Tiến sĩ giấy

Tuần Tiết :
Phân môn : ĐV
Ngày soạn : TIẾN SĨ GIẤY
Ngày dạy : Nguyễn Khuyến


A. Mục tiêu bài học :
Giúp học sinh cảm nhận được thái độ miệt thò hạng người mang danh khoa bảng
mà không có thực chất cùng ý thức tự trào của tác giả .
- Thấy được sự vận dụng tài tình lối thơ song quan cùng những sắc thái , giọng
điệu phong phú trong bài thơ .
- Kỹ năng : Phân tích và cảm thụ thơ.
- Về thái độ tư tưởng:Giáo dục cho học sinh ý thức học tập tốt để có bằng thực lực
của mình ,phục vụ đất nước.
B. Trọng tâm và phương pháp :
1. Trọng tâm : Thái độ và nghệ thuật châm biếm đối với ông nghè dởm , có danh mà
không có thực qua giọng tự trào .
2. Phương pháp : Thảo luận , diễn giảng , nêu vấn đề , trả lời câu hỏi .
D. Tiến trình tổ chức dạy học :
I. Ổn đònh lớp - kiểm diện học sinh :
II. Kiểm tra bài cũ : Cảnh thu và tình thu trong bài Thu điếu?
III. Bài mới : Giáo viên giới thiệu bài mới .
Hoạt động của thầy và trò Nội dung cần đạt
Tìm hiểu chung
GV cho HS đọc tiểu dẫn Sgk .
GV nêu câu hỏi :
Cho biết hoàn cảnh lòch sử Việt
Nam cuối thế kỷ XIX có gì đáng chú
ý ?
HS trả lời .
HS nhận xét .

GV bổ sung chốt laiï ý chính .
Trình bày những hiểu biết củaem về
lối thơ song quan ?
HS trả lời .
HS nhận xét .
GV bổ sung , chốt lại ý chính .
I. Giới thiệu chung .
1. Hoàn cảnh lòch sử :
- Cuối thế kỷ XIX , xã ội nước ta trở thành xã hội thực dân nửa
phong kiến , có nhiều thay đổi lớn , trong đó có sự thay đổi về
chế độ khoa cử
- Nho học suy vi , các rường mối xã hội trở nên rệu rã , tệ mua
quan bán tước phổ biến , xuất hiện nhiều kẻ có hư danh mà
không có thực . Những người có thực tài cũng không đóng vai trò
quốc gia đại sự .
- Bài thơ viết trên sự trải nghiệm , thấm thía về cái nhố nhăng
thời cuộc cùng sự bất lực của nhà nho trước sự đòi hỏi mới của
đất nước .
- Bài thơ vừa thể hiện thái độ châm biếm , vừa có chút tự trào .
2. Thơ song quan :
- lối thơ song quan ( hai cánh cửa ) là mà đối tượng được miêu tả
trực tiếp trong đó gợi người đọc liên tưởng tới một đối tượng
khác có nhiều nét tương đồng về mặt hình thức , tính chất với
nó . Hình tượng thơ song quan thường gây chút phân vân cho
người đọc , buộc họ phải tíchh cực nhiều hơn trong việc phân
đòng đâu là đối tượng chính , điều chính mà tác giả muốn nói .
II.. Đọc hiểu văn bản :
Đọc hiểu văn bản .
GVcho HS đọc bài thơ , tìm hiểu từ
khó , chú thích Sgk .

Gv nhận xét.
Cho biết ý nghiã nhan đề bài thơ?
HS trả lời .
HS nhận xét .
GV bổ sung , chốt lại ý chính .
Phát biểu chủ đề bài thơ?
HS trả lời .
HS nhận xét .
GV bổ sung , chốt lại ý chính .
Trọng tâm .
Xác đònh đối tượng miêu tả ,châm
biếm trong bài thơ ?
GV cho HS thả luận .
Cử người trình bày .
HS nhận xét .
GVbổ sung , đònh hướng chốt lại ý
chính .
Liên hệâ cuộc đời Nguyễn Khuyến

Trọng tâm.
Nêu dụng ý châm biếm của nhà thơ
qua cách sử dụng điệp từ ở câu 1,2
và cách đối lập mảnh giấy với thân
giáp bảng , nét son với mặt văn khôi
ở câu 3,4 ?
GV cho HS thảo luận .
Cử người trình bày .
HS nhận xét .
GV bổ sung , đònh hướng , chốt lại ý
chính .

Phân tích sự đột ngột và bất ngờ của
hai câu kết ?
GV cho HS thảo luận .
Cử người trình bày .
GV bổ sung , chốt lại ý chính .
1.Đọc và tìm hiểu từ khó , chú thích : sgk :
2.Nhan đề .
Tiến só giấy :hình nộm ông tiến só làm bằng giấy cho trẻ em
chơi trung thu, giả hình ông tiến só giấy với đủ lệ bộ :cờ ,cân ,đai
,áo ,mặt bôi son , ngồi trên ghế tréo -> khơi dậy trẻ em lòng
ham học và ý thức phấn đấu theo con đường khoa cử .
3.Chủ đề
Phê phán tính chất hư danh của học vò tiến só trong buổi Hán
học suy tàn ,Tây học lấn át.
4. Tìm hiểu văn bản :
a . Các đối tượng được miêu tả trong bài :
- Những đồ chơi hình ông tiến só làm bằng giấy , một ít phẩm
màu xanh đỏ , dành cho trẻ em trong dòp tết trung thu .
- Những kẻ mang danh khoa bảng mà không có thực chất , luôn
vênh vang , không biết liêm sỉ .
- Con người tác giả với thân phận éo le và tình cảnh trớ trêu ủa
ông ( đỗ cao , có tài , chòu ơn vua ơn nước mà không làm được
gì)
-> Hợp nhất thành một hình tượng ông tiến só giấy .
b. Chuyện của tiến só giấy và thái độ châm biếm của nhà thơ :
- Điệp từ “ cũng “ ( 4 lần ) giọng điệu miệt thò ,vò trí đầu ở các
nhòp thơ+ vật hiếm quý : Cờ , biển , cân đai-> chế giễu , ông
nghè thật mà giả _> hư danh không có giá trò thật .
- Nghóa bề nổi của câu 3+4 : thuật kể có tính vật chất của ông
tiến – só – đồ – chơi : mảnh giấy được khéo léo cắt tỉa , bồi

,dán , một chút phẩm đỏ bôi mặt -> giá trò xoàng xónh của những
ông nghè thật ( người bằng xương thòt ) -> danh phận những ông
nghè chẳng có một chút thực lực mà rất hình thức phù phiếm .
+ Kết cấu song hành -đối lập : ghép các từ biểu thò những sự vật
có giá trò khác hẳn : mảnh giấy – thân giáp bảng , nét son – mặt
văn khôi
+ Thân giáp bảng cao trọng sao lại có thể được làm nên vài
mảnh giấy mỏng manh , tầm thường .
+ Mặt văn khôi quý hiển sao lại có thể điểm rõ nhờ mấy nét son
bôi quệt sơ sài -> không có gì là danh giá .
-> Mỉa mai thâm thúy của nhà thơ .
c. Ý nghóa hai câu kết :
- Câu kết : nghó rằng …chơi “ bất ngờ , tự nhiên .
+ Bất ngờ : nhà thơ đang nói về thứ đồ chới của trẻ em vào dòp
tết -> bỗng dưng quên để thốt lên nghó rằng đồ thật .
+ Tự nhiên hoàn toàn hợp lẽ -> bởi vì nhà thơ muốn nhằm lột
trần thực chất trống rỗng của những ông nghè bằng xương bằng
thòt
d. Mối tương quan giữa cái danh và cái thực :
Tại sao nói bài thơ còn toát ra ý tự
trào ? Bài thơ gợi cho em suy nghó gì
về tương quan giữa cái danh và cái
thực về tư thế , thái độ cần có của
người có học trong cuộc đời ?
GV cho HS thảo luận .
Cử người trình bày .
HS nhận xét .
GV bổ sung , chốt lại ý chính .
Liên hệ một số bài thơ của Nguyễn
Khuyến.

GV hướng dẫn HS tổng kết bài học.
* Bài tập nâng cao :
Tìm thêm trong thơ Nguyễn Khuyến
những bài thơ có cùng chủ đề với
bài thơ trên .Rút ra nhận xét về cái
nhìn của nhà thơ đối với thời cuộc ,
đối với nền Nho học trong buổi suy
vi và đối với bản thân con người nhà
nho .
- Thoát ra ý tự trào : viết về những ông nghè mà bản thân
Nguyễn Khuyến cũng trong số đó , dù ông khác với bọn hữu
danh vô thực , Nguyễn Khyến không bao giớ là kẻ hợm mình ,
mà còn nghiêm khắc với bản thân mình , luôn tự day dứt với bản
thân chưa đền đáp ơn vua -> Nhà thơ mất lòng tin về hình mẫu
một con người từng được chế độ phong kiến đề cao -> phát hiện
mâu thuẫn giữa cái danh và cái thực ở loại người này -> Thước
đo của ông chính là khả năng đảm bảo việc lớn của quốc gia
trong trong vận nước đang nguy khốn .
III. Tổng kết: .
Mượn chuyện hư nói chuyện thật kết hợp với bút pháp tự trào
nhẹ nhàng mà thâm thúy , ngôn ngữ hình tương đa nghóa, sử
dụng ngôn ngữ đầy biến hóa , sắc thái giọng điệu phong phú ,lối
thơ song quan , bài thơ tiến só giấy phản ánh chuyện đậu đỗ thời
Hán học . Số phận suy tàn của nền Hán học trước Tây học ,
châm biếm hạng người mang danh khoa bảng mà không có thực
chất , bộc lộ niềm day dứt về sự tồn tại vô vi mẫu hình con
người trước đòi hỏi mới của thời cuộc .
* Bài tập nâng cao :
Qua các bài thơ : Tiến só giấy , Mừng ông nghè mới độ , tự trào .
Đấu xảo kí văn , Nguyễn Khuyến có cái nhìn thấu suốt về thời

cuộc với sự lên ngôi của cái nhố nhăng , sự tuột dốc của giá trò
tinh thần vốn một thời được đề cao , trọng vọng , sự bất lực của
những kẻ mũ cao áo dài trước trước sự đòi hỏi củất nước .
Nhà thơ tỏ cái nhìn nghi ngờ về hình mẫu con người được đào
tạo nơi cửa khổng sân trình là ví dụ sinh động . Trong con mắt
của ông , con người lý tưởng truyền thống bây giờ chỉ còn là cái
vỏ rỗng tuếch .
IV.Củng cố: GV và HS chốt lại ý chính của bài học : Nghệ thuật và nội dung bài học
V. Dặn dò : Học bài , thuộc bài thơ , nội dung bài học, chú ý giá trò nội dung và nghệ thuật bài
thơ., đọc thêm bài tiến só giấy còn lại của Nguyễn Khuyến.
- Soạn bài: Đọc kỹ văn bản Khóùc Dương Khuê , soạn bàitheo câu hỏi Sgk .
D. Rút kinh nghiệm :
* Câu hỏi kiểm tra :