Sưu tầm, thu thập tài liệu phông lưu trữ chủ tịch hồ chí minh của kho lưu trữ trung ương đảng – thực trạng và giải pháp

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
________

NGUYỄN QUỐC DŨNG

SƯU TẦM, THU THẬP TÀI LIỆU
PHÔNG LƯU TRỮ CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH
CỦA KHO LƯU TRỮ TRUNG ƯƠNG ĐẢNG -

THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

LUẬN VĂN THẠC SỸ NGÀNH LƯU TRỮ
VÀ QUẢN TRỊ VĂN PHÒNG

HÀ NỘI - 200


MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 4
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................... 4
2. Mục tiêu đề tài .................................................................................................. 7
3. Phạm vi đề tài ................................................................................................... 7
4. Đối tƣợng nghiên cứu....................................................................................... 7
5. Lịch sử nghiên cứu ........................................................................................... 7
6. Nguồn tài liệu tham khảo ............................................................................... 12
7. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................ 13
8. Bố cục đề tài ................................................................................................... 15
Chƣơng 1- TỔNG QUAN VỀ PHÔNG LƢU TRỮ

CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH............................... Error! Bookmark not defined.
1.1. Sơ lƣợc tiểu sử Chủ tịch Hồ Chí Minh ....... Error! Bookmark not defined.
1.2. Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh - Khái niệm, nội dung,
thành phần, đặc điểm và ý nghĩa ........................ Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Sơ lƣợc về phông lƣu trữ cá nhân ............ Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Khái niệm, thành phần, nội dung Phông lƣu trữ
Chủ tịch Hồ Chí Minh ........................................ Error! Bookmark not defined.
1.2.3. Đặc điểm Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí MinhError! Bookmark not defined.
1.2.4. Ý nghĩa Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí MinhError! Bookmark not defined.
Chƣơng 2- TÌNH HÌNH SƢU TẦM, THU THẬP VÀ QUẢN LÝ
PHÔNG LƢU TRỮ CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH
CỦA KHO LƢU TRỮ TRUNG ƢƠNG ĐẢNGError! Bookmark not defined.

2.1. Vài nét về cơ quan quản lý Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí MinhError! Bookmark n

2.2. Chủ trƣơng của Trung ƣơng Đảng về việc sƣu tầm, thu thập
và quản lý tài liệu thuộc Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí MinhError! Bookmark not def

2


2.3. Tình hình sƣu tầm, thu thập tài liệu Phông lƣu trữ
Chủ tịch Hồ Chí Minh ........................................ Error! Bookmark not defined.
2.3.1. Các biện pháp sƣu tầm, thu thập của Cục Lƣu trữError! Bookmark not defined.
2.3.2. Kết quả sƣu tầm, thu thập tài liệu thuộc Phông lƣu trữ
Chủ tịch Hồ Chí Minh ........................................ Error! Bookmark not defined.

2.3.3. Quản lý và khai thác sử dụng những tài liệu sƣu tầm, thu thậpError! Bookmark n
2.4. Đánh giá chung ........................................... Error! Bookmark not defined.
2.4.1. Ƣu điểm và kết quả đạt đƣợc ................... Error! Bookmark not defined.

2.4.2. Những vấn đề tồn tại ................................ Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 3- CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC
SƢU TẦM, THU THẬP VÀ QUẢN LÝ PHÔNG LƢU TRỮ
CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH............................... Error! Bookmark not defined.

3.1. Giải pháp về quản lý Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí MinhError! Bookmark not de
3.2. Giải pháp về sƣu tầm, thu thập tài liệu thuộc Phông lƣu trữ
Chủ tịch Hồ Chí Minh ........................................ Error! Bookmark not defined.
3.3. Giải pháp về tổ chức chỉnh lý khoa học tài liệu Phông lƣu trữ
Chủ tịch Hồ Chí Minh ........................................ Error! Bookmark not defined.
3.4. Các giải pháp khác có liên quan.................. Error! Bookmark not defined.
3.4.1. Đa dạng hoá các hình thức khai thác, sử dụng tài liệu
thuộc Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh ....... Error! Bookmark not defined.
3.4.2. Về công tác tổ chức, cán bộ ..................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN ........................................................ Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................. 17
PHỤ LỤC ......................................................................................................... 111

3


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong suốt hơn nửa thế kỷ hoạt động cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí
Minh, ngƣời sáng lập và rèn luyện Đảng Cộng sản Việt Nam, ngƣời khai sinh
ra Nhà nƣớc Việt Nam dân chủ cộng hoà đã hình thành nên một khối lƣợng
lớn tài liệu lƣu trữ. Đây là một di sản, một kho tri thức vô giá của toàn Đảng,
toàn dân, toàn quân ta; có “giá trị đặc biệt về phƣơng diện kiến thiết quốc
gia”.
Tài liệu lƣu trữ của Chủ tịch Hồ Chí Minh chứa đựng nhiều quan điểm

toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, là kết
quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin vào điều
kiện cụ thể của nƣớc ta, kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp
của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại…
Tƣởng nhớ Ngƣời, ngành lƣu trữ Đảng nói riêng và lƣu trữ Việt Nam
nói chung phải gìn giữ cho bằng đƣợc di sản tài liệu lƣu trữ mà Ngƣời đã để
lại và khai thác sử dụng có hiệu quả di sản ấy phục vụ sự nghiệp xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Nhận rõ tầm quan trọng về tài liệu lƣu trữ của Chủ tịch Hồ Chí Minh,
ngày 07-01-1978, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 07-NQ/TW về việc
tập trung toàn bộ tài liệu lƣu trữ của Chủ tịch Hồ Chí Minh để xuất bản Hồ
Chí Minh toàn tập, Nghị quyết khẳng định : “Những tác phẩm của Người là
tài sản vô cùng quý giá của Đảng ta và dân tộc ta” [5, tr. 19-22].
Đặc biệt, ngày 19-5-1989, Ban Bí thƣ Trung ƣơng Đảng (khoá VI) đã
ban hành Quyết định số 89-QĐ/TW về việc quản lý tập trung toàn bộ tài liệu
lƣu trữ về thân thế, sự nghiệp và hoạt động của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ban Bí
thƣ khẳng định : “Toàn bộ tài liệu về thân thế, sự nghiệp hoạt động của Chủ
tịch Hồ Chí Minh là di sản rất quý báu của Đảng, Nhà nƣớc và dân tộc ta,
4


trong đó có nhiều tài liệu thuộc loại tuyệt mật và tối mật, phải đƣợc quản lý
tập trung thống nhất, sử dụng theo sự chỉ đạo của Bộ Chính trị và Ban Bí thƣ.
Không một cá nhân, tổ chức nào đƣợc giữ lại để dùng riêng những
tài liệu lƣu trữ về thân thế, sự nghiệp, hoạt động của Chủ tịch Hồ Chí Minh
và bản sao những tài liệu mật của Ngƣời và liên quan đến Ngƣời chƣa đƣợc
phép công bố” [19, tr. 42].
Ngày 10-10-1989, Ban Bí thƣ ban hành Quyết định số 94-QĐ/TW về
việc thành lập Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh nhằm mục đích tập trung
thống nhất, bảo quản an toàn và sử dụng có hiệu quả các tài liệu của Chủ tịch

Hồ Chí Minh phục vụ sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ
quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Trong bối cảnh tình hình chính trị, kinh tế khu vực và thế giới diễn biến
phức tạp, khó lƣờng, sự suy thoái về tƣ tƣởng chính trị, đạo đức, lối sống của
một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên chƣa đƣợc đẩy lùi; các thế lực thù
địch đang gia tăng chống phá sự nghiệp cách mạng chính nghĩa của dân tộc
ta, mƣu toan xoá bỏ nền tảng tƣ tƣởng và phủ nhận sự lãnh đạo của Đảng, bôi
nhọ lãnh tụ, hạ bệ thần tƣợng… đòi hỏi toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta
phải tìm hiểu, nghiên cứu về Hồ Chí Minh thông qua các văn kiện, tác phẩm
của Ngƣời để chống lại những luận điệu sai trái đó và giải đáp các vấn đề mới
nảy sinh trong thực tiễn cách mạng đất nƣớc.
Vì vậy, đòi hỏi phải sƣu tầm, thu thập đầy đủ tài liệu Phông lƣu trữ Chủ
tịch Hồ Chí Minh để phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt
Nam xã hội chủ nghĩa và các công tác nghiên cứu khác…
Cho đến nay, còn nhiều tác phẩm, văn kiện của Chủ tịch Hồ Chí Minh
hoặc liên quan đến Ngƣời chƣa đƣợc sƣu tầm, thu thập và có hệ thống; chúng
đƣợc bảo quản phân tán ở nhiều cơ quan, tổ chức, cá nhân cả trong nƣớc và
ngoài nƣớc. Vì vậy, đã ảnh hƣởng đến công tác quản lý tập trung thống nhất,
bảo vệ bí mật tài liệu thuộc Phông mà Đảng ta chƣa công bố hoặc không công
5


bố… Bên cạnh đó, do bảo quản phân tán nên cho đến nay chúng ta chƣa có
điều kiện đánh giá toàn diện và đầy đủ về giá trị Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ
Chí Minh và ý nghĩa của phông đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng, nhất
là trong thời điểm toàn Đảng, toàn dân ta đang thực hiện Cuộc vận động “Học
tập và làm theo tấm gƣơng đạo đức Hồ Chí Minh” theo Chỉ thị 06-CT/TW,
ngày 7-11-2006 của Bộ Chính trị.
Tài liệu thuộc Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh đƣợc lƣu giữ ở các
cơ quan, tổ chức, cá nhân còn khó khăn về cơ sở vật chất, trang thiết bị bảo

quản chuyên dụng, nên đã ảnh hƣởng tới tuổi thọ của tài liệu.
Trong cuộc đời hoạt động của mình, Bác Hồ đã bôn ba qua nhiều quốc
gia của nhiều châu lục khác nhau. Quá trình đó đã hình thành nên một khối
lƣợng không nhỏ tài liệu phản ánh về hoạt động, về lý tƣởng, chí hƣớng cách
mạng của Ngƣời mà hiện nay đang đƣợc lƣu giữ ở các nƣớc sở tại. Thời gian
gần đây, ở một số kho lƣu trữ nƣớc ngoài, những tài liệu hình thành trong
cuộc đời hoạt động của Bác hoặc liên quan đến Bác đã bị kẻ xấu chiếm dụng,
lấy cắp… làm sở hữu riêng khiến chúng ta phải suy nghĩ, tìm ra biện pháp để
sƣu tầm về Kho Lƣu trữ Trung ƣơng lƣu giữ lâu dài, phục vụ lợi ích chung
của Đảng ta, các nhà nghiên cứu và nhu cầu của đông đảo bạn đọc trong nƣớc
và ngoài nƣớc.
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài “Sưu tầm, thu
thập tài liệu Phông lưu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh của Kho Lưu trữ Trung
ương Đảng(*) - Thực trạng và giải pháp” làm luận văn tốt nghiệp cao học
ngành Lƣu trữ học. Trên cơ sở nghiên cứu tình hình sƣu tầm, thu thập và quản
lý Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh, đề tài đề xuất các giải pháp để nâng
cao hiệu quả công tác này của Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng.

(*)

Hiện nay “Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng” chƣa có chức năng, nhiệm vụ rõ ràng; song cụm từ này đã
đƣợc đề cập tới nhiều văn bản nhƣ Quyết định 20-QĐ/TW ngày 23-9-1987 về Phông lƣu trữ Đảng Cộng sản
Việt Nam, Quyết định 21-QĐ/TW ngày 23-9-1987 thành lập Cục Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng…

6


2. Mục tiêu đề tài
- Thứ nhất, giới thiệu tổng quan về Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí
Minh.

- Thứ hai, nghiên cứu tình hình sƣu tầm, thu thập và quản lý tài liệu
Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh của Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng.
- Thứ ba, đề xuất các giải pháp về sƣu tầm, thu thập và quản lý tài liệu
Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh của Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng.
3. Phạm vi đề tài
Đề tài tập trung nghiên cứu về công tác sƣu tầm, thu thập và quản lý tài
liệu Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh của Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng.
Đề tài không nghiên cứu về tài liệu của các cơ quan, tổ chức, cá nhân
viết về Hồ Chủ tịch sau khi Ngƣời đã qua đời năm 1969.
4. Đối tượng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài gồm :
- Tài liệu về tiểu sử và liên quan đến tiểu sử Chủ tịch Hồ Chí Minh.
- Tài liệu về hoạt động của Bác trong các cơ quan Đảng và Nhà nƣớc
- Các bài viết, bài nói của Bác và các tài liệu có bút tích của Ngƣời.
- Thƣ từ (gồm cả thƣ của Bác gửi cho đồng bào, đồng chí và bè bạn
quốc tế và thƣ của đồng bào, đồng chí, bè bạn quốc tế gửi đến Ngƣời).
- Phim, ảnh, băng, đĩa ghi âm về hoạt động của Ngƣời.
- Tài liệu đến của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có bút tích của Bác.
- Tài liệu của mật thám Anh, Pháp… theo dõi về Bác trong những năm
tháng hoạt động cách mạng của Ngƣời.
- Tài liệu thuộc Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh hiện đang bảo
quản ở các cơ quan, tổ chức.
5. Lịch sử nghiên cứu
Cho đến nay, phông lƣu trữ cá nhân đã đƣợc một số lƣu trữ, nhà nghiên
cứu trong nƣớc và ngoài nƣớc nghiên cứu, vận dụng vào thực tế.
7


Ở nước ngoài, Liên Xô đã ban hành các văn bản về phông lƣu trữ cá
nhân nhƣ : Hƣớng dẫn chỉnh lý khoa học kỹ thuật tài liệu xuất xứ cá nhân

(năm 1958); “Những hướng dẫn nghiệp vụ trong công tác lưu trữ với các
phông xuất xứ cá nhân” (năm 1967); “Hướng dẫn nghiệp vụ công tác bổ
sung tài liệu xuất xứ cá nhân” (năm 1969)... Đồng thời cũng đã có nhiều bài
viết của các nhà nghiên cứu Liên Xô về phông lƣu trữ cá nhân.
Đối với Trung Quốc, phông lƣu trữ cá nhân cũng ít đƣợc đề cập và lƣu
trữ Trung Quốc chỉ lập duy nhất phông lƣu trữ cá nhân đối với tài liệu của
Chủ tịch Mao Trạch Đông, các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nƣớc Trung
Quốc khác không lập phông lƣu trữ cá nhân.
Ở trong nước, phông lƣu trữ cá nhân đã đƣợc đề cập đến trong một số
đề tài, bài viết và giáo trình nghiên cứu nhƣ sau :
Trong những năm 1980, Cục Lƣu trữ Nhà nƣớc đã nghiên cứu đề tài
“Xác định tiêu chuẩn thành lập phông lưu trữ cá nhân các nhà hoạt động
quản lý Nhà nước” (1986), đề tài “Tiêu chuẩn thành lập phông lưu trữ cá
nhân thuộc lĩnh vực văn học nghệ thuật” (1987-1988). Các đề tài này đã đề ra
các tiêu chuẩn thành lập phông lƣu trữ cá nhân của các nhà hoạt động quản lý
Nhà nƣớc, các nhà văn, nhà thơ, nhà nghiên cứu văn học nghệ thuật để làm cơ
sở thu thập tài liệu của các cá nhân.
Giáo trình “Lý luận và thực tiễn công tác lưu trữ” của các tác giả Đào
Xuân Chúc, Nguyễn Văn Hàm, Vƣơng Đình Quyền, Nguyễn Văn Thâm (xuất
bản năm 1990) đã đƣa ra định nghĩa : “Phông lưu trữ cá nhân là toàn bộ tài
liệu hình thành trong quá trình sống và hoạt động của một nhân vật riêng biệt
được đưa vào bảo quản trong một kho lưu trữ nhất định. Phông lưu trữ cá
nhân thường được thành lập đối với các nhà hoạt động xuất sắc trên các lĩnh
vực chính trị, kinh tế, văn hoá, khoa học kỹ thuật... mà tài liệu hình thành
trong quá trình sống và hoạt động của họ có ý nghĩa chính trị, khoa học, lịch
sử và các ý nghĩa khác” [26, tr. 60].
8


Năm 1998, trong luận văn thạc sỹ ngành lƣu trữ và tƣ liệu học với đề

tài: “Vấn đề xây dựng phông lưu trữ cá nhân các nhà khoa học tiêu biểu tại
Trung tâm khoa học xã hội và nhân văn”, tác giả Nguyễn Văn Trình cho
rằng, định nghĩa phông xuất xứ cá nhân đã đƣợc nêu trong giáo trình “Lý luận
và thực tiễn công tác lƣu trữ ở Liên Xô”, xuất bản năm 1980 là chƣa bao quát
đƣợc toàn bộ tài liệu thuộc phông lƣu trữ cá nhân. Tác giả giải thích : “Trong
thực tế, tài liệu của phông lưu trữ cá nhân không những được hình thành
trong quá trình sống và hoạt động của mỗi cá nhân, mà nó còn có một nguồn
tài liệu được sản sinh sau khi cá nhân đó qua đời” [33, tr. 07]. Cũng trong
luận văn này, tác giả đã đƣa ra hai căn cứ cơ bản làm cơ sở nghiên cứu khi
thành lập phông lƣu trữ cá nhân là ý nghĩa cuộc đời hoạt động của cá nhân và
thành phần tài liệu của phông cá nhân. Ngoài ra Nguyễn Văn Trình còn nêu
lên những căn cứ để xây dựng phông cá nhân của các nhà khoa học xã hội và
nhân văn nhƣ nhà khoa học có những công trình nghiên cứu giá trị; đƣợc tặng
những giải thƣởng lớn; có học hàm, học vị; đạt các danh hiệu khoa học cao
trong nƣớc và quốc tế; có khối lƣợng tài liệu tƣơng đối đầy đủ…
Tuy nhiên, theo tìm hiểu của tác giả, việc nghiên cứu về Phông lƣu trữ
Chủ tịch Hồ Chí Minh nói chung, công tác sƣu tầm, thu thập và quản lý tài
liệu nói riêng còn ít đƣợc quan tâm, mới chỉ có một số nghiên cứu sơ lƣợc là :
Trong cuốn “Một số vấn đề phương pháp luận và phương pháp nghiên
cứu về Hồ Chí Minh” do Phó giáo sƣ Song Thành chủ biên, Nhà xuất bản
Chính trị quốc gia ấn hành năm 1997 đã đề cập : Việc nghiên cứu về Hồ Chí
Minh có nhiều vấn đề phải bàn, song trƣớc mắt, có hai vấn đề cấp bách cần
giải quyết, vấn đề đầu tiên là “Đổi mới công tác tư liệu về Hồ Chí Minh.
Công tác này bao gồm công tác sưu tầm, bổ sung, xác minh và xã hội hoá hệ
thống tư liệu đã có. Muốn nâng cao chất lượng nghiên cứu về Hồ Chí Minh
trên phạm vi toàn xã hội, trước hết phải xây dựng được một hệ thống tư liệu
đầy đủ, chính xác, đã qua xử lý khoa học và đến tay được đông đảo nhà
9

nghiên cứu. (Bộ Hồ Chí Minh toàn tập và bộ Hồ Chí Minh – Biên niên tiểu sử
đã đáp ứng được phần nào yêu cầu trên). Tuy nhiên, hiện còn một bộ phận
quan trọng tư liệu về Hồ Chí Minh vẫn chưa được sưu tầm và khai thác đầy
đủ. Do đó, muốn cải tiến và nâng cao chất lượng nghiên cứu về Hồ Chí Minh
thì một trong những công việc quan trọng đầu tiên là phải sưu tầm và khai
thác được đầy đủ hệ thống tư liệu chính xác, bảo đảm tính khoa học và tính
thuyết phục cao” [29, tr. 9].
Tập san Văn thƣ lƣu trữ trƣớc đây, nay là Tạp chí Văn thƣ, Lƣu trữ
Việt Nam có một số bài viết đề cập đến tài liệu lƣu trữ cá nhân và việc sƣu
tầm tài liệu lƣu trữ cá nhân, nhƣ bài “Kho Lưu trữ Nhà nước Trung ương với
công tác sưu tầm, thu thập tài liệu xuất xứ cá nhân” (Tập san Văn thƣ lƣu trữ
số 1-1989). Trong bài “Tăng cường công tác thu thập, quản lý tài liệu phông
lưu trữ cá nhân tại Kho Lưu trữ Trung ương Đảng” (Tạp chí Lƣu trữ Việt
Nam, số 5-2002), tác giả Phạm Thị Thu Hiền đã đề cập đến thực trạng việc
quản lý tài liệu phông lƣu trữ cá nhân của Kho Lƣu trữ Trung ƣơng, trong đó
có khó khăn do chƣa xác định đƣợc ranh giới tài liệu phông cá nhân, “tính
trung bình mỗi năm, tài liệu phông lƣu trữ cá nhân nộp lƣu về Kho Lƣu trữ
Trung ƣơng khoảng gần 300 cặp, trong đó chiếm số lƣợng lớn nhất là tài liệu
của các đồng chí Tổng Bí thƣ, Thƣờng trực Bộ Chính trị - Ban Bí thƣ và đồng
chí Bí thƣ trực”, “chỉ có phông các đồng chí Tổng Bí thƣ, Thƣờng trực Bộ
Chính trị - Ban Bí thƣ và một số đồng chí lãnh đạo các ban đảng có tƣơng đối
đầy đủ tài liệu”…
Tác giả Nguyễn Lệ Nhung với bài “Tài liệu lưu trữ Đảng và công tác
nghiên cứu, biên soạn lịch sử” (Tạp chí Dấu ấn thời gian, số 4-2007) cũng
phân tích ý nghĩa của tài liệu lƣu trữ Đảng và đề xuất bổ sung tài liệu còn
thiếu trong các phông của Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng, trong đó có tài liệu
của Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh. Song đây cũng chỉ là những ý kiến

10

chung, chƣa tập trung vào việc sƣu tầm, thu thập tài liệu Phông lƣu trữ Chủ
tịch Hồ Chí Minh.
Trong bài viết của mình trên Tạp chí Dấu ấn thời gian, số 3-2006, “Tổ
chức khoa học tài liệu Kho Lưu trữ Trung ương Đảng - Thực trạng và kinh
nghiệm”, chúng tôi đã nêu lên sự cần thiết phải sƣu tầm, thu thập tài liệu của
Đảng và của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Và gần đây, trên Tạp chí Văn phòng cấp
uỷ, số 24, tháng 9-2009 với bài “Tìm hiểu công tác sưu tầm, thu thập và quản
lý tài liệu Phông lưu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh” chúng tôi đã đề cập sâu hơn
về việc sƣu tầm, thu thập và quản lý tài liệu Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí
Minh. Tuy nhiên, các bài viết trên cũng chƣa thực sự có những phân tích sâu,
đánh giá và đề xuất cụ thể.
Nhìn từ góc độ nghiên cứu về Hồ Chí Minh nói chung, chúng ta dễ
dàng nhận thấy, trong thời gian qua, việc nghiên cứu đã không ngừng đƣợc
mở rộng và phát triển cả về nội dung nghiên cứu lẫn quy mô nghiên cứu. Từ
chức năng, nhiệm vụ của một số ít cơ quan, tổ chức, cá nhân chuyên trách;
đến nay nó đang trở thành mối quan tâm đặc biệt của toàn hệ thống chính trị
và toàn xã hội. Tuy nhiên, đối với ngành lƣu trữ nƣớc ta, nghiên cứu về Chủ
tịch Hồ Chí Minh dƣới góc độ là đối tƣợng của lƣu trữ học vẫn chƣa có sự
quan tâm thích đáng; công tác sƣu tầm, thu thập và quản lý tài liệu thuộc
Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh theo yêu cầu chỉ đạo của Trung ƣơng
Đảng chƣa đƣợc coi trọng.
Tóm lại, ngoài quy định rất sớm về lƣu trữ cá nhân của Liên Xô trƣớc
đây, việc nghiên cứu về phông lƣu trữ cá nhân nói chung của Việt Nam còn
có mức độ; ngoài những quy định chung của Đảng và Nhà nƣớc, những công
trình, bài viết của các tác giả mới chỉ đề cập một cách sơ bộ, khái quát về việc
sƣu tầm, thu thập tài liệu lƣu trữ cá nhân nói chung, chƣa công trình nào
nghiên cứu về việc sƣu tầm, thu thập và quản lý tài liệu Phông lƣu trữ Chủ
tịch Hồ Chí Minh. Đây là một khó khăn không nhỏ đối với tác giả. Bên cạnh
11

đó, việc tìm hiểu về tài liệu lƣu trữ của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại các cơ quan,
tổ chức cũng không dễ dàng vì các cơ quan thƣờng giới hạn đối tƣợng khai
thác; ít công bố minh bạch tình hình lƣu trữ tài liệu của Bác. Mặt khác, nghiên
cứu về Hồ Chí Minh nói chung là công việc còn mới và khó đối với nhiều nhà
nghiên cứu và bản thân tác giả.
6. Nguồn tài liệu tham khảo
Để nghiên cứu luận văn này, chúng tôi tập trung vào các nguồn tài liệu
sau :
Thứ nhất, các quy định của Đảng, Nhà nƣớc về công tác lƣu trữ nói
chung và lƣu trữ tài liệu xuất xứ cá nhân nói riêng nhƣ : Quyết định số 168QĐ/HĐBT ngày 26-12-1981 của Hội đồng Bộ trƣởng về Phông lƣu trữ quốc
gia nƣớc Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Pháp lệnh Lƣu trữ quốc gia
2001, Nghị định 111/2004/NĐ-CP ngày 08-4-2004 của Chính phủ về công tác
lƣu trữ; Quyết định số 20-QĐ/TW ngày 23-9-1987, Quy định 210-QĐ/TW
ngày 6-3-2009 của Ban Bí thƣ Trung ƣơng Đảng về Phông lƣu trữ Đảng Cộng
sản Việt Nam, Quy chế số 22-QC/TW ngày 19-10-2006 của Ban Bí thƣ Trung
ƣơng về việc thu hồi tài liệu của các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nƣớc đã
chuyển công tác khác, nghỉ hƣu, từ trần…
Thứ hai, giáo trình Lý luận và thực tiễn công tác lưu trữ (1990) do
Vƣơng Đình Quyền chủ biên, cuốn Lý luận và thực tiễn công tác lưu trữ của
Liên Xô…
Thứ ba, các văn kiện, sách, báo, bài viết về Chủ tịch Hồ Chí Minh, đặc
biệt là các quan điểm của Đảng ta về Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhất là trong các
văn kiện ở thời kỳ đổi mới, từ Đại hội VI, VII, VIII, IX và Đại hội X. Bên
cạnh đó là các tác phẩm các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nƣớc nhƣ đồng chí
Trƣờng Chinh, Lê Duẩn, Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp… viết về Hồ
Chủ tịch nhân lễ kỷ niệm ngày sinh hoặc ngày mất của Ngƣời.

12

Ngoài ra là các bài viết, công trình của các nhà nghiên cứu trong nƣớc
hoặc nƣớc ngoài dịch ra tiếng Việt nhƣ cuốn Hồ Chí Minh của T.Lacouture,
Đồng chí Hồ Chí Minh của E.Côbelép, Chủ tịch Hồ Chí Minh - Tiểu sử và sử
nghiệp của Viện Lịch sử Đảng, Hồ Chí Minh biên niên tiểu sử của Viện Hồ
Chí Minh và các lãnh tụ, Hồ Chí Minh - Tiểu sử của Bảo tàng Hồ Chí Minh;
các bài viết, tham luận của học giả trong và ngoài nƣớc tại Hội thảo do Uỷ
ban UNESCO của Việt Nam tổ chức nhân Kỷ niệm 100 năm ngày sinh của
Ngƣời.
Thứ tư, tài liệu của Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng, gồm : Phông lƣu
trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh; tài liệu các phông Ban Chấp hành Trung ƣơng,
phông đồng chí Lê Duẩn, Trƣờng Chinh… nói về cuộc đời, sự nghiệp và hoạt
động của Bác; tài liệu phông Văn phòng Trung ƣơng, Cục Lƣu trữ Trung
ƣơng Đảng về công tác sƣu tầm, thu thập tài liệu Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ
Chí Minh; các tƣ liệu của Cục Lƣu trữ Văn phòng Trung ƣơng có liên quan
đến Hồ Chí Minh.
Ngoài ra, chúng tôi đã tìm hiểu tài liệu thuộc Phông lƣu trữ Chủ tịch
Hồ Chí Minh nhƣng đang bảo quản ở Bảo tàng Hồ Chí Minh, Viện Hồ Chí
Minh và các lãnh tụ của Đảng, Bảo tàng Cách mạng…
Thứ năm, các đề tài nghiên cứu khoa học, luận văn, khoá luận tốt
nghiệp của học viên, sinh viên ngành lƣu trữ đã giúp chúng tôi tìm hiểu rõ
hơn về thực trạng công tác bổ sung, thu thập tài liệu của các kho lƣu trữ khác,
qua đó giúp chúng tôi có những tìm hiểu, nhận định khách quan về việc sƣu
tầm, thu thập tài liệu Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Kho Lƣu trữ
Trung ƣơng Đảng.
7. Phương pháp nghiên cứu
Để nghiên cứu đề tài, chúng tôi sử dụng một số phƣơng pháp nghiên
cứu cơ bản nhƣ sau :

13


- Phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin : chúng tôi sử dụng
phƣơng pháp này để có phƣơng pháp luận khách quan, biện chứng về việc
sƣu tầm, thu thập tài liệu lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Kho Lƣu trữ Trung
ƣơng.
- Phương pháp sử liệu học : Là ngƣời khai sinh ra Đảng Cộng sản Việt
Nam nên hoạt động của Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn gắn với các sự kiện lịch
sử của Đảng, của đất nƣớc nên chúng tôi sử dụng phƣơng pháp sử liệu học để
nghiên cứu về đặc điểm tài liệu, loại hình tài liệu và giá trị tài liệu thuộc
Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh.
- Phương pháp phân tích, tổng hợp : Nghiên cứu về Chủ tịch Hồ Chí
Minh là một vấn đề khó, công tác sƣu tầm, thu thập tài liệu lƣu trữ của Ngƣời
cũng là vấn đề cần phải phân tích tình hình thực tiễn cũng nhƣ các vấn đề lý
luận liên quan để luận giải làm sáng tỏ yêu cầu phải thu thập, sƣu tầm tài liệu
lƣu trữ của Ngƣời… Đồng thời, cũng thông qua phƣơng pháp này, chúng tôi
nghiên cứu một cách vừa khái quát, vừa cụ thể để tìm ra cái chung và cái
riêng trong việc nghiên cứu đề tài.
- Phương pháp khảo sát : Tài liệu lƣu trữ của Chủ tịch Hồ Chí Minh
hiện nay nằm rải rác ở nhiều kho lƣu trữ của các cơ quan, tổ chức, cá nhân.
Do đó, chúng tôi sử dụng phƣơng pháp này để khảo sát tình hình thực tế tài
liệu lƣu trữ của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Kho Lƣu trữ Trung ƣơng và một số
kho lƣu trữ của Nhà nƣớc. Trong quá trình khảo sát, chúng tôi chú ý nghiên
cứu về các bản thảo, bản nháp, bản gốc tài liệu của Chủ tịch Hồ Chí Minh,
bản có bút tích của Ngƣời hoặc do tài liệu Ngƣời trực tiếp đánh máy, viết tay;
Đồng thời, chúng tôi còn khảo sát tình hình tài liệu sau các đợt đi sƣu tầm, thu
thập tài liệu của Bác ở trong nƣớc và ngoài nƣớc.
- Phương pháp phỏng vấn : Để thực hiện đề tài, chúng tôi đã phỏng vấn
các chuyên gia, các cán bộ lƣu trữ trực tiếp quản lý Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ

Chí Minh tại Kho Lƣu trữ Trung ƣơng; các cán bộ từng tham gia sƣu tầm, thu
14


thập tài liệu của Bác và một số cán bộ có kinh nghiệm công tác của Cục Lƣu
trữ Văn phòng Trung ƣơng và các cơ quan lƣu trữ, bảo tàng, viện nghiên cứu
có liên quan.
8. Bố cục đề tài
Ngoài mở đầu, kết luận, đề tài có bố cục nhƣ sau :
Chương 1- Tổng quan về Phông lưu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh
Đây là chƣơng cơ sở đặt nền tảng cho các chƣơng sau. Ở chƣơng này
chúng tôi đề cập một số vấn đề cơ bản của phông lƣu trữ cá nhân; tiểu sử hoạt
động của Chủ tịch Hồ Chí Minh; khái niệm, nội dung, thành phần, đặc điểm,
vị trí và ý nghĩa tài liệu Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Chương 2- Tình hình sưu tầm, thu thập và quản lý tài liệu Phông lưu
trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh của Kho Lưu trữ Trung ương Đảng.
Đây là chƣơng chính của luận văn. Trong chƣơng này, chúng tôi trình
bày chủ trƣơng của Trung ƣơng Đảng về tập trung quản lý thống nhất tài liệu
Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh; các biện pháp, kết quả sƣu tầm, thu
thập và xử lý khối tài liệu sƣu tầm, thu thập thuộc Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ
Chí Minh của Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng. Trên cơ sở đó, chƣơng 2 đã
đánh giá ƣu điểm, kết quả đạt đƣợc và những tồn tại về công tác sƣu tầm, thu
thập và quản lý tài liệu Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Chương 3- Các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác sưu tầm,
thu thập và quản lý tài liệu Phông lưu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Từ thực trạng công tác sƣu tầm, thu thập tài liệu Phông lƣu trữ Chủ tịch
Hồ Chí Minh, trong chƣơng 3 chúng tôi đề xuất các giải pháp để nâng cao
hơn nữa chất lƣợng, hiệu quả công tác sƣu tầm, thu thập và quản lý tài liệu
Phông lƣu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh của Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng.
Cuối cùng, xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của Bảo tàng Hồ Chí

Minh, Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng, Viện Lịch sử Đảng, Thông
tấn xã Việt Nam, Cục Văn thƣ và Lƣu trữ Nhà nƣớc, Cục Lƣu trữ Văn phòng
15


Trung ƣơng Đảng… một số cán bộ, chuyên gia lƣu trữ đã có nhiều giúp đỡ
tác giả trong quá trình thực hiện đề tài này. Đặc biệt, xin chân thành cảm ơn
Phó giáo sƣ Vƣơng Đình Quyền - ngƣời đã trực tiếp hƣớng dẫn khoa học cho
tác giả.
Một lần nữa xin chân thành cảm ơn tất cả sự giúp đỡ của các cơ quan,
tổ chức, thầy giáo, cô giáo, đồng nghiệp và các bạn.
Hà Nội, ngày 20 tháng 10 năm 2009
HỌC VIÊN

Nguyễn Quốc Dũng

16


TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Chủ tịch Hồ Chí Minh sống mãi trong sự nghiệp của chúng ta (2005),
Nhà xuất bản Lao động, Hà Nội.
2. Cục Lƣu trữ Nhà nƣớc (1992), Từ điển lưu trữ Việt Nam, Hà Nội.
3. Lê Duẩn (1986), Chủ tịch Hồ Chí Minh, lãnh tụ vĩ đại của Đảng và dân
tộc ta, Nhà xuất bản Sự thật, Hà Nội.
4. Đảng Cộng sản Việt Nam (2004), Văn kiện Đảng toàn tập, tập 30, Nhà
xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội.
5. Đảng Cộng sản Việt Nam (2005), Văn kiện Đảng toàn tập, tập 39, Nhà
xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội.

6. E.Cô-bê-lép (1985), Đồng chí Hồ Chí Minh, Nhà xuất bản Thanh niên,
Hà Nội phối hợp với Nhà xuất bản Tiến bộ, Matxcơva ấn hành (bản dịch
tiếng Việt).
7. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 2, (2000), Nhà xuất bản Chính trị quốc gia,
Hà Nội.
8. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (2005), Hồ Chí Minh tiểu sử,
Nhà xuất bản Lý luận chính trị, Hà Nội.
9. Đặng Xuân Kỳ (chủ biên) (1997), Phương pháp và phong cách Hồ Chí
Minh, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội.
10. Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng, Phông lưu trữ Ban Chấp hành Trung
ương Đảng, mục lục số 06, đơn vị bảo quản số 431.
11. Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng, Hồ sơ Phông lưu trữ Chủ tịch Hồ Chí
Minh, lƣu tại Phòng Bảo quản, Cục Lƣu trữ Văn phòng Trung ƣơng
Đảng.

17


12. Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng, Phông lưu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh,
mục lục số 01, đơn vị bảo quản số 129.
13. Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng, Phông lưu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh,
mục lục số 01, đơn vị bảo quản số 131.
14. Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng, Phông lưu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh,
mục lục số 01, đơn vị bảo quản số 133.
15. Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng, Phông lưu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh,
mục lục số 01, đơn vị bảo quản số 144.
16. Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng, Phông lưu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh,
mục lục số 6, đơn vị bảo quản số 149.
17. Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng, Phông lưu trữ Chủ tịch Hồ Chí Minh,
mục lục số 6, đơn vị bảo quản số 150.

18. Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng, Phông lưu trữ Cục Lưu trữ Trung ương,
mục lục số 1, đơn vị bảo quản số 20.
19. Kho Lƣu trữ Trung ƣơng Đảng, Phông lưu trữ Cục Lưu trữ Trung ương,
mục lục số 01, đơn vị bảo quản số 27.
20. Nguyễn Văn Lanh (chủ nhiệm), Nguyễn Thị Kỳ, Trịnh Nhu, Nguyễn
Quốc Dũng, Trần Châu Giang, Tô Thị Kim Đính, Xác định tiêu chuẩn
phông lưu trữ cá nhân thuộc diện nộp lưu về Kho Lưu trữ Trung ương
(đề tài khoa học cấp bộ), mã số KHBĐ (2006)-36, kho tƣ liệu Cục Lƣu
trữ Văn phòng Trung ƣơng.
21. Lý luận và thực tiễn công tác lưu trữ của Liên Xô, bản dịch và ấn hành
năm 1967 của Phòng chế độ Nghiệp vụ Cục Lƣu trữ Phủ Thủ tƣớng, kho
tƣ liệu Cục Lƣu trữ Văn phòng Trung ƣơng.
22. Một số văn kiện của Đảng và Chính phủ về công tác văn thư và công tác
lưu trữ, lƣu hành nội bộ, 8-1977, kho tƣ liệu Cục Lƣu trữ Văn phòng
Trung ƣơng.

18


23. Nghị định số 110/2004/NĐ-CP ngày 8-4-2004 của Chính phủ về công
tác văn thư, Công báo số 09, ngày 17-4-2004.
24. Pháp lệnh Lưu trữ quốc gia (2001), Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà
Nội.
25. Quy định số 210-QĐ/TW ngày 6-3-2009 của Ban Bí thư về Phông lưu
trữ quốc gia Việt Nam, Cơ sở dữ liệu Thông tin hoạt động của Cục Lƣu
trữ Văn phòng Trung ƣơng.
26. Vƣơng Đình Quyền (chủ biên), Đào Xuân Chúc, Nguyễn Văn Hàm,
Nguyễn Văn Thâm (1990), Lý luận và thực tiễn công tác lưu trữ, Nhà
xuất bản Đại học và giáo dục chuyên nghiệp, Hà Nội.
27. Sở Lƣu trữ Khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây, Viện Khoa học Xã hội

Quảng Tây (2005), Hồ Chí Minh với Quảng Tây, Nhà xuất bản Nhân dân
Quảng Tây (bản song ngữ tiếng Trung - Việt).
28. Quyết định số 79-QĐ/TW ngày 21-8-2007 của Bộ Chính trị về chức năng,
nhiệm vụ, tổ chức bộ máy của Văn phòng Trung ương Đảng, lƣu tại Phòng Lƣu
trữ hiện hành, Cục Lƣu trữ Văn phòng Trung ƣơng.
29. Song Thành (chủ biên) (1997), Một số vấn đề phương pháp luận và
phương pháp nghiên cứu về Hồ Chí Minh, Nhà xuất bản Chính trị quốc
gia, Hà Nội.
30. Nguyễn Q. Thắng, Nguyễn Bá Thế (1993), Từ điển nhân vật lịch sử Việt
Nam, Nhà xuất bản Văn hoá, Thành phố Hồ Chí Minh.
31. Thông báo số 140-TB/TW ngày 27-5-1989 của Ban Bí thư về xử lý những
vấn đề liên quan đến công bố Di chúc của Bác Hồ, Cơ sở dữ liệu Văn
kiện Đảng, Cục Lƣu trữ Văn phòng Trung ƣơng.
32. Thu Trang (Công Thị Nghĩa) (2002), Nguyễn Ái Quốc tại Pari (19171923), Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội.
33. Nguyễn Văn Trình (1998), Vấn đề xây dựng Phông lưu trữ cá nhân các
nhà khoa học tiêu biểu tại Trung tâm Khoa học xã hội và Nhân văn quốc
19


gia, Luận văn thạc sỹ, Tƣ liệu Khoa Lƣu trữ học và Quản trị văn phòng,
trƣờng Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà
Nội), Hà Nội.
34. Uỷ ban Quốc gia UNESCO của Việt Nam (1995), Chủ tịch Hồ Chí
Minh, anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hoá lớn, Nhà xuất bản
Khoa học xã hội, Hà Nội.
35. Văn phòng Trung ƣơng Đảng (2009), Trường Chinh - Những bài nói, bài
viết về Chủ tịch Hồ Chí Minh, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội.

20