h u d u gc 1 gia o t ix m a n g gen Ab D la
= C^x0,lx0,9 = 0,18.

- Khi lay ngau nhien 2 giao t v t ma chi yeu cau 1 giao tir mang gen AbD thi
giao tir con lai khong phai la AbD.
- Trong 2 giao tir chi can 1 giao tur mang gen AbD nen phai la C2 = 2.
2. Bai tap ve hgp tir dQt bien
Bu a c 1: X Ac dinh ti If cua loai hop tu* can tinh xac suat
Bu a c 2: Su- dung toan to hrjp de tinh xac suat.
13


Bai 1: Gia su c6 mot the dot bi^n lech boi van c6 kha nang sinh san huu tinh binh
thuang va cac loai giao tu dugc tao ra dku c6 kha nang thu tinh vai xac suit nhu nhau
thi khi cho the ba kep (2n + 1 + 1) tu thu phan sinh ra doi F]. Lay ngau nhien 1 ca the
a doi Fi, xac sudt d l thu dugc ca thi c6 bg NST 2n + 1 la bao nhieu?
Hu-&ng dan gidi:
Buac 1: Xac dinh ti le cua loai hgp tu 2n + 1
- The 3 kep (2n + 1 + 1) giam phan se tao ra 4 loai giao tu: n, n + 1, n + 1, n + 2.
~

1
2
1
Vai ty le cua moi loai: Giao tu (n) =—, Giao tu (n + 1) =—, Giao tu (n + 2) =—
4
4
4
- Hgp tu CO bg NST (2n + 1) dugc tao ra nha su kk hgp cua giao tu due (n) vai
giao tu cai (n + 1) hoac giao tu due (n + 1) vai giao tu cai (n). Nhu vay ty le cua
loai hgp tu (2n + 1) bang tich ty le cua cac loai giao tu
g(n).(^(n + 1) + $(n + 1) • Sjn) = 2.(n).(n + 1 ) .
^ Hap tu (2n + 1) CO t i l e = 2x - X - = - .
^
•
4 2
4
Buac 2: Su dung toan to hgp de tinh xac suat
Lay ngau nhien 1 ca the a doi Fi, xac suk dk thu dugc ca the c6 bg NST 2n+l
la - = 25%.
4
Bai 2: Cho biet trong qua trinh giam phan cua ca the due eo 16% so te bao c6 cap
NST mang cap gen Aa khong phan l i trong giam phan 1, giam phan I I dien ra
binh thuang, cac te bao khac giam phan binh thuang, ca the cai giam phan
binh thuang. C) phep lai (3^AaBb x j A a B B sinh ra Fi. Ldy ngau nhien 1 ca thi
a Fi, xac suat de thu dugc ca the eo kieu gen aaBb la bao nhieu?
Hu&ng dan gidi:
Buac 1: Xac dinh ti le cua loai hgp tu aaBb.
c^AaBb X OAaBB = (c^'Aa x $Aa)(c?Bb x $BB)
Kieu gen aaBb la hgp tu khong dot bien, no dugc sinh ra do su thu tinh giua giao tu
due khong dot bien (ab) vai giao tu cai khong dot biln (aB).

- Ca the due c6 16% so te bao c6 dot bien a cap Aa nen se c6 84% t l bao khong dot
biln ^ (jAa x $ Aa se sinh ra aa vai ti le = - x 0,84 = 0,21.
4
- C5 cap gen Bb khong c6 dot bien nen cJBb x $BB se sinh ra Bb vai ti le = ^ .
- Vay trong cac loai hgp tu thi hgp tu aaBb chilm ti le = ^ x 0,21 = 0,105.
Buac 2: Su dung toan to hgp de tinh xac suat
Lay ngau nhien 1 ca the a Fi, xac suat de thu dugc ea the eo kieu gen aaBb la 0,105.
14


Bai 3: Cho biet trong qua trinh giam phan cua ca the cai c6 12% so te bao c6 cap
NST mang cap gen Bb khong phan l i trong giam phan I , giam phan I I dien ra
binh thuang, cac te bao kliac giam phan binh thuang, ca the due giam phan
binh thuang. 6 phep lai d^AaBB x 2AaBb sinh ra Fj. Lay ngau nhien 2 ca the
a Fi, xac suat de thu dugc 1 ca the c6 kieu gen AaBBb la bao nhieu?
Hir&ng dan giai:
Buac 1: Xac dinh ti le cua loai hop tu AaBBb.
d'AaBB X $AaBb = (c^Aa x ^AaX^^BB x 9Bb)
Kieu gen AaBBb la hop tu dot bien, no dugc sinh ra do sir thu tinh giua giao tu
due khong dot bien voi giao tu cai dot bien.
- Co M cai CO 12% s61% bao c6 dot biln a cap Bb ^ (SBB X $Bb se sinh ra BBb
vaitile= - x 0,12 = 0,06.
•

2

- d cap gen Aa khong c6 dot bien nen •
4
- Vay trong cac loai hop tu thi hop tu AaBBb chilm ti le = - x 0,06 = 0,015.

4
Cac hop tu con lai c6 ti le = 1 - 0,015 = 0,985.

Buac 2: Su dung toan to hop dk tinh xac suit
Lay ngau nhien 2 ca the a Fi, xac suk dS thu dugc 1 ca \hk c6 k i l u gen AaBBb la
= C^x0,015x0,985 - 0 , 0 3 . '

C. BAI TAP VAN DUNG

1. Bai tap tu luan
Bai 1. Cho biet trong qua trinh giam phan cua ca the due c6 20% so te bao c6 cap
NST mang cap gen Aa khong phan l i trong giam phan I , giam phan I I dien ra
binh thuang, cac te bao Ichac giam phan binh thuang, ca the cai giam phan
binh thuong. O phep lai (5*AaBb x ^aaBb sinh ra Fi. Lay ngau nhien 1 ca the a
Fi, xac suat de thu dugc ca the c6 kieu gen aabb la bao nhieu?
Bai 2. Mot loai thuc vat c6 bg NST 2n = 24. Mot t h I dot biSn bi m i t
NST s6 1, dao 1 doan a NST s6 3, lap 1 doan a NST s6 4. Gia su
giam phan diln ra binh thuang thi trong cac giao tu dugc sinh ra,
nhien 1 giao tu. Xac suat de thu dugc giao tu khong bi dot bien la bao

1 doan a
qua trinh
l4y ngau
nhieu?

Bai 3. Cho biet trong qua trinh giam phan cua ca the cai c6 10% so te bao c6 cap
NST mang cap gen Bb khong phan l i trong giam phan I , giam phan I I dien ra
binh thuang, cac te bao khac giam phan binh thuang, ca the due giam phan
binh thuang. Ci phep lai c^AaBb x $AaBb sinh ra Fi. Lay ngau nhien 2 ca the
a Fi, xac suat de thu dugc 1 ca the c6 kieu gen AaBb la bao nhieu?

15


Bai 4. Mot ca the a mot loai dong vat c6 bo nhiem sic ihk (NST) 2n = 12. Khi
quan sat qua trinh giam phan cua 2000 te bao sinh tinh, nguod ta thiy 40 bao
CO cap nhiem sac the so 1 khong phan l i trong giam phan I , cac svr kien khac
trong giam phan dien ra binh thuong; cac t6 bao con lai giam phan binh
thuomg. Lay nglu nhien 2 giao tir, xac suit d^ thu dugrc 1 giao tu c6 6 NST la
bao nhieu?
Bai 5. Gia su c6 mot the dot bien lech boi van c6 kha nang sinh san hixu tinh binh
thuomg va cac loai giao tu dugc tao ra deu c6 kha nang thu tinh voi xac suAt nhu
nhau thi khi cho the mot (2n - 1) tu thu phan sinh ra doi Fi. lAy ngau nhien 2 ca
the a doi Fi, xac suat dk thu dugc 1 ca thI c6 bo NST 2n - 1 la bao nhieu?

2. Bai tap trac nghiem
Cau 1. Ca doc dugc c6 2n = 24. Co mot thk dot bi^n, trong do a cap NST s6 1 c6
1 chiec bi mat doan, a mot chiec cua NST s6 5 bi dao 1 doan, a NST s6 3 dugc
lap 1 doan. Khi giam phan neu cac cap NST phan l i binh thuong thi trong s6
cac loai giao tu dugc tao ra, khi lay ngau nhien 1 giao tu, xac suk thu dugc
giao tu dot bi%n la
A. 87,5%.

B. 12,5%.

C. 75%.

D. 25%.

Cau 2. Mot ca t h i a mot loai dong vat c6 bo nhiem sic thk (NST) 2n = 12. Khi

quan sat qua trinh giam phan cua 2000 t6 bao sinh tinh, nguoi ta thdy 20 tS bao
CO cap nhiem sac the so 1 khong phan l i trong giam phan 1, cac sir kien khac
trong giam phan dien ra binh thuong; cac tS bao con lai giam phan binh
thuomg. Lay ngau nhien 1 giao tu, xac suat de thu dugc giao tu c6 5 NST la
A. 1%.
B. 0,05%.
C. 0,5%.
D. 10%.
Cau 3. Cho biet trong qua trinh giam phan cua co the due c6 36% so ik bao c6 cap
NST mang cap gen Bb khong phan li trong giam phan I , giam phan I I dien ra
binh thuong, cac te bao khac giam phan binh thuomg, ca thS cai giam phan
binh thuong. 6 phep lai c^AaBb x $AaBb thu dugc Fi. hky ngau nhien 1 ca
the Fi, xac suat de thu dugc ca t h i c6 k i l u gen aaBB la
A. 8%.
B.2%.
C.4%.
D.6%.
Cau 4. CJ phep lai (5*AaBbDdEe x $AabbddEe. Trong qua trinh giam phan cua co
the due, cap NST mang cap gen Aa d 10% s6 tl bao khong phan li trong giam
phan I , giam phan I I dien ra binh thuong, cac cap NST khac phan li binh
thuong. Trong qua trinh giam phan cua co the cai, cap NST mang cSp gen Ee o
2% so te bao khong phan li trong giam phan I , giam phan I I dien ra binh
thuong, cac cSp NST khac phan l i binh thuong. Ldy ngau nhien 1 ca t h i o doi
con, xac suat de thu dugc ca the dgt bien la
A. 11,8%.

B.2%.

C.0,2%.

D.88,2%.

16


Cau 5. M o t ca th^ d mot loai dong vat c6 bo nhiem sic thk (NST) 2n = 12. K h i
quan sat qua trinh giam phan cua 1000 tk bao sinh tinh, nguoi ta t h i y 50 tS bao
CO cap nhiem sic thk so 1 khong phan l i trong giam phan I, cac sir kien khac
trong giam phan dien ra binh thuong; cac tk bao con lai giam phan binh
thuong. Trong cac giao t u dugfc sinh ra, idy ngau nhien 1 giao t u , xac sudt dk
thu dugrc loai giao t u c6 5 nhiem s4c thk la
A. 2,5%.

B. 1 % .

C. 5%.

D . 0,5%.

Cau 6. Gia su c6 mot thk dot bien lech boi van c6 kha nang sinh san hiJu tinh binh
thuong va cac loai giao t u duac tao ra ddu c6 kha nang thu tinh v a i xac suit
nhu nhau thi k h i cho thk ba kep ( 2 n +l ) thu p h i n v a i thk luang boi (2n) sinh ra
dai F|. Lay ngau nhien 1 ca thk F\, xac suit dk thu duac loai hap t u c6 bp N S T
2n + 1 la
A. 50%.
B. 12,5%.
C. 25%.
D . 75%.
Cau 7. CJ phep lai c5^AaBbDdEe x $AaBbddEe. Trong qua trinh giam phan cua
ca the due, cap NST mang cap gen A a a 25% s6 t6 bao khong phan l i trong

giam phan 1, giam phan II dien ra binh thuong, cac cap N S T khac phan l i binh
thuong; Trong qua trinh giam phan cua ca the cai, cap N S T mang cap gen Ee a
8% s6 te bao khong phan l i trong giam phan I, giam phan II dien ra binh
thuong, cac cap NST khac phan l i binh thuong. Ldy ngau nhien 1 ca thk a dai
con, xac suat de thu duac ca the khong dot bi6n la
A. 2%.
B.31%.
C. 69%.
D.62%.
Cau 8. M o t ca th6 a mot loai dong vat c6 bo nhiem sic t h I (NST) 2n = 20. K h i
quan sat qua trinh giam phan cua 1000 tS bao sinh tinh, nguoi ta t h i y 40 tS bao
CO cap nhiem sac the so 8 khong phan l i trong giam phan I, cac su kien khac
trong giam phan dien ra binh thuong; cac tk bao con lai giam phan binh thuong.
Lay ngau nhien 1 giao tu, xac suat de thu duoc loai giao t u c6 11 NST la
A. 49%.
B.2%.
C. 98%.
D . 4%.
Cau 9. Cho biet trong qua trinh giam phan cua ca t h I due c6 16% s6 tk bao c6 cap
NST mang cap gen A a khong phan l i trong giam phan I, giam phan II dien ra
binh thuong, cac te bao khac giam phan binh thuong, co thk cai giam phan
binh thuong. CJ phep lai 6^Aabb x ^A a B B thu dugrc F i . L i y ngau nhien 1 ca
the o F i , xac suit dk thu dugc ca thk dot bi^n dang th6 ba la
A. 16%.
B. 8%.
C. 32%.
D . 4%.
Cau 10. Cho biet trong qua trinh giam phan cua co thS due c6 8% s6 tk bao c6 cap
NST mang cap gen Bb khong phan l i trong giam phan I, giam phan II dien ra
binh thuong, cac te bao khac §iam phan binh thuong. Trong qua trinh giam

phan cua co thk cai, co 12% so t l bao co cap N S T mang cap gen D d khong
phan l i trong giam phan II, cac cap NST khac phan l i binh thuong. CJ phep lai
d'AaBbDd x $ A a b b D d thu dugc F i . L i y ngau nhien 1 ca t h I 6 F i , xac suat dk
thu dugc ca the dot hikn la
A. 80,96%.

.

B. 19,04%.

C._2S)%.

45:

9 , 6 % T- ~ - »

THLT VIEN TJN HBi N HTHUAN


Cau 11. Mot ca thk a mot loai dong vat c6 bo nhilm sic thk (NST) 2n = 20. Khi
quan sat qua trinh giam phan cua 2000 te bao sinh tinh, nguod ta thay 80 te bao
CO cap nhiem sic thk so 8 khong phan H trong giam phan I , cac sir kien khac
trong giam phan dien ra binh thuong; cac t6 bao con lai giam phan binh
thuong. Loai giao tu c6 9 NST chi6m ti le
A. 98%.
B.4%.
C.49%.
D. 2%.
Cau 12. C) phep lai c5^AaBbDd x $ Aabbdd. Tronp qua trinh giam phan cua co the
due, cap NST mang cap gen Aa o 20% s6 te bao khong phan l i trong giam

phan I , giam phan I I dien ra binh thuong, cac cap NST khac phan l i binh
thuong; Trong qua trinh giam phan cua co the cai, cap NST mang cap gen bb d
10% so te bao khong phan l i trong giam phan I , giam phan I I dien ra binh
thuong, cac cap NST khac phan l i binh thuong. Lay ngau nhien 1 ca the 6 doi
con, xac suit de thu dugc ca the c6 kieu gen aabbdd la
A. 4,5%.
B. 72%.
C.9%.
D. 2,25%.
Cau 13. CJ phep lai (5*AaBbDd x $AaBbdd. Trong qua trinh giam phan cua co t h i
due, cap NST mang cap gen Aa o 15% so te bao khong phan l i trong giam
phan I , giam phan I I dien ra binh thuong, cac cap NST khac phan l i binh
thuong; Trong qua trinh giam phan cua co the cai, cap NST mang cap gen bb d
20% s6 ik bao khong phan l i trong giam phan I , giam phan I I dien ra binh
thuong, cac cap NST khac phan l i binh thuong. Lay ngau nhien 1 ca the o doi
con, xac suat de thu dugc ca the c6 kieu gen Aabbdd la
A. 4,5%.
B.4,25%.
C. 8,5%.
D. 2,125%.

3. Dap an
a. Cac bai tur luan:
Bai 1.
Buac 1: Xac dinh ti le cua loai hgp tu aabb.
(?AaBb X $aaBb = ((?Aa x $aa)((?Bb x $Bb)
Kieu gen aabb la hgp tu khong dot bien, no dugc sinh ra do sir thu tinh giura giao tu
due khong dot bien (ab) voi giao tu cai khong dot bien (ab).
- Co the due CO 20% so te bao co dot bien o cap Aa nen se co 80% te bao khong dot
bidn ^ (5'Aa x ^aa se sinh ra aa voi ti le = ^ x 0,8 = 0,4.

- 6 cap gen Bb khong c6 dot bidn nen ^Bh x ^Bb se sinh ra bb voi ti le = - .
4
- Vay trong cac loai hgp tu thi hgp tu aabb chilm ti le = — x 0,4 = 0,1.
4
Buac 2: Su dimg toan to hgp de tinh xac suat
lAy ngau nhien 1 ca the o Fi, xac suat de thu dugc ca the co kieu gen aabb la 0,1.
18


Bai 2.
Buac 1: Xac dinh ti le cua loai giao tu khong dot biSn
Trong qua trinh giam phan binh thuang, cac cap NST phan l i d6ng dhu \h cac
giao tu.
- Do vay a cap so 1 c6 1 NST bi dot bidn thi khi phan l i se cho 1/2 giao
tu binh thuang.
- C) cap so 3 CO 1 NST bi dot bien thi khi phan li se cho 1/2 giao tu binh thuang.
- O cap so 4 CO 1 NST bi dot bien thi khi phan li se cho 1/2 giao tir binh thuang.
- Cac cap NST khac deu khong bi dot bien nen deu cho giao tu binh thuang.
Vay giao tu khong bi dot bien ve tat ca cac cap NST c6 ti le = — x — x — = —
' 2
2 2
8
Buac 2: Su dung toan to hop de tinh xac sudt
Lay ngau nhien 1 giao tu. Xac suat de thu dugc giao tu khong bi dot bien la 8
Bai 3.
Buac 1: Xac dinh ti le ciia loai hop tu AaBb.
c^AaBb X 5AaBb = {SAa x 9Aa)(c5'Bb x $Bb)
Kieu gen AaBb la hop tu khong dot bien, no dugc sinh ra do su thu tinh giua giao tu
due khong dot bien voi giao tu cai dot bien.
- Ca thi cai c6 10% so t l bao c6 dot biSn a cap Bb thi se c6 90% tS bao khong dot

hikn ^ SBh x $Bb se sinh ra Bb voi ti le = - x 0,9 = 0,225.
4

- CJ cap gen Aa khong c6 dot bien nen SAa. x $ Aa se sinh ra Aa voi ti le = —.
4

- Vay trong cac loai hop tii thi hop tu AaBb chilm ti le = — x 0,225 = 0,05625.
4
Cac hop tu con lai c6 ti le = 1 - 0,05625 = 0,94375.

Buac 2: Su dung toan to hop dk tinh xac suit
lAy ngau nhien 2 ca the a Fi, xac suit d l thu dugc 1 ca the c6 kidu gen AaBb la
= C^x0,05625x0,94375

-0,106.

Bai 4.
Buac 1: Xac dinh ti le cua loai giao tu c6 6 NST.
- Loai nay c6 bo NST 2n = 12 thi khi giam phan binh thuang (cac cap NST
phan li dong dku vk hai cue te bao) thi s6 NST cua giao tu la n = 6 NST.
-> Giao tu CO 6 NST la giao tu khong dot bi&n.
- Giao tu binh thuang chi dugc tao ra tu cac te bao giam phan binh thuang.
- S6 t l bao giam phan binh thuang la 2000 - 40 = 1960 {tk bao).

19


- Loai giao t u c6 6 NST chiem t i le =
= o,98.
• ^

•
2000
Loai giao t u con lai c6 t i le = 1 - 0,98 = 0,02.
Buac 2: Su dung toan to hop de tinh xac suat
Ldy ngau nhien 2 giao t u , xac suat de thu dugc 1 giao t u c6 6 NST la
= C'2x0,98x0,02 =0,0392.
Bai 5.
Buac 1: Xac dinh t i le cua loai hop t u 2n - 1
- The mot (2n - 1) giam phan se tao ra 2 loai giao t u : n va n - 1.
V o i ty le cua m o i loai: Giao t u (n) = ^ , Giao t u (n - 1) = ^
- Hop t u CO bo N S T (2n - 1) duoc tao ra nha su ket hop cua giao t i i due (n) voi
giao t u cai (n - 1) hoac giao t u due (n -1) v o i giao t u cai (n). N h u vay ty le cua
loai hop t u (2n - 1) bang tich ty le cua cac loai giao t u
$(n).c?(n - 1) + $ ( n - 1 ) . S(n) = 2.(n).(n - 1)
-> Hop t u (2n - l ) c 6 t i l e = 2 x — X — = —.
•
2 2
2
Buac 2: Su dung toan to hop de tinh xac suat
L i y ngau nhien 2 ca t h i , xac suit d l thu duoc 1 ca the c6 bo NST 2n - 1 la
0,5.
' 2 2

z

b. C a c bai trac nghi^m

C

A

2

1

A

C

4

3

5
A

Chuyen de
2.

6
A

7
C

8
B

9
B

10
B

11
D

12
A

13
B

XAC SUAT TRONG QUYLUAT Di TRUYEN

I. DI TRUYEN MENDEN

A. KIEN THLfC LI THUYET LIEN QUAN DEN TINH XAC SUAT
- Trong giam phan, su phan l i cua cap N S T la co che dan toi su phan l i cua cap
alen. Ban chat cua quy luat phan l i la su phan l i cua cac alen trong cap alen, moi
alen di
mot giao t u .
- Quy luat phan l i cua Menden la quy luat di truySn ca ban cua moi quy luat
khac. Tuc la a cac quy luat d i truyen khac, cac cap gen ciing phan l i theo quy luat
cua Menden (trir quy luat di truySn theo dong me, gen nam a te bao chat).
20


- Cac cap NST phan l i doc lap voi nhau nen cac cap gen nSm tren cac* cSp NST
cung phan l i doc lap. Cac cap gen phan l i doc lap voi nhau thi ti le phan l i kiku

gen, ti le k i l u hinh a doi con tuan theo quy luat xac suat cua toan hoc. Tuc la ti le
phan l i kieu hinh bang tich ti le cua cac cap tinh trang, ti le phan l i kieu gen bang
tich ti le cua cac cap gen.
- Khi gen di truySn theo quy luat phan l i doc lap thi chiing ta su dung quy luat
to hop tir do de tinh su to hop cua cac cap alen.
- Cac cap gen phan l i doc lap voi nhau thi a doi con c6:
+ Ti le k i l u gen bang tich ti le phan l i kiSu gen cua timg cap gen;
+ Ti le phan l i kieu hinh bang tich ti le phan l i cua cac cap tinh trang;
+-S6 loai kilu gen bang tich so loai kieu gen cua cac cap tinh trang;
+ So loai kieu hinh bang tich so loai kieu hinh cua cac cap tinh trang;
+ Ti le cua m6i loai k i l u hinh bang tich ti le cua cac tinh trang c6 trong kieu
hinh do.
- Hai cap tinh trang di truyen phan l i doc lap voi nhau khi ti le phan l i kieu hinh
cua phep lai bang tich ti le cua cac cap tinh trang.
- Trong truong hop tinh trang do mot gen quy dinh, nSu a doi con xuat hien kieu
hinh chua c6 a b6 me thi kieu hinh do do gen Ian quy dinh, neu kieu hinh da c6 a bo
hoac me ma khong bieu hien a doi con thi do la kieu hinh Ian.
- Xac suat xuat hien mot kieu hinh nao do chinh la ti le cua loai kieu hinh do trong
t6ng s6 ca th^ ma ta xet.
- d phep lai ma t6ng s6 cap gen di hop a b6 va me la n cap gen thi a doi con,
C*
loai ca the c6 a so alen troi chiem ti le = ~ . Neu cu c6 mot cap gen dong hgrp
trgi thi a phai bat di 1.
Vi du: d phep lai AaBbdd x AabbDd, loai ca thk c6 2 alen troi a dai con chiem
C^
3
ti le = — f = - . (vi ca bo va me c6 4 cap gen di hop)
2
8
O phep lai AaBbDD x AAbbDd, loai ca the c6 5 alen trpi a doi con chiem ti le

1
,
= ^ = - . (vi ca bo va me c6 3 cap gen di hop va trong do c6 2 cap gen dong hop
2
8
troi nen ca the c6 5 alen troi thi khi ap dung gidng nhu chi c6 3 alen troi).
- Khi xet rieng timg cap gen, alen troi la troi hoan toan thi ta dua vao bang sau
de tim ti le cua loai kieu hinh c6 lien quan den tinh xac suat.
Ti le cua
Kieu gen
Kieu hinh o doi con
Ti le cua
cuaP
Kiku hinh lan (aa)
So loai
Ti le
Kieu hinh troi (A-)
A- CO ti l e = 100%
aa CO ti le = 0
AA X Aa
1
100%
Aa X Aa
2
3 :1
A- CO ti le = —
aa CO ti le =
4
4
21

1

aa X aa

2

Aa

X aa

1: 1
100%

A- CO ti le = —
• 2
A- CO til? = 0

aa

A-

,
1
CO ti le = • 2
ti l e = 100%
CO

B. CAC DANG BAI TAP

1. Bai tap tinh xac suat ve kieu hinh
Cdch gidi: Khi bai toan yeu cau tinh xac suat ve mot kieu hinh nao do thi can
phai tien hanh theo 2 buoc.
Budc 1: Xac dinh kieu gen cua bo me va viet so d6 lai dk tim ti le ciia loai kilu
hinh can tinh xac suat.
Buac 2: Sur dung toan to hop de tinh xac suat
Bai 1: Cho biet A quy dinh than cao troi hoan toan so voi a quy dinh than thdp, B
quy dinh hoa do troi hoan toan so voi b quy dinh hoa trang. Hai cap gen nay
nam tren 2 cap NST khac nhau. Cay than cao, hoa do thuan chung giao phan
voi cay than thap, hoa trang ducrc Fi, Fi giao phan tir do dugc F2. Lay ngau
nhien 5 cay a F2, xac suat de trong 5 cay nay chi c6 2 cay than cao, hoa do.
Hw&ng dan gidi:
Buac 1: Xac dinh kieu gen cua bo me va viet so do lai
- Cay than cao, hoa do thuan chung c6 kieu gen AABB
Cay than thap, hoa trang c6 kieu gen aabb.
-SadSlai:
AABB x aabb
F,:
AaBb
•
Fi X F|
AaBb x AaBb.
- Viet giao tu va lap bang ta se thu dugc dai F2 c6 ti le kiSu hinh 9 than cao,
hoa do; 3 than cao, hoa trang; 3 than thap, hoa do; 1 than thap, hoa trang.
9
-> Cay than cao, hoa do c6 ti le = — .
16
Buac 2: Su dung toan to hop de tinh xac suat
- Lay 5 cay, can c6 2 cay than cao, hoa do thi phai la to hap chap 2 cua 5 phan

- O F2, cay than cao, hoa do chiem ti le = — ; Cay c6 kieu hinh khong phai
16
than cao, hoa do c6 ti le = 1 16
16
- Lay 5 cay a F2, xac suat de trong 5 cay nay chi c6 2 cay than cao, hoa do la:
, ^
,
39690
'16^ ^ 6 ^ 1048576
Luy thua 2 la vi phai c6 2 cay than cao, hoa do; Luy thira 3 vi phai c6 3 cay c6
kieu hinh khong phai than cao, hoa do.
22


- Khi bai toan yeu cau trong 5 cay chi c6 2 cay than cao, hoa do thi 3 cay
con lai phai c6 kieu hinh khac.
- Cac kieu hinh khac c6 ti 1^ = 1 - ti 1^ ciia kieu hinh can tinh xac suat
Bai 2: Cho hik A quy dinh than cao troi hoan toan so voi a quy dinh than thdp, B
quy dinh hoa do troi hoan toan so voi b quy dinh hoa trang. Hai cap gen nay
nam tren 2 cap NST khac nhau. Cho cay di hop v§ 2 cap gen lai phan tich dugc
Fb. Liy ngSu nhien 3 cay Fb- Xac suat de trong 3 cay nay chi c6 1 cay than
thap, hoa trang la bao nhieu?
Hir&ng dan giai:
Buac 1: Xac dinh kiku gen cua b6 me va vi^t so d6 lai
- Cay di hop
2 cap gen c6 kiSu gen la AaBb
Lai phan tich la lai voi cay dong hop Ian. Cay dong hop Ian c6 kieu gen aabb.
- So d6 lai:
AaBb x aabb
Fb: lAaBb, lAabb, laaBb, laabb

- Ti le kieu hinh a dai Fb la 1 than cao, hoa do; 1 than cao, hoa trang; 1 than
thap, hoa do; 1 than thap, hoa trang.
Cay than thap, hoa trang c6 ti le = — .
4
Buac 2: Six dung toan to hop de tinh xac suat
- Lay 3 cay, can c6 1 cay than thap, hoa trang thi phai la to hop chap 1 cua 3
phan tir = Q^^
- CJ Fb, cay than thap, hoa trfing chiSm t i le = —; Cay c6 kieu hinh khong phai
4
than thap, hoa tring chiem ti le = 1 - - = 4
4
- Lay 3 cay Fb. Xac suat de trong 3 cay nay chi c6 1 cay than thap hoa trang la
„ i

1 ,3,2

27

4
64
Bai 3: Cho biet gen A quy dinh than cao troi hoan toan so voi alen a quy dinh
than thap. Cay than cao tir thu ph4n, thu dugc dai Fi c6 t i le 75% cay cao : 25%
cay thap.
a. Lky ngau nhien 1 cay Fi. Xac sudt dS dugc cay than cao la bao nhieu?
b. Ldy ngau nhien 1 cay than cao Fi. Xac suat de dugc cay thuan chung la bao nhieu?
c. Ldy ngau nhien 3 cay than cao Fi. Xac suit dk thu dugc 1 cay thuan chung la
bao nhieu?
Hu&ng dan giai:
a. Lay ngau nhien 1 cay Fi. Xac suat de dugc cay than cao la bao nhieu?
23

Buac 1: Tim ti le cay than cao dF\.
Bai toan cho biet doi Fi c6 ti le 75% cay cao : 25% cay thap -> CJ Fi, cay than
cao chiem ti le = 0,75.
Buac 2; Tinh xac suat
Lay ngau nhien 1 cay, xac suit dk thu dugrc cay than cao la 0,75.
b. Lay ngau nhien 1 cay than cao Fi. Xac suat de dugc cay thuan chung la bao nhieu?
Buac 1: Tim ti le cay t h u ^ chung trong s6 cac cay than cao aF\.
Bai toan cho biet dai Fi c6 ti le 75% cay cao : 25%) cay thSp
Ti le kiku gen a
doi Fi la l A A : 2Aa : laa.
Cay than cao a Fi c6 2 loai kiSu gen voi ti le la l A A va 2Aa -> cay thuan
chung chi6m ti le = y
Bu6c 2: Xac sudt
Lay ngau nhien 1 cay than cao Fi, xac suat de dugrc cay ihukn chung la = y .
c. Lay ngau nhien 3 cay than cao Fi. Xac suat de thu dugrc 1 cay thuSn chung la
bao nhieu?
Buac 1: Cay than cao tu thu phdn, dai con thu dugrc 75% cao : 25% thip chung
to cay than cao dem tu thu phan c6 ki^u gen Aa va dai con c6 ti le kiku gen la
l A A : 2Aa : laa. -> Trong so cac cay than cao a Fi (1 A A va 2 Aa), cay thu4n
chung chiSm ti le = ^
Buac 2:
4
1 (2^ _ 3.1.4
- Chgn 3 cay
3 than cao Fi.
3.9 Xac 9suAt d i thu dugrc 1 cay thuSn chung la
Cdch gidi: Can phai tien hanh theo 2 buac
2. Bai

ve kieu
Buactap1:tinh
Tim xac
ti lesuat
cua kieu
gengen
can tinh xac suit
Buac 2: Sic dung toan to hgrp d l tinh xac suit.
Bai 1: 6 phep lai AaBb x Aabb thu dugrc doi Fi. Ldy ngau nhien 3 ca thk Fi, xac
suat de thu dugrc 3 ca the deu c6 kieu gen AaBb la bao nhieu?
Hir&ng dan gidi:
Buac 1: Tim ti le cua kieu gen can tinh xac suat
- So d6 lai: AaBb x Aabb = (Aa x Aa)(Bb x bb)
- Cap lai Aa x Aa se sinh ra dai con c6 kieu gen Aa voi ti le = ^
24