Bài Giảng Hay Những nguyên lý cơ bản trong hệ nội tiết

NGUYÊN LÝ CƠ BẢN TRONG HOẠT ĐỘNG NỘI TIẾT

ThS. BS. Lê Quốc Tuấn
Bộ môn Sinh lý học


MỤC TIÊU

•
•
•
•
•

Đại cương về hoạt động hệ nội tiết
Chức năng nội tiết của tuyến yên
Chức năng nội tiết của vùng hạ đồi
Trục hạ đồi – tuyến yên – tuyến nội tiết
Cơ chế điều hòa ngược âm tính


ĐẠI CƯƠNG VỀ HỆ NỘI TIẾT


ĐẠI CƯƠNG VỀ HỆ NỘI TIẾT

TUYẾN NỘI TIẾT

•
•

Không có ống dẫn
Chất tiết (hay hormon) thấm trực tiếp vào

TUYẾN NGOẠI TẾT

•
•

máu

•

Ví dụ: tụy nội tiết là các tiểu đảo
Langerhans tiết insulin, glucagon vào
máu.

Có ống dẫn
Chất tiết được đổ vào một cơ quan nhất
định

•

Ví dụ: tụy ngoại tiết tiết men tiêu hóa đổ
vào tá tràng.


ĐẠI CƯƠNG VỀ HỆ NỘI TIẾT


2 HỆ THỐNG ĐIỀU HÒA CƠ THỂ:

HỆ THẦN KINH VÀ HỆ NỘI TIẾT


ĐẠI CƯƠNG VỀ HỆ NỘI TIẾT


HORMON

 Là những sản phẩm được bài tiết bởi hệ nội tiết.
 Về tác động, hormon phân thành 2 loại :
• Tác động toàn thể: GH, T3, T4, insulin …
• Tác động tại chỗ: secretin, cholecystokinin…


HORMON

Về hóa học, hormon chia làm 2 loại:

•

Hormon không tan trong lipid (acid amin hoặc protein/peptid): hormon vùng hạ đồi, hormon
tuyến yên, insulin, glucagon …

•

Hormon tan trong lipid, gồm:

– Hormon steroid: hormon vỏ thượng thận và sinh dục (cortisol, aldosterone, estrogen,
progesterone, testosterone …)

– Hormon giáp (T3, T4)


THỤ THỂ HORMON (RECEPTOR)

 Đều là các phân tử protein
 Mỗi thụ thể đặc hiệu với một hormon
 Có 2 vị trí của thụ thể tại tế bào:
• Thụ thể màng tế bào: cho nhóm hormon không tan trong lipid
• Thụ thể nhân: cho nhóm hormon tan trong lipid (steroids, hormon giáp T3/T4)


THỤ THỂ HORMON


THỤ THỂ HORMON

Theo cách thức hoạt động ở tế bào đích --> có 4 loại thụ thể:

•
•
•
•

Thụ thể liên kết với kênh ion (ion-channel linked receptor): thường gặp trong hệ thần kinh.
Thụ thể liên kết với protein G (G-protein coupled receptors)
Thụ thể tyrosine kinase: thụ thể của yếu tố tăng trưởng
Thụ thể nhân: thường là thụ thể của các hormon steroid, hormon giáp.

THỤ THỂ HORMON


THỤ THỂ LIÊN KẾT KÊNH ION


THỤ THỂ LIÊN KẾT PROTEIN G


THỤ THỂ TYROSINE KINASE


THỤ THỂ TYROSINE KINASE


THỤ THỂ NHÂN


THỤ THỂ NHÂN


ĐẠI CƯƠNG VỀ TUYẾN YÊN


ĐẠI CƯƠNG VỀ TUYẾN YÊN

 Là một tuyến nhỏ, nằm trong hố yên ở nền sọ, liên hệ trực tiếp với vùng hạ đồi.
 Gồm 2 phần:
• Tuyến yên trước (có bản chất là tế bào tuyến): tiết ra 6 loại hormon chính, kiểm soát
chức năng chuyển hóa của các tuyến nội tiết cấp dưới và toàn cơ thể.

•

Tuyến yên sau (có bản chất là các nơron): nơi dự trữ hormon do các nơron của vùng hạ
đồi bài tiết.


ĐẠI CƯƠNG VỀ TUYẾN YÊN


ĐẠI CƯƠNG VỀ TUYẾN YÊN


PHÔI THAI HỌC TUYẾN YÊN


TUYẾN YÊN TRƯỚC

Tuyến yên trước tiết ra 6 loại hormon chính:
1. Hormon phát triển cơ thể GH (Growth Hormon)
2. Hormon hướng vỏ thượng thận ACTH (Adrenocorticotropin Hormon)
3. Hormon kích thích tuyến giáp TSH
(Thyroid Stimulating Hormon)
4. Hormon kích thích tuyến vú tiết sữa Prolactin
5. Hormon kích thích nang trứng FSH
(Follicle Stimulating Hormon)
6. Hormon tạo hoàng thể LH (Luteinizing Hormon)