Chiếu cầu hiền

Tiết 26
Soạn ngày 14/10/2007 Chiếu cầu hiền (Tiết 1)
(Ngô Thì Nhậm)
A.Mục tiêu:
1Về kiến thức: Giúp hs:
- Có những hiểu biết sơ bộ về tác giả Ngô Thì Nhậm
- Củng cố kiến thức về thể loại chiếu
- Nắm được hoàn cảnh ra đời bài chiếu
- Nhận biết bố cục văn bản
- Bước đầu thâm nhập văn bản: nhận thức được quy luật xuất xử của người
hiền theo quan niệm của nho giáo
- Hiểu được tầm tư tưởng mang tính chiến lược, chủ trương tập hợp nhân tài
để xây dựng đất nước của vua Quang Trung.
- Cảm nhận được nghệ thuật thuyết phục của cách đặt vấn đề bài chiếu.
2.Về kó năng:
- Góp phần giúp hs rèn luyện kó năng đọc - hiểu văn bản (chiếu)
3.Về thái độ:
- Giáo dục hs nhận thức được vai trò quan trọng của hiền tài đối với sự
phát triển của quốc gia.
- Biết trân trọng, ngưỡng mộ người hiền
- Có ý thức rèn luyện không ngừng để trở thành công dân tốt, góp phần
đóng góp vào sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước.
B.Phương pháp: Gợi mở - đối thoại - thuyết giảng
C.Chuẩn bò của thầy và trò:
1.Chuẩn bò của thầy: Giáo án, sgk, tltk, máy tính, projector.
2.Chuẩn bò của trò: Vỡ soạn bài ở nhà, dụng cụ học tập.
D.Tiến trình lên lớp:
1.Kiểm tra só số:
2.Bài cũ:
- Cho biết hoàn cảnh ra đời của “Văn tế nghóa só cần giuộc”?
- Tại sao nói tác phẩm là một tiếng khóc cao cả?

- Qua tác phẩm, em có suy nghó gì về hình tượng người nông dân nghóa só?
3.Giới thiệu bài mới:GV: các em đã từng học một tác phẩm chiếu. Hãy cho
biết đó là tác phẩm nào? Tác giả?
- lớp 8 các em đã có dòp tiếp xúc với thể chiếu qua bài “chiếu dời đô” của
Lí Công Uẩn. Hôm nay chúng ta có dòp trở lại với thể loại văn học này qua
tác phẩm “chiếu cầu hiền”.
Hoạt động của thầy và trò Kiến thức cần đạt
Hoạt động1
GV: - gọi 1 hs đọc phần tiểu
dẫn
- phần tiểu dẫn cho em biết
gì về Ngô Thì Nhậm?
- Nêu những đặc điểm về
thể chiếu mà em biết.
- Cho biết “chiếu cầu hiền
ra đời trong hoàn cảnh
như thế nào?
GV: gọi 1 hs đọc văn bản.
-y/c hs tìm hiểu bố cục văn bản
Hoạt động2
Gv: Theo tác giả, người hiền
sinh ra là để làm gì? Điều đó có
phù hợp với đạo làm tôi của kẻ
só không? Vì sao?
I.Tìm hiểu chung
1.Tác giả Ngô Thì Nhậm (1746-1803)
-Là bề tôi của nhà Lê. Khi triều Lê - Trònh
sụp đổ, Tây Sơn lên thay, ông trở thành mưu
só xuất sắc của vua Quang Trung
2.Về thể chiếu:

- Thể văn chính luận thời xưa do vua dùng để
ban bố mệnh lệnh xuống thần dân
- Nội dung: thường đề cập đến những vấn đề
lớn lao ảnh hưởng đến vận mệnh của đất
nước
3.Hoàn cảnh ra đời của chiếu cầu hiền
- Đất nước xảy ra nhiều biến cố, loạn lạc->
tầng lớp nho só lúng túng, mất phương hướng,
chán nản tìm lối sống ẩn dật, mai danh ẩn
tích.
- Triều đại Tây Sơn lên thay, nhiều nho só
Bắc Hà vì những lí do khác nhau, không chòu
ra cộng tác, thậm chí có người còn chống lại
Tây Sơn.
-> Vua Quang Trung xuống chiếu cầu hiền để
họ hiểu về chủ trương, đường lối xây dựng
đất nước của Tây Sơn, từ đó để tập hợp nhân
tài về dưới trướng của mình cùng gánh vác sứ
mệnh xây dựng và bảo vệ đất nước.
4.Đọc - tìm hiểu bố cục
-> 3 phần:
+ Nêu quy luật xuất xử của người hiền xưa
nay
+ Thực trạng nho só Bắc Hà và niềm khát
khao mong mỏi người hiền của vua Quang
Trung
+ Kêu gọi, động viên người hiền ra cộng tác
II.Đọc - hiểu văn bản
1.Nêu quy luật xuất xử của người hiền xưa
nay

- người hiền sinh ra-> thiên tử dùng(ý trời)->
quy luật ứng xử của kẻ só, hợp với đạo làm
-Phần đầu tác giả mượn ý từ
sách luận ngữ. Điều đó có ý
nghóa gì?
-Em có nhận xét gì về cách đặt
vấn đề của bài chiếu?
tôi: “Trí quân, trạch dân”
-Lời lẽ khéo léo: lấy ý từ sách Luận ngữ
-> phù hợp với đối tượng là nho só; nhắc nhở
bổn phận, trách nhiệm kẻ só
-> hình ảnh vua Quang Trung: không chỉ giỏi
võ, còn am hiểu sách vỡ thánh hiền-> tác
động đến những nho só coi thường nhà vua
(xuất thân áo vải)
=> cách đặt vấn đề ngắn gọn nhưng rất
thuyết phục.
4. Củng cố:
- Nêu những đặc điểm cơ bản của thể chiếu.
- Đối tượng của chiếu cầu hiền là ai? Tại sao “chiếu cầu hiền” xuất hiện?
5. Dặn dò:
- Đọc kó văn bản “chiếu cầu hiền” và các chú thích
- Tìm nội dung chính của mỗi đoạn trong văn bản
- Soạn kó theo những câu hỏi ở phần hướng dẫn học bài trong sách giáo
khoa.
- Tiết sau học tiếp “chiếu cầu hiền”
Tiết 26
Soạn ngày 14/10/2007 Chiếu cầu hiền (Tiết 2)
(Ngô Thì Nhậm)
A.Mục tiêu:

1. Về kiến thức: Giúp hs:
- Hiểu được tầm tư tưởng mang tính chiến lược, chủ trương tập hợp nhân tài
để xây dựng đất nước của vua Quang Trung.
- Cảm nhận được nghệ thuật thuyết phục của bài chiếu.
- Hiểu thêm đặc điểm thể chiếu.
2. Về kó năng:
- Góp phần giúp hs rèn luyện kó năng đọc - hiểu văn bản (chiếu)
3. Về thái độ:
- Giáo dục hs nhận thức được vai trò quan trọng của hiền tài đối với sự
phát triển của quốc gia.
- Biết trân trọng, ngưỡng mộ người hiền
- Có ý thức rèn luyện không ngừng để trở thành công dân tốt, góp phần
đóng góp vào sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước.
B.Phương pháp: Gợi mở - đối thoại - thuyết giảng
C.Chuẩn bò của thầy và trò:
1. Chuẩn bò của thầy: Giáo án, sgk, tltk, máy tính, projector.
2. Chuẩn bò của trò: Vỡ soạn bài ở nhà, dụng cụ học tập.
D.Tiến trình lên lớp:
1. Kiểm tra só số:
2. Bài cũ:
- Cho biết hoàn cảnh ra đời của “Chiếu cầu hiền”?
- Hãy phân tích nghệ thuật bàn luận về mối quan hệ giữa người hiền và
thiên tử.
3. Giới thiệu bài mới:
Hôm trước thầy cùng các em đã tìm hiểu một phần của văn bản chiếu cầu
hiền (Tìm hiểu đặc điểm thể chiếu, hoàn cảnh ra đời, bố cục văn bản, đã đi
vào một phần của Đọc - hiểu). Hôm nay chúng ta sẽ khám phá phần còn lại
và đây cũng chính là phần chính của tác phẩm.
Hoạt động của thầy và trò Kiến thức cần đạt
Hoạt động1

(đã thực hiện ở tiết1)
Hoạt động2
GV: gọi 1 hs đọc đoạn 2-> nxét về
hình thức đoạn 2 của văn bản.(có
gì đáng chú ý)
- nội dung ý nghóa của các
điển cố?
Việc dùng một loạt điển cố như
vậy có ý nghóa như thế nào trong
hiệu quả giao tiếp?
I.Tìm hiểu chung
1.Tác giả Ngô Thì Nhậm
2.Về thể chiếu
3.Hoàn cảnh ra đời của chiếu cầu hiền
4.Đọc - tìm hiểu bố cục
II.Đọc - hiểu văn bản
1.Nêu quy luật xử thế của người hiền
xưa nay
2.Thực trạng só phu Bắc Hà và niềm
khát khao, mong mỏi người hiền của vua
Quang Trung
a. Thực trạng nho só Bắc Hà
- hàng loạt điển cố: ->kẻ só bỏ đi ở ẩn, mai
danh ẩn tích bỏ phí tài năng
-> làm quan nhưng thu mình không dám
bày tỏ ý kiến
-> làm quan nhưng làm việc cầm chừng
=>. tưởng diễn đạt hàm súc, lời văn giàu
hình ảnh
. hình ảnh vua Quang Trung văn võ song

toàn
. người nghe không những không tự ái mà
còn nể trọng và tự nhìn nhận lại thái độ
Gv:Niềm khao khát, mong mỏi
người hiền của nhà vua được biểu
hiện cụ thể ở những chi tiết nào?
(hành động? tâm trạng?những câu
hỏi theo thế lưỡng đao?)
- 3 câu hỏi theo thế lưỡng đao xuất
hiện trong đoạn văn ngắn có ý
nghóa gì?
-Qua lời bộc bạch của hình tượng
Trẫm, em cảm nhận như thế nào
về thái độ, tấm lòng cầu hiền của
nhà vua?
- Niềm khao khát, mong mỏi hiền
tài còn được thể hiện trong lời tâm
sự về hoàn cảnh vương triều và đất
nước. Cho biết những vấn đề gì về
vương triều và đất nước khiến nhà
vua bận tâm.
- Thái độ nhà vua trong lời tâm sự,
chia sẻ mối quan tâm?
- nghóa của lời tâm sự chân
thành ấy là gì?(thông điệp?)
- Em có nhận xét gì về giọng điệu
tác giả trong đoạn 3- 4?
-Qua lời bộc bạch tâm sự của nhà
vua đã cho em cảm nhận như thế
nào về vua Quang Trung?

ứng xử của mình.
b. Niềm khát khao, mong mỏi người hiền
- hành động: ghé chiếu -> sử dụng điển cố:
khiêm tốn, đang chờ đợi người hiền
- tâm trạng:đêm ngày mong mỏi
- những câu hỏi theo thế lưỡng đao:
+ hay trẫm(...)phò tá chăng?
+ hay đang thời đổ nát(...)phụng sự vương
hầu chăng?
+ huống nay trên dải đất văn hiến(...)hay
sao?
->hướng vào nhân tâm kẻ só, thức gợi tinh
thần dân tộc, trách nhiệm đạo bề tôi, đạo
ứng xử nhà nho:“trí quân trạch dân”
=>thái độ khiêm nhường, tấm lòng đau
đáu ngóng đợi hiền tài
- Lời tâm sự về hoàn cảnh vương triều, đất
nước:
+ công việc vừa mới mở ra
+ kỉ cương triều chính còn khiếm khuyết
+ mối lo ngoài biên ải
+ dân nhọc nhằn chưa lại sức
+ đức vua chưa thấm nhuần rộng khắp
+ trẫm nơm nớp lo lắng
+ dựng xây nghiệp lớn cần mưu lược góp
sức của nhiều người
->tâm sự, chia sẻ mối lo lắng hết sức chân
thành
->rất cần kíp nhận được sự trợ giúp, phò tá
từ người hiền

->người hiền phải suy nghó, không thể thờ
ơ, sống mãi c/s ẩn dật không hợp thời
=> giọng điệu của tác giả: khiêm nhường,
tha thiết nhưng rất kiên quyết
=> vua QT: vò minh quân, hết sức lo lắng
cho triều chính, cho mối an nguy của xã
tắc