Vận dụng phương pháp đàm thoại phát hiện trong dạy học Hàm số - Phương trình - Hệ phương trình ( Đại số 10, chƣơng trình nâng cao)

1

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
––––––––––––––––––––

VŨ THỊ MINH HẰNG

VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP ĐÀM THOẠI
PHÁT HIỆN TRONG DẠY HỌC: HÀM SỐ
PHƢƠNG TRÌNH - HỆ PHƢƠNG TRÌNH
(Đại số 10, chương trình nâng cao)

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2010
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




2

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
––––––––––––––––––––

VŨ THỊ MINH HẰNG

VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP ĐÀM THOẠI
PHÁT HIỆN TRONG DẠY HỌC: HÀM SỐ

PHƢƠNG TRÌNH - HỆ PHƢƠNG TRÌNH
(Đại số 10, chương trình nâng cao)

Chuyên ngành: Lý luận và phƣơng pháp giảng dạy toán
Mã số: 60.14.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS BÙI VĂN NGHỊ

THÁI NGUYÊN - 2010
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




3

LỜI CẢM ƠN
Em xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Ban chủ nhiệm khoa Sau
Đại học, Khoa Toán cùng toàn thể các thầy cô giáo trƣờng Đại học Sƣ phạm Đại học Thái Nguyên đã tận tình giảng dạy, hƣớng dẫn nghiên cứu khoa học
và giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập tại trƣờng.
Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo PGS.TS. Bùi Văn Nghị
đã tận tình chỉ bảo cho em trong quá trình thực hiện luận văn.
Em xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu trƣờng THPT Chu Văn An
và trƣờng THPT Đồng Hỷ cùng với các bạn học viên trong lớp đã giúp đỡ em
trong quá trình làm luận văn.
Em xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 08 năm 2010
Học viên

Vũ Thị Minh Hằng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




4

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU

.................................................................................................. 1

1. Lý do chọn đề tài .................................................................................... 1
2. Giả thuyết khoa học ................................................................................ 2
3. Mục đích nghiên cứu .............................................................................. 2
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................. 2
5. Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................ 2
6. Những đóng góp của luận văn ................................................................ 3
7. Cấu trúc của luận văn ............................................................................. 3
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ......................................... 4
1.1. Một số vấn đề cơ bản phƣơng pháp dạy học đàm thoại phát hiện ........ 4
1.1.1. Lịch sử phƣơng pháp dạy học đàm thoại phát hiện ........................ 4
1.1.2. Hình thức dạy học theo phƣơng pháp dạy học đàm thoại phát hiện........ 6
1.1.3. Một số phƣơng án vận dụng phƣơng pháp đàm thoại phát
hiện trong dạy học ................................................................. 7
1.1.4. Một số ƣu điểm, nhƣợc điểm của phƣơng pháp dạy học đàm
thoại phát hiện ....................................................................... 9
1.1.5. Ý nghĩa của phƣơng pháp dạy học đàm thoại phát hiện ............... 13

1.2. Một số vấn đề cơ bản về câu hỏi ........................................................ 15
1.2.1. Quan niệm về câu hỏi .................................................................. 15
1.2.2. Phân loại câu hỏi trong dạy học toán ........................................... 16
1.2.3. Một số yêu cầu câu hỏi trong vận dụng phƣơng pháp dạy học
đàm thoại phát hiện ............................................................. 25
1.3. Thực trạng sử dụng phƣơng pháp đàm thoại phát hiện trong dạy
học toán ở trƣờng phổ thông ............................................................. 28
1.3.1. Nội dung câu hỏi điều tra ............................................................ 28
1.3.2. Một số kết quả và nhận xét ......................................................... 29
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




5
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ........................................................................... 30
Chƣơng 2: VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP ĐÀM THOẠI PHÁT
HIỆN ĐỂ XÂY DỰNG MỘT GIÁO ÁN DẠY HỌC
NỘI DUNG HÀM SỐ - PHƢƠNG TRÌNH- HỆ
PHƢƠNG TRÌNH ................................................................. 31
2.1. Một số định hƣớng sử dụng phƣơng pháp đàm thoại phát hiện
vào thiết kế một giáo án dạy học theo tinh thần đổi mới phƣơng
pháp dạy học..................................................................................... 31
2.1.1. Thiết kế giáo án theo tinh thần đổi mới phƣơng pháp dạy học ..... 31
2.1.2. Xác định đúng mục tiêu bài dạy và phát hiện đƣợc các hoạt
động tƣơng thích với nội dung dạy học................................ 31
2.1.3. Xây dựng hệ thống câu hỏi và bài tập phù hợp với nội dung
bài giảng và trình độ của học sinh ....................................... 33
2.1.4. Xác định rõ những những tri thức phƣơng pháp cần đạt trong
bài học và phƣơng pháp truyền thụ những tri thức đó .......... 34

2.1.5. Xác định những phƣơng tiện dạy học trong giờ học .................... 34
2.2. Vận dụng phƣơng pháp đàm thoại phát hiện vào xây dựng giáo
án dạy học ........................................................................................ 36
Giáo án 1: ĐẠI CƢƠNG VỀ HÀM SỐ ................................................ 36
Giáo án 2: HÀM SỐ BẬC HAI ............................................................ 44
Giáo án 3: PHƢƠNG TRÌNH BẬC NHẤT VÀ BẬC HAI MỘT ẨN ....... 50
Giáo án 4: MỘT SỐ PHƢƠNG TRÌNH QUY VỀ PHƢƠNG TRÌNH
BẬC NHẤT HOẶC BẬC HAI ........................................... 56
Giáo án 5: LUYỆN TẬP PHƢƠNG TRÌNH QUY VỀ PHƢƠNG
TRÌNH BẬC NHẤT HOẶC BẬC HAI ............................... 62
Giáo án 6: HỆ PHƢƠNG TRÌNH BẬC NHẤT NHIỀU ẨN................. 68
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ........................................................................... 76
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




6
Chƣơng 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM .................................................. 77
3.1. Mục đích thực nghiệm sƣ phạm ......................................................... 77
3.2. Tổ chức thực nghiệm sƣ phạm ........................................................... 77
3.2.1. Thời gian thực nghiệm sƣ phạm : Tháng 8 năm 2010. ................ 77
3.2.2. Nơi thực nghiệm ......................................................................... 77
3.2.3. Nội dung thực nghiệm ................................................................. 78
3.3. Phân tích kết quả thực nghiệm .......................................................... 78
3.3.1. Đánh giá định tính ...................................................................... 78
3.3.2. Đánh giá định lƣợng .................................................................... 78
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ........................................................................... 83
KẾT LUẬN CHUNG ................................................................................. 84
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 85

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




7

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
CH

:

Câu hỏi

ĐC

:

Đối chứng

GV

:

Giáo viên

HS

:

Học sinh

PPDH ĐTPH :

Phƣơng pháp dạy học đàm thoại phát hiện

PT

:

Phƣơng trình

SGK

:

Sách giáo khoa

TN

:

Thực nghiệm

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

1

MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Luật giáo dục VN 2005, chƣơng 1, điều 24.2 đã viết "Phƣơng pháp giáo
dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù
hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dƣỡng phƣơng pháp tự học,
rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm,
đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”.
“Quan điểm chung đổi mới phƣơng pháp dạy học toán hiện nay ở trƣờng
phổ thông là tổ chức cho học sinh đƣợc học tập trong hoạt động và bằng hoạt
động tự giác, tích cực, chủ động và sáng tạo”[4, tr77]
“Trong nhóm các phƣơng pháp dùng lời thì phƣơng pháp đàm thoại phát
hiện (Phƣơng pháp hỏi - đáp ) là phƣơng pháp có nhiều thuận lợi để phát huy
tính tích cực học tập của học sinh”. [4, tr 85]
Phƣơng pháp đàm thoại phát hiện là phƣơng pháp trong đó giáo viên là
ngƣời tổ chức đối thoại, trao đổi ý kiến, giữa thầy với cả lớp hoặc giữa các
học sinh với nhau, thông qua đó học sinh đƣợc củng cố, mở rộng, bổ sung
kiến thức, phát hiện ra tri thức mới. Trong phƣơng pháp dạy học đàm thoại
phát hiện, hệ thống câu hỏi cần phải hợp lí, phù hợp với nhận thức của học
sinh, kích thích học sinh tích cực tìm tòi, để đạt đƣợc một mục đích sƣ phạm
đã định trƣớc.
Thông thƣờng cuộc đàm thoại phát hiện gắn với việc tìm tòi phát hiện
và giải quyết vấn đề. Từ những cuộc đàm thoại trên lớp về sau trong quá trình
tự học, học sinh có thể tự đặt ra các câu hỏi hoặc dựa vào các câu hỏi đã đƣợc
đàm thoại mà tự đối thoại với chính mình, qua đó góp phần hình thành
phƣơng pháp tự học cho học sinh.
Nhƣ vậy, mặc dù phƣơng pháp đàm thoại phát hiện xuất hiện từ lâu,
nhƣng vẫn phù hợp với định hƣớng đổi mới phƣơng pháp dạy học hiện nay.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




2
Hàm số và Phƣơng trình là một trong những chủ đề cơ bản trong
chƣơng trình lớp 10, là nội dung chủ yếu xuyên suốt chƣơng trình toán phổ
thông và có ảnh hƣởng tới một số môn học khác trong bậc học phổ thông.
Xuất phát từ những lí do trên, đề tài đƣợc chọn là: "Vận dụng phƣơng
pháp đàm thoại phát hiện trong dạy học: Hàm số - Phƣơng trình - Hệ
phƣơng trình " ( Đại số 10, chƣơng trình nâng cao)
2. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC

Nếu vận dụng tốt phƣơng pháp dạy học đàm thoại phát hiện vào nội
dung: Hàm số - Phƣơng trình - Hệ phƣơng trình thì học sinh vừa nắm vững
kiến thức, vừa nắm đƣợc con đƣờng hình thành kiến thức đó.
3. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU

Xây dựng một số giáo án dạy học nội dung: „„Hàm số - Phƣơng trình Hệ phƣơng trình‟‟ theo phƣơng pháp dạy học đàm thoại phát hiện.
4. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU

- Nghiên cứu cơ sở lí luận về phƣơng pháp dạy học đàm thoại phát hiện,
một số vấn đề cơ bản về câu hỏi trong dạy học môn toán.
- Định hƣớng sử dụng phƣơng pháp đàm thoại phát hiện để thiết kế một
giáo án dạy học và vận dụng phƣơng pháp dạy học đàm thoại phát hiện vào
thiết kế một số giáo án dạy học trong nội dung Hàm số - Phƣơng trình - Hệ
phƣơng trình.
- Thực nghiệm sƣ phạm để kiểm nghiệm tính khả thi và hiệu quả của
đề tài.

5. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

- Phƣơng pháp nghiên cứu lí luận: Nghiên cứu lí luận về đổi mới PPDH
và phƣơng pháp dạy học đàm thoại phát hiện.
- Phƣơng pháp điều tra: Tiến hành tìm hiểu, điều tra thực trạng vận dụng
phƣơng pháp đàm thoại phát hiện trong dạy học toán ở trƣờng phổ thông.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




3
- Thực nghiệm sƣ phạm: Thực nghiệm giảng dạy một số giáo án dạy
học bằng PPDH ĐTPH nhằm đánh giá tính khả thi và hiệu quả của đề tài.
6. NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN VĂN

Đƣa ra cơ sở lý luận của phƣơng pháp dạy học đàm thoại phát hiện;
những ƣu điểm và nhƣợc điểm của phƣơng pháp dạy học này để giáo viên có
định hƣớng cụ thể khi vận dụng phƣơng pháp này vào dạy học.
Đƣa ra các loại câu hỏi trong dạy học môn toán từ đó có thể xây dựng
hệ thống câu hỏi phù hợp với từng nội dung bài dạy cụ thể.
Xây dựng một số giáo án dạy học Hàm số - Phƣơng trình - Hệ phƣơng
trình bằng phƣơng pháp đàm thoại phát hiện.
7. CẤU TRÚC CỦA LUẬN VĂN

Luận văn gồm phần mở đầu, phần kết luận và có 3 chƣơng
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn
Chƣơng 2: Vận dụng phƣơng pháp dạy học đàm thoại phát hiện để xây
dựng một số giáo án dạy học nội dung Hàm số - Phƣơng trình - Hệ phƣơng trình.
Chƣơng 3: Thực nghiệm sƣ phạm

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....



data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....