TÀI LIỆU THAM KHẢO KHẮC PHỤC ẢNH HƯỞNG của tín NGƯỠNG tôn GIÁO đến đời SỐNG TINH THẦN của QUÂN NHÂN TRONG QUÂN đội TA HIỆN NAY

Tôn giáo là một hiện tượng xã hội thuộc đời sống tinh thần của con người,
phản ánh hiện thực khách quan một cách hư ảo. Theo lý luận của chủ nghĩa
Mác- Lênin: “Bất cứ tôn giáo nào cũng đều chỉ là sự phản ánh hư ảo vào đầu óc
người ta những sức mạnh ở bên ngoài chi phối cuộc sống hàng ngày của họ; chỉ
là sự phản ánh mà trong đó những sức mạnh ở thế gian đã mang hình thức sức
mạnh siêu thế gian”1. Tôn giáo đã và đang có ảnh hưởng đến cuộc sống một bộ
phận con người trong xã hội. Ngày nay, tôn giáo đang là một trong những vấn
đề nổi lên rất gay gắt và phức tạp trong cuộc đấu tranh giai cấp, đấu tranh dân
tộc ở nhiều quốc gia trên thế giới.
Việt Nam là một quốc gia có nhiều tín ngưỡng tôn giáo. Tín ngưỡng tôn
giáo đã chi phối sâu sắc đến đời sống tinh thần của một bộ phận nhân dân theo
cả hai chiều tích cực và tiêu cực. Trong những năm vừa qua, nhu cầu tín ngưỡng
tôn giáo của nhân dân ta có xu hướng gia tăng, hoạt động của các tổ chức tôn
giáo tiếp tục diễn ra phức tạp, các thế lực thù địch luôn lợi dụng tín ngưỡng tôn
giáo để chống phá cách mạng nước ta ngày càng thâm độc. Tất cả những tác
động đó đã làm ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống xã hội của nhân dân ta và ngày
càng gia tăng trong tình hình hiện nay.
Quân đội ta là một bộ phận của xã hội. Hiện nay, số quân nhân theo các tín
ngưỡng tôn giáo chiếm một tỷ lệ đáng kể ở mỗi đơn vị. Hơn nữa, các thế lực thù
địch đang ra sức lợi dụng tín ngưỡng tôn giáo để chống phá, làm giảm sút sức
mạnh chiến đấu của Quân đội ta. Do đó, vấn đề đặt ra là phải nhận diện những
ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo tác động đến đời sống tinh thần
quân nhân Quân đội ta để có các giải pháp khắc phục nó, đây là việc làm cần
thiết và cấp bách hiện nay.
2. Một số biểu hiện cơ bản ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo
đến đời sống tinh thần quân nhân Quân đội ta hiện nay
2.1. Tính tất yếu phải khắc phục ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn
giáo đến đời sống tinh thần quân nhân Quân đội ta hiện nay
Một là, xuất phát từ mục đích, nhiệm vụ của chủ nghĩa vô thần khoa học.
Mục đích của chủ nghĩa vô thần khoa học là góp phần giải phóng con người
về mặt tinh thần, nó khẳng định và đề cao phẩm giá con người; định hướng cho

con người vươn tới giá trị chân, thiện, mĩ và ngày càng hoàn thiện hơn.
1

C.Mác và Ph.Ăngghen, Toàn tập, Nxb CTQG, H.1994, Tập 20, tr 437.


2

Nhiệm vụ của chủ nghĩa vô thần khoa học chỉ ra: Mác viết: “Chủ nghĩa vô
thần khoa học là sự phủ nhận thượng đế và qua sự phủ nhận đó mà khẳng định
sự tồn tại của con người” 2.Trước hết, chỉ ra tính chất duy tâm thần bí phản khoa
học của tín ngưỡng tôn giáo và mê tín dị đoan, đồng thời vạch ra những âm mưu
thủ đoạn của các thế lực phản động lợi dụng tín ngưỡng tôn giáo và mê tín dị
đoan để chống phá cách mạng. Thứ hai, nó giúp hình thành thế giới quan vô
thần khoa học tạo điều kiện quan trọng hình thành niềm tin cộng sản cho quân
nhân. Đây là nhiệm vụ chủ yếu nhất của chủ nghĩa vô thần khoa học. Thứ ba, nó
giúp hình thành một số giải pháp nhằm khắc phục ảnh hưởng tiêu cực của tín
ngưỡng tôn giáo và mê tín dị đoan cho quân nhân Quân đội ta hiện nay.
Hai là, xuất phát từ yêu cầu của cách mạng xã hội chủ nghĩa.
Cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa, đây là cuộc cách mạng sâu sắc nhất, triệt
để nhất, vĩ đại nhất trong lịch sử từ trước tới nay, mục đích cuối cùng của nó là
giải phóng con người một cách toàn diện. Mặt khác, để hoàn thành nhiệm vụ của
cuộc cách mạng này, đòi hỏi phải có con người mới xã hội chủ nghĩa: con người
cường tráng về thể chất, trong sáng về tinh thần, làm chủ xã hội và biết làm chủ
bản thân mình...Hơn nữa, cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa hiện nay đang lâm
vào thoái trào, nó đã ảnh hưởng sâu sắc đến tâm tư, tình cảm, niềm tin...của cán
bộ chiến sỹ trong Quân đội ta.
Hiện nay, Đảng và Nhà nước ta thực hiện phát triển nền kinh tế thị trường
theo định hướng xã hội chủ nghĩa, xu thế toàn cầu hoá, đa dạng hoá dẫn đến
nhiều cơ hội cũng như thách thức, sẽ xuất hiện nhiều rủi ro, có cả may mắn...vì

vậy, nó đã ảnh hưởng trực tiếp đến tâm tư tình cảm, làm cho niềm tin tín ngưỡng
tôn giáo phát triển, tin vào thần thánh, tin vào số mệnh, tin vào đấng siêu nhân
nào đó.
Ba là, xuất phát từ yêu cầu xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách
mạng, chính quy, tinh nhuệ và từng bước hiện đại, lấy xây dựng quân đội về
chính trị làm cơ sở.
Việc xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh
nhuệ và từng bước hiện đại, lấy xây dựng quân đội về chính trị làm cơ sở sẽ
không thể chấp nhận những quân nhân có lập trường và thế giới quan duy tâm
tôn giáo, mê tín dị đoan. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, xuất hiện chiến tranh
công nghệ cao: tính huỷ diệt lớn... đã làm ảnh hưởng tới tinh thần của quân
nhân, khiếp sợ, hoảng loạn, vì vậy họ tin vào số phận, sự phù hộ của thần

2

C.Mác và Ph.Ăngghen, Tuyển tập, Nxb ST, H.1980, Tập 1, tr 25- tr 26.


3

thánh...và có tư tưởng cầu vận may, cho nên niềm tin tín ngưỡng tôn giáo có
điều kiện phát triển trong đời sống tinh thần của quân nhân Quân đội ta.
Xuất phát từ yêu cầu của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ
nghĩa và từ truyền thống của Quân đội ta là trường học lớn giáo dục thanh niên
thực hiện lý tưởng cộng sản của mình.
Mặt khác, chức năng của Quân đội ta được mở rộng, không chỉ làm nhiệm
vụ chiến đấu, lao động sản xuất mà còn có chức năng công tác. Thực chất đây là
công tác vận động quần chúng mà trực tiếp là vận động đồng bào có đạo, đồng
bào dân tộc, vùng sâu vùng xa, vùng căn cứ cách mạng...do vậy, mỗi cán bộ,
chiến sỹ phải nắm chắc tư tưởng, quan điểm chính sách của Đảng và Nhà nước

nói chung và về vấn đề tôn giáo nói riêng thì mới đủ khả năng hoàn thành tốt
nhiệm vụ được giao. Trong sản xuất kinh doanh vừa phải thực hiện theo kế
hoạch được giao vừa phải hạch toán kinh tế, cạnh tranh bình đẳng...do đó, không
tránh khỏi những rủi ro, làm ăn thua lỗ trên thị trường hết sức gay gắt hiện nay,
vì vậy, tâm lý tín ngưỡng tôn giáo có điều kiện để phát triển trong đời sống tinh
thần của quân nhân Quân đội ta.
Bốn là, xuất phát từ thực trạng ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo
và mê tín dị đoan trong quân nhân Quân đội ta hiện nay.
Như đã phân tích ở trên, tín ngưỡng tôn giáo nó đã ảnh hưởng đến sự hình
thành thế giới quan khoa học của quân nhân; nó ảnh hưởng đến phát triển văn
hoá, đạo đức của quân nhân; những quân nhân có tín ngưỡng tôn giáo, mê tín dị
đoan nó ảnh hưởng đến chất lượng thực hiện nhiệm vụ chính trị của đơn vị.
Năm là, xuất phát từ ảnh hưởng của toàn cầu hoá hiện nay.
Toàn cầu hoá hiện nay, với sự phát triển của khoa học công nghệ chưa từng
có, thì tín ngưỡng tôn giáo, mê tín dị đoan cũng có điều kiện thuận lợi để phát
triển như: phổ biến, truyền giảng giáo lý, gửi các thông điệp đến các tín đồ khắp
mọi nơi trên thế giới thông qua thành tựu của khoa học công nghệ- nhất là công
nghệ truyền thông. Chính toàn cầu hoá nó làm cho sự gắn kết giữa những người
có tín ngưỡng tôn giáo với các tổ chức giáo hội, chính toàn cầu hoá nó làm cho
xu thế tôn giáo ngày nay rất phức tạp, nó tạo ra các xu thế như: xu thế toàn cầu
hoá tôn giáo; xu thế đa dạng hoá tôn giáo; xu thế dân tộc hoá tôn giáo; xu thế thế
tục hoá tôn giáo.
Sáu là, xuất phát từ thực trạng giáo dục chủ nghĩa vô thần trong Quân đội
ta hiện nay.


4

Hiện nay, công tác giáo dục chủ nghĩa vô thần trong Quân đội ta chưa được
được quan tâm đúng mức; hiệu quả công tác quản lý quân nhân có đơn vị còn

hạn chế, đặc biệt là quản lý về chất lượng chính trị... nhất là quản lý quân nhân
theo đạo (thường không nắm chắc); một số môi trường văn hoá, đạo đức còn để
ảnh hưởng tiêu cực dẫn đến quân nhân tin vào số phận, không tin vào mình, nó
biểu hiện ở đời sống vật chất và đời sống tinh thần không đáp ứng được yêu cầu
thiết yếu của quân nhân; hình thức sinh hoạt thì nghèo nàn, giảng dạy chính trị
thì khô khan, thiếu tính thuyết phục, tham ô, hối lộ, cục bộ, mất đoàn kết, mất
dân chủ còn tồn tại và kéo dài...từ đó làm ảnh hưởng trực tiếp đến giáo dục chủ
nghĩa vô thần khoa học và hiệu quả giáo dục thấp, theo đó nó đã ảnh hưởng tiêu
cực của tín ngưỡng tôn giáo và mê tín dị đoan đến đời sống tinh thần của bộ đội.
Bảy là, xuất phát từ âm mưu thủ đoạn của kẻ thù lợi dụng vấn đề tín
ngưỡng tôn giáo để chống phá cách mạng nước ta và chống phá Quân đội ta
hiện nay.
Hiện nay, kẻ thù dùng nhiều âm mưu thủ đoạn để chống phá cách mạng
nước ta nói chung và chống phá Quân đội nói riêng. Chúng xuyên tạc đường lối,
chính sách tôn giáo của Đảng và Nhà nước ta; vu cáo Đảng, Nhà nước ta đàn áp
tôn giáo; chúng tập trung lực lượng nhất là đồng bào dân tộc thiểu số, đồng bào
có đạo, kích động, chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc, kích động đòi ly khai, di
dân tự do...tạo cớ nhảy vào nước ta thực hiện trực tiếp can thiệp bằng thủ đoạn
bạo loạn lật đổ chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta.
2.2. Những nội dung ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo đến
đời sống tinh thần quân nhân Quân đội ta hiện nay
2.2.1. Tín ngưỡng tôn giáo đã cản trở việc hình thành và phát triển thế giới
quan khoa học của quân nhân Quân đội ta.
Thế giới quan tôn giáo là thế giới quan lộn ngược, nó hoàn toàn đối lập với
thế giới quan khoa học của chủ nghĩa Mác- Lênin. Theo đó, chức năng chủ yếu
và có sức lôi cuốn của tôn giáo, đó là chức năng đền bù hư ảo. Lênin viết: “Tôn
giáo là thuốc phiện của nhân dân. Tôn giáo là thứ rượu tinh thần, làm cho những
người nô lệ của tư bản mất phẩm cách con người và quên mất hết những điều họ
đòi hỏi để được sống một cuộc đời đôi chút xứng đáng với con người” 3. Tôn
giáo sẽ đền bù tất cả những mất mát của tín đồ bằng sức mạnh siêu nhiên. Tôn

giáo như là liều thuốc an thần ru ngủ con người, làm dịu bớt nỗi nhọc nhằn đau
đớn của con người; sự nguy hại của tôn giáo thông qua chức năng đền bù hư ảo
được thể hiện ở chỗ: đối với tín đồ là quần chúng nhân dân lao động (những
3

V.I.Lênin, Toàn tập, Nxb Tiến bộ, M. 1979, Tập 12, tr 170.


5

người bị áp bức bóc lột) thì tôn giáo đã ru ngủ, mê hoặc họ, làm cho họ cam
chịu thân phận tôi tớ trong cuộc sống trần gian, kéo họ ra khỏi cuộc đấu tranh
chống áp bức bóc lột và tước đi thứ vũ khí mạnh nhất của quần chúng nhân dân
lao động trong cuộc đấu tranh chống các thế lực phản động- đó là ý chí vùng lên
đấu tranh. Còn đối với tín đồ là kẻ áp bức bóc lột, thì tôn giáo đã dạy cho họ
cách biện hộ cho cuộc đời bóc lột. Lênin viết: “Đối với những ai suốt đời vẫn
lao động và sống trong cảnh thiếu thốn, tôn giáo dạy họ phải sống theo tinh thần
cam chịu và nhẫn nhục trong cuộc sống dưới trần gian, bằng cách làm cho họ hy
vọng sẽ được đền đáp khi lên thiên đường. Còn đối với những kẻ sống bằng lao
động của người khác, tôn giáo dạy họ hãy làm điều thiện ở thế gian, biện hộ một
cách rất rẻ tiền cho toàn bộ cuộc đời bóc lột của chúng, và bán rẻ cho chúng
những tấm thẻ để lên thiên đường của những người hạnh phúc”4.
Thực tiễn đã chứng minh: “Hiện nay có 71% thanh niên tin vào số phận; có
55,5% thanh niên tin vào tín ngưỡng tôn giáo ở các mức độ khác nhau” 5. Một
thực tế khác, theo Tiến sỹ Lê Đại Nghĩa cho rằng: “Qua kết quả điều tra có 39%
quân nhân thực hiện các hành vi tín ngưỡng tôn giáo và mê tín dị đoan; có
38,4% thường xuyên chọn ngày lành tháng tốt khi thực hiện nhiệm vụ; có 52,2%
coi sự phát triển của bản thân phụ thuộc vào số phận vào lực lượng siêu nhiên”.
Điều đó chứng tỏ rằng một bộ phận quân nhân mang thế giới quan tôn giáo ở
các mức độ khác nhau.

Từ những vấn đề trên cho thấy, cần phải đấu tranh phê phán, loại bỏ những
ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo trong đời sống tinh thần của một bộ
phận quân nhân Quân đội ta. Đồng thời đấu tranh phê phán các quan điểm, tư
tưởng sai trái của các thế lực phản động cho rằng: tôn giáo là vô hại, tôn giáo là
sự đền bù về mặt tinh thần cho quần chúng nhân dân. Đây cũng là cơ sở khoa
học để giáo dục, thức tỉnh quần chúng nhân dân lao động đứng dậy đấu tranh
“vứt bỏ khỏi những xiềng xích các bông hoa giả trang điểm cho chúng, không
phải để loài người cứ tiếp tục mang những xiềng xích ấy dưới cái hình thức
chẳng vui thích và thú vị gì, mà để loài người vứt bỏ chúng đi và giơ tay hái lấy
bông hoa thật”6.
Vì vậy, quân nhân bị thế giới quan tôn giáo chi phối thường tin và thực hiện
các hành vi như trông cậy, nương nhờ, cầu xin...sự giúp đỡ của thần linh, tin vào
số phận, may rủi, làm hạn chế tính tích cực, sáng tạo trong hoạt động thực tiễn
cải tạo tự nhiên, cải tạo xã hội của họ. Do bị thế giới quan tôn giáo chi phối nên
tuỳ lúc, tuỳ nơi mà một số quân nhân thực hiện các hành vi theo các thế giới
V.I.Lênin, Toàn tập, Nxb Tiến bộ, M. 1979, Tập 12, tr 170.
“Những phương pháp tiếp cận thanh niên hiện nay”, Dương Tự Đam, Nxb Thanh niên, H. 1996, tr 52
6
C.Mác và Ph.Ăngghen, Toàn tập, Nxb CTQG, H.1995, Tập 1, tr 570.
4
5


6

quan khác nhau. Chẳng hạn, trong công tác, học tập cơ bản vẫn tuân thủ thế giới
quan duy vật và phương pháp luận biện chứng, nhưng trong giải quyết những
việc riêng, quân nhân thường tin và thực hiện hành vi theo tín ngưỡng tôn giáo.
Thế giới quan tôn giáo đã tạo nên tư tưởng số mệnh, tuyệt đối hoá cái ngẫu
nhiên, may rủi, an phận, tự ti, cam chịu, thủ tiêu đấu tranh, “dĩ hoà vi quý”, thậm

chí còn đồng tình với cái sai của đồng đội, làm giảm nhiệt tình cách mạng, chất
lượng hiệu quả công tác, sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu không cao. Chính tư
tưởng số phận, định mệnh, trông chờ, sự an bài của lực lượng siêu nhiên, thiếu
tin tưởng vào khả năng làm chủ của bản thân, khả năng sáng tạo đã làm giảm ý
chí tiến thủ của quân nhân, làm ảnh hưởng đến bản chất, truyền thống “Bộ đội
cụ Hồ” và việc xây dựng Quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ và
từng bước hiện đại.
Thế giới quan tôn giáo chi phối tới quân nhân ở các mức độ nặng, nhẹ khác
nhau; mức độ nhẹ là cùng một lúc dung hợp cả hai thế giới quan duy vật biện
chứng và duy tâm siêu hình, chưa cản trở trực tiếp, mức độ nguy hại chưa lớn, ít
cản trở tới việc thực hiện nhiệm vụ của quân nhân, cụ thể như chọn giờ tốt, ngày
tốt, kiêng ăn cơm khê...ở mức độ nặng là phủ nhận thế giới quan duy vật và
phương pháp biện chứng, tuyệt đối hoá thế giới quan duy tâm và phương pháp
siêu hình, làm cản trở trực tiếp đến việc thực hiện nhiệm vụ quân nhân như
chậm phép do kiêng kỵ ngày xấu, từ bỏ nhiệm vụ chiến đấu do kiêng kỵ năm
sung, tháng tuổi v.v..
Từ những hiện tượng trên cho thấy, do bị chi phối của thế giới quan tôn
giáo ở không ít quân nhân Quân đội ta đã làm cho thế giới quan duy vật biện
chứng không vững vàng trong đời sống hiện thực của mình. Quân nhân có tín
ngưỡng tôn giáo vừa tin vào lực lượng siêu nhiên, tin theo giáo lý, giáo luật. Mặt
khác, vừa hướng theo yêu cầu cần xây dựng hệ tư tưởng chủ nghĩa Mác- Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh, quán triệt quan điểm, đường lối chủ trương chính sách
của Đảng pháp luật Nhà nước, nhiệm vụ quân đội. Hai mặt đó xét về thế giới
quan là đối lập nhau. Do đó, thế giới quan tín ngưỡng tôn giáo đã cản trở rất lớn
đến sự hình thành và phát triển thế giới quan khoa học của quân nhân trong
Quân đội ta.
2.2.2. Tín ngưỡng tôn giáo đã cản trở việc hình thành và phát triển văn
hoá, đạo đức của quân nhân Quân đội ta.
Nhiệm vụ trung tâm của việc xây dựng văn hoá, đạo đức quân nhân là bồi
dưỡng quân nhân về trí tuệ, bản lĩnh chính trị, đạo đức, lối sống, xây dựng thế

giới quan khoa học, nhân sinh quan cộng sản, hướng quân nhân tới các giá trị


7

chân, thiện, mỹ; đẩy lùi các tệ nạn xã hội như quan liêu, tham nhũng, mê tín dị
đoan; tạo nên các chuẩn mực giá trị đạo đức cơ bản là: Trung thành với lý tưởng
xã hội chủ nghĩa; lao động sáng tạo, tích cực; có lòng yêu nước và tinh thần
quốc tế trong sáng; có lòng nhân ái thuỷ chung. Tuy có ảnh hưởng tích cực nhất
định, nhưng nhìn chung tín ngưỡng tôn giáo đã cản trở không nhỏ đến sự phát
triển văn hoá, đạo đức của quân nhân Quân đội ta.
Thực tiễn đã chứng minh, tín ngưỡng tôn giáo đã có ảnh hưởng tiêu cực
đến đời sống văn hoá, đạo đức, tinh thần của quân nhân; cơ sở của tín ngưỡng
tôn giáo là nói dối mà hành vi nói dối là trái với đạo đức xã hội, do vậy, các giáo
điều của tín ngưỡng tôn giáo là vô đạo đức và không có văn hoá. Hiện nay,
những nội dung phản văn hoá, trái đạo đức trong các tín ngưỡng tôn giáo vẫn
đang cản trở không nhỏ đến sự phát triển văn hoá và đạo đức lành mạnh của
quân nhân Quân đội ta. Tín ngưỡng tôn giáo đã làm cho quân nhân nảy sinh tư
tưởng trung bình chủ nghĩa, thiếu tinh thần tiến thủ, ít đấu tranh tự phê bình và
phê bình, quen sống an phận. Tín ngưỡng tôn giáo thường làm lệch chuẩn về
văn hoá, đạo đức, cả về sự giác ngộ lý tưởng, về tính nhân đạo cộng sản chủ
nghĩa cao cả, về thái độ tích cực trong hoạt động thực tiễn cải tạo xã hội của
quân nhân. Tín ngưỡng tôn giáo đã ít nhiều làm biến dạng ý thức hệ, cản trở sự
phát triển văn hoá, đạo đức lành mạnh của quân nhân.
Sở dĩ có ảnh hưởng tiêu cực nêu trên, xét cho cùng là do thế giới quan tôn
giáo chi phối. Nó tạo cho quân nhân có một quan niệm hết sức sai lầm về thế
giới, con người và xã hội; hình thành ở họ hệ phản giá trị, niềm tin mù quáng, từ
đó chi phối đến mọi mặt đời sống tinh thần của quân nhân, trong đó có văn hoá
và đạo đức. Thế giới quan tôn giáo đã cản trở trực tiếp đến sự nhận thức khoa
học về thế giới quan, cản trở sự hình thành các giá trị chân, thiện, mỹ của quân

nhân. Do bị chế ước bởi các phản giá trị của tín ngưỡng tôn giáo, nên khi tiếp
nhận các giá trị văn hoá, đạo đức tiến bộ quân nhân khó khăn hơn, đặc biệt là
các giá trị đối lập với tín ngưỡng tôn giáo.
2.2.3. Tín ngưỡng tôn giáo đã cản trở việc thực hiện nhiệm vụ chính trị của
quân nhân Quân đội ta.
Từ thực tiễn các đơn vị trong Quân đội cho thấy, số quân nhân có tín
ngưỡng tôn giáo nhìn chung đều hoàn thành được nhiệm vụ, nhưng mức độ
hoàn thành có một bộ phận không cao. Những quân nhân này thường thụ động
trong huấn luyện và trong chiến đấu. Họ tiếp thu chủ nghĩa Mác- Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, các tri thức khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, khoa học
quân sự khó khăn hơn so với quân nhân không theo đạo. Lý do có nhiều nhưng
trong đó có lý do có những vấn đề mà không phù hợp với giáo lý, giáo luật của


8

tín ngưỡng tôn giáo, ngay sống theo quan niệm của phật giáo: “Từ bi hỷ xả”,
“Không sát sinh”; của Ki tô giáo: “Chớ giết người”, “Sống khổ hạnh”... Do đó,
họ có biểu hiện dễ chấp nhận bất công, nhẫn nhục chịu đựng, không dám dùng
bạo lực để chống lại cái ác, cái bất công, cầu xin vào sự ban phát may rủi của
Chúa trời, Thượng đế, của Đức Phật v.v.. Họ phải đấu tranh tư tưởng giữa các
giáo lý, giáo luật, tín điều và lời răn của các chức sắc tôn giáo với các quan
điểm, tư tưởng của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối
quan điểm của Đảng; giữa không sát sinh với tiêu diệt kẻ thù; giữa chấp hành kỷ
luật với tham gia những ngày lễ trọng; giữa ăn kiêng với ăn uống đúng, đủ tiêu
chuẩn, định lượng để bảo đảm sức khoẻ của bộ đội...Những vấn đề đó đã ít
nhiều cản trở quân nhân theo tôn giáo thực hiện nhiệm vụ chính trị của mình.
Như vậy, tín ngưỡng tôn giáo có ảnh hưởng rất tiêu cực đến người quân
nhân nói chung và các quân nhân theo tín ngưỡng tôn giáo trong Quân đội ta
hiện nay. Tất cả những ảnh hưởng tiêu cực đó sẽ tăng lên và nguy hại hơn khi kẻ

thù lợi dụng tín ngưỡng tôn giáo để chống phá cách mạng Việt Nam nói chung
và Quân đội ta nói riêng. Như chúng ta thấy, tín ngưỡng tôn giáo là một lĩnh vực
mà các thế lực thù địch đã và đang ra sức lợi dụng để chống phá cách mạng Việt
Nam. Trong lịch sử đã chứng minh, các thế lực thù địch đều lợi dụng tín ngưỡng
tôn giáo để xâm lược, nô dịch, đồng hoá dân tộc ta. Hiện nay, chủ nghĩa đế quốc
đứng đầu là đế quốc Mỹ, với chiến lược “diễn biến hoà bình” vẫn ráo riết lợi
dụng tín ngưỡng tôn giáo để phá hoại cách mạng nước ta trên mọi lĩnh vực của
đời sống xã hội. Đối với Quân đội ta, các thế lực thù địch đã và đang tìm mọi
cách đưa tín ngưỡng tôn giáo vào đời sống quân nhân. Chúng đã dùng nhiều thủ
đoạn để theo dõi, mua chuộc các quân nhân theo đạo. Trong thời kỳ kháng chiến
chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, đã lợi dụng tín ngưỡng tôn giáo
để ngăn cản thanh niên thực hiện nhiệm vụ tòng quân giết giặc. Hiện nay, các
thế lực thù địch vẫn tìm cách truyền đạo vào các gia đình quân nhân, lợi dụng
tín ngưỡng tôn giáo để chống phá Quân đội ta, chống phá chế độ xã hội chủ
nghĩa mà chúng ta đang xây dựng.
Có thể nói rằng, những ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo tuy
chưa đến mức làm biến dạng nền tảng đời sống tinh thần của quân nhân trong
Quân đội ta hiện nay, nhưng ở một mức độ nhất định nó đã làm cho thế giới
quan khoa học, văn hoá, đạo đức của quân nhân kém vững vàng, thiếu lành
mạnh, nó đã ảnh hưởng đến việc thực hiện nhiệm vụ của người quân nhân cách
mạng. Mặc dù chưa phải là vấn đề nóng bỏng như một số tệ nạn xã hội khác,
nhưng nếu chúng ta không quan tâm phòng chống đúng mức ngay từ bây giờ thì
những ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo sẽ ngày càng gia tăng và gây
khó khăn rất lớn cho việc khắc phục sau này.


9

2.3. Những nguyên nhân cơ bản dẫn đến sự ảnh hưởng tiêu cực của tín
ngưỡng tôn giáo đối với đời sống tinh thần quân nhân Quân đội ta hiện nay.

Như chúng ta đã biết, bản chất của tôn giáo là sự phản ánh hư ảo, xuyên tạc
hiện thực khách quan, biến lực lượng tự nhiên thành huyền bí và khiến cho con
người trở thành nô lệ của nó. Tôn giáo là sản phẩm của con người, do con người
sáng tạo ra và đến lượt nó lại quay trở lại thống trị con người về tinh thần. Theo
Mác: “Tôn giáo là sự tự ý thức và sự tự cảm giác của con người chưa tìm được bản
thân mình hoặc đã lại để mất bản thân mình một lần nữa” 7; còn Lênin cho rằng:
trong “xã hội hiện đại hoàn toàn xây dựng trên sự bóc lột của một thiểu số không
đáng kể dân cư, thuộc các giai cấp địa chủ và tư bản, đối với quảng đại quần chúng
giai cấp công nhân”8, thì “sự áp bức công nhân về mặt kinh tế nhất định gây nên và
đẻ ra mọi hình thức áp bức chính trị đối với quần chúng, làm cho địa vị xã hội của
quần chúng thấp kém đi, làm cho đời sống tinh thần và đạo đức của quần chúng mê
muội và tối tăm”9. Chính “sự bất lực của giai cấp bị bóc lột trong cuộc đấu tranh
chống bọn bóc lột tất nhiên đẻ ra lòng tin vào một cuộc đời tốt đẹp hơn ở thế giới
bên kia, cũng giống y như sự bất lực của người dã man trong cuộc đấu tranh chống
thiên nhiên đẻ ra lòng tin vào thần thánh, ma quỷ, vào những phép màu, v.v..”10.
Hơn nữa, tín ngưỡng tôn giáo luôn được các giai cấp áp bức bóc lột lợi
dụng để thực hiện sự thống trị của mình. Do đó, tín ngưỡng tôn giáo đã tồn tại
và gây ảnh hưởng hết sức tiêu cực đến đời sống xã hội nói chung và đời sống
tinh thần của quân nhân Quân đội ta nói riêng.
Sự ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo đến đời sống tinh thần của
quân nhân Quân đội ta hiện nay là tất yếu khách quan, nó xuất phát từ những
nguyên nhân cơ bản sau đây:
Thứ nhất, xuất phát từ mối quan hệ giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội;
mối quan hệ giữa các hình thái ý thức xã hội.
Triết học Mác- Lênin đã chỉ ra rằng: ý thức xã hội do tồn tại xã hội quyết
định, song nó có tính độc lập tương đối của nó. Trong quá trình tồn tại và phát
triển, ý thức xã hội có vai trò to lớn tác động trở lại tồn tại xã hội, giữa các hình
thái ý thức xã hội cũng có sự tác động qua lại lẫn nhau. Tôn giáo là một hình
thái ý thức xã hội và bản chất của nó là phản ánh hư ảo hiện thực khách quan, do
đó nó có tác động tiêu cực đến các lĩnh vực của đời sống xã hội nói chung và đời

sống tinh thần của quân nhân Quân đội ta nói riêng. Chính vì vậy, trong Văn
C.Mác và Ph.Ăngghen, Toàn tập, Nxb CTQG, H.1995, Tập 1, tr 569.
V.I.Lênin, Toàn tập, Nxb Tiến bộ, M. 1979, Tập 12, tr 169.
9
V.I.Lênin, Toàn tập, Nxb Tiến bộ, M. 1979, Tập 12, tr 169.
10
V.I.Lênin, Toàn tập, Nxb Tiến bộ, M. 1979, Tập 12, tr 169- tr 170.
7
8


10

kiện Hội nghị đại biểu giữa nhiệm kỳ của Đảng khoá VII đã xác định: “Phải
chăm lo xây dựng nền văn hoá tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc. Kế thừa và phát
huy truyền thống nhân ái, nghĩa tình, thuần phong mỹ tục đi đôi với bài trừ hủ
tục mê tín dị đoan và các tệ nạn xã hội khác” 11. Như vậy, Đảng ta đã xác định
phải chăm lo xây dựng nền văn hoá mới, kế thừa và phát huy truyền thống nhân
ái, nghĩa tình, thuần phong mỹ tục, đồng thời kiên quyết loại bỏ những hủ tục
lạc hậu và mê tín dị đoan.
Thứ hai, về bối cảnh quốc tế, khu vực và đời sống kinh tế- xã hội trong
nước và Quân đội ta vẫn còn là những điều kiện vật chất và tinh thần để tín
ngưỡng tôn giáo tồn tại, phát triển và gây ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống tinh
thần của quân nhân Quân đội ta.
Tình hình quốc tế hiện nay, có nhiều yếu tố làm cho tín ngưỡng tôn giáo
tồn tại, phát triển và gây ảnh hưởng tiêu cực đến mọi mặt của đời sống xã hội.
Sự khủng hoảng của chủ nghĩa tư bản đang diễn ra ở nhiều nước, do sự tăng
trưởng về kinh tế đã không ngăn cản được sự suy thoái về mặt xã hội. Chính
điều này đã làm tăng thêm tâm lý bất mãn của quần chúng nhân dân và khiến họ
đi tìm con đường thoát khỏi “nỗi khổ trần gian”.

Sự sụp đổ của hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa đã làm đảo lộn nghiêm
trọng đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân các nước đó. Đặc biệt, nó đã làm
đổ vỡ niềm tin của một bộ phận đông đảo nhân dân vào lý tưởng xây dựng cuộc
sống tốt đẹp trên trần thế.
Về mặt khoa học công nghệ: mặc dù có bước phát triển như vũ bão đã góp
phần nâng cao nhận thức, năng lực làm chủ của con người, nhưng nhìn chung
vẫn còn nhiều vấn đề phức tạp mà con người chưa lý giải và làm chủ được.
Hàng loạt các vấn đề đang tiếp tục nảy sinh, đe doạ đến sinh mạng con người
như nguy cơ xảy ra chiến tranh hạt nhân, vấn đề ô nhiễm môi trường sinh thái,
bệnh tật, sóng thần, lũ lụt, sụt lở đất...Những điều đó đã làm cho nhiều người tin
vào số phận, tin vào ngày tận thế. Do đó, tâm lý, tình cảm, niềm tin tín ngưỡng
tôn giáo vẫn tiếp tục tồn tại, thậm chí còn có sự gia tăng.
Nước ta đang trong thời kỳ quá độ, từ một xã hội với nền kinh tế phổ biến
là sản xuất nhỏ, tự cung, tự cấp, bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa tiến lên chủ
nghĩa xã hội. Trong xã hội còn tồn tại nhiều tàn dư của chế độ cũ, đặc biệt đất nước
lại trải qua nhiều năm chiến tranh tàn phá, để lại những hậu quả hết sức nặng nề.
Do đó, đã làm nảy sinh và phát triển nhu cầu về đời sống tâm linh ở quần chúng
nhân dân.
11

Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Hội nghị đại biểu giữa nhiệm kỳ khoá VII, Nxb CTQG, H.1994, tr 49.


11

Trong những năm đổi mới vừa qua, mặc dù chúng ta đã thu được những
thành tựu về kinh tế- xã hội hết sức quan trọng và có ý nghĩa lịch sử, bộ mặt của
đất nước đang được thay đổi từng ngày, từng giờ. Bên cạnh đó, sự tác động của
mặt trái kinh tế thị trường đang trở thành những vấn đề bất cập trong đời sống
xã hội như sự phân hoá giàu nghèo gia tăng, lối sống thực dụng, chạy theo đồng

tiền quá đáng, làm giàu bằng mọi giá, làm ăn phi pháp, coi thường pháp luật, coi
thường đạo lý...Trong quá trình làm kinh tế, có người được, có người mất, có lúc
được, có lúc mất...làm họ tin vào số mệnh, tin vào sự may rủi, tin vào có sự trợ
giúp của thần linh thượng đế, tin vào một lực lượng siêu nhiên nào đó. Ngoài ra
một số hiện tượng như tìm mộ người thân, gọi hồn, thần giao cách cảm... chưa
được khoa học giải thích thấu đáo. Tất cả những điều đó đã tạo nên sự phát triển
tam lý tín ngưỡng tôn giáo một cách phức tạp, gây tác động tiêu cực đến mọi
mặt đời sống xã hội của chúng ta.
Hiện nay, trong Quân đội ta vẫn còn số quân nhân theo các tín ngưỡng tôn
giáo khác nhau. Những tín ngưỡng tôn giáo đó đã thấm vào họ trước khi nhập
ngũ và đã có sự ảnh hưởng rất sâu trong đời sống tinh thần của họ. Do đó, trong
thời gian nhập ngũ ngắn ngủi, họ thường rất khó thay đổi niềm tin tôn giáo trong
đời sống của họ. Do vậy, tín ngưỡng tôn giáo đã ảnh hưởng tiêu cực đến đời
sống tinh thần của quân nhân là điều hiển nhiên không thể tránh khỏi. Mặt khác,
do hoạt động quân sự, đây là hoạt động đặc thù trong điều kiện khó khăn phức
tạp nhất là trong hoạt động chiến đấu giữa cái sống và cái chết trong gang tấc và
còn có những yếu tố dường như ngẫu nhiên chi phối. Đó chính là “mảnh đất”
làm cho tín ngưỡng tôn giáo tồn tại và phát triển. Ngay trong điều kiện thời bình
quân nhân cũng chịu sự tác động của nhiều yếu tố tạo nên tâm lý tin vào số
mệnh của mình. Đặc biệt, trong điều kiện hiện nay, Quân đội không chỉ làm
chức năng chiến đấu, chức năng công tác mà còn có chức năng sản xuất kinh
doanh. Sự hoà nhập cuộc sống xã hội nhiều hơn trước, khiến cho sự phát triển
tâm lý xã hội trong Quân đội cũng không khác nhiều so với môi trường bên
ngoài xã hội. Do đó, trong Quân đội ta hiện nay vấn đề ảnh hưởng tiêu cực của
tín ngưỡng tôn giáo đến đời sống tinh thần quân nhân vẫn là vấn đề hết sức phức
tạp và nhạy cảm.
Thứ ba, do những hạn chế, thiếu sót trong công tác giáo dục chính trị tư
tưởng cho quân nhân.
Việc thực hiện chính sách tôn giáo của Đảng và Nhà nước ta và chăm lo
xây dựng các tổ chức trong đơn vị và xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện của

một bộ phận cán bộ các cấp chưa làm tốt, chất lượng hiệu quả còn kém, mất
đoàn kết thống nhất trong đơn vị...nó đã làm cho ảnh hưởng tiêu cực của tín
ngưỡng tôn giáo càng gia tăng trong đời sống tinh thần của quân nhân.


12

Công tác giáo dục chính trị, tư tưởng mà trực tiếp là thực hiện chính sách
tôn giáo của Đảng và Nhà nước ta ở các đơn vị trong quân đội còn nhiều hạn
chế, bất cập. Chính điều đó đã làm cho hệ tư tưởng chủ nghĩa Mác- Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh chậm được xác lập và chiếm lĩnh trong đời sống tinh thần
của một bộ phận quân nhân có tín ngưỡng tôn giáo; các lĩnh vực cơ bản trong
đời sống vật chất và đời sống tinh thần của quân nhân chưa được xây dựng vững
chắc, nhu cầu văn hoá, tinh thần của quân nhân chưa được quan tâm đúng
mức...Đó chính là nguyên nhân cơ bản để quân nhân tìm đến và chịu ảnh hưởng
tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo.
Việc tiến hành công tác tôn giáo cũng còn những hạn chế nhất định, đây là
một trong những nguyên nhân trực tiếp làm gia tăng ảnh hưởng tiêu cực của tín
ngưỡng tôn giáo đến đời sống tinh thần của quân nhân. Hiện nay, vẫn còn một
số cán bộ, chiến sỹ nhận thức chưa đầy đủ còn lúng túng trong tiến hành công
tác tôn giáo. Đặc biệt, việc tham gia tiến hành xử lý các công việc liên quan đến
công tác tôn giáo còn thiếu chủ động, thiếu sự thống nhất, việc lựa chọn, bồi
dưỡng lực lượng cốt cán trong số quân nhân theo đạo còn nhiều hạn chế, thiếu
hiệu quả. Cá biệt có đơn vị do chưa quán triệt đầy đủ về nhiệm vụ tiến hành
công tác tôn giáo, nên vẫn còn để xảy ra tình trạng phân biệt đối xử, ngại tiếp
xúc, ngại tuyển quân là công dân theo đạo. Chính điều đó, cũng góp phần làm
cho ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo đến đời sống tinh thần của quân
nhân trong Quân đội ta.
Thứ tư, do các thế lực thù địch lợi dụng tín ngưỡng tôn giáo để chống phá
cách mạng nước ta.

Như chúng ta đã thấy, trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta,
mọi kẻ thù đều đã lợi dụng tín ngưỡng tôn giáo để tiến hành xâm lược, nô dịch,
đồng hoá dân tộc ta. Hiện nay, chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch đang
tiến hành chiến lược “diễn biến hoà bình”, gây bạo loạn lật đổ để chống phá
cách mạng nước ta. Trong đó, chúng đã triệt để lợi dụng con bài tôn giáo làm
ngòi nổ, đó là một yếu tố, là một nguyên nhân làm gia tăng sự ảnh hưởng tiêu
cực của tín ngưỡng tôn giáo đến đời sống tinh thần của quân nhân Quân đội ta.
Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Thực dân và phong kiến thi hành chính sách chia rẽ
đồng bào Giáo và đồng bào Lương để dễ thống trị. Tôi đề nghị chính phủ ta
tuyên bố: tín ngưỡng tự do và Lương Giáo đoàn kết” 12. Điều đó càng khẳng định
kẻ thù luôn luôn lợi dụng tín ngưỡng tôn giáo để phá hoại sự nghiệp cách mạng
của Đảng và nhân dân ta.

12

Tôn giáo ở Việt Nam, Nxb QĐND, H 1998, tr 222 (Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, H 1995, tập 4, tr 9).


13

Tóm lại, sự ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo đến tinh thần của
quân nhân Quân đội ta là tất yếu khách quan, có cả nguyên nhân chủ quan và
nguyên nhân khách quan. Do đó, trong quá trình đấu tranh khắc phục những ảnh
hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo, chúng ta cần phải tập trung giải quyết
cho được các nguyên nhân đó. Tuy nhiên, đây là một nhiệm vụ hết sức khó khăn
phức tạp và nhạy cảm không thể giải quyết một sớm, một chiều và thượng sách
không để địch lợi dụng những kẽ hở trong thực hiện chính sách tôn giáo của ta
để vu cáo Đảng và Nhà nước ta và “chính trị hoá” vấn đề tôn giáo. Theo Lênin:
“Chúng ta cũng sẽ đối phó lại chính sách đó bằng một cuộc tuyên truyền bình
tĩnh, kiên trì và nhẫn nại, không khêu lên bất cứ ý kiến bất đồng thứ yếu nào, tức

là bằng việc tuyên truyền tinh thần đoàn kết vô sản và thế giới quan khoa học”13.
3. Một số giải pháp cơ bản khắc phục ảnh hưởng tiêu cực của tín
ngưỡng tôn giáo đến đời sống tinh thần quân nhân Quân đội ta hiện nay
Xuất phát từ các vấn đề nêu trên; về nguồn gốc, chức năng, tính chất của
tôn giáo và thực trạng công tác tôn giáo, đề xuất một số giải pháp cơ bản khắc
phục ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo đến đời sống tinh thần quân
nhân Quân đội ta hiện nay sau đây:
3.1. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện nhằm phát triển thế giới
quan khoa học, cách mạng cho quân nhân.
Thứ nhất, về nội dung giáo dục chủ nghĩa vô thần khoa học nhằm góp
phần khắc phục ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo và mê tín dị đoan
đến đời sống tinh thần quân nhân Quân đội ta hiện nay
Một là, giáo dục quan điểm chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh, đường lối quan điểm của Đảng và Nhà nước.
Bởi vì, những vấn đề trên hạt nhân của nó là triết học Mác- Lênin. Chức
năng của triết học Mác- Lênin có đa chức năng trong đó chiếm vị trí hàng đầu là
chức năng thế giới quan khoa học, phương pháp luận biện chứng duy vật, chức
năng nhận thức, giáo dục, dự báo khoa học, đánh giá, phê phán...Hiện nay, vai
trò của triết học trong đời sống xã hội ngày càng tăng biểu hiện: nó là cơ sở thế
giới quan, phương pháp luận để phân tích xu hướng phát triển của xã hội hiện
đại trong điều kiện cuộc cách mạng và khoa học công nghệ hiện đại đã và đang
phát triển mạnh mẽ; là cơ sở lý luận khoa học và cách mạng soi đường cho cuộc
đấu tranh giai cấp và đấu tranh dân tộc đang diễn ra trong điều kiện mới dưới
hình thức mới; là thế giới quan, phương pháp luận khoa học của công cuộc xây
dựng chủ nghĩa xã hội của thế giới và sự nghiệp đổi mới theo định hướng xã hội
13

V.I.Lênin, Toàn tập, Nxb Tiến bộ, M. 1979, Tập 12, tr 175.

14

chủ nghĩa ở Việt Nam; là cơ sở khoa học cho đổi mới tư duy lý luận...Mặt khác,
triết học đã giúp con người phát triển trí tuệ và phát triển tư duy khoa học.
Ăngghen viết: “Một dân tộc muốn đứng vững trên đỉnh cao của khoa học thì
không thể không có tư duy lý luận”14. Trong công tác nghiên cứu khoa học và
học tập giúp cho chúng ta hiểu biết sâu thêm về giá trị lịch sử văn hoá nhân loại,
để phát huy củng cố niềm tin duy vật triệt để, tin vào triết học Mác xít, tin vào
sức sống trường tồn của chủ nghĩa Mác- Lênin. Với tinh thần kế thừa tinh hoa tư
tưởng văn hoá nhân loại chúng ta phải biết kế thừa, đồng thời phải biết phát
triển, vận dụng sáng tạo lý luận chủ nghĩa Mác- Lênin, nắm vững chủ nghĩa duy
vật biện chứng và phép biện chứng duy vật vào giải quyết các vấn đề trong đời
sống xã hội và trong thực tiễn. Giờ đây, triết học Mác không những giải thích
thế giới mà vấn đề là cải tạo thế giới: “Các nhà triết học đã chỉ giải thích thế giới
bằng nhiều cách khác nhau; vấn đề là cải tạo thế giới” 15. Triết học Mác- Lênin
nó đã trở thành vũ khí đấu tranh tư tưởng lý luận và trong điều kiện hiện nay,
đồng thời khắc phục tính chất hạn chế, sai lầm của thế giới quan duy tâm trên cơ
sở khoa học và còn là cơ sở cho việc đấu tranh, tìm tòi chân lý, phát triển nhận
thức khoa học. Đảng ta khẳng định: trung thành và vận dụng sáng tạo lý luận
của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, không ngừng bổ sung, phát
triển lý luận, tổng kết thực tiễn trong điều kiện lịch sử mới. Đảng ta đã vận dụng
sáng tạo những tư tưởng cơ bản lý luận của chủ nghĩa Mác- Lênin để đề ra
đường lối đối với sự nghiệp xây dựng và đổi mới đất nước. Do đó, phải giáo dục
chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quan điểm của Đảng
để xây dựng niềm tin cộng sản cho quân nhân Quân đội ta.
Hai là, nồng ghép giáo dục một số vấn đề cơ bản về tín ngưỡng tôn giáo và
mê tín dị đoan, vạch ra tính chất duy tâm thần bí phản khoa học của các tín
ngưỡng tôn giáo và mê tín dị đoan, trên cơ sở đó để xây dựng niềm tin cộng sản
cho quân nhân Quân đội ta.
Thứ hai, về nguyên tắc giáo dục chủ nghĩa vô thần khoa học nhằm góp

phần khắc phục ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo và mê tín dị đoan
đến đời sống tinh thần quân nhân Quân đội ta hiện nay
Một là, giáo dục chủ nghĩa vô thần khoa học phải đặt dưới sự lãnh đạo của
Đảng cộng sản Việt Nam.
Đây là nguyên tắc quan trọng nhất, nó định hướng trong quá trình giáo dục
và thể hiện tính đảng, tính giai cấp trong Quân đội ta.

14
15

C. Mác và Ph. Ănghen, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, H.1994, tập 20, tr 489.
C. Mác và Ph. Ănghen, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, H.1995, tâp 3, tr 12.


15

Thực hiện nguyên tắc này, đòi hỏi các tổ chức Đảng trong Quân đội phải có
lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện công tác giáo dục này. Trong đó khâu tổ
chức thực hiện là quan trọng nhất bởi vì nó đưa đường lối, chủ trương, nghị
quyết vào thực tiễn của đơn vị.
Hai là, giáo dục chủ nghĩa vô thần khoa học phải gắn với nhiệm vụ cách
mạng, nhiệm vụ quân đội, nhiệm vụ của đơn vị, đồng thời phải đưa quân nhân
vào hoạt động thực tiễn hàng ngày.
Đây là nguyên tắc có ý nghĩa quan trọng bởi vì nó được xác định theo quan
điểm thực tiễn và quan điểm lịch sử cụ thể của chủ nghĩa Mác- Lênin có gắn với
hoạt động thực tiễn người quân nhân mới tự hoàn thiện mình.
Thực hiện nguyên tắc này cho phép các đơn vị tiến hành giáo dục chủ nghĩa
vô thần khoa học cho quân nhân đòi hỏi phải gắn với tình hình, nhiệm vụ cụ thể
của đơn vị mình, phải xuất phát từ tình hình mọi mặt của đơn vị, khi tình hình
đó thay đổi thì quá trình giáo dục cũng phải thay đổi theo cho phù hợp.

Ba là, giáo dục chủ nghĩa vô thần khoa học phải thường xuyên, liên tục,
tích cực chủ động và bền bỉ.
Thực hiện nguyên tắc này chống tư tưởng nôn nóng đốt cháy giai đoạn, tuỳ
tiện bất chấp quy luật khách quan.
Bốn là, giáo dục chủ nghĩa vô thần khoa học phải gắn với đối tượng, phù
hợp với đối tượng trong đơn vị.
Thực hiện nguyên tắc này đòi hỏi các đơn vị phải phân biệt các đối tượng
cụ thể trên cơ sở đó để có nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục khác nhau,
kiên quyết chống tư tưởng cào bằng trình độ, đơn giản, thiếu trách nhiệm trong
giáo dục quân nhân.
Thứ ba, về nội dung, biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện
nhằm phát triển thế giới quan khoa học, cách mạng cho quân nhân.
Giáo dục toàn diện cho quân nhân có vai trò quan trọng trong nâng cao
nhận thức, hiểu biết của mình về chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,
đường lối quan điểm của Đảng, chính sách và luật pháp của Nhà nước, điều
lệnh, điều lệ quân đội, từ đó hình thành thế giới quan khoa học, cách mạng cho
quân nhân. Thế giới quan khoa học và cách mạng là nhân tố quan trọng giúp cho
quân nhân nhận thức đúng, hình thành thái độ niềm tin tất thắng vào chủ nghĩa


16

xã hội, khắc phục những ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo và mê tín
dị đoan trong Quân đội ta.
Thế giới quan khoa học và cách mạng, có tác động tích cực và nâng cao
hiệu quả của quá trình giáo dục. Cụ thể là nó trực tiếp giúp quân nhân tiếp thu lý
luận của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối chủ trương
chính sách của Đảng, pháp luật Nhà nước, chức năng, nhiệm vụ của quân đội,
góp phần hình thành phương pháp tư duy khoa học độc lập sáng tạo, định hướng
cho sự hình thành đạo đức cách mạng, củng cố lòng tin vào sự lãnh đạo của

Đảng, sự quản lý điều hành của Nhà nước vào công cuộc xây dựng và bảo vệ
vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Mặt khác, thế giới quan khoa
học, cách mạng còn giúp cho quân nhân có cách xem xét, đánh giá và giải quyết
các vấn đề thực tiễn một cách đúng đắn có hiệu quả cao.
Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện đối với quân nhân trong tình hình
hiện nay cần tập trung làm tốt một số vấn đề sau đây:
Một là, nâng cao chất lượng giáo dục chính trị, tư tưởng cho quân nhân.
Theo Lênin: “Đây là vũ khí vạn năng chống lại tín ngưỡng tôn giáo, vũ khí
ấy sẽ đuổi tín ngưỡng tôn giáo ra khỏi nơi ẩn náu cuối cùng khỏi chốn thâm sơn
cùng cốc của nó”16.
Đây là một nội dung hết sức quan trọng và rộng lớn, nó bao gồm việc giáo
dục nâng cao lý luận chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối
quan điểm, chính sách của Đảng, pháp luật nhà nước nói chung và về công tác
tôn giáo của Đảng và Nhà nước ta nói riêng; giáo dục bản chất giai cấp công
nhân, ý chí, bản lĩnh chính trị, nhiệm vụ của cách mạng và của Quân đội, âm
mưu chống phá của kẻ thù. Thông qua đó, hình thành ở quân nhân thế giới quan
khoa học, niềm tin cộng sản, khắc phục mọi khó khăn vươn lên làm chủ mình,
làm chủ xã hội, làm chủ tự nhiên và “miễn dịch” với ảnh hưởng tiêu cực của tín
ngưỡng tôn giáo.
Hai là, giáo dục chủ nghĩa vô thần khoa học cho quân nhân.
Giáo dục một số vấn đề cơ bản về chủ nghĩa vô thần khoa học cho quân
nhân, làm cho quân nhân có sự hiểu biết đúng đắn về nguồn gốc, bản chất, chức
năng của tôn giáo. Vạch ra tính chất duy tâm thần bí, phản khoa học của hệ
thống giáo lý, giáo luật, giáo điều...của tín ngưỡng tôn giáo và mê tín dị đoan.

16

V.I.Lênin, Toàn tập, Nxb Tiến bộ, M. 1979, Tập 29, tr 454.

17

Trong giáo dục chủ nghĩa vô thần khoa học cho quân nhân, cần phải giáo
dục những tư tưởng cơ bản của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về
vấn đề tôn giáo, quan điểm, chính sách tôn giáo của Đảng và Nhà nước ta. Giáo
dục về trách nhiệm của quân đội ta đối với công tác tôn giáo của Đảng và Nhà
nước ta. Nói rõ âm mưu và thủ đoạn của kẻ thù đã và đang lợi dụng vấn đề tôn
giáo để chống phá cách mạng nước ta mà tập trung chủ yếu là kích động chia rẽ
đồng bào có đạo và đồng bào không theo đạo nhằm phá vỡ khối đại đoàn kết
toàn dân tộc. Trên cơ sở đó xây dựng thế giới quan cộng sản cho quân nhân
Quân đội ta.
Ba là, nâng cao chất lượng huấn luyện chuyên môn, nghiệp vụ cho quân nhân.
Đây là hoạt động cơ bản của từng đơn vị nhằm nâng cao trình độ kỹ chiến
thuật, chuyên môn nghiệp vụ cho quân nhân để họ hoàn thành tốt nhiệm vụ,
chức trách của mình. Mặt khác, thông qua huấn luyện, chiến đấu để quân nhân
tự khẳng định năng lực làm chủ bản thân, làm chủ vũ khí trang bị kỹ thuật hiện
đại...giảm tổn thất, thương vong, giảm yếu tố may rủi, góp phần làm tăng tính
vững chắc của thế giới quan khoa học, như vậy, là góp phần khắc phục có hiệu
quả những ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo đến đời sống tinh thần
quân nhân Quân đội ta hiện nay. Đúng như chỉ huấn của Lênin, Ông đã hoàn
toàn nhất trí với quan điểm của các nhà kinh điển chủ nghĩa Mác và khẳng định
rõ: không được tuyên chiến với tôn giáo, tuyên chiến với tôn giáo là điều dại
dột, mà phải bằng con đường tuyên truyền chủ nghĩa vô thần, truyền bá thế giới
quan khoa học cho họ. Lênin viết: “Chúng ta nhất định phải tuân theo lời
Ăngghen khuyên những người xã hội chủ nghĩa Đức là: dịch và truyền bá rộng
rãi những trước tác của các nhà khai sáng và các nhà văn vô thần Pháp hồi thế
kỷ XVIII”17.
Bốn là, tăng cường rèn luyện thể chất và tâm lý cho quân nhân.
Tăng cường rèn luyện thể chất và tâm lý cho quân nhân giúp cho họ vượt
qua được sự căng thẳng, sự khó khăn, nguy hiểm, để từ đó mà nâng cao hiệu quả

học tập và công tác, sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu thắng lợi. Nếu không có sự
chuẩn bị tốt về thể lực và tâm lý cho quân nhân thì họ sẽ bị suy sụp về sức khoẻ,
hoang mang về tinh thần dẫn đến giảm sút ý chí chiến đấu, không vượt qua được
khó khăn thử thách nguy hiểm và do đó họ sẽ chông chờ vào sự giúp đỡ của lực
lượng siêu nhiên nào đó và phó mặc cho số phận.
Để nâng cao chất lượng giáo dục quân nhân, cấp uỷ, người chỉ huy các cấp
phải có nhận thức sâu sắc về vai trò của giáo dục toàn diện, từ đó mà có sự quan
17

V.I.Lênin, Toàn tập, Nxb Tiến bộ, M. 1979, Tập 12, tr 173.


18

tâm đầu tư cho giáo dục một cách thích đáng. Phải có kế hoạch thống nhất về
mục tiêu, nội dung, hình thức giáo dục cho phong phú, phù hợp với từng đối
tượng cụ thể. Có thể kết hợp các hình thức lý thuyết với thăm quan, hành quân
dã ngoại vùng đồng bào có đạo, kết nghĩa, thi tìm hiểu...phải phát huy tác dụng
của thông tin đại chúng hiện có của đơn vị, thông báo kịp thời tình hình hoạt
động của tín ngưỡng tôn giáo và mê tín dị đoan trong khu vực đóng quân. Coi
trọng tự giáo dục, tự khắc phục ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo và
mê tín dị đoan của quân nhân trong đơn vị.
3.2. Nâng cao chất lượng công tác quản lý toàn diện quân nhân.
Thực chất giải pháp này nhằm phát huy tối đa thế mạnh tổ chức quân sự.
Quản lý mọi mặt quân nhân nó sẽ góp phần hạn chế ảnh hưởng tiêu cực của tín
ngưỡng tôn giáo và mê tín dị đoan trong đơn vị.
Quản lý quân nhân là yêu cầu khách quan đảm bảo cho sự tồn tại và phát
triển của Quân đội ta. Công tác quản lý giúp cho người cán bộ nắm chắc tình
hình mọi mặt đời sống, hoạt động chính trị tinh thần, nhất là diễn biến tư tưởng
của quân nhân, từ đó có phương pháp tổ chức huấn luyện, học tập, vui chơi giải

trí thích hợp. Đây là một trong những biện pháp cơ bản, quan trọng để phát huy,
nhân rộng mặt tích cực, ngăn ngừa mặt tiêu cực trong đời sống tinh thần của
quân nhân, trong đó có mặt tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo. Thực tế cho thấy,
đơn vị nào làm tốt công tác quản lý toàn diện quân nhân, đơn vị đó ít xảy ra các
vụ việc vi phạm kỷ luật, ít bị ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo và
thường xuyên hoàn thành được nhiệm vụ được giao. Ngược lại, đơn vị nào thực
hiện công tác quản lý quân nhân không tốt thì đơn vị đó xảy ra vi phạm kỷ luật
nhiều và sự ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo có biểu hiện gia tăng.
Để làm tốt công tác quản lý toàn diện quân nhân, người cán bộ chỉ huy đơn
vị cần phải thực hiện tốt một số vấn đề sau đây:
Một là, quản lý nắm chắc lý lịch của từng quân nhân.
Quản lý nắm chắc lý lịch chính trị của từng quân nhân qua đó để có biện
pháp giáo dục, rèn luyện cho phù hợp với từng đối tượng, đặc biệt đối với quân
nhân có tín ngưỡng tôn giáo.
Hai là, phải nắm chắc quân số và giải quyết tốt các mối quan hệ của quân
nhân trong đơn vị.
Đây là vấn đề hết sức phức tạp và nhạy cảm, bởi vì người lãnh đạo chỉ huy
đơn vị phải giải quyết tốt mối quan hệ giữa quân nhân có đạo và quân nhân


19

không theo đạo, mối quan hệ giữa đơn vị với địa phương nơi đóng quân nhất là
địa phương có đạo. Mục đích là để các quân nhân có mối quan hệ tốt với nhau,
không để xảy ra mất đoàn kết vì lý do tôn giáo, tín ngưỡng, không được để kẻ
địch lợi dụng chia rẽ quân nhân có đạo và không theo đạo, chia rẽ với địa
phương nơi đóng quân...
Ba là, thực hiện tốt chính sách tôn giáo của Đảng và Nhà nước ta.
Quán triệt và thực hiện tốt chính sách tôn giáo của Đảng và Nhà nước ta,
tôn trọng tự do tín ngưỡng của những người theo đạo và người không theo đạo;

làm tốt công tác tuyển quân, đào tạo, sử dụng lực lượng cốt cán là quân nhân có
tín ngưỡng tôn giáo, ưu tiên phát triển đảng đối với quân nhân có tín ngưỡng tôn
giáo khi họ tự nguyện đứng trong đội ngũ của Đảng. Vì theo Lênin: “Tại sao
chúng ta lại không cấm những tín đồ Thiên chúa giáo và những người tin ở
Chúa, gia nhập đảng ta?” 18; “Không những phải sẵn sàng kết nạp, mà còn cố
gắng để thu hút vào trong Đảng dân chủ- xã hội tất cả những công nhân nào còn
tin ở Thượng đế”19. Người cũng không đặt các nhà tu hành ra ngoài chủ trương
đó. Còn theo tư tưởng Hồ Chí Minh thì “Thực hiện tín ngưỡng tự do; lương giáo
đoàn kết”20. Với tinh thần đó, Đảng ta có thể kết nạp người có tín ngưỡng tôn
giáo vào tổ chức, vào các đoàn thể chính trị- xã hội và các đoàn thể quần chúng
nhân dân là một việc bình thường.
Bốn là, tổ chức quản lý chặt chẽ mọi mặt hoạt động của quân nhân.
Trong công tác quản lý quân nhân yêu cầu phải quản lý chặt chẽ mọi mặt
trên cơ sở điều lệnh, điều lệ và các quy định của Quân đội và đơn vị. Đặc biệt
quan tâm quản lý những hoạt động đơn lẻ của quân nhân có tín ngưỡng tôn giáo,
kịp thời phát hiện những vấn đề nảy sinh để có biện pháp xử lý phù hợp, nhất là
hiện tượng mê tín dị đoan trong đơn vị. Đồng thời giải quyết hài hoà giữa nghĩa
vụ với Tổ quốc và nghĩa vụ đối với đạo của quân nhân theo tín ngưỡng tôn giáo.
Năm là, tổ chức tốt đời sống vật chất, tinh thần cho quân nhân ở đơn vị.
Đời sống vật chất và tinh thần của quân nhân có quan hệ mật thiết với việc
giáo dục khắc phục ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo đối với quân
nhân Quân đội ta. Lênin viết: “Và dưới chế độ chính trị đã được quét sạch
những tàn dư thối nát thời trung cổ ấy, giai cấp vô sản sẽ tiến hành một cuộc đấu
tranh rộng rãi và công khai nhằm xoá bỏ tình trạng nô lệ về mặt kinh tế, nguồn
gốc thật sự của sự mê muội hoặc nhân loại bằng tôn giáo”21.
V.I.Lênin, Toàn tập, Nxb Tiến bộ, M. 1979, Tập 12, tr 173.
V.I.Lênin, Toàn tập, Nxb Tiến bộ, M. 1978, Tập 17, tr 520.
20
Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, H 2001, tập 4. tr. VIII.
21

V.I.Lênin, Toàn tập, Nxb Tiến bộ, M. 1979, Tập 12, tr 175.
18
19


20

Đời sống vật chất, tinh thần được nâng cao nó có ý nghĩa góp phần to lớn
trong xây dựng, củng cố niềm tin vào sự lãnh đạo của các tổ chức đảng, tổ chức
chỉ huy; là một trong những cơ sở để khắc phục thế giới quan tôn giáo. Bởi vì,
tồn tại xã hội bao giờ cũng quyết định ý thức xã hội; đời sống vật chất quyết
định đời sống tinh thần. Đời sống vật chất, tinh thần của quân nhân tốt nó sẽ xoá
bỏ tình trạng mê muội vào tín ngưỡng tôn giáo và mê tín dị đoan. Theo Lênin:
“Chính quá trình phát triển kinh tế, sẽ nhanh chóng mất hết mọi ý nghĩa chính trị
và sẽ rất mau bị bỏ xó...”22.
Để nâng cao đời sống vật chất và đời sống tinh thần cho quân nhân ở đơn vị
cơ sở, lãnh đạo chỉ huy của các đơn vị cần đi sâu, đi sát thực tế, năng động, sáng
tạo trong tổ chức hoạt động phù hợp với thực tế cho phép nhằm cải thiện đời
sống vật chất và đời sống tinh thần quân nhân một cách thiết thực.
3.3. Chăm lo nâng cao chất lượng xây dựng môi trường văn hoá, đạo
đức trong đơn vị cho quân nhân và địa bàn đóng quân.
Theo Mác: “Con người tạo ra hoàn cảnh đến mức nào thì hoàn cảnh cũng
tạo ra con người đến mức đó”23.
Xây dựng môi trường văn hoá, đạo đức đó là tổng hoà những yếu tố, những
điều kiện tự nhiên, xã hội và nhân văn hợp thành một chỉnh thể thống nhất tác
động qua lại đối với đời sống vật chất và đời sống tinh thần của quân nhân.
Xây dựng môi trường văn hoá trong sạch lành mạnh trong đơn vị và địa
phương nơi đóng quân có vai trò to lớn để khắc phục những ảnh hưởng tiêu cực
của tín ngưỡng tôn giáo đến đời sống tinh thần của quân nhân. Bởi vì, con người
vừa là chủ thể, vừa là sản phẩm của hoàn cảnh. Môi trường, hoàn cảnh càng

trong sạch, lành mạnh, có tình người bao nhiêu thì quân nhân càng phát triển
toàn diện và ít chịu ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo bấy nhiêu. Thực
chất của xây dựng môi trường văn hoá là hoạt động cải tạo khách thể để giải
quyết nguồn gốc tự nhiên, xã hội của tôn giáo, thông qua đó mà khắc phục
những ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo đến đời sống tinh thần của
quân nhân. Môi trường văn hoá lành mạnh sẽ tạo những điều kiện thuận lợi để
biến quá trình giáo dục, rèn luyện quân nhân thành quá trình tự rèn luyện, tự
hoàn thiện nhân cách quân nhân, làm cho quân nhân “miễn dịch” trước những
ảnh hưởng tiêu cực của tôn giáo. Con đường đấu tranh khắc phục tôn giáo theo
quan điểm của chủ nghĩa Mác- Lênin là không được tuyên chiến với tôn giáo,
tuyên chiến với tôn giáo là điều dại dột, tuyên chiến với tôn giáo là tự sát mà
phải bằng con đường tuyên truyền chủ nghĩa vô thần, truyền bá thế giới quan
22
23

V.I.Lênin, Toàn tập, Nxb Tiến bộ, M. 1979, Tập 12, tr 174.
C.Mác và Ph.Ăngghen, Toàn tập, Nxb CTQG, H.1995, Tập 3, tr 25.


21

khoa học cho họ. Lênin đã chỉ ra cách làm cụ thể về công tác tuyên truyền của
Đảng là: “Công tác tuyên truyền của chúng ta tất nhiên cũng phải bao gồm công tác
tuyên truyền chủ nghĩa vô thần; công tác xuất bản những sách báo khoa học thích
hợp với công tác tuyên truyền đó, mà cho đến nay chính quyền nhà nước nông nôchuyên chế vẫn cấm đoán và truy tố nghiêm khắc, thì nay phải trở thành một trong
những ngành hoạt động của đảng ta”24. Như vậy, tuyên truyền chủ nghĩa vô thần,
thế giới quan khoa học là cách làm chủ yếu của cuộc đấu tranh khắc phục tôn
giáo, nhưng đó không phải là cách làm duy nhất.
Xây dựng môi trường văn hoá, đạo đức ở đơn vị hướng tới khắc phục ảnh
hưởng tiêu cực đến đời sống tinh thần của quân nhân bao gồm: văn hoá vật chất

như nơi ăn, chốn ở, cảnh quan ở đơn vị; văn hoá tinh thần như hệ tư tưởng, lý
tưởng sống, niềm tin cộng sản, truyền thống đơn vị, nề nếp, lối sống của mỗi
quân nhân.
Xây dựng các quan hệ văn hoá, đạo đức ở đơn vị hướng tới khắc phục ảnh
hưởng tiêu cực đến đời sống tinh thần của quân nhân như chống quan liêu, tham
nhũng, quân phiệt, cục bộ, bè phái, mê tín dị đoan...
Tổ chức các hình thức sinh hoạt văn hoá lành mạnh. Kiện toàn, nâng cao
hiệu quả của các thiết chế văn hoá, đạo đức hướng tới khắc phục ảnh hưởng tiêu
cực đến đời sống tinh thần của quân nhân như thiết chế lãnh đạo, chỉ huy và việc
thực hiện các kế hoạch, quy chế hoạt động văn hoá ở đơn vị.
3.4. Nâng cao nhận thức, năng lực tổ chức thực hiện công tác tôn giáo
cho đội ngũ cán bộ, đảng viên trong đơn vị.
Theo Mác: “Bản thân nhà giáo dục cũng cần phải được giáo dục”25.
Nâng cao nhận thức, năng lực tổ chức thực hiện công tác tôn giáo cho đội
ngũ cán bộ, đảng viên vừa trực tiếp khắc phục ảnh hưởng tiêu cực của tín
ngưỡng tôn giáo ngay trong bản thân họ, vừa trực tiếp nâng cao khả năng khắc
phục ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo đối với đời sống tinh thần của
quân nhân.
Thực tế cho thấy, ở một số đơn vị do nhận thức chưa đầy đủ và thiếu kiến
thức cần thiết về tôn giáo và công tác tôn giáo, nên một số cán bộ có biểu hiện
không muốn tiếp nhận những quân nhân có đạo vào đơn vị mình để quản lý giáo
dục huấn luyện, ngại tiếp xúc với đồng bào có đạo; lúng túng trong giải quyết
những vấn đề liên quan đến tôn giáo. Trong xử lý còn mang nặng mệnh lệnh
24
25

V.I.Lênin, Toàn tập, Nxb Tiến bộ, M. 1979, Tập 12, tr 173.
C.Mác và Ph.Ăngghen, Toàn tập, Nxb CTQG, H.1995, Tập 3, tr 10.

22

hành chính, vi phạm tự do tín ngưỡng...dẫn đến hậu quả là gây ra sự mất đoàn
kết trong nội bộ quân nhân, mất đoàn kết quân dân, làm cho ảnh hưởng tiêu cực
của tín ngưỡng tôn giáo đến đời sống tinh thần của quân nhân tăng lên. Do đó,
việc nâng cao nhận thức và năng lực tổ chức thực hiện công tác tôn giáo cho đội
ngũ cán bộ, đảng viên trong đơn vị là một giải pháp hết sức quan trọng để khắc
phục ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo đến đời sống tinh thần của
quân nhân trong tình hình hiện nay.
Nâng cao nhận thức, năng lực tổ chức thực hiện công tác tôn giáo cho đội
ngũ cán bộ, đảng viên trong đơn vị cần phải toàn diện cả về chính trị, tư tưởng,
đạo đức, văn hoá, lối sống...và các tri thức khoa học khác, đặc biệt là khả năng
thực hành công tác tôn giáo ở những địa bàn trọng điểm hiện nay. Cụ thể thực
hiện tốt các nội dung sau đây:
Một là, nâng cao sự hiểu biết về chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh, đường lối quan điểm của Đảng, chính sách của Nhà nước và nhiệm vụ về
công tác tôn giáo của Quân đội ta.
Nâng cao sự hiểu biết về những quan điểm, tư tưởng cơ bản của chủ nghĩa
Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề tôn giáo; quan điểm, chính sách
tôn giáo của Đảng và Nhà nước ta, nhiệm vụ công tác tôn giáo của Quân đội;
nâng cao nhận thức về khoa học xã hội và nhân văn, về nhiệm vụ cách mạng,
nhiệm vụ của Quân đội ta trong giai đoạn mới.
Hai là, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc để xây dựng và bảo vệ
vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Thực tiễn đã chứng minh, cùng với nhân tố chính trị là Đảng cộng sản Việt
Nam lãnh đạo cách mạng Việt Nam còn có bài học về phát huy khối đại đoàn kết
toàn dân tộc, và coi đó là sự nghiệp của quần chúng. Bởi vì, dân tộc ta có truyền
thống cực kỳ quý báu, đó là truyền thống anh hùng trong chiến đấu chống giặc
ngoại xâm, cần cù, sáng tạo, chịu khó thông minh trong lao động sản xuất và tinh
thần tự lực, tự cường xây dựng đất nước, phòng chống thiên tai...truyền thống ấy

tạo nên bản sắc văn hoá Việt Nam, tạo thành động lực quan trọng trong phát triển
đất nước. Bằng việc phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, trong sự nghiệp
xây dựng đất nước, lại một lần nữa khẳng định tính đúng đắn sáng tạo của Đảng
trước tình hình mới. Kế thừa truyền thống quý báu của dân tộc, Đảng ta luôn
giương cao ngọn cờ đại đoàn kết toàn dân tộc, đó là đường lối chiến lược đúng đắn,
là nguồn sức mạnh to lớn để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Xây
dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và của
toàn xã hội. Thực hiện đại đoàn kết các dân tộc, tôn giáo, giai cấp, tầng lớp, các


23

thành phần kinh tế, mọi giới, mọi lứa tuổi, mọi vùng, miền của đất nước, người
trong Đảng và người ngoài Đảng ... lấy mục tiêu giữ vững độc lập dân tộc, thống
nhất, vì dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ văn minh làm điểm tương
đồng. Về vấn đề này Đảng ta đã xác định: “Có những nhận thức mới về đại đoàn
kết dân tộc với tinh thần phát huy hơn nữa sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc vì
dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh; tiếp tục khẳng định đại
đoàn kết toàn dân tộc là nhân tố có ý nghĩa quyết định bảo đảm thắng lợi bền vững
của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; khẳng định đúng yếu tố lợi ích, đáp
ứng lợi ích thiết thực của nhân dân, kết hợp hài hoà các lợi ích thống nhất quyền lợi
và nghĩa vụ công dân, kết hợp hài hoà lợi ích cá nhân, lợi ích tập thể và lợi ích xã
hội, chăm lo lợi ích thiết thực, chính đáng của các giai cấp, các tầng lớp nhân dân;
xem dân chủ vừa là mục tiêu, vừa là động lực của cách mạng, thực hiện dân chủ và
phát huy chủ nghĩa yêu nước là những yếu tố quan trọng để củng cố và phát triển
khối đại đoàn kết toàn dân tộc; đồng thuận xã hội là mẫu số chung nhằm đạt tới sự
cố kết xã hội và chống sự phân biệt xã hội, áp bức giai cấp; vai trò giám sát, phản
biện xã hội của Mặt trận và các đoàn thể nhân dân được xem như là những nhân tố
mới nhằm mở rộng dân chủ xã hội chủ nghĩa; nhận thức tín ngưỡng, tôn giáo là
nhu cầu tinh thần của một bộ phận nhân dân, đã, đang và sẽ tồn tại cùng nhau trong

cuộc hành trình đổi mới, tiến lên dưới lá cờ đại nghĩa của dân tộc”26.
Đây cũng chính là cơ sở lý luận khoa học để phê phán, đấu tranh bác bỏ các
luận điểm sai trái, phản động của chủ nghĩa cơ hội xét lại của chủ nghĩa xã hội sô
vanh, của giai cấp tư sản phản động về vấn đề tôn giáo và “chính trị hoá” vấn đề
tôn giáo, vấn đề dân tộc, sắc tộc trong thời đại ngày nay.
Hiện nay, nhân loại đang bước vào những năm đầu của thế kỷ XXI, tình hình
thế giới có những diễn biến hết sức nhanh chóng phức tạp và khó lường. Đại hội X
của Đảng cộng sản Việt Nam đã chỉ rõ: “Những cuộc chiến tranh cục bộ, xung đột
vũ trang, xung đột dân tộc, tôn giáo, chạy đua vũ trang, hoạt động can thiệp, lật đổ,
ly khai, hoạt động khủng bố, những tranh chấp về biên giới, lãnh thổ, biển đảo và
các tài nguyên thiên nhiên tiếp tục diễn ra ở nhiều nơi với tính chất ngày càng phức
tạp. Các mâu thuẫn lớn của thời đại vẫn rất gay gắt”27. Đặc biệt cuộc chiến tranh
chống khủng bố do Mỹ cầm đầu đã dẫn đến một thực tế là đã làm cho vấn đề tôn
giáo, dân tộc, sắc tộc vốn đã phức tạp nay còn phức tạp hơn nhiều.
Ba là, giáo dục xây dựng nhân cách, đạo đức, tác phong công tác khoa
học, mẫu mực, nâng cao năng lực giáo dục, cảm hoá, tổ chức quản lý quân

“Đổi mới và phát triển ở Việt Nam- một số vấn đề lý luận và thực tiễn”, Báo Nhân Dân, ngày 13-6-2006,
tr 3.
27
Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, H. 2006, tr 73- tr 74
26


24

nhân, nhất là các quân nhân có tín ngưỡng tôn giáo của đội ngũ cán bộ và cán
bộ làm công tác tôn giáo.
Nhân cách, đạo đức tác phong công tác khoa học của cán bộ có ảnh hưởng
rất lớn tới chất lượng hiệu quả công tác của họ. Theo tư tưởng Hồ Chí Minh:

“Cán bộ là cái gốc của mọi công việc” 28. Vì vậy, người cán bộ phải xây dựng kế
hoạch và tổ chức thực hiện kế hoạch về công tác tôn giáo của đơn vị bảo đảm
có hiệu quả. Đồng thời bổ túc kiến thức về tín ngưỡng tôn giáo, mê tín dị đoan
cho đội ngũ cán bộ, thông qua thực tiễn để rèn luyện đội ngũ cán bộ nhất là đội
ngũ cán bộ làm công tác tôn giáo. Quan tâm bồi dưỡng, đào tạo, sử dụng lực
lượng cán bộ làm công tác tôn giáo là những quân nhân có đạo: giác ngộ họ, bồi
dưỡng, đào tạo, sử dụng họ, triển khai công tác tôn giáo cho họ; đồng thời chia
sẻ với họ cả về vật chất và tinh thần để họ hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao và
cũng không để họ bị bài xích khỏi cộng đồng tôn giáo.
Bốn là, trách nhiệm của Quân đội ta đối với đồng bào có đạo cần thực hiện
tốt các nội dung sau đây:
Thứ nhất, thật sự tôn trọng tự do tín ngưỡng của nhân dân, tránh khêu lên sự
đối lập thế giới quan: thật sự tôn trọng giáo lý, giáo luật, tôn trọng lễ nghi của các
tôn giáo...Lênin viết: “Tại sao chúng ta lại không tuyên bố, trong cương lĩnh của
chúng ta, rằng chúng ta là những người vô thần?...Trong cương lĩnh của chúng ta,
chúng ta không tuyên bố và chúng ta không nên tuyên bố chủ nghĩa vô thần của
chúng ta”29.
Thứ hai, động viên đồng bào có đạo tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Thứ ba, tích cực chủ động giúp địa phương xây dựng và củng cố hệ thống
chính trị, đẩy mạnh các hoạt động văn hoá- xã hội.
Thứ tư, phối hợp chặt chẽ với địa phương để củng cố lực lượng vũ trang và
hoàn chỉnh thế trận quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân.
Thứ năm, phải tuyên truyền vận động nhân dân bài trừ mê tín, dị đoan, chống
các thủ đoạn lợi dụng tín ngưỡng tôn giáo chống chế độ của các thế lực thù địch.
Tóm lại, khắc phục ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo đến đời
sống tinh thần của quân nhân Quân đội ta hiện nay, đó là sự điều chỉnh để cho
nó vận động đúng hướng, không cản trở đến việc thực hiện nhiệm vụ, chức trách
28
29

Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, H 2001, tập 5. tr. 269.
V.I.Lênin, Toàn tập, Nxb Tiến bộ, M. 1979, Tập 12, tr 173- tr 174.


25

của người quân nhân ảnh hưởng đến sức mạnh chiến đấu của Quân đội ta. Khắc
phục ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo đến đời sống tinh thần quân
nhân cần phải tuân thủ quan điểm của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh về công tác tôn giáo mà trực tiếp là quan điểm chính sách tôn giáo của
Đảng và Nhà nước ta. Cụ thể là phải tôn trọng tự do tín ngưỡng của quân nhân,
mà theo Lênin “Bất kỳ ai cũng được hoàn toàn tự do theo tôn giáo mình thích, hoặc
không thừa nhận một tôn giáo nào, nghĩa là được làm người vô thần, như bất cứ
người xã hội chủ nghĩa nào cũng thường là người vô thần. Mọi sự phân biệt quyền
lợi giữa những công dân có tín ngưỡng tôn giáo khác nhau đều hoàn toàn không thể
dung thứ được”30. Mọi người đều có quyền theo tôn giáo mà mình thích, hoặc
không theo một tôn giáo nào, không được phân biệt đối xử giữa những người theo
tôn giáo với những người không theo tôn giáo, giữa những người theo các tôn giáo
khác nhau. Tư tưởng đó đã nói lên tính nhân văn, nhân đạo sâu sắc của những người
xã hội chủ nghĩa, do đó có tác dụng to lớn đối với việc lôi kéo, tập hợp quần chúng
nhân dân lao động để chuẩn bị lực lượng cho cuộc cách mạng; đồng thời nâng cao
đời sống vật chất và tinh thần của quân nhân; lành mạnh hoá tư tưởng, đạo đức,
lối sống và phong cách của quân nhân; kịp thời phát hiện và vô hiệu hoá sự lợi
dụng tín ngưỡng tôn giáo của các thế lực thù địch chống phá cách mạng; phát
huy sức mạnh của các tổ chức, các lực lượng, các cấp, các ngành trong và ngoài
quân đội thường xuyên làm tốt công tác tôn giáo, xây dựng đơn vị vững mạnh
toàn diện. Kết hợp giữa xây dựng đơn vị với đấu tranh khắc phục những ảnh
hưởng, yếu kém về nhận thức và hành động không phù hợp với kỷ luật quân đội
ở đơn vị mình. Chống mọi biểu hiện chủ quan, nôn nóng trong giải quyết các

vấn đề có liên quan đến tín ngưỡng tôn giáo. Có như vậy, thì việc đấu tranh khắc
phục ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo đến đời sống tinh thần quân
nhân Quân đội ta mới có hiệu quả cao.
Mặt khác, đó chính là cơ sở lý luận để cho mỗi cán bộ, đảng viên và toàn thể
nhân dân (đặc biệt là đồng bào có đạo) nhận thức và quán triệt tính đúng đắn, khoa
học của các chủ trương đường lối chính sách cụ thể của Đảng cộng sản Việt Nam
và Nhà nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam đối với vấn đề tín ngưỡng tôn
giáo. Trên cơ sở đó mà phát huy trách nhiệm của toàn Đảng, toàn quân và toàn dân
ta tham gia làm tốt công tác tôn giáo, góp phần xây dựng khối đại đoàn kết toàn
dân tộc để xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và bảo vệ vững chắc Tổ quốc
Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Thực tiễn đã chứng minh, về bài học về phát huy khối đại đoàn kết toàn dân
tộc, và coi đó là sự nghiệp của quần chúng trong đó có đồng bào theo đạo. Mặt trận
và các đoàn thể nhân dân được là những nhân tố nhằm mở rộng dân chủ xã hội chủ
30

V.I.Lênin, Toàn tập, Nxb Tiến bộ, M. 1979, Tập 12, tr 171.